Abstract
Araştırmada matematik öğretmenlerinin öğretmen liderliğinin anlamına ilişkin görüşleri, öğretmen lider olarak matematik alanına ilişkin eylem ve söylemleri, karşılaştıkları engeller ve bu engelleri aşma stratejilerinin ortaya konulması amaçlanmaktadır. Nitel araştırma yöntemlerinden olgubilim, araştırmanın deseni olarak seçilmiştir. Çalışma grubu belirlemede, amaçlı örnekleme yöntemlerinden maksimum çeşitlilik örneklemesi kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubu, bu bağlamda 2023-2024 eğitim öğretim yılında Hatay ilinin Antakya ilçesinde görev yapmakta olan 12 ortaokul matematik öğretmeniyle tamamlanmıştır. Veri toplama aracı olarak, araştırmacılar tarafından hazırlanan yarı yapılandırılmış görüşme formu ve yapılandırılmış gözlem formu kullanılmıştır. Çözümleme aşamasında yarı yapılandırılmış görüşme formlarının çözümlenmesinde içerik analizi, yapılandırılmış gözlem formlarının çözümlenmesinde betimsel analiz kullanılmıştır. Bulgular, matematik öğretmenlerinin öğretmen liderliği konusunda önemli görüşler ortaya koymuştur. Öğretmen liderliğinin anlamı; iş birliği ve iletişim, mesleki nitelikler, öğretmen nitelikleri, roller, görevler ve sorumluluklar kategorileri etrafında şekillenmektedir. Matematik öğretmenlerinin alana ilişkin söylemleri öğretmen desteği, mesleki amaçlar ve bireysel gelişim kategorileri etrafında şekillenirken bu söylemlere karşı, iş birliği ve iletişim, mesleki eylemler, öğretim tarzı ve görevler kategorileri dâhilinde eylemlerde bulundukları tespit edilmiştir. Matematik öğretmenlerinin, liderlik rolleri sırasında çeşitli engel ve zorluklarla karşılaştıkları, bu durumların liderlik yapmalarını zorlaştırdığı, engelleri aşmak için iş birliği ve iletişim, güdüleme ve destek sağlama gibi çok çeşitli stratejiler geliştirdiği sonucuna ulaşılmıştır. Matematik öğretmenlerinin meslektaş, öğrenci ve veli arasındaki iletişimi güçlendirilerek okul içerisinde iş birliği teşvik edilmeli, onlara kaynak ile materyal desteği sağlanmalıdır. Öğretmenler, öğrencilerin derse karşı ön yargılarını kırmak için çeşitli stratejiler geliştirmeli, öğretmenlerin mesleki ve kişisel gelişimleri sürekli olarak desteklenmelidir.
Keywords
Öğretmen liderliği söylemleri Öğretmen liderliği eylemleri Öğretmen liderliği engelleri Engelleri aşma stratejileri Matematik öğretmeni
References
- Alger, G. (2008). Transformational leadership practices of teacher leaders. Academic Leadership: The Online Journal, 6(2), 19-28. https://doi.org/10.58809/DGOF3541
- Amalia, K., Komariah, A., Sumarto, S., & Asri, K. H. (2020, Şubat). Leadership in Education: Decision-Making in Education. In 3rd International Conference on Research of Educational Administration and Management (ICREAM 2019), 134-137. Atlantis. https://doi.org/10.2991/assehr.k.200130.155
- Arslan, M. C., & Özdemir, M. (2015). Öğretmen liderliğine ilişkin öğretmen görüşleri. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(2), 190-207.
- Bakioğlu, A. (1998). Lider öğretmen. Marmara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 10(10), 11-19.
- Balay, R., Kaya, A., & Geçdoğan Yılmaz, R. (2014). Eğitim yöneticilerinin hizmetkâr liderlik yeterlikleri ile farklılıkları yönetme becerileri arasındaki ilişki. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 4(Özel Sayı), 229-249.
- Balcı, A. (1988). Etkili okul. Eğitim ve Bilim, 12(70), 21-30.
- Bass, B. M., & Stogdill, R. M. (1990). Handbook of leadership: Theory, research and managerial applications. The Free.
