Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

Mekân söylemi: Politik pedagojide coğrafi anlamlar

Yıl 2025, Sayı: 15, 189 - 211, 30.06.2025

Serkan Kırkeser , Servet Karabağ

Öz

Bu makale, Cumhuriyet Dönemi’nde (1923-1950) okutulan coğrafya ders kitapları aracılığıyla Türk kimliğinin belli mekânlarla kurulan ilişkisini ele almaktadır. Vatan, ana vatan/ ana yurt ve yurt kavramları ekseninde ele alınan söz konusu bu ilişkinin analiz edilmesiyle bir mekâna ve kimliğe aidiyet oluşturan söylemlerin ortaya çıkarılması amaçlanmıştır. Bunun yanı sıra mekân ve toplumun birbirini karşılıklı olarak inşa ettiğini savunan çalışmalara da katkı sağlanması hedeflenmiştir. Çalışmada ders kitaplarında sunulan bilgiler mutlak, göreli ve ilişkisel mekâna göre ele alınmıştır. Nitel içerik analizi yönteminin kullanıldığı bu çalışmanın bulgularına göre mekân türlerinin tamamında Türk kimliği hakkında bilgiler verildiği görülmüştür. Ders kitaplarında Anadolu, Türkistan, Orta Asya gibi yerler Türk kimliğiyle özdeşleştirilmiştir. Özellikle Anadolu’nun doğal ve beşeri özellikleri bakımından yeryüzünde benzersiz olduğu sıklıkla vurgulanarak mekân ve toplumun idealize edildiğine ulaşılmıştır. Ders kitaplarında determinist söylemlere sıklıkla yer verilmiş ve buna göre Türklerin cesur, savaşçı ve vatansever olmaları yaşadıkları yerlerin coğrafi şartlarıyla açıklanmıştır. Ders kitaplarından elde edilen bir diğer bulgu ise doğal unsurların bir sermaye olarak sunulduğudur. Doğal unsurların metalaştırıldığı bu söylemlere göre insan doğa üzerinde tahakküm kurması gereken bir öznedir. Bu pragmatist söyleme göre hayvanlar da doğa üzerine ortaya koyulan biyopolitik söylemlerin bir öznesi olmuştur. Bu anlamda ders kitaplarında yer alan bilgilerin milliyetçi, determinist, pragmatist ve romantik söylemlerle pekiştirildiği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Coğrafya Ders kitabı kimlik mekân özne vatan

Etik Beyan

Çalışmada etik kurul izni gerektirecek herhangi bir durum söz konusu değildir.

Destekleyen Kurum

Çalışmayı maddi açıdan destekleyen herhangi bir kişi ya da kurum bulunmamaktadır.

