Tanzimat Dönemi Çocuk Edebiyatının Bilinmeyen Bir Yazarı ve Eseri: Ahmed Medhi “Safvet yahut Genç Çiftçi” Eseri
Öz
Tanzimat Dönemi, Türk edebiyatı içinde en karakteristik dönemlerden biridir. Bu dönem sadece edebiyatın değil, devletin ve toplumun bütün algoritmasını baştan sona değiştiren bir süreci içermektedir. Bugünkü edebî anlayışın ilk adımları da bu dönemde atılmıştır. Türk aile yapısı ve Türk eğitim sistemi, yepyeni bir oluşumla şekillenmeye başlamıştır. İslami ilimlerle birlikte “usul-i cedit” denilen tarzda eğitim veren eğitim kurumlarınının açılmasıyla eğitimin ve eğitim materyallerinin de nitelikleri değişim göstermiştir. Bütün bu yeniliklerin ateşleyicisi ise büyük oranda matbuat olmuştur. Türk aydını, adına Batılılaşma denilen bu yeni medeniyet algısının yerleşmesi için Batı edebiyatını ve fikir dünyasının ürünlerini yaymaya, böylelikle aydınlanma çağını getirmeye çabalamışlardır. Bu bakımdan birçok gelişmenin ilk adımının yeri ve tarihi Tanzimat Dönemi’ne işaret etmektedir. Modern Türk çocuk edebiyatı için de ilklerin tarihi Tanzimat yıllarına denk gelmektedir. Çevirilerle başlayan çocuk edebiyatının ilk ürünleri, uyarlamalar ve telif çocuk eserleri ile bugünü hazırlamıştır. Değişim ve dönüşüm devrini en az hasarla atlatmış, aydınlanma ve Batılılaşma fikrini doğru özümsemiş yeni bir nesil yaratma çabası içinde iken millî, ahlaki, toplumsal ve inançla igili değerlerin korunabilmesi için yerli kalemlerin elinden çıkmış edebî eser ihtiyacı da oldukça fazladır. Ahmed Medhi, usul-i cedit tarzında eğitim verme amacıyla kurulmuş olan Feyzi Sıbyan Mektebi muallimi olarak bu ihtiyacın farkındadır. Bu yüzden Safvet yahut Genç Çiftçi adlı eseri kaleme almıştır. Ahmed Medhi hakkında bugüne kadar herhangi bir çalışmaya rastlanmamakla birlikte Saffet yahut Genç Çiftçi adlı eserinin günümüz Türkçesine dahi kazandırılmamış olmasından kaynaklı olarak bu araştırmada mezkûr eser üzerine yoğunlaşılmıştır. Bu araştırma ile günümüz Türkçesine kazandırılan Safvet yahut Genç Çiftçi, Türk çocuk edebiyatı açısından değerlendirilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Tanzimat Edebiyatı Çocuk Yazını Ahmed Medhi Değerler Eğitimi Safvet
Kaynakça
- Ahmed Medhi. (1307). Rehnümâ-yı etfal. İstanbul: Âlem Matbaası.
- Ahmed Medhi. (1308). Safvet yahut genç çiftçi. İstanbul: Âlem Matbaası- Ahmed İhsan ve Şürekâsı.
- Akyürek, S. (1998). Tanzimat dönemi ilköğretim okullarında usul-i cedid hareketi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
- Aliy, A. (2022) "Feyziye mektepleri". Türk Maarif Ansiklopedisi, https://turkmaarifansiklopedisi.org.tr/feyziye-mektepleri/, Erişim Tarihi: 22.03.2025.
- Arslan, A. (1996). Felsefeye giriş. Ankara: Vadi Yayıncılık.
- Arslan, A. (2009). Felsefeye giriş. Ankara: Adres Yayınları.
- Arslan, M. (2020). “Mehmed Şemseddin (İstanbullu)” Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/mehmed-semseddin-istanbullu /Erişim Tarihi: 29.04.2025.
- Ay, T. (2016). Okulda değerler eğitimi. R. Turan ve K. Ulusoy, (Ed.), Farklı Yönleriyle Değerler Eğitimi içinde (17-40). Ankara: Pegem Akademi.
- Aydın, M. Z. (2021). “Kavramsal çerçeve: Karakter, kişilik, değer, erdem, ahlak, huy, mizaç vd.”, Karakter, Değer ve Ahlak Eğitimi. (Ed.) Mehmet Zeki Aydın. Ankara: Nobel Yayıncılık.
