Abstract
Birey gelişiminin sağlıklı bir biçimde sağlanabilmesi için çocukların erken dönemden başlayarak ilgi ve gereksinmelerine uygun nitelikli yapıtlarla buluşturulması gerekmektedir. Sağlam bir toplum yapısının oluşturulması için, çocukların başka yaşam örnekleri ve deneyimleriyle karşılaşması önemlidir. Birey/Çocuk evrensel değerleri içselleştiremediği, değerler eğitimi kazanmadığı sürece toplumsal birlikteliğin kurulması güçtür. Çocukların duyarlık yeteneğini kazanabilmesi için yaşananları duygularıyla algılamaları gerekmektedir. Bu bağlamda yazınsal nitelikli çocuk edebiyatı yapıtları, çocuklara hem anadilinin ve kültürünün özelliklerini hem de ulusal-evrensel değerleri tanıtmada; onları değer eğitimi açısından geliştirmede en önemli araçlardır. Bu nedenle çocuk edebiyatı alanında önemli yere sahip, kitaplarının baskı sayılarına bakıldığında hedef kitlesince ilgi gören Zeynep Cemali’nin edebiyat yapıtlarında Schwartz’ın belirlediği değerlere ne sıklıkla nasıl yer verildiğinin saptanması ve yapıtların değerler eğitimi kapsamında ele alınması çalışmanın amacını oluşturmaktadır. Bu çalışma, etkileşimsiz analitik (çözümlemeli) nitel araştırma karakteristiği taşımaktadır. Araştırmada ölçüt olarak alınan Schwartz’ın değerler sınıflandırmasına göre Zeynep Cemali’nin dört romanı, içerdiği değerler bağlamında incelenmiştir. İnceleme sonucunda sınıflandırmada yer alan “güç, başarı, iyilikseverlik, evrenselcilik, geleneksellik, hazcılık, özyönelim, uyarılım, uyma, güvenlik” değerlerinin tümünün işlendiği belirlenmiştir. Tüm bunlar doğrultusunda Zeynep Cemali’nin romanlarının evrensel değerler açısından zengin ileti ve örnekler sunduğunu; bu değerler aracılığıyla çocukların değerler eğitimi sürecine katkı sağlayabileceğini; roman karakterleriyle özdeşim kuran çocuk okurun, daha çok bu karakterler aracılığıyla yansıtılan değerleri içselleştirebileceğini söylemek mümkündür.
References
- Abacı, E. (2018). Behiç Ak’ın çocuk kitaplarının değerler eğitimi açısından incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
- Akıncı, B. (2019). Değerler eğitimi açısından Aytül Akal’ın çocuk romanlarının incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
- Arısoy, E. (2014). Ayla Çınaroğlu’nun çocuk romanlarında dilin kullanımı ve evrensel değerler [Yüksek lisans tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
- Arslan, Ö. M. (2024). Sevim Ak’ın öykülerinin değerler eğitimi açısından incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
- Artuğ, M. (2023). Okuma eğitimi açısından Gülten Dayıoğlu’nun çocuk öykülerinde değerler eğitimi ve söz varlığı [Yüksek lisans tezi, Kütahya Dumlupınar Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
- Ay, H. (2021). Kral Şakir çizgi filminin değerler eğitimi açısından incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Kütahya Dumlupınar Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
- Aydın, M. (2003). Gençliğin değer algısı: Konya örneği. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(3), 121–144.
- Aydın, M. Z. & Gürler, Ş. A. (2018). Okulda değerler eğitimi yöntemler, etkinlikler, kaynaklar. Nobel Yayınları.
- Aydin, A. Z. (2020). Ortaokul İngilizce ders kitaplarında evrensel değerlerin incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
- Beill, B. (2003). İyi çocuk, zor çocuk. Arkadaş Yayınevi.
- Biros, Y. (2019). Çeviri çocuk kitaplarındaki değerler üzerine bir araştırma [Yüksek lisans tezi, İstanbul Aydın Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
- Cemali, Z. (2012). Güzelce’de bir kaçak – Memo. Günışığı Kitaplığı.