Kaynakça

  • Agnew, J. (1998). Geopolitics: Re-visioning world politics. Routledge.
  • Akçura, Y. (1976). Üç tarz-ı siyaset. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
  • Althusser, L. (2002). İdeoloji ve devletin ideolojik aygıtları (Y. Alp & M. Özışık, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Anderson, B. (1995). Hayali cemaatler (İ. Savaşır, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
  • Apple, M. W. (2019). Ideology and curriculum. Routledge.
  • Ardrey, R. (1966). The territorial imperative. New York: A Delta Book.
  • Arık, R. O. (1990). Coğrafyadan vatana. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
  • Aydemir, Ş. S. (1999). Tek adam: Mustafa Kemal Atatürk, birinci cilt 1881-1919 (18. basım). İstanbul: Remzi Kitabevi.
  • Bednarz, R. & Lee, J. (2019). What improves spatial thinking? evidence from the spatial thinking abilities test. International Research in Geographical and Environmental Education, 28(4), 262-280.
  • Behar, B. E. (2018). İktidar ve tarih: Türkiye'de resmî tarih tezinin oluşumu (1929-1937). İstanbul: Afa Yayıncılık.
  • Besim, M. & Arif, C. (1930). Cumhuriyet çocuklarına yeni coğrafya dersleri (dördüncü sınıf). İstanbul: Kanaat Kütüphanesi.
  • Bilgili, M. (2016). Coğrafya öğretiminde mekân ve yer karmaşası üzerine bir araştırma, Coğrafya Eğitimi Dergisi, 2(1), 11-19.
  • Billig, M. (1995). Banal nationalism. SAGE.
  • Bora, T. (2007). Türk milliyetçiliğinin inşasında vatan imgesi: Harita ve somut ülke, milliyetçiliğin vatanı neresi.
  • Birikim, 213, 26-36. Erişim adresi (02.03.2025): https://birikimdergisi.com/dergiler/birikim/1/sayi-213-ocak-2007/2396/turk-milliyetcil iginin-insasinda-vatan-imgesi-harita-ve-somut-ulke-milliyetciligin-vatani-neresi/5001
  • Calhoun, C. (2007). Milliyetçilik (B. Sütçüoğlu, Çev.). İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
  • Casey, E. S. (2001). Between geography and philosophy: What does it mean to be in the place-world? Annals of the Association of American Geographers, 91(4), 683–693.
  • Copeaux, E. (2016). Tarih ders kitaplarında (1931-1993) Türk tarih tezinden Türk-İslam sentezine (A. Berkay, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Creswell, J. W. (2013). Nitel araştırma yöntemleri: Beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni (M. Bütün ve S. B. Demir, Çev.). Ankara: Siyasal Kitapevi.
  • Creswell, J. W. (2014). Research design, qualitative, quantitative, and mixed methods approaches. SAGE.
  • Çağrıcı, M. (2012). Vatan. İslam ansiklopedisi (s. 563-564) içinde. Erişim adresi (05.06.2024): https://islamansiklopedisi.org.tr/vatan
  • Çalışkan, G. (1994). 1980 sonrası coğrafya ders kitaplarında mekân ve birey kurguları. Toplum ve Bilim Dergisi, 64, 64-76.
  • Çelik, N. B. (2004). Söylem kuramları, hegemonya kavramı ve Kemalizm. Doğu-Batı Dergisi, 8, 33-49.
  • Dadds, M. (2001). The politics of pedagogy. Teachers and teaching: Theory and practice, 7(1), 43-58.
  • Darkot, B. (1942). Türkiye coğrafyası (üçüncü sınıf). İstanbul: Maarif Matbaası.
  • Duran, F. S. (1932). Lise kitapları: III. sınıf Türkiye coğrafyası. İstanbul: Kanaat Kütüphanesi.
  • Duran, F. S. (1938). Lise kitapları: I, umumi coğrafya dersleri. İstanbul: Kanaat Kütüphanesi.
  • Duran, F. S. (1945). Orta okul kitapları: I. sınıf coğrafya. İstanbul: Kanaat Kütüphanesi.
  • Durgun, S. (2011). Memalik-i şahane’den vatan’a. İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Elden, S. (2007). Governmentality, calculation, territory. Environment and Planning D: Society and Space, 25, 562-580.
  • Elden, S. (2009). Space I. R. Kitchin & N. Thrift (Eds.), International encyclopedia of human geography (s. 262-267) içinde. Elsevier.
  • Ergin, O. (1977). Türkiye maarif tarihî (cild:1-2). İstanbul: Eser Matbaası.
  • Ertürk, R. (2011). Sosyoloji öğreticisi olarak Ziya Gökalp. Ziya Gökalp (1875-1924) (s. 50-57) içinde. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
  • Ford, D. R. (2017). Education and the production of space: Political pedagogy, geography, and urban revolution. Routledge.
  • Fortier, A. M. (2005). Diaspora. D. Atkinson, P. Jackson, D. Sibley & N. Washbourne (Eds.), Cultural geography a critical dictionary of key concepts (s. 182-187) içinde. New York: I. B. Tauris & Co Ltd.
  • Freire, P. (2000). Pedagogy of the oppressed (M. B. Ramos, Trans.). Continuum.
  • Foucault, M. (2014). Özne ve iktidar (I. Ergüden & O. Akınhay, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
  • Gatto, J. T. (2018). Eğitim: Bir kitle imha silahı (M. A. Özkan, Çev.). İstanbul: EDAM.
  • Gellner, E. (1983). Uluslar ve ulusçuluk (B. E. Behar ve G. G. Özdoğan, Çev.). İstanbul: Hil Yayınları.
  • Gersmehl, P. J. & Gersmehl. C. A. (2007). Spatial thinking by young children: Neurologic evidence for early development and “educability”. Journal of Geography 106 (5), 181–191.
  • Giddens, A. (2008). Ulus, devlet ve şiddet (C. Atay, Çev.). İstanbul: Kalkedon Yayınları.
