Öz
Geleneksel Anadolu kadın başlıkları, Türk kültüründe giyim tarzıyla özdeşleşmiş önemli aksesuarlardan biridir. Coğrafi bölgelere ve kültürel değerlere göre farklılık gösteren bu başlıklar, geçmiş ve günümüz arasında bir kültür aksesuarı olarak kabul edilmektedir. Anadolu insanının zengin ve çeşitli motiflerle süslediği başlıklar, Türk kültürünün doğaya olan bağlılığını yansıtan önemli değerlerdir. Yüzyıllardan beri başa giyilen ve el sanatları ürünlerinin önemli alanı olan geleneksel Anadolu kadın başlıkları, ilk zamanlarda korunma, örtünme ve sembolik amaçlarla kullanılırken, günümüzde özel günlerde ve etkinliklerde kültürel mirasın devamlılığını sağlamak amacıyla kullanılmaktadır. Zaman içerisinde boyut, renk, yapım tekniği ve malzeme özellikleri konusunda pek çok değişime maruz kalan bu başlıklar, zamanla estetik ve ticari kaygıların da etkisiyle aslından farklı bir sanat ürünü halini almıştır. Başlık sanatı olarak adlandırılan bu sanat alanı, Türk gelenek ve göreneklerinde sosyal ve ekonomik durumun görsel anlatımı olarak kabul edilmektedir.
Geleneksel Türk kadın başlıklarında kullanılan bitkisel motifler konu başlığı altında yapılan çalışmada, geçmişten günümüze bir giysi aksesuarı olan geleneksel kadın başlıklarının tasarımında kullanılan bitki motifi özelliklerinin incelenmesi hedeflenmiştir. Anadolu toprakları üzerinde yaşamış medeniyetlerin kültürel aktarımlarından biri olan başlıkların, özellikle bitkisel motifler ile şekillenmesi ele alınmıştır. Çalışma kapsamında, Anadolu kadınının yüzyıllar boyunca başına giydiği başlığı sanatsal boyutta yorumlanmış ve kültürel zenginliğin devamlılığının sağlanması amaçlanmıştır. Ayrıca kaybolmaya yüz tutmuş geleneksel kültürün yazılı bir kaynak olarak yeni nesillere aktarılması amaçlanmıştır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Alparslan, Aker, S. (2003). Tasarım: Mesleki Resim. İstanbul: Ya-Pa Yayınları, İstanbul.
- Altuntaş, Y. (1994). El Sanatlarının Dünü Bugünü ve Sorunları. Kamu ve Özel Kuruluşlarda Orta Öğretimde Üniversitelerde El sanatlarına Yaklaşım ve Sorunları Sempozyumu Bildirileri. Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
- Artun, E. (2008). Adana ve Osmaniye halk kültüründe giyim kuşam geleneği. Eskişehir: Halk Kültüründe Giyim Kuşam ve Süsleme Uluslar Arası Sempozyumu Bildirileri, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Basımevi. s.47.
- Bilgin, N. (a) (1997). Folklorik Yapma Bebekçilik. (İkinci Baskı). Ankara: T. C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
- Balta, N. (2014). Anadolu Kadın Başlıkları. s.318, Erek matbaacılık, Ankara.
- Görgünay, N. ( 1992). Giyim Sanatı ve Kişisel Görünüm, s. 75. Ankara.
- Güvenç, B. (1991 ). İnsan ve Kültür. s.101. Remzi Kitapevi, İstanbul.
- İmer, Arsal, M. (1983). Yöresel Giysi ve Başlıklarıyla Niğde. Türk Folkloru Araştırmaları. Ankara: G. Ü. Basın- Yayın Yüksekokulu Basımevi.
- Özel, M. (1992). Folklorik Türk Kıyafetleri, Türkiye Güzel Sanatları Geliştirme Vakfı Yayınları, Ünal Ofset Matbaacılık, Ankara.
- Demirel, Ö. (1995). Genel Öğretim Yöntemleri. Ankara: Stad yayıncılık.
- Sözen, M, U. Tanyeli. (1986). Sanat Kavram ve Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitapevi.
- Tansuğ, S. (1988). Türklerde Çiçek Sevgisi ve Sümbülname. s.22, Grafik sanatları matbaacılık.
- Taşdemir, D. (2009) Ankara İlinde Üretilmekte Olan Folklorik Bebeklerin Özellikleri ve Turizmdeki Yerinin İncelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, El Sanatları Eğitimi Bölümü, Dekoratif Ürünler Anabilim Dalı.
- Özsoy, F. (2009). Karadeniz Bölgesi Türk Kadın Başlıklarının İncelenmesi, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
- Görsel Kaynaklar
- Görsel 1. Geleneksel başlık örnekleri. Tansuğ, S. (1988). Türklerde Çiçek Sevgisi ve Sümbülname. s.1-25, Grafik sanatları matbaacılık.
- Görsel 3. Gaziantep yöresi geleneksel kadın başlığı. (Gülçin ÖZ atölyesi, Şubat 2025. Ankara).
- Görsel 4. Balıkesir yöresi geleneksel kadın başlığı örneği. (Kamer USTA atölyesi, Şubat 2025. Ankara).
