Bu çalışmada mahtut mecmualar konu edilerek dikkatlerin bu alana çekilmesi hedeflenmiştir. Muhtelif disiplinlerden kişisel derlemeler olarak tanımlayabileceğimiz mecmualar, hemen her toplumda tıptan teolojiye, edebiyattan astronomiye muhtelif disiplinler üzerine derlenmiş ilmî, kültürel ve tarihî vesikalardır. Mütertipleri hekimden şaire, âlimden sade vatandaşa toplumun tüm kesimlerinden olabilmekle birlikte, çoğu zaman tespit edilememekte, zaman içinde birden fazla mütertip tarafından düzenlenebilmektedir. Mecmualar, eser sonlarına düşülen ferağ kayıtları, zahriye sayfası başta olmak üzere sayfa kenarlarına düşülen doğum-ölüm-sevinç- hüzün, bilgi notu, borç dökümanı gibi kişisel kayıtlarla adeta bulunduğu anı günümüze taşıyan zihayat tertiplerdir. Ülkemizde “Tahkikli Neşir” merkezli katolok çalışması yapılırken, İran’da yazma eserlerin “Kuyudâtlı Neşir” merkezli kataloglandığı bilinmektedir ki bu, takdire şayan bir yöntemdir. Nesilden nesile aktarımları esnasında zamana düşülen notlar olan Kuyudât, eserlerin tarihlendirilmesinde, toplumların içinde bulunduğu psiko-sosyolojik durumların, yaşanan mühim olayların tespitinde son derece önemlidir. Mecmualarla ilgili önemli bir diğer husus da mahtut külliyâtların, yazma kitapların yanı sıra kıymetini bilmemiz gereken mecmua tertiplerinin sahip olduğumuz zengin yazma eser koleksiyonlarımızın hatırı sayılır yekûnunu oluşturduğu gerçeğidir. Kişisel tercihlerle muhtelif disiplinlerin derlendiği içerikleri, sayfaların satırların arasına düşülen kuyudatlarıyla mecmualar akademisyen, öğrenci ve araştırmacılar için nesiller boyu üzerinde verimli çalışmaların yapılabileceği bakir bir çalışma alanı sunmaktadır. Geçmişin ve geleceğin emaneti konumundaki nadir eser koleksiyonlarımız üzerine akademisyen ve araştırmacıların yapılmakta olduğu çalışmalar her geçen gün artmakta olup bu silsileye lisans ve lisans üstü öğrenciler de katılmaktadır. Bugün ilahiyat başta olmak üzere muhtelif disiplinlerde temel kaynakların tamamına yakınının tercüme edilmiş olması bir yönüyle memnuniyetsizlikle karşılanmakta, öğrencilerin eserler üzerinde orijinal dilinde çalışmamasından şikâyet edilmektedir. Mecmuâlar bu minvalde verimli bir çalışma alanı sunmaktadır; zira mahtut eserler üzerinde çalışan öğrenciler orijinal dilinde zengin bir literatürle meşgul olmakta, yapmış oldukları çalışmalarla ilim-kültür mirasımızı bugüne kazandırmanın yanı sıra kişisel ve meslekî alanda çok yönlü gelişim fırsatına kavuşmaktadırlar. Makalemizde, başta mecmuaların isimlendirilmesi, kodikolojik özellikleri, kaleme alındıkları dilleri, tertip edildikleri konuları, tertip zamanları ve mütertibleri olmak üzere mecmuaların kendine has nitelikleri hakkında bilgiler verilmiştir. Tarihi akış içinde mecmualar üzerine yapılmış olan önemli tasnif çalışmaları zikredilmiş ve halihazırda mecmualar üzerine yapılmakta olan çalışmalara yardımcı olmak maksadıyla bir tasnif teklifinde bulunulmuştur; yapılan tasnifin daha iyi anlaşılabilmesi amacıyla tasnifle ilgili örnekler verilmiştir.
Bu çalışmanın hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve yararlanılan tüm çalışmaların kaynakçada belirtildiği beyan olunur.
This study is written on the subject of mahtût mecmuas. Mecmuas, which we can define as personal compilations from various disciplines, are scientific, cultural and historical documents compiled on various disciplines from medicine to theo logy, literature to astronomy in almost every society. Although their authors can be from all segments of society, from physicians to poets, from scholars to simple citizens, they are often not identified and can be edited by more than one author over time. Mecmuas are editions that carry the moment to the present day with personal records such as ferağ records containing person-time-space information, birth-death-joy-sadness, information notes, debt certificates, etc. written on the margins of the pages, especially on the zahriye page. In our country, while ‘Tahkik li Neşir’ centred catalogue work is carried out, it is known that manuscripts are ca talogued in Iran based on ‘Kuyudatlı Neşir’, which is an admirable method. Kuyu dat, which are the notes written in time during the transmission of the works from generation to generation, are extremely important in the dating of the works, in determining the psychosociological conditions of the societies and the important events experienced. Another important point about mecmuas is the fact that these mecmua editions, which we should appreciate, constitute a considerable amount of our rich manuscript collections as well as the manuscript books. With their con tents, where various disciplines are compiled with personal preferences, and the records of the pages between the lines, mecmuas offer a virgin field of study for researchers where productive studies can be carried out. The studies carried out by researchers on our rare book collections, which are the relics of the past and the future, are increasing day by day, and undergraduate and graduate students are also joining this series. In our article, information is given about the unique characteristics of the majmuas, especially the naming of the majmuas, their codi cological characteristics, the languages in which they were written, the subjects in which they were organised, the times of their organisation and their authors. In addition, the work carried out by the Presidency of the Manuscript Works Institu tion in recent years has been encouraging, and the catalogues of libraries across the country and the digital catalogues of the works are accessed much more easily through the portal than in the past. In addition, the classification and cataloguing of the works in terms of disciplines will make the studies on our manuscript col lections, which number in the hundreds of thousands, more efficient. In this dire ction, in our article, important classification studies on mecmuas in the historical flow have been mentioned and a classification proposal has been made in order to make a small contribution to the studies currently being carried out on this subje ct, and exemplifications have been made about the classifications made.
Permission to translate and publish this article was obtained from the author Mahmoud OBAIDAT.
Primary Language | Turkish |
---|---|
Subjects | Religious Studies (Other) |
Journal Section | Research Article |
Authors | |
Publication Date | June 30, 2025 |
Submission Date | February 4, 2025 |
Acceptance Date | May 7, 2025 |
Published in Issue | Year 2025 Issue: 4 |