  • Göçek, F. M. (2008). Osmanlı Devleti’nde Türk milliyetçiliğinin oluşumu: Sosyolojik bir yaklaşım. T. Bora & M.
  • Gültekingil (Ed.), Modern Türkiye’de siyasi düşünce: Milliyetçilik (s. 63-77) içinde. İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Gregory, D. (2009). Homeland. D. Gregory, R. J. Johnston, G, Pratt, M. J. Watts & S. Whatmore (Eds.), The dictionary of human geography (s. 342-343) içinde. Wiley-Blackwell.
  • Gündüz, M. (2023). Türkiye’de ders kitapları tarihî. Ankara: TTKB.
  • Harvey, D. (1996). Justice, nature, and the geography of difference. Blackwell.
  • Harvey, D. (2001). Spaces of capital: Towards a critical geography. Routledge.
  • Harvey, D. (2006). Space as a keyword. N. Castree & D. Gregory (Eds.), David Harvey a critical reader (s. 270-295) içinde. Blackwell.
  • Harvey, D. (2013). Sosyal adalet ve şehir (M. Moralı, Çev.). İstanbul: Metis Yayıncılık
  • Harvey, D. (2015). Kozmopolitlik ve özgürlük coğrafyaları (Z. C. Başeren, Çev.). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
  • Harvey, D. (2018). Marx, capital and the madness of economic reason. Oxford University Press.
  • Hayta, N. (2023). Adalar denizi, Doğu Akdeniz, mavi vatan. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
  • Hayta, N. & Çakmak, M. (2024). Yerel tarihîn tarih öğretimindeki yeri ve önemi. Heterotopic View, 2(2), 118-124.
  • Hobsbawm, E. & Ranger, T. (1983). The invention of tradition. Cambridge University Press.
  • Hobsbawm, E. (1990). Nations and nationalism since 1780: Programme, myth, reality. Cambridge University Press.
  • Hocaoğlu, B. (2020). Hafıza mekânlarının iktidar aracı olarak kullanılması üzerine bir değerlendirme. Cihannüma: Tarih ve Coğrafya Araştırmaları Dergisi, 6(1), 177-195.
  • Huddleston, G. (2016). Welcome to Zombie City: A Study of a Full Service Community School and School Choice. N. Ares, E. Buendia & R. Helfenbein (Eds.), Deterritorializing/Reterritorializing critical geography of educational reform (s. 151-175) içinde. Sense Publishers.
  • Işık, O. (1994). Mekânın politikleşmesi, politikanın mekânsallaşması. Toplum ve Bilim, 64-65, 78-94.
  • Kaplan, İ. (2005). Türkiye’de millî eğitim ideolojisi ve siyasal toplumsallaşma üzerindeki etkisi. İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Karabağ, S. (2006). Mekânın siyasallaşması. Ankara: Gazi Kitapevi.
  • Karabağ, S. & Şahin, s. (2007). Coğrafya dersi öğretim programı. S. Karabağ & S. Şahin (Ed.), Kuram ve uygulamada coğrafya eğitimi (s. 53-75) içinde. Ankara: Gazi Kitapevi.
  • Karataş, Z. (2017). Sosyal bilim araştırmalarında paradigma değişimi: Nitel yaklaşımın yükselişi. Türkiye Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 1(1), 68-86.
  • Katz, C. (2009). Social systems: Thinking about society, identity, power and resistance. N. J. Clifford, S. L. Holloway, S. P. Rice & G. Valentine (Eds.), Key concepts in geography (s. 236-251) içinde. Sage Publications
  • Kaygalak, İ. (2020). Mekân ve ekonomi, ekonomik coğrafyada yeni yaklaşımlar. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
  • Kazancıoğu, A. S. (1934). Yeni orta coğrafya III. İstanbul: Remzi Kitaphanesi.
  • Kazancıoğu, A. S. (1937). Yeni orta coğrafya I. İstanbul: Remzi Kitap Evi.
  • Kemal, A. (1976). Cevabımız. Y. Akçura, Üç tarz-ı siyaset (s. 37-44) içinde. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
  • Keskin, M. (1990). Ziya Gökalp’te vatan kavramı. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(4), 442-452.
  • Keskin, F. (2014). Sunuş: Özne ve iktidar. M. Foucault, Özne ve iktidar (s. 11-25) içinde. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
  • Kitchin, R. (2009). Space II. R. Kitchin & N. Thrift (Eds.), International encyclopedia of human geography (s. 268-275) içinde. Elsevier.
  • Koç, N. (1981). Atatürk ve eğitim. Ankara: Şafak Matbaası.
  • Kohn, H. (1965). Nationalism its meaning and history. Robert E. Krieger Publishing Company.
  • Köşker, N. (2020). Öğretmen adaylarının Türkiye’ye komşu ülkelere ilişkin imajları. International Journal of Geography and Geography Education, 41, 13-35.
  • Kuckartz, U. & Rädiker, S. (2023). Qualitative content analysis, methods, practice and software (2nd edition). SAGE.
  • Kuntay, M. C. (1971). Türkün şehnamesi. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
  • Lefebvre, H. (2014). Mekânın üretimi (I. Ergüden, Çev.). İstanbul: Sel Yayıncılık.
  • Logan, J. R. (2012). Making a place for space: Spatial thinking in social science. Annual Review of Sociology, 38(1), 507-524.
  • Mardin, Ş. (1996). Yeni Osmanlı düşüncesinin doğuşu (M. Türköne, F. Unan & İ. Erdoğan, Çev.). İletişim Yayınları.
  • Mardin, Ş. (2012). Din ve ideoloji. İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Massey, D. (1996). Politicising space and place. Scottish Geographical Magazine, 112(2), 117-123.
  • Massey, D. (2005). For space. London: Sage Publications.