- Cemali, Z. (2012). Patenli kız. Günışığı Kitaplığı.
- Cemali, Z. (2013). Ankaralı. Günışığı Kitaplığı.
- Cemali, Z. (2013). Ballı çörek kafeteryası. Günışığı Kitaplığı.
- Corbetta, P. (2003). Social research: theory, methods and technique. London: Sage.
- Creswell, J. W. (2016). Nitel araştırma yöntemleri – beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni (Çev. M. Bütün & S. B. Demir). Siyasal.
- Balcı, A. (2001). Sosyal bilimlerde araştırma yöntem, teknik ve ilkeler. Pegem Akademi.
- Doğan, İ. (2004). Toplum ve eğitim sorunları üzerine felsefi ve sosyolojik tahliller. Pegem Akademi.
- Ekiz, D. (2009). Bilimsel araştırma yöntemleri. Anı Yayıncılık.
- Eryeşil, O. (2015). Fazıl Hüsnü Dağlarca’nın çocuk şiirlerinde evrensel değerler [Yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
- Geray, H. (2004). Toplumsal araştırmalarda nicel ve nitel yöntemlere giriş – iletişim alanından örneklerle. Ütopya.
- Güney, S. (2021). Eğitim filmlerinde yer alan değerlerin evrensel değerler çerçevesinde incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
- İpek, D. (2017). Çok satılan yazınsal çocuk kitaplarında evrensel değerler üzerine bir inceleme [Yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
- Kağıtçıbaşı, Ç. & Kuşdil, M. E. (2000). Türk öğretmenlerinin değer yönelimleri ve Schwartz değer kuramı. Türk Psikoloji Dergisi, 15(45), 59-76.
- Kalfa, B. (2020). Çocuk edebiyatında değer eğitimi: Ümit Kaftancıoğlu örneği [Yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
- Kavaklı, T. (2019). Mavisel Yener’in masal kitaplarının değer eğitimi açısından incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
- Kaymak, N. (2020). Yerli ve yabancı çizgi filmlerin evrensel değerler bakımından incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
- Kibar Furtun, M. H. ( 2019). Miyase Serbarut’un çocuk öykülerinin değerler eğitimi bağlamında incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
- Köseoğlu, M. (2022). Maysa ve Bulut çizgi filminin UNESCO yaşayan evrensel değerler bağlamında incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Atatürk Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
- Kumbasar, E. (2011). Muzaffer İzgü’nün romanlarının değerler eğitimi açısından incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
- Oğuzkan, F. A. (1993). Eğitim terimleri sözlüğü. Emel Matbaacılık.
- Oran, G. (2015). Yalvaç Ural’ın çocuk kitaplarında değer eğitimi ve bu eserlerin Türkçe öğretimine katkısı [Yüksek lisans tezi, Uşak Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
- Otmar, Ö. (2017). Yalvaç Ural’ın çocuk edebiyatı yapıtlarının evrensel değerler açısından incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
- Öziçel, T. (2022). Mavisel Yener’in hikâyelerinin değerler eğitimi bağlamında incelenmesi ve ortaokul Türkçe ders kitapları için metin önerileri [Yüksek lisans tezi, Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
- Özübal, E. (2024). Sevda Müjgan Yüksel’in çocuk edebiyatı ürünlerinin değerler eğitimi açısından incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
- Sever, S. (2012). Çocuk ve edebiyat. Tudem Yayınları.
- Sincaroğlu Büküm, D. (2022). Hans Christian Andersen ödüllü yazarların hikâye edici metinlerinde evrensel değerler [Yüksek lisans tezi, Siirt Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
- Şakiroğlu, Y. (2022). Türk çocuk ve gençlik edebiyatındaki fantastik eserlerin değerler eğitimi bağlamında incelenmesi [Doktora tezi, İnönü Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
- Tokcan, F. (2017). Fazıl Hüsnü Dağlarca’nın çocuk şiirlerinin değerler eğitimi açısından incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
- Türk Dil Kurumu. (2019). Türkçe sözlük. Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Yazıcı, K. (2006). Değerler eğitimine genel bir bakış. Türklük Bilimi Araştırmaları, 19, 499-522.
- Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
- Yılmaz, K. (2006). İlköğretim okulu yönetici ve öğretmenlerine göre kamu ilköğretim okullarında bireysel ve örgütsel değerler ve okul yöneticilerinin okullarını bu değerlere göre yönetme durumları [Doktora tezi, Ankara Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi
Abstract
In order to ensure individual development in a healthy way, children should be brought together with works that are suitable for their interests and needs starting from the early period. In order to establish a solid social structure, it is important to make children face with other life examples and experiences. As long as the individual/child do not internalize universal values and gain values education, it is difficult to establish social cohesion. In order to gain the sensitivity ability, children need to perceive the experiences with their emotions. In this context, literary works of children's literature are the most important tools in introducing them the features of both their mother tongue and culture, as well as national-universal values; developing them in terms of value education. For this reason, the purpose of this study is to determine how frequent and how the values established by Schwartz are included and addressed within the scope of values education in the literary works of Cemali, who has an important place in the field of children's literature and attracted attention of the target audience in terms of the number of editions of her books. It is a descriptive research using document scanning and document review methods. According to the values classification of Schwartz, which was taken as the criterion in the study, Cemali's four novels were examined in the context of the values they contain. As a result of the analysis, it was determined that all the values of "power, success, benevolence, universalism, traditionalism, hedonism, self-direction, stimulation, conformity, security" in the classification were dealt with. In line with all these, it can be stated that Cemali's novels offer rich messages and examples in terms of universal values; can contribute to the values education process through these values; the child reader who identifies with the characters of the novel can mostly internalize the values reflected by these characters.
References
- Abacı, E. (2018). Behiç Ak’ın çocuk kitaplarının değerler eğitimi açısından incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
- Akıncı, B. (2019). Değerler eğitimi açısından Aytül Akal’ın çocuk romanlarının incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
- Arısoy, E. (2014). Ayla Çınaroğlu’nun çocuk romanlarında dilin kullanımı ve evrensel değerler [Yüksek lisans tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
- Arslan, Ö. M. (2024). Sevim Ak’ın öykülerinin değerler eğitimi açısından incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
- Artuğ, M. (2023). Okuma eğitimi açısından Gülten Dayıoğlu’nun çocuk öykülerinde değerler eğitimi ve söz varlığı [Yüksek lisans tezi, Kütahya Dumlupınar Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
- Ay, H. (2021). Kral Şakir çizgi filminin değerler eğitimi açısından incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Kütahya Dumlupınar Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
- Aydın, M. (2003). Gençliğin değer algısı: Konya örneği. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(3), 121–144.
- Aydın, M. Z. & Gürler, Ş. A. (2018). Okulda değerler eğitimi yöntemler, etkinlikler, kaynaklar. Nobel Yayınları.
- Aydin, A. Z. (2020). Ortaokul İngilizce ders kitaplarında evrensel değerlerin incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
- Beill, B. (2003). İyi çocuk, zor çocuk. Arkadaş Yayınevi.
- Biros, Y. (2019). Çeviri çocuk kitaplarındaki değerler üzerine bir araştırma [Yüksek lisans tezi, İstanbul Aydın Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
- Cemali, Z. (2012). Güzelce’de bir kaçak – Memo. Günışığı Kitaplığı.
- Cemali, Z. (2012). Patenli kız. Günışığı Kitaplığı.
- Cemali, Z. (2013). Ankaralı. Günışığı Kitaplığı.
- Cemali, Z. (2013). Ballı çörek kafeteryası. Günışığı Kitaplığı.
- Corbetta, P. (2003). Social research: theory, methods and technique. London: Sage.
- Creswell, J. W. (2016). Nitel araştırma yöntemleri – beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni (Çev. M. Bütün & S. B. Demir). Siyasal.
- Balcı, A. (2001). Sosyal bilimlerde araştırma yöntem, teknik ve ilkeler. Pegem Akademi.