- Çelik, E. (2012). “Cumhuriyet dönemi öncesi Türk çocuk edebiyatına kısa bir bakış”, Türk Dili, (CII)/724, s.310-313.
- Çıkla, S. (2005). “Tanzimat’tan günümüze çocuk edebiyatı ve bazı öneriler”. Hece, Çocuk Edebiyatı Özel Sayısı. 104-105, s. 89-107.
- Dilmaç, B. (2002). İnsanca değerler eğitimi. Ankara: Nobel Yayınları.
- Gökçe, B. (2012). “1925 yılında yayımlanan “küçük mektebliye: yeni millî kıraat” kitabının incelenmesi ve değerlendirilmesi”. Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, 2 (1), s. 1-39.
- Güngör, E. (2000). Değerler psikolojisi üzerinde araştırmalar. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
- Karaca, Ş. (2013). Türk edebiyatında çocuk. İstanbul: Kesit Yayınları.
- Kazancıoğlu, H. (2019). Selânik Feyz-i Sıbyân mektebi 1311-1312 (1895-1896) eğitim-öğretim yılına ait tevzî-i mükâfât cedveli, III. Uluslararası Eğitim Bilimleri ve Sosyal Bilimler Sempozyumu, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi: 25-27 Haziran 2019, s. 939-961.
- Koyuncuoğlu, A. (2021). “Çocuk edebiyatının dünyadaki ve Türkiye’deki tarihsel gelişimi”. Spor, Eğitim ve Çocuk. 1 (1), s. 1-16.
- Mehmetefendioğlu, A. (2010). “Fevziye mektebi’nin 25. yıl kutlamalarında okunan bir şiir üzerine”. ÇTTAD, IX/20-21, s. 143-156.
- Oğuzkan, F. (1991). Eğitim terimleri sözlüğü. (1. baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Öztürk, H. E. (1991). Batı çocuk klasiklerinde temel değerler. Ankara: Aile Araştırma Kurumu Başkanlığı Yayınları.
- Sarıçam, H. ve Biçer, B. (2015). Affedicilik üzerinde ahlaki değer ve öz-anlayışın açıklayıcı rolü. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35(1), s. 109-122.
- Sınar, A. (2018). Türkiye’de çocuk edebiyatının gelişimi. Yeni Türk Edebiyatı El Kitabı içinde. Ed. Ramazan Korkmaz. s. 575-598.
- Şimşek, T. (2014). Çocuk edebiyatı tarihine ön söz. Türk Dili. CVII (756), s. 15-58.
- Şirin, M. R. (2016). Edebiyat ve çocuk edebiyatı edebiyatın amacı ve işlevi. Türk Dili Dergisi. CX (780), s.12-31.
- TDK (2011). Türkçe sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Ulusoy, K. ve Dilmaç, B. (2012). Değerler eğitimi. Ankara: Pegem Akademi.
An Unknown Author and Work of Children's Literature of the Tanzimat Period: Ahmed Medhi “Safvet or Young Farmer”
Öz
The Tanzimat Period is one of the most defining eras in Turkish literature. This period includes a process that entirely changed not only literature but also the entire algorithm of the state and society. The first steps of today's literary understanding were taken in this period. The Turkish family structure and the Turkish education system took their first steps to take their new shape with a brand-new formation. The character of education and educational materials also changed with the opening of educational institutions that provided education in the so-called “usul-ı cedit” style along with Islamic sciences. The igniter of all these innovations was largely the printing press. Turkish intellectuals tried to spread Western literature and the products of the intellectual world in our country to establish this new perception of civilisation, which we call Westernisation, and thus to bring our age of enlightenment. In this respect, the location and history of the first step of many developments point to the Tanzimat period. The history of the firsts in modern Turkish children's literature coincides with the Tanzimat years. The first products of children's literature, which started with translations, prepared the present day with adaptations and copyrighted children's works. To create a new generation that has correctly assimilated the idea of enlightenment and Westernisation with the least damage in the era of change and transformation, there is a great need for literature written by local authors to preserve national, moral, social, and faith-related values. Ahmed Medhi was aware of this need as an instructor at the Feyzi Sıbyan School, which was established to provide education in the usul-ı cedit style. This is why he wrote Safvet yahut Genç Çiftçi. In this study, Ahmet Medhi's works, which have not been studied before and have never been transferred from the old script, will be analysed in terms of Turkish children's literature by focusing on Safvet yahut Genç Çiftçi.
Anahtar Kelimeler
Tanzimat Literature Children Ahmed Medhi Values Education Safvet
Kaynakça
- Ahmed Medhi. (1307). Rehnümâ-yı etfal. İstanbul: Âlem Matbaası.