  • Mayring, P. (2004). Qualitative content analysis. U. Flick, E. V. Kardorff, & I. Steinke (Eds.), A companion to qualitative research (s. 266-270) içinde. Sage Publications.
  • MEB. (2018). Coğrafya dersi öğretim programı. Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
  • MEB. (2024). Türkiye yüzyılı maarif modeli coğrafya dersi öğretim programı. Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
  • Merry, M. S. (2009). Patriotism, history and the legitimate aims of american education. B. Haynes (Ed.), Patriotism and citizenship education (s. 1-21) içinde. Wiley-Blackwell.
  • Nalçaoğlu, H. (2008). Vatan: Toprakların altı, üstü ve ötesi. T. Bora & M. Gültekingil (Ed.), Modern Türkiye’de siyasi düşünce, milliyetçilik (s. 293-309) içinde. İletişim Yayınları.
  • Newcombe, N. S. & Stieff, M. (2012). Six myths about spatial thinking. International Journal of Science Education, 34(6), 955-971.
  • Newcombe, N. S. & Shipley, T. F. (2014). Thinking about spatial thinking: New typology, new assessments. J. S. Gero (Ed.), Studying visual and spatial reasoning for design creativity (s. 179-192) içinde. Dordrecht: Springer. Nora, P. (1989). Between memory and history: Les lieux de mémoire. Representations, 26, 7-24.
  • NRC (National Research Council). (2006). Learning to think spatially. Washington, DC: The National Academies Press.
  • Orhan, B. (2023). Coğrafya ders kitaplarında millî söylem (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
  • Özgen, H. N. (2011). Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşundan günümüze, coğrafya ders kitaplarında, vatanın sonu gelmez kurguları. Toplum ve Bilim, 121, 48-79.
  • Parla, T. (1991). Türkiye’de siyasal kültürün resmî kaynakları: Atatürk’ün Nutuk’u (cilt 1). İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Sayer, A. (2000). Realism and social science. London: Sage Publications.
  • Selen, H. S. (1932). İktisadi Türkiye, tabii, beşerî ve mevzii coğrafya tetkikleri. İstanbul: Ahmet Said Matbaası.
  • Schreier, M. (2012). Qualitative content analysis in practice. Sage Publications.
  • Smith, A. D. (2002). Ulusların etnik kökeni (S. Bayramoğlu & H. Kendir, Çev.). Ankara: Dost Kitapevi Yayınları.
  • Smith, N. (2017). Eşitsiz gelişim: Doğa, sermaye ve mekânın üretimi (E. Soğancılar, Çev.). İstanbul: Sel Yayıncılık.
  • Soja, E. W. (2019). Postmodern coğrafyalar: Eleştirel toplumsal teoride mekânın yeniden ileri sürülmesi (Y. Çetin, Çev.). İstanbul: Sel Yayıncılık.
  • Soja, E. W. (1996). Thirdspace: Journeys to Los Angeles and other real-and-imagined places. Blackwell.
  • Sözen, M. (1973). Türklerde anıt. Mimarlık Dergisi, 11(7), 7-20.
  • Şanlı, C. (2019). Coğrafya öğretmen adaylarının mekânsal düşünme becerisine ilişkin görüşleri. Anadolu Kültürel Araştırmalar Dergisi, 3(3), 215-233.
  • Şanlı, C. & Jo, I. (2020). Examining preservice geography teachers’ dispositions to teach spatial thinking skills. International Journal of Eurasian Education and Culture, 11, 2069-2102.
  • Tekiner, A. Ü. (2010). Atatürk heykelleri, kült, estetik, siyaset. İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Thornton, S. J. (2019). Geography as a social study: Its signifficance for civic competence. E. E. Shin and S. W. Bednrz (Eds.). spatial citizenship education citizenship through geography (s. 10-22) içinde. Routledge.
  • TTK. (2025). Misâk-ı millî ve misâk-ı millî haritası. Erişim adresi (02.03.2025): https://ttk.gov.tr/wp-content/uploads/2024/06/Misak-i-Millî-Uzun-Metin-1.pdf
  • Tuan, Y. F. (2017). Humanistic geography. Chris Philo (Ed.), Theory and methods (s. 266–276) içinde. Routledge.
  • Tuncay, M. (2006). Eleştirel tarih yazıları. Ankara: Liberte Yayınları.
  • Turan, Ş. (1995). Türk devrim tarihî, 3. kitap (birinci bölüm), yeni Türkiye'nin oluşumu (1923-1938). Ankara: Bilgi Yayınevi.
  • Unat, F. (1943). Memleketimizde bir coğrafya cemiyeti kurma istekleri ve teşebbüsleri. Türk Coğrafya Dergisi, (1), 16-22.
  • Yazgan, Ç. Ü. (2007). Osmanlıdan Cumhuriyetin ilk yıllarına kadar vatan anlayışı. Eğitişim Dergisi, 14, 45-54. Erişim adresi (02.03.2025): https://www.egitisim.gen.tr/osmanlidan-cumhuriyetin-ilk-yillarina-kadar-vatananlayis i/
  • Yeşiltaş, M. (2012). Türkiye’yi konumlandırmak: Jeopolitik zihniyet ve Türkiye’de ordu (Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul. Erişim adresi (25.09.2023): https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
  • Yıldız, A. (2009). Kemalist milliyetçilik. T. Bora & M. Gültekingil (Ed.), Modern Türkiye’de siyasi düşünce: Kemalizm (s. 210-220) içinde. İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Yiğit Özüdoğru, H. (2021). Osmanlı Devleti’nin son dönemi ve Cumhuriyet’in ilk yıllarında ortaöğretimde coğrafya dersi öğretim programları. S. Karabağ, S. Şahin ve B. Şahin (Ed.), Coğrafya eğitimi: Coğrafya dersi öğretim programları (s. 27-45) içinde. Ankara: Pegem Akademi.