- Görsel 5. Kastamonu / Tosya Kadın Başlığı örneği. (Söyük, Güven. Nevin Tahtacı atölyesi, Nisan 2019. Kastamonu).
- Görsel 6. Çanakkale yöresi Geleneksel kadın başlığı. (Filiz AĞA atölyesi, Şubat 2025. Ankara).
- İnternet Kaynakları
- Görsel 2. Geleneksel başlık kofi örneği, Url 1: https://tekstilbilgi.net/dogu-anadolu-bolgesi-geleneksel-kadin-giysileri.html. Erişim tarihi: 27.05.2025.
Öz
Over time, these headgears have undergone considerable transformations in terms of size, color, technique, and materials. Influenced by evolving aesthetic preferences and commercial considerations, they have gradually diverged from their original forms, emerging as distinct artistic creations. The craft, often referred to as headpiece art, is recognized as a visual representation of social and economic status within Turkish customs and traditions. This study focuses on the use of botanical motifs in traditional Turkish women's headgears, aiming to analyze the specific characteristics of these plant-based decorative elements. Emphasis is placed on the role of headgears shaped notably through botanical symbolism as vehicles for cultural transmission across civilizations that once inhabited the Anatolian region. Through an artistic lens, the research explores the historical and cultural significance of these headgears, worn by Anatolian women over centuries, with the objective of contributing to the continuity of this cultural richness. Furthermore, the study seeks to preserve this endangered aspect of traditional culture by documenting it as a written source for future generations.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Alparslan, Aker, S. (2003). Tasarım: Mesleki Resim. İstanbul: Ya-Pa Yayınları, İstanbul.
- Altuntaş, Y. (1994). El Sanatlarının Dünü Bugünü ve Sorunları. Kamu ve Özel Kuruluşlarda Orta Öğretimde Üniversitelerde El sanatlarına Yaklaşım ve Sorunları Sempozyumu Bildirileri. Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
- Artun, E. (2008). Adana ve Osmaniye halk kültüründe giyim kuşam geleneği. Eskişehir: Halk Kültüründe Giyim Kuşam ve Süsleme Uluslar Arası Sempozyumu Bildirileri, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Basımevi. s.47.
- Bilgin, N. (a) (1997). Folklorik Yapma Bebekçilik. (İkinci Baskı). Ankara: T. C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
- Balta, N. (2014). Anadolu Kadın Başlıkları. s.318, Erek matbaacılık, Ankara.
- Görgünay, N. ( 1992). Giyim Sanatı ve Kişisel Görünüm, s. 75. Ankara.
- Güvenç, B. (1991 ). İnsan ve Kültür. s.101. Remzi Kitapevi, İstanbul.
- İmer, Arsal, M. (1983). Yöresel Giysi ve Başlıklarıyla Niğde. Türk Folkloru Araştırmaları. Ankara: G. Ü. Basın- Yayın Yüksekokulu Basımevi.
- Özel, M. (1992). Folklorik Türk Kıyafetleri, Türkiye Güzel Sanatları Geliştirme Vakfı Yayınları, Ünal Ofset Matbaacılık, Ankara.
- Demirel, Ö. (1995). Genel Öğretim Yöntemleri. Ankara: Stad yayıncılık.
- Sözen, M, U. Tanyeli. (1986). Sanat Kavram ve Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitapevi.
- Tansuğ, S. (1988). Türklerde Çiçek Sevgisi ve Sümbülname. s.22, Grafik sanatları matbaacılık.
- Taşdemir, D. (2009) Ankara İlinde Üretilmekte Olan Folklorik Bebeklerin Özellikleri ve Turizmdeki Yerinin İncelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, El Sanatları Eğitimi Bölümü, Dekoratif Ürünler Anabilim Dalı.
- Özsoy, F. (2009). Karadeniz Bölgesi Türk Kadın Başlıklarının İncelenmesi, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
- Görsel Kaynaklar
- Görsel 1. Geleneksel başlık örnekleri. Tansuğ, S. (1988). Türklerde Çiçek Sevgisi ve Sümbülname. s.1-25, Grafik sanatları matbaacılık.
- Görsel 3. Gaziantep yöresi geleneksel kadın başlığı. (Gülçin ÖZ atölyesi, Şubat 2025. Ankara).
- Görsel 4. Balıkesir yöresi geleneksel kadın başlığı örneği. (Kamer USTA atölyesi, Şubat 2025. Ankara).
- Görsel 5. Kastamonu / Tosya Kadın Başlığı örneği. (Söyük, Güven. Nevin Tahtacı atölyesi, Nisan 2019. Kastamonu).
- Görsel 6. Çanakkale yöresi Geleneksel kadın başlığı. (Filiz AĞA atölyesi, Şubat 2025. Ankara).
- İnternet Kaynakları
- Görsel 2. Geleneksel başlık kofi örneği, Url 1: https://tekstilbilgi.net/dogu-anadolu-bolgesi-geleneksel-kadin-giysileri.html. Erişim tarihi: 27.05.2025.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | El Sanatları |
| Bölüm | Araştırma makalesi |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Haziran 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 28 Mayıs 2025 |
| Kabul Tarihi | 16 Haziran 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 2 Sayı: 1 |
