Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

“Benim Müzem, Benim Hafızam”: Masumiyet Müzesi’nde Anlatı ve Temsil İktidarı

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 2, 496 - 514, 29.06.2025
https://doi.org/10.30622/tarr.1715310

Öz

Bu çalışma, Orhan Pamuk’un Masumiyet Müzesi adlı romanını bireysel hafıza, nostalji, müzecilik ve toplumsal cinsiyet eksenlerinde çok katmanlı bir anlatı olarak ele almayı amaçlamaktadır. Romanın merkezinde yer alan Kemal karakterinin Füsun’a duyduğu aşkı nesneler aracılığıyla muhafaza etme çabası, geçmişin estetik, politik ve toplumsal boyutlarını içeren derinlikli bir hafıza inşasına işaret eder. Bu bağlamda çalışma, Kemal’in Füsun’a ait gündelik nesneleri biriktirme pratiğini Aleida Assmann’ın kültürel hafıza kuramı çerçevesinde yorumlarken Svetlana Boym’un restoratif ve reflektif nostalji ayrımı doğrultusunda tartışmaktadır. Kemal’in bireysel arşivcilik eylemi, estetize eden ve belleği biçimlendiren bir erkek öznenin temsil stratejisi olarak değerlendirilmektedir. Romanın anlatı yapısı, Kemal’in âşık, anlatıcı, koleksiyoncu ve küratör olarak konumlandığı çok katmanlı bir düzlemde şekillenir. Çoklu kimlikler, Jacques Derrida’nın “arşiv = iktidar” önermesi ve Michel Foucault’nun bilgi-iktidar ilişkisi bağlamında çözümlenmektedir. Anlatı boyunca Kemal’in hem bireysel bir geçmiş inşa etmesi hem de geçmişi koleksiyonlaştırarak sergilemesi, müze fikrini bir temsil rejimi olarak gündeme taşır. Müze, romanın kurgusal düzleminde ve gerçek dünyada inşa edilmiş fiziksel bir mekân şeklinde geçmişin seçilerek sabitlendiği ve estetikleştirildiği bir iktidar alanına dönüşmektedir. Bu bağlamda Füsun’un anlatıdaki temsili, özellikle dikkat çekicidir. Roman boyunca Füsun’un sesinin bastırılması, Kemal’in topladığı nesneler üzerinden anılması ve görünür kılınması anlatının cinsiyetli doğasını açık eder. Feminist edebiyat kuramı çerçevesinde bu temsil biçimi erkek bakışı tarafından yönlendirilen, Füsun’un öznelliğini bastıran ve onu simgesel olarak nesneleştiren bir hafıza rejimine işaret eder. Kemal’in hafıza pratiği, geçmişi sadece kaydeden değil; onu yeniden biçimlendiren, kendi arzusuna ve iktidarına uygun hâle getiren bir erk sahibini ortaya koyar. Bu nedenle roman, nostaljinin “masum” bir duygulanım olmadığını; bilakis bastırma, unutturma ve iktidar üzerinden seçici bir hatırlama biçimi olduğunu görünür kılar. Dolayısıyla Masumiyet Müzesi, bireysel bir aşk hikâyesinin ötesinde kültürel hafızanın, temsilin epistemolojisinin, nostaljik estetiğin ve cinsiyetlendirilmiş anlatı yapılarının sorgulandığı eleştirel bir kurmaca olarak konumlanmaktadır. Romanın anlatı mimarisi ile eşzamanlı olarak gerçek dünyada kurumsallaşan müze pratiği, yalnızca edebi bir temsiliyet meselesi olmayıp modern hafıza rejimlerinin ve temsil politikalarının somut bir ifadesi olarak değerlendirilmelidir. Bu birliktelik, geçmişin “aşırı estetize edilmesi” yoluyla tahakküm ilişkilerinin nasıl görünmez kılınabileceğine dair yapısal bir eleştiriyi de beraberinde getirir. Hafızanın estetikleştirilmiş biçimi, geçmişe dair belirli anlatıların dolaşıma sokulduğu ve diğerlerinin bastırıldığı seçici bir temsil rejimi kurar. Bu bağlamda müze, söylemsel olarak organize edilmiş bir bilgi alanı, bir tür “iktidar topografyası”dır; anlatıyı ve hafızayı disipline eden, normatif çerçevede sabitleyen bir epistemolojik aygıt olarak işler. Bu çerçevede çalışma, temsilin ontolojik statüsü ve iktidar içeriğini sorgulayan üç katmanlı bir çözümleme yapısı sunmaktadır. “Kemal’in Hafıza Estetiği” başlığı, belleğin nesne üzerinden bedenleşmesini kültürel hafızanın materyal arşivleri bağlamında tartışırken “Eril Nostalji ve İktidar” başlığı, restoratif hatırlamanın iktidar mantığıyla kurduğu patriyarkal tahakküm ilişkilerini görünür kılmaktadır. “Estetik ve Etik Arasında” başlığında ise müze anlatısı, temsilin normatif sınırları ile etik sorumluluk arasındaki gerilim düzleminde ele alınmaktadır.