Spatial discourse: Geographical meanings in political pedagogy

Yıl 2025, Sayı: 15, 189 - 211, 30.06.2025

Serkan Kırkeser , Servet Karabağ

Öz

This article examines the relationship between Turkish identity and specific spaces through geography textbooks used during the Republican Era (1923–1950). By analyzing this relationship within the framework of concepts such as homeland (motherland/fatherland, country) the study aims to uncover the discourses that construct a sense of belonging to a particular space and identity. Additionally, it seeks to contribute to scholarly discussions that argue space and society are mutually constructed. The information presented in the textbooks is analyzed through the lenses of absolute, relative, and relational conceptions of space. According to the findings of this study, which employs a qualitative content analysis method, all types of spatial representations include references to Turkish identity. Places such as Anatolia, Turkestan, and Central Asia are closely associated with Turkish identity in these textbooks. Particularly, Anatolia is frequently emphasized as being unique in terms of its natural and human characteristics, leading to an idealization of both space and society. Deterministic discourses are frequently featured in textbooks, and accordingly, the courage, warrior spirit, and patriotism of the Turks are explained through the geographical conditions of the regions they inhabit. Another finding derived from the textbooks is that natural elements are often presented as mere resources. In such narratives, where nature is commodified, the human being is positioned as a subject who must dominate nature. According to this pragmatist discourse, animals have also become subjects within the biopolitical discourses imposed upon nature. In this regard, it has been determined that the information presented in textbooks is reinforced through nationalist, deterministic, pragmatist, and romantic discourses.