- Doğan, İ. (2004). Toplum ve eğitim sorunları üzerine felsefi ve sosyolojik tahliller. Pegem Akademi.
- Ekiz, D. (2009). Bilimsel araştırma yöntemleri. Anı Yayıncılık.
- Eryeşil, O. (2015). Fazıl Hüsnü Dağlarca’nın çocuk şiirlerinde evrensel değerler [Yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
- Geray, H. (2004). Toplumsal araştırmalarda nicel ve nitel yöntemlere giriş – iletişim alanından örneklerle. Ütopya.
- Güney, S. (2021). Eğitim filmlerinde yer alan değerlerin evrensel değerler çerçevesinde incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
- İpek, D. (2017). Çok satılan yazınsal çocuk kitaplarında evrensel değerler üzerine bir inceleme [Yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
- Kağıtçıbaşı, Ç. & Kuşdil, M. E. (2000). Türk öğretmenlerinin değer yönelimleri ve Schwartz değer kuramı. Türk Psikoloji Dergisi, 15(45), 59-76.
- Kalfa, B. (2020). Çocuk edebiyatında değer eğitimi: Ümit Kaftancıoğlu örneği [Yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
- Kavaklı, T. (2019). Mavisel Yener’in masal kitaplarının değer eğitimi açısından incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
- Kaymak, N. (2020). Yerli ve yabancı çizgi filmlerin evrensel değerler bakımından incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
- Kibar Furtun, M. H. ( 2019). Miyase Serbarut’un çocuk öykülerinin değerler eğitimi bağlamında incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
- Köseoğlu, M. (2022). Maysa ve Bulut çizgi filminin UNESCO yaşayan evrensel değerler bağlamında incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Atatürk Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
- Kumbasar, E. (2011). Muzaffer İzgü’nün romanlarının değerler eğitimi açısından incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
- Oğuzkan, F. A. (1993). Eğitim terimleri sözlüğü. Emel Matbaacılık.
- Oran, G. (2015). Yalvaç Ural’ın çocuk kitaplarında değer eğitimi ve bu eserlerin Türkçe öğretimine katkısı [Yüksek lisans tezi, Uşak Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
- Otmar, Ö. (2017). Yalvaç Ural’ın çocuk edebiyatı yapıtlarının evrensel değerler açısından incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
- Öziçel, T. (2022). Mavisel Yener’in hikâyelerinin değerler eğitimi bağlamında incelenmesi ve ortaokul Türkçe ders kitapları için metin önerileri [Yüksek lisans tezi, Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
- Özübal, E. (2024). Sevda Müjgan Yüksel’in çocuk edebiyatı ürünlerinin değerler eğitimi açısından incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
- Sever, S. (2012). Çocuk ve edebiyat. Tudem Yayınları.
- Sincaroğlu Büküm, D. (2022). Hans Christian Andersen ödüllü yazarların hikâye edici metinlerinde evrensel değerler [Yüksek lisans tezi, Siirt Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
- Şakiroğlu, Y. (2022). Türk çocuk ve gençlik edebiyatındaki fantastik eserlerin değerler eğitimi bağlamında incelenmesi [Doktora tezi, İnönü Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
- Tokcan, F. (2017). Fazıl Hüsnü Dağlarca’nın çocuk şiirlerinin değerler eğitimi açısından incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
- Türk Dil Kurumu. (2019). Türkçe sözlük. Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Yazıcı, K. (2006). Değerler eğitimine genel bir bakış. Türklük Bilimi Araştırmaları, 19, 499-522.
- Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
- Yılmaz, K. (2006). İlköğretim okulu yönetici ve öğretmenlerine göre kamu ilköğretim okullarında bireysel ve örgütsel değerler ve okul yöneticilerinin okullarını bu değerlere göre yönetme durumları [Doktora tezi, Ankara Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Values education |
| Journal Section | Articles |
| Authors | |
| Early Pub Date | June 3, 2025 |
| Publication Date | |
| Submission Date | February 27, 2024 |
| Acceptance Date | February 25, 2025 |
| Published in Issue | Year 2025 Volume: 25 Issue: 2 |