Kaynakça

  • Arcagök, M. N. (2024). Masumiyet Müzesi romanında nesneler dünyası. Dede Korkut Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, (33): 100-117. DOI: http://dx.doi.org/10.25068/dedekorkut605
  • Aristotle. (1996). Poetics (M. Heath, çev.). London: Penguin Books.
  • Artun, A. (2012). Müze ve modernlik. İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Assmann, A. (2010). Re-framing memory: Between individual and collective forms of constructing the past. K. Tilmans, F. Van Vree ve J. Winter (Ed.), Performing the past: Memory, history, and identity in modern Europe içinde (s. 35-50). Amsterdam: Amsterdam University Press. Assmann, A. (2011). Cultural memory and Western civilization: Functions, media, archives. Cambridge: Cambridge University Press.
  • Assmann, J. (1995). Collective memory and cultural identity. New German Critique, (65): 125-133. DOI: https://doi.org/10.2307/488538
  • Barthes, R. (1972). Mythologies (A. Lavers, çev.). New York: Hill and Wang. (Orijinali 1957)
  • Baudrillard, J. (1994). Simulacra and simulation (S. F. Glaser, çev.). Michigan: University of Michigan Press. (Orijinali 1981)
  • Benjamin, W. (1969). The work of art in the age of mechanical reproduction. H. Arendt (Ed.), Illuminations içinde (H. Zohn, çev., s. 217-251). New York: Schocken Books. (Orijinali 1936)
  • Boym, S. (2001). The future of nostalgia. New York: Basic Books.
  • Demir, E. (2021). Orhan Pamuk’un Masumiyet Müzesi ve erkek hegemonyasının görünümleri. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 4(2), 306-315. DOI: https://doi.org/10.47948/efad.997079
  • Derrida, J. (1995). Archive fever: A Freudian impression (E. Prenowitz, çev.). Chicago: University of Chicago Press.
  • Dirlikyapan, J. Ö. (2020). Masumiyet Müzesi’nin sınırları: “Düşüncesiz” nostalji ve masumiyetin imkânsızlığı. Moment - Hacettepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Kültürel Çalışmalar Dergisi, 7(1): 28-41. DOI: https://doi.org/10.17572/mj2020.1.2841
  • Foucault, M. (1972). The archaeology of knowledge (A. M. Sheridan Smith, çev.). New York: Pantheon Books.
  • Foucault, M. (1977). Discipline and punish: The birth of the prison (A. Sheridan, çev.). New York: Vintage Books.
  • Gelir, Y. (2019). Orhan Pamuk’un Masumiyet Müzesi romanında Nişantaşı ve Çukurcuma bağlamında sınıfsal farklılıklar. İnönü Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 597-618.
  • Halbwachs, M. (1980). The Collective memory (F. J. Ditter ve V. Y. Ditter, çev.). New York: Harper & Row.
  • Hasanov, B. (2016). İbni Haldun’da asabiyet kavramı - Maurice Halbwachs’ın “kolektif hafıza” kavramı ile bir karşılaştırma. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 15(59): 1437-1446. DOI: https://doi.org/10.17755/esosder.263245
  • Hutcheon, L. (1988). A poetics of postmodernism: History, theory, fiction. New York: Routledge.
  • Karaduman, S. (2016). Nesne düzeni ve imge tasavvuru bağlamında sanatsal bir kurgu olarak Masumiyet Müzesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü, İzmir.
  • Kristeva, J. (1989). Black sun: Depression and melancholia (L. S. Roudiez, çev.). New York: Columbia University Press.
  • Kuş, S. (2015). Sözcüklerin nesnelere dönüştüğü yer: Masumiyet Müzesi. İstanbul: Libra Kitap.
  • McHale, B. (1987). Postmodernist fiction. London: Methuen.
  • Mulvey, L. (2004). Visual pleasure and narrative cinema. L. Braudy ve M. Cohen (Ed.), Film theory and criticism: Introductory readings içinde (6. baskı, s. 837-848). Oxford: Oxford University Press.
  • Nora, P. (1989). Between memory and history: Les lieux de mémoire. Representations, (26): 7-24. DOI: https://doi.org/10.2307/2928520
  • Okin, S. M. (1989). Justice, gender, and the family. New York: Basic Books.
  • Pamuk, O. (2020). Saf ve düşünceli romancı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
  • Pamuk, O. (2021). Masumiyet Müzesi. İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Parla, J. (2018). Orhan Pamuk’ta yazıyla kefaret. İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Spivak, G. C. (1988). Can the subaltern speak?. C. Nelson ve L. Grossberg (Ed.), Marxism and the interpretation of culture içinde (s. 271-313). Illinois: University of Illinois Press.
  • Stewart, S. (2007). On longing: Narratives of the miniature, the gigantic, the souvenir, the collection. Durham: Duke University Press.
  • Yanaray, S. & Çelik, Y. (2019). Orhan Pamuk kurgusalında cinsiyet: Kadın, erkek, çocuk karakterlerin kurgudaki kullanım oranı. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, (44), 145-159. DOI: https://doi.org/10.17498/kdeniz.598287
  • Yüksel, H. Z. (2012, 21 Haziran). Masumiyet Müzesi. Arkitera. https://www.arkitera.com/gorus/masumiyet-muzesi/

