Bir dilin standartlaştırılması sadece toplumdilbilimsel zorlukları değil aynı zamanda ideolojik, kavramsal ve teorik hususları da beraberinde getirir. Dil standardizasyonu kademeli bir süreçtir, farklı ülkelerdeki yaklaşımlara göre değişir ve öğrenciler, öğrenenler ve kullanıcılar için çeşitli aşamalar gerektirir. Bu süreç genellikle uzundur ve çeşitli sorunlarla karşılaşabilir. Sözcük dağarcığı, dilbilgisi ve diğer dilbilimsel unsurlarda tekdüzelik sağlamak zordur ve çok sayıda üniversite, kurum, dernek, vakıf ve yayıncının fikir birliği arayışıyla toplantılar düzenlemesine neden olur. Devlet gibi bir yönetim organının gözetimi, bu süreci düzenli bir şekilde kolaylaştırır. Bununla birlikte, Kürtçe ve lehçeleri gibi istisnai durumlar ani ya da beklenmedik komplikasyonlara yol açmaktadır. Örneğin, bir dil uygulayıcısı yerel ya da daha az yaygın bir özelliği tercih edilen bir kural olarak benimseyebilir ve bu da zaman içinde potansiyel olarak müteakip sorunlara yol açabilir. Kürtçenin standardizasyonuna ilişkin genel sorunlar, farklı ülkelerdeki Kürtler arasındaki siyasi ve kültürel farklılıklar, Kürtçenin resmi olarak tanınmaması, lehçe farklılıkları, eğitim sorunları, dilin medya ve edebiyatta sınırlı temsili, uluslararası destek eksikliği ve tarihsel faktörler gibi çeşitli engellerle karşılaşmaktadır. Bu zorluklar toplu olarak, resmi eğitim, idari ve iletişim amaçları için evrensel olarak kabul edilmiş ve standardlaştırılmış bir Kürtçe dilinin geliştirilmesini engellemektedir. Bu konuda uzlaşı sağlanması, farklı yaklaşımları ve kabul için önemli bir zamanı gerektirebilir. Bir dili standardlaştırmak için birbiriyle ilişkili bazı adımlar gereklidir. Tipik olarak standardlaştırma, seçim, detaylandırma, kodlama ve kabul gibi birbiriyle ilişkili birkaç adımı içerir. Bu süreçte dilbilgisi, kelime dağarcığı ve medya ve yasal çerçeveler gibi yerel gereksinimlerin oluşturulması büyük önem taşımaktadır.
Standardlaşma Dil Dilbilim Kod Sosyolinguistik Kürtçe/kurmancca
The standardization of a language poses not only sociolinguistic challenges but also ideological, conceptual, and theoretical considerations. Language standardization is a gradual process, varying in approach across different countries and requiring various stages for students, learners, and users. This process is typically lengthy and may encounter diverse issues. Achieving uniformity in vocabulary, grammar, and other linguistic elements is challenging, prompting numerous universities, institutions, associations, foundations, and publishers to convene meetings in pursuit of consensus. Oversight by a governing body, such as the state, facilitates this process in a regulated manner. Nevertheless, exceptions like Kurdish and its dialects introduce sudden or unexpected complications. For instance, a language practitioner might adopt a local or less common feature as a preferred rule, potentially leading to subsequent issues over time.
The general problems of Kurdish standardization encounter several obstacles, the general problems are as follows; political and cultural disparities among the Kurds of different countries, the absence of official recognition of Kurdish, dialectal variations, educational challenges, the limited representation of the language in the medya and literature, lack of international support and historical factors. These challenges collectively impede the development of a universally accepted and standardized form of Kurdish language for official educational, administrative, and communication purposes. Achieving consensus in this regard may entail diverse approaches and considerable time for acceptance. Some interrelated steps are necessary to standardize a language. Typically, standardization involves several interrelated steps such as selection, elaboration, coding, and acceptance. Within this process, the creation of grammar, vocabulary and local requirements such as medya and legal frameworks hold significant importance.