Anahtar Kelimeler

Geography textbook identity space subject homeland

Kaynakça

  • Agnew, J. (1998). Geopolitics: Re-visioning world politics. Routledge.
  • Akçura, Y. (1976). Üç tarz-ı siyaset. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
  • Althusser, L. (2002). İdeoloji ve devletin ideolojik aygıtları (Y. Alp & M. Özışık, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Anderson, B. (1995). Hayali cemaatler (İ. Savaşır, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
  • Apple, M. W. (2019). Ideology and curriculum. Routledge.
  • Ardrey, R. (1966). The territorial imperative. New York: A Delta Book.
  • Arık, R. O. (1990). Coğrafyadan vatana. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
  • Aydemir, Ş. S. (1999). Tek adam: Mustafa Kemal Atatürk, birinci cilt 1881-1919 (18. basım). İstanbul: Remzi Kitabevi.
  • Bednarz, R. & Lee, J. (2019). What improves spatial thinking? evidence from the spatial thinking abilities test. International Research in Geographical and Environmental Education, 28(4), 262-280.
  • Behar, B. E. (2018). İktidar ve tarih: Türkiye'de resmî tarih tezinin oluşumu (1929-1937). İstanbul: Afa Yayıncılık.
  • Besim, M. & Arif, C. (1930). Cumhuriyet çocuklarına yeni coğrafya dersleri (dördüncü sınıf). İstanbul: Kanaat Kütüphanesi.
  • Bilgili, M. (2016). Coğrafya öğretiminde mekân ve yer karmaşası üzerine bir araştırma, Coğrafya Eğitimi Dergisi, 2(1), 11-19.
  • Billig, M. (1995). Banal nationalism. SAGE.
  • Bora, T. (2007). Türk milliyetçiliğinin inşasında vatan imgesi: Harita ve somut ülke, milliyetçiliğin vatanı neresi.
  • Birikim, 213, 26-36. Erişim adresi (02.03.2025): https://birikimdergisi.com/dergiler/birikim/1/sayi-213-ocak-2007/2396/turk-milliyetcil iginin-insasinda-vatan-imgesi-harita-ve-somut-ulke-milliyetciligin-vatani-neresi/5001
  • Calhoun, C. (2007). Milliyetçilik (B. Sütçüoğlu, Çev.). İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
  • Casey, E. S. (2001). Between geography and philosophy: What does it mean to be in the place-world? Annals of the Association of American Geographers, 91(4), 683–693.
  • Copeaux, E. (2016). Tarih ders kitaplarında (1931-1993) Türk tarih tezinden Türk-İslam sentezine (A. Berkay, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Creswell, J. W. (2013). Nitel araştırma yöntemleri: Beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni (M. Bütün ve S. B. Demir, Çev.). Ankara: Siyasal Kitapevi.
  • Creswell, J. W. (2014). Research design, qualitative, quantitative, and mixed methods approaches. SAGE.
  • Çağrıcı, M. (2012). Vatan. İslam ansiklopedisi (s. 563-564) içinde. Erişim adresi (05.06.2024): https://islamansiklopedisi.org.tr/vatan
  • Çalışkan, G. (1994). 1980 sonrası coğrafya ders kitaplarında mekân ve birey kurguları. Toplum ve Bilim Dergisi, 64, 64-76.
  • Çelik, N. B. (2004). Söylem kuramları, hegemonya kavramı ve Kemalizm. Doğu-Batı Dergisi, 8, 33-49.
  • Dadds, M. (2001). The politics of pedagogy. Teachers and teaching: Theory and practice, 7(1), 43-58.
  • Darkot, B. (1942). Türkiye coğrafyası (üçüncü sınıf). İstanbul: Maarif Matbaası.
  • Duran, F. S. (1932). Lise kitapları: III. sınıf Türkiye coğrafyası. İstanbul: Kanaat Kütüphanesi.
  • Duran, F. S. (1938). Lise kitapları: I, umumi coğrafya dersleri. İstanbul: Kanaat Kütüphanesi.
  • Duran, F. S. (1945). Orta okul kitapları: I. sınıf coğrafya. İstanbul: Kanaat Kütüphanesi.
  • Durgun, S. (2011). Memalik-i şahane’den vatan’a. İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Elden, S. (2007). Governmentality, calculation, territory. Environment and Planning D: Society and Space, 25, 562-580.
  • Elden, S. (2009). Space I. R. Kitchin & N. Thrift (Eds.), International encyclopedia of human geography (s. 262-267) içinde. Elsevier.
  • Ergin, O. (1977). Türkiye maarif tarihî (cild:1-2). İstanbul: Eser Matbaası.
  • Ertürk, R. (2011). Sosyoloji öğreticisi olarak Ziya Gökalp. Ziya Gökalp (1875-1924) (s. 50-57) içinde. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
  • Ford, D. R. (2017). Education and the production of space: Political pedagogy, geography, and urban revolution. Routledge.
  • Fortier, A. M. (2005). Diaspora. D. Atkinson, P. Jackson, D. Sibley & N. Washbourne (Eds.), Cultural geography a critical dictionary of key concepts (s. 182-187) içinde. New York: I. B. Tauris & Co Ltd.
  • Freire, P. (2000). Pedagogy of the oppressed (M. B. Ramos, Trans.). Continuum.
  • Foucault, M. (2014). Özne ve iktidar (I. Ergüden & O. Akınhay, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
  • Gatto, J. T. (2018). Eğitim: Bir kitle imha silahı (M. A. Özkan, Çev.). İstanbul: EDAM.
  • Gellner, E. (1983). Uluslar ve ulusçuluk (B. E. Behar ve G. G. Özdoğan, Çev.). İstanbul: Hil Yayınları.
  • Gersmehl, P. J. & Gersmehl. C. A. (2007). Spatial thinking by young children: Neurologic evidence for early development and “educability”. Journal of Geography 106 (5), 181–191.
  • Giddens, A. (2008). Ulus, devlet ve şiddet (C. Atay, Çev.). İstanbul: Kalkedon Yayınları.
  • Göçek, F. M. (2008). Osmanlı Devleti’nde Türk milliyetçiliğinin oluşumu: Sosyolojik bir yaklaşım. T. Bora & M.