“My Museum, My Memory”: Narrative and Representative Power in The Museum of Innocence

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 2, 496 - 514, 29.06.2025
https://doi.org/10.30622/tarr.1715310

Öz

The aim of this study is to analyse Orhan Pamuk’s The Museum of Innocence as a multi-layered narrative revolving around individual memory, nostalgia, museology and gender. At the centre of the novel is the character Kemal and his efforts to preserve his love for Füsun by collecting everyday objects associated with her. This act of collecting refers to a complex construction of memory that encompasses aesthetic, political and social dimensions of the past. Within this framework, the study interprets Kemal’s practise of collecting objects that belonged to Füsun through Aleida Assmann’s theory of cultural memory and discusses it in the light of Svetlana Boym’s distinction between restorative and reflective nostalgia. Kemal’s personal archiving activity is not only sentimental but is also understood as a representational strategy of a male subject who aestheticizes and shapes memory. The narrative structure of the novel unfolds on several levels, in which Kemal appears as lover, narrator, collector and curator. These overlapping roles are analysed based on Jacques Derrida’s thesis “archive = power” and Michel Foucault’s concept of the relationship between knowledge and power. Throughout the narrative, Kemal constructs a personal past and curates it through the act of collecting, transforming the idea of the museum into a regime of representation. The museum, both as a fictional construct within the novel and as a physical institution in the real world, becomes a space of power in which the past is selectively fixed and aestheticised. In this context, the portrayal of Füsun is particularly noteworthy. Her voice is consistently silenced, and she is only made visible through the objects that Kemal collects. This dynamic exposes the gendered nature of narrative authority. From a feminist-literary perspective, this mode of representation is characterised by the male gaze and signals a regime of memory that suppresses Füsun’s subjectivity and symbolically objectifies it. Kemal’s practise of remembering reveals not only a desire to record the past, but also to reshape it according to his own will and authority. The novel thus shows that nostalgia is not an “innocent” feeling, buta selective form of remembering that is interwoven with repression, forgetting and power. The Museum of Innocence is thus not only a personal love story, but also a critical narrative that scrutinises cultural memory, the epistemology of representation, nostalgic aesthetics and gender-specific narrative structures. The coexistence of the narrative architecture of the novel with the institutionalisation of the museum in the real world should not only be seen as a question of literary representation, but also as a concrete manifestation of modern regimes of memory and politics of representation. This overlap simultaneously offers a structural critique of how power relations can be made invisible through the “over-aestheticisation” of the past. The aestheticised form of memory establishes a selective regime of representation in which certain narratives about the past are circulated while others are silenced. In this context, the museum functions as a discursively organised field of knowledge -a kind of “topography of power”- that disciplines narrative and memory and acts as an epistemological apparatus that establishes meaning within a normative framework. Within this framework, the study presents a three-stage analytical structure that scrutinises the ontological status and power dynamics of representation. The first part, “Kemal’s Aesthetics of Memory”, discusses the embodiment of memory through objects within the material archives of cultural memory; the second part, “Male Nostalgia and Power”, highlights the patriarchal structures established through restorative memory; and the final part, “Between Aesthetics and Ethics”, examines the museum narrative in the tension between the normative limits of representation and ethical responsibility.