- Ahmed Medhi. (1308). Safvet yahut genç çiftçi. İstanbul: Âlem Matbaası- Ahmed İhsan ve Şürekâsı.
- Akyürek, S. (1998). Tanzimat dönemi ilköğretim okullarında usul-i cedid hareketi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
- Aliy, A. (2022) "Feyziye mektepleri". Türk Maarif Ansiklopedisi, https://turkmaarifansiklopedisi.org.tr/feyziye-mektepleri/, Erişim Tarihi: 22.03.2025.
- Arslan, A. (1996). Felsefeye giriş. Ankara: Vadi Yayıncılık.
- Arslan, A. (2009). Felsefeye giriş. Ankara: Adres Yayınları.
- Arslan, M. (2020). “Mehmed Şemseddin (İstanbullu)” Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/mehmed-semseddin-istanbullu /Erişim Tarihi: 29.04.2025.
- Ay, T. (2016). Okulda değerler eğitimi. R. Turan ve K. Ulusoy, (Ed.), Farklı Yönleriyle Değerler Eğitimi içinde (17-40). Ankara: Pegem Akademi.
- Aydın, M. Z. (2021). “Kavramsal çerçeve: Karakter, kişilik, değer, erdem, ahlak, huy, mizaç vd.”, Karakter, Değer ve Ahlak Eğitimi. (Ed.) Mehmet Zeki Aydın. Ankara: Nobel Yayıncılık.
- Çelik, E. (2012). “Cumhuriyet dönemi öncesi Türk çocuk edebiyatına kısa bir bakış”, Türk Dili, (CII)/724, s.310-313.
- Çıkla, S. (2005). “Tanzimat’tan günümüze çocuk edebiyatı ve bazı öneriler”. Hece, Çocuk Edebiyatı Özel Sayısı. 104-105, s. 89-107.
- Dilmaç, B. (2002). İnsanca değerler eğitimi. Ankara: Nobel Yayınları.
- Gökçe, B. (2012). “1925 yılında yayımlanan “küçük mektebliye: yeni millî kıraat” kitabının incelenmesi ve değerlendirilmesi”. Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, 2 (1), s. 1-39.
- Güngör, E. (2000). Değerler psikolojisi üzerinde araştırmalar. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
- Karaca, Ş. (2013). Türk edebiyatında çocuk. İstanbul: Kesit Yayınları.
- Kazancıoğlu, H. (2019). Selânik Feyz-i Sıbyân mektebi 1311-1312 (1895-1896) eğitim-öğretim yılına ait tevzî-i mükâfât cedveli, III. Uluslararası Eğitim Bilimleri ve Sosyal Bilimler Sempozyumu, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi: 25-27 Haziran 2019, s. 939-961.
- Koyuncuoğlu, A. (2021). “Çocuk edebiyatının dünyadaki ve Türkiye’deki tarihsel gelişimi”. Spor, Eğitim ve Çocuk. 1 (1), s. 1-16.
- Mehmetefendioğlu, A. (2010). “Fevziye mektebi’nin 25. yıl kutlamalarında okunan bir şiir üzerine”. ÇTTAD, IX/20-21, s. 143-156.
- Oğuzkan, F. (1991). Eğitim terimleri sözlüğü. (1. baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Öztürk, H. E. (1991). Batı çocuk klasiklerinde temel değerler. Ankara: Aile Araştırma Kurumu Başkanlığı Yayınları.
- Sarıçam, H. ve Biçer, B. (2015). Affedicilik üzerinde ahlaki değer ve öz-anlayışın açıklayıcı rolü. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35(1), s. 109-122.
- Sınar, A. (2018). Türkiye’de çocuk edebiyatının gelişimi. Yeni Türk Edebiyatı El Kitabı içinde. Ed. Ramazan Korkmaz. s. 575-598.
- Şimşek, T. (2014). Çocuk edebiyatı tarihine ön söz. Türk Dili. CVII (756), s. 15-58.
- Şirin, M. R. (2016). Edebiyat ve çocuk edebiyatı edebiyatın amacı ve işlevi. Türk Dili Dergisi. CX (780), s.12-31.
- TDK (2011). Türkçe sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Ulusoy, K. ve Dilmaç, B. (2012). Değerler eğitimi. Ankara: Pegem Akademi.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Türkiye Sahası Yeni Türk Edebiyatı |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Erken Görünüm Tarihi | 26 Haziran 2025 |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Haziran 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 27 Mart 2025 |
| Kabul Tarihi | 12 Haziran 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 14 Sayı: 1 |