  • Gültekingil (Ed.), Modern Türkiye’de siyasi düşünce: Milliyetçilik (s. 63-77) içinde. İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Gregory, D. (2009). Homeland. D. Gregory, R. J. Johnston, G, Pratt, M. J. Watts & S. Whatmore (Eds.), The dictionary of human geography (s. 342-343) içinde. Wiley-Blackwell.
  • Gündüz, M. (2023). Türkiye’de ders kitapları tarihî. Ankara: TTKB.
  • Harvey, D. (1996). Justice, nature, and the geography of difference. Blackwell.
  • Harvey, D. (2001). Spaces of capital: Towards a critical geography. Routledge.
  • Harvey, D. (2006). Space as a keyword. N. Castree & D. Gregory (Eds.), David Harvey a critical reader (s. 270-295) içinde. Blackwell.
  • Harvey, D. (2013). Sosyal adalet ve şehir (M. Moralı, Çev.). İstanbul: Metis Yayıncılık
  • Harvey, D. (2015). Kozmopolitlik ve özgürlük coğrafyaları (Z. C. Başeren, Çev.). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
  • Harvey, D. (2018). Marx, capital and the madness of economic reason. Oxford University Press.
  • Hayta, N. (2023). Adalar denizi, Doğu Akdeniz, mavi vatan. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
  • Hayta, N. & Çakmak, M. (2024). Yerel tarihîn tarih öğretimindeki yeri ve önemi. Heterotopic View, 2(2), 118-124.
  • Hobsbawm, E. & Ranger, T. (1983). The invention of tradition. Cambridge University Press.
  • Hobsbawm, E. (1990). Nations and nationalism since 1780: Programme, myth, reality. Cambridge University Press.
  • Hocaoğlu, B. (2020). Hafıza mekânlarının iktidar aracı olarak kullanılması üzerine bir değerlendirme. Cihannüma: Tarih ve Coğrafya Araştırmaları Dergisi, 6(1), 177-195.
  • Huddleston, G. (2016). Welcome to Zombie City: A Study of a Full Service Community School and School Choice. N. Ares, E. Buendia & R. Helfenbein (Eds.), Deterritorializing/Reterritorializing critical geography of educational reform (s. 151-175) içinde. Sense Publishers.
  • Işık, O. (1994). Mekânın politikleşmesi, politikanın mekânsallaşması. Toplum ve Bilim, 64-65, 78-94.
  • Kaplan, İ. (2005). Türkiye’de millî eğitim ideolojisi ve siyasal toplumsallaşma üzerindeki etkisi. İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Karabağ, S. (2006). Mekânın siyasallaşması. Ankara: Gazi Kitapevi.
  • Karabağ, S. & Şahin, s. (2007). Coğrafya dersi öğretim programı. S. Karabağ & S. Şahin (Ed.), Kuram ve uygulamada coğrafya eğitimi (s. 53-75) içinde. Ankara: Gazi Kitapevi.
  • Karataş, Z. (2017). Sosyal bilim araştırmalarında paradigma değişimi: Nitel yaklaşımın yükselişi. Türkiye Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 1(1), 68-86.
  • Katz, C. (2009). Social systems: Thinking about society, identity, power and resistance. N. J. Clifford, S. L. Holloway, S. P. Rice & G. Valentine (Eds.), Key concepts in geography (s. 236-251) içinde. Sage Publications
  • Kaygalak, İ. (2020). Mekân ve ekonomi, ekonomik coğrafyada yeni yaklaşımlar. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
  • Kazancıoğu, A. S. (1934). Yeni orta coğrafya III. İstanbul: Remzi Kitaphanesi.
  • Kazancıoğu, A. S. (1937). Yeni orta coğrafya I. İstanbul: Remzi Kitap Evi.
  • Kemal, A. (1976). Cevabımız. Y. Akçura, Üç tarz-ı siyaset (s. 37-44) içinde. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
  • Keskin, M. (1990). Ziya Gökalp’te vatan kavramı. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(4), 442-452.
  • Keskin, F. (2014). Sunuş: Özne ve iktidar. M. Foucault, Özne ve iktidar (s. 11-25) içinde. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
  • Kitchin, R. (2009). Space II. R. Kitchin & N. Thrift (Eds.), International encyclopedia of human geography (s. 268-275) içinde. Elsevier.
  • Koç, N. (1981). Atatürk ve eğitim. Ankara: Şafak Matbaası.
  • Kohn, H. (1965). Nationalism its meaning and history. Robert E. Krieger Publishing Company.
  • Köşker, N. (2020). Öğretmen adaylarının Türkiye’ye komşu ülkelere ilişkin imajları. International Journal of Geography and Geography Education, 41, 13-35.
  • Kuckartz, U. & Rädiker, S. (2023). Qualitative content analysis, methods, practice and software (2nd edition). SAGE.
  • Kuntay, M. C. (1971). Türkün şehnamesi. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
  • Lefebvre, H. (2014). Mekânın üretimi (I. Ergüden, Çev.). İstanbul: Sel Yayıncılık.
  • Logan, J. R. (2012). Making a place for space: Spatial thinking in social science. Annual Review of Sociology, 38(1), 507-524.
  • Mardin, Ş. (1996). Yeni Osmanlı düşüncesinin doğuşu (M. Türköne, F. Unan & İ. Erdoğan, Çev.). İletişim Yayınları.
  • Mardin, Ş. (2012). Din ve ideoloji. İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Massey, D. (1996). Politicising space and place. Scottish Geographical Magazine, 112(2), 117-123.
  • Massey, D. (2005). For space. London: Sage Publications.
  • Mayring, P. (2004). Qualitative content analysis. U. Flick, E. V. Kardorff, & I. Steinke (Eds.), A companion to qualitative research (s. 266-270) içinde. Sage Publications.
  • MEB. (2018). Coğrafya dersi öğretim programı. Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