Kaynakça

  • Arcagök, M. N. (2024). Masumiyet Müzesi romanında nesneler dünyası. Dede Korkut Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, (33): 100-117. DOI: http://dx.doi.org/10.25068/dedekorkut605
  • Aristotle. (1996). Poetics (M. Heath, çev.). London: Penguin Books.
  • Artun, A. (2012). Müze ve modernlik. İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Assmann, A. (2010). Re-framing memory: Between individual and collective forms of constructing the past. K. Tilmans, F. Van Vree ve J. Winter (Ed.), Performing the past: Memory, history, and identity in modern Europe içinde (s. 35-50). Amsterdam: Amsterdam University Press. Assmann, A. (2011). Cultural memory and Western civilization: Functions, media, archives. Cambridge: Cambridge University Press.
  • Assmann, J. (1995). Collective memory and cultural identity. New German Critique, (65): 125-133. DOI: https://doi.org/10.2307/488538
  • Barthes, R. (1972). Mythologies (A. Lavers, çev.). New York: Hill and Wang. (Orijinali 1957)
  • Baudrillard, J. (1994). Simulacra and simulation (S. F. Glaser, çev.). Michigan: University of Michigan Press. (Orijinali 1981)
  • Benjamin, W. (1969). The work of art in the age of mechanical reproduction. H. Arendt (Ed.), Illuminations içinde (H. Zohn, çev., s. 217-251). New York: Schocken Books. (Orijinali 1936)
  • Boym, S. (2001). The future of nostalgia. New York: Basic Books.
  • Demir, E. (2021). Orhan Pamuk’un Masumiyet Müzesi ve erkek hegemonyasının görünümleri. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 4(2), 306-315. DOI: https://doi.org/10.47948/efad.997079
  • Derrida, J. (1995). Archive fever: A Freudian impression (E. Prenowitz, çev.). Chicago: University of Chicago Press.
  • Dirlikyapan, J. Ö. (2020). Masumiyet Müzesi’nin sınırları: “Düşüncesiz” nostalji ve masumiyetin imkânsızlığı. Moment - Hacettepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Kültürel Çalışmalar Dergisi, 7(1): 28-41. DOI: https://doi.org/10.17572/mj2020.1.2841
  • Foucault, M. (1972). The archaeology of knowledge (A. M. Sheridan Smith, çev.). New York: Pantheon Books.
  • Foucault, M. (1977). Discipline and punish: The birth of the prison (A. Sheridan, çev.). New York: Vintage Books.
  • Gelir, Y. (2019). Orhan Pamuk’un Masumiyet Müzesi romanında Nişantaşı ve Çukurcuma bağlamında sınıfsal farklılıklar. İnönü Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 597-618.
  • Halbwachs, M. (1980). The Collective memory (F. J. Ditter ve V. Y. Ditter, çev.). New York: Harper & Row.
  • Hasanov, B. (2016). İbni Haldun’da asabiyet kavramı - Maurice Halbwachs’ın “kolektif hafıza” kavramı ile bir karşılaştırma. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 15(59): 1437-1446. DOI: https://doi.org/10.17755/esosder.263245