Standardization Language Linguistics Code Sociolinguistics Kurdish/Kurmanji
Standardîzasyona zimanekî ne tenê mijara sosyolînguîstîkê ye, ew di heman demê de mijareke îdeolojîk, têgehî û teorîk e jî. Standardîzyona zimanekî tu caran di carekê de pêk nayê, li gelek welatên cuda jî bi awayekî taybet pêk hatiyê û pêvajoyên cur bi cur wekî pêwîstî derdikeve pêşiya hemû xwendekar, fêrxwaz û bikarhêneran. Elbet ev pêvajo ne kurt e û pirsgirêkên cihê derdikevin. Yekitiya bikaranîna zimanekî di qada ferhengî, rêzimanî û hêmanên din ne tiştekî rehet e lewma gelek zanîngeh, sazî, komele, weqif û weşanxane bi rêya hevdîtinan hewl didin ku bigihîjin biryareke giştî. Hebûna saziyeke otorîteyê (dewletî) vê pêvajoyê bi awayekî kontrolkirî dixe rê. Herwiha îstînayên wekî kurdî û zaravayên wê gelek pirsgirêkên nişkeva yan jî surprîz derdixin. Wekî mînak kesek ku xebatên zimên pêk tîne dikare taybetmendiyeke herêmî an jî kêm tê dîtin (ne berbelavbûyî) wekî qeîdeyeke tercîhkirî bi kar bîne û di nav demê de ev jî bibe sedema hinek aloziyan. Pirsgirêkên giştî yên standardîzasyona kurmancî bi çend astengan re rû bi rû dimînin, Pirsgirêkên giştî wiha ne; cudahiyên siyasî û çandî di nav kurdên welatên cuda de, nenaskirina fermî ya kurdî, cudahiyên zaravayî, kêşeyên perwerdeyê, hebûna zimên bi awayekî sînorkirî ya medya û edebiyatê, kêmasî yan jî nebûna piştgiriya navneteweyî û faktorên dîrokî yên berê. Ev faktor bi hev re rê li ber pêşxistina formeke kurmanciya kurdî ya ku ji aliyê gerdûnî ve hatiye qebûlkirin û standardkirin ji bo mebestên perwerdeyî, îdarî û ragihandinê yên fermî asteng dikin. Hewldanên berdewam ên di vî warî de dibe ku bi awayekî cuda pêk bê û ji bo qebûlkirinê demeke dirêj pêwîst be. Ji bo standardkirina zimanekî hin gavên bi hev ve girêdayî pêwîst in. Ew gav bi gelemperî wiha ne; hilbijartin, berfirehkirin, kodkirin û qebûlkirin. Di vê pêvajoyê de, afirandina çavkaniyên rêziman, ferheng û pêwîstiyên cihê wekî medya û huquqê jî gelek giring in.
Standardîzasyon Ziman Zimannasî Kod Sosyolînguîstik Kurdi/Kurmancî
Birincil Dil | Kürtçe |
---|---|
Konular | Dil Çalışmaları (Diğer) |
Bölüm | Makaleler |
Yazarlar | |
Erken Görünüm Tarihi | 10 Temmuz 2025 |
Yayımlanma Tarihi | 30 Haziran 2025 |
Gönderilme Tarihi | 1 Haziran 2025 |
Kabul Tarihi | 16 Haziran 2025 |
Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 17 Sayı: 1 |
Creative Commons Atıf-Gayriticari 4.0 Uluslararası Lisansı (CC BY-NC 4.0) ile lisanslanmıştır.
Derginin tüm içeriğine açık erişim sağlanmaktadır. Yayınlanan makaleler öncelikle İThenticate programında taranmaktadır.
Dergimizde
yayınlanan makalelerin sorumluluğu yazara ait olup, tüm telif hakları Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi’ne devrolunmuştur.