  • MEB. (2024). Türkiye yüzyılı maarif modeli coğrafya dersi öğretim programı. Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
  • Merry, M. S. (2009). Patriotism, history and the legitimate aims of american education. B. Haynes (Ed.), Patriotism and citizenship education (s. 1-21) içinde. Wiley-Blackwell.
  • Nalçaoğlu, H. (2008). Vatan: Toprakların altı, üstü ve ötesi. T. Bora & M. Gültekingil (Ed.), Modern Türkiye’de siyasi düşünce, milliyetçilik (s. 293-309) içinde. İletişim Yayınları.
  • Newcombe, N. S. & Stieff, M. (2012). Six myths about spatial thinking. International Journal of Science Education, 34(6), 955-971.
  • Newcombe, N. S. & Shipley, T. F. (2014). Thinking about spatial thinking: New typology, new assessments. J. S. Gero (Ed.), Studying visual and spatial reasoning for design creativity (s. 179-192) içinde. Dordrecht: Springer. Nora, P. (1989). Between memory and history: Les lieux de mémoire. Representations, 26, 7-24.
  • NRC (National Research Council). (2006). Learning to think spatially. Washington, DC: The National Academies Press.
  • Orhan, B. (2023). Coğrafya ders kitaplarında millî söylem (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
  • Özgen, H. N. (2011). Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşundan günümüze, coğrafya ders kitaplarında, vatanın sonu gelmez kurguları. Toplum ve Bilim, 121, 48-79.
  • Parla, T. (1991). Türkiye’de siyasal kültürün resmî kaynakları: Atatürk’ün Nutuk’u (cilt 1). İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Sayer, A. (2000). Realism and social science. London: Sage Publications.
  • Selen, H. S. (1932). İktisadi Türkiye, tabii, beşerî ve mevzii coğrafya tetkikleri. İstanbul: Ahmet Said Matbaası.
  • Schreier, M. (2012). Qualitative content analysis in practice. Sage Publications.
  • Smith, A. D. (2002). Ulusların etnik kökeni (S. Bayramoğlu & H. Kendir, Çev.). Ankara: Dost Kitapevi Yayınları.
  • Smith, N. (2017). Eşitsiz gelişim: Doğa, sermaye ve mekânın üretimi (E. Soğancılar, Çev.). İstanbul: Sel Yayıncılık.
  • Soja, E. W. (2019). Postmodern coğrafyalar: Eleştirel toplumsal teoride mekânın yeniden ileri sürülmesi (Y. Çetin, Çev.). İstanbul: Sel Yayıncılık.
  • Soja, E. W. (1996). Thirdspace: Journeys to Los Angeles and other real-and-imagined places. Blackwell.
  • Sözen, M. (1973). Türklerde anıt. Mimarlık Dergisi, 11(7), 7-20.
  • Şanlı, C. (2019). Coğrafya öğretmen adaylarının mekânsal düşünme becerisine ilişkin görüşleri. Anadolu Kültürel Araştırmalar Dergisi, 3(3), 215-233.
  • Şanlı, C. & Jo, I. (2020). Examining preservice geography teachers’ dispositions to teach spatial thinking skills. International Journal of Eurasian Education and Culture, 11, 2069-2102.
  • Tekiner, A. Ü. (2010). Atatürk heykelleri, kült, estetik, siyaset. İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Thornton, S. J. (2019). Geography as a social study: Its signifficance for civic competence. E. E. Shin and S. W. Bednrz (Eds.). spatial citizenship education citizenship through geography (s. 10-22) içinde. Routledge.
  • TTK. (2025). Misâk-ı millî ve misâk-ı millî haritası. Erişim adresi (02.03.2025): https://ttk.gov.tr/wp-content/uploads/2024/06/Misak-i-Millî-Uzun-Metin-1.pdf
  • Tuan, Y. F. (2017). Humanistic geography. Chris Philo (Ed.), Theory and methods (s. 266–276) içinde. Routledge.
  • Tuncay, M. (2006). Eleştirel tarih yazıları. Ankara: Liberte Yayınları.
  • Turan, Ş. (1995). Türk devrim tarihî, 3. kitap (birinci bölüm), yeni Türkiye'nin oluşumu (1923-1938). Ankara: Bilgi Yayınevi.
  • Unat, F. (1943). Memleketimizde bir coğrafya cemiyeti kurma istekleri ve teşebbüsleri. Türk Coğrafya Dergisi, (1), 16-22.
  • Yazgan, Ç. Ü. (2007). Osmanlıdan Cumhuriyetin ilk yıllarına kadar vatan anlayışı. Eğitişim Dergisi, 14, 45-54. Erişim adresi (02.03.2025): https://www.egitisim.gen.tr/osmanlidan-cumhuriyetin-ilk-yillarina-kadar-vatananlayis i/
  • Yeşiltaş, M. (2012). Türkiye’yi konumlandırmak: Jeopolitik zihniyet ve Türkiye’de ordu (Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul. Erişim adresi (25.09.2023): https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
  • Yıldız, A. (2009). Kemalist milliyetçilik. T. Bora & M. Gültekingil (Ed.), Modern Türkiye’de siyasi düşünce: Kemalizm (s. 210-220) içinde. İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Yiğit Özüdoğru, H. (2021). Osmanlı Devleti’nin son dönemi ve Cumhuriyet’in ilk yıllarında ortaöğretimde coğrafya dersi öğretim programları. S. Karabağ, S. Şahin ve B. Şahin (Ed.), Coğrafya eğitimi: Coğrafya dersi öğretim programları (s. 27-45) içinde. Ankara: Pegem Akademi.
Toplam 113 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Eğitim Sosyolojisi
Bölüm Araştırma Makaleleri
Yazarlar

Serkan Kırkeser 0000-0003-4604-4669

Servet Karabağ 0000-0001-8678-3648

Yayımlanma Tarihi 30 Haziran 2025
Gönderilme Tarihi 11 Şubat 2025
Kabul Tarihi 4 Haziran 2025
Yayımlandığı Sayı Yıl 2025 Sayı: 15

Kaynak Göster

APA Kırkeser, S., & Karabağ, S. (2025). Mekân söylemi: Politik pedagojide coğrafi anlamlar. NOSYON: Uluslararası Toplum Ve Kültür Çalışmaları Dergisi(15), 189-211.
 Kapak Resmi İndir

19848   19580  19581 2070320899.  259912602531874