  • Hutcheon, L. (1988). A poetics of postmodernism: History, theory, fiction. New York: Routledge.
  • Karaduman, S. (2016). Nesne düzeni ve imge tasavvuru bağlamında sanatsal bir kurgu olarak Masumiyet Müzesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü, İzmir.
  • Kristeva, J. (1989). Black sun: Depression and melancholia (L. S. Roudiez, çev.). New York: Columbia University Press.
  • Kuş, S. (2015). Sözcüklerin nesnelere dönüştüğü yer: Masumiyet Müzesi. İstanbul: Libra Kitap.
  • McHale, B. (1987). Postmodernist fiction. London: Methuen.
  • Mulvey, L. (2004). Visual pleasure and narrative cinema. L. Braudy ve M. Cohen (Ed.), Film theory and criticism: Introductory readings içinde (6. baskı, s. 837-848). Oxford: Oxford University Press.
  • Nora, P. (1989). Between memory and history: Les lieux de mémoire. Representations, (26): 7-24. DOI: https://doi.org/10.2307/2928520
  • Okin, S. M. (1989). Justice, gender, and the family. New York: Basic Books.
  • Pamuk, O. (2020). Saf ve düşünceli romancı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
  • Pamuk, O. (2021). Masumiyet Müzesi. İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Parla, J. (2018). Orhan Pamuk’ta yazıyla kefaret. İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Spivak, G. C. (1988). Can the subaltern speak?. C. Nelson ve L. Grossberg (Ed.), Marxism and the interpretation of culture içinde (s. 271-313). Illinois: University of Illinois Press.
  • Stewart, S. (2007). On longing: Narratives of the miniature, the gigantic, the souvenir, the collection. Durham: Duke University Press.
  • Yanaray, S. & Çelik, Y. (2019). Orhan Pamuk kurgusalında cinsiyet: Kadın, erkek, çocuk karakterlerin kurgudaki kullanım oranı. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, (44), 145-159. DOI: https://doi.org/10.17498/kdeniz.598287
  • Yüksel, H. Z. (2012, 21 Haziran). Masumiyet Müzesi. Arkitera. https://www.arkitera.com/gorus/masumiyet-muzesi/
Toplam 32 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Modern Türk Edebiyatı, Türkiye Sahası Yeni Türk Edebiyatı
Bölüm Makaleler
Yazarlar

Merve Esra Özgürbüz 0000-0002-0616-5071

Yayımlanma Tarihi 29 Haziran 2025
Gönderilme Tarihi 5 Haziran 2025
Kabul Tarihi 26 Haziran 2025
Yayımlandığı Sayı Yıl 2025 Cilt: 10 Sayı: 2

Kaynak Göster

APA Özgürbüz, M. E. (2025). “Benim Müzem, Benim Hafızam”: Masumiyet Müzesi’nde Anlatı ve Temsil İktidarı. Turkish Academic Research Review, 10(2), 496-514. https://doi.org/10.30622/tarr.1715310

Turkish Academic Research Review 
Creative Commons Lisansı Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı (CC BY-NC 4.0) ile lisanslanmıştır.