- Beycioğlu, K. (2009). İlköğretim okullarında öğretmenlerin sergiledikleri liderlik rollerine ilişkin bir değerlendirme (Hatay ili örneği) [Doktora tezi, İnönü Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
- Beycioğlu, K., & Aslan, B. (2010). Öğretmen liderliği ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. İlköğretim Online, 9(2), 2-13.
- Beycioğlu, K., & Aslan, B. (2012). Öğretmen ve yöneticilerin öğretmen liderliğine ilişkin görüşleri: Bir karma yöntem çalışması. Kuram ve Uygulama Eğitim Yönetimi, 18(2), 191-223.
- Can, N. (2006). Öğretmen liderliği ve engelleri. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 1(2), 137-161.
- Crippen, C., & Willows, J. (2019). Connecting teacher leadership and servant leadership: A synergistic partnership. Journal of leadership education, 18(2), 171-180. https://doi.org/10.12806/V18/I2/T4
- Duran, B., & Taşpınar Şener, Z. (2023). Matematik eğitiminde eleştirel düşünme becerilerine ilişkin araştırmaların tematik analizi. Eğitim ve Toplum Araştırmaları Dergisi JRES, 10(1), 144-155. https://doi.org/10.51725/etad.1219299
- Dursun, B. (2023). Etkili okul ve örgüt kültürü değişkenlerinin öğretmen motivasyonu ve öğretmen sınıf liderliği ile ilişkisi [Doktora tezi, Gazi Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
- Eker, S. (2019). Okul müdürünün liderliğinin ve öğretmen liderliğinin öğrenci başarısı üzerindeki etkileri [Yüksek lisans tezi, Kırıkkale Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
- Frost, D. (2010). Teacher leadership and educational innovation. Zbornik Instituta za Pedagoska Istrazivanja, 42(2), 201-216. https://doi.org/10.2298/ZIPI1002201F
- Gedik, Y. (2020). Dönüşümsel ve işlemsel liderlik. Uluslararası Liderlik Çalışmaları Dergisi: Kuram ve Uygulama, 3(2), 19-34.
- Gürez, I. (2023). Dezavantajlı okullarda öğretmen liderliğinin incelenmesi [Doktora tezi, Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
- Harris, A. (2003). Teacher leadership as distributed leadership: Heresy, fantasy or possibility? School Leadership & Management, 23(3), 313-324. https://doi.org/10.1080/1363243032000112801
- Harris, A., & Muijs, D. (2002). Teacher leadership: A review of research. National College for School Leadership.
- Harris, A., & Muijs, D. (2004). Improving schools through teacher leadership. London: Oxford University.
- Karip, E. (1998). Dönüşümcü liderlik. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 16(16), 443-465.
- Kaya, B. (2016). Öğretmenlerin öğretmen liderliği yeterlikleri [Yüksek lisans tezi, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
- Kaya, İ., & Karadağ, E. (2015). Okul müdürlerinin durumsal liderlik davranışlarının örgütsel bağlılık ve verimlilik düzeylerini yordama gücü. Eğitim ve İnsani Bilimler Dergisi: Teori ve Uygulama, 6(11), 175-194.
- Kılınç, E. (2023). Liderlik yaklaşımları ve öne çıkan liderler. Gazi.
- Nappi, J. S. (2014). The teacher leader: Improving schools by building social capital through shared leadership. Delta Kappa Gamma Bulletin, 80(4), 29-34.
- Northouse, P. G. (2016). Leadership: Theory and practice (7th ed.). Thousand Oaks, CA: Sage.
- Poekert, P., Alexandrou, A., & Shannon, D. (2016). How teachers become leaders: An internationally validated theoretical model of teacher leadership development. Research in post-compulsory education, 21(4), 307- 329. https://doi.org/10.1080/13596748.2016.1226559
- Polat, M., & Arabacı, İ. B. (2014). Eğitimde açık liderlik ve sosyal ağlar. Zeitschrift für die Welt der Türken/Journal of World of Turks, 6(1), 257-275.
- Robinson, V. M. (2006). Putting education back into educational leadership. Leading and Managing, 12(1), 62-75.
- Savaş, G. (2019). Okul müdürlerinin görüşlerine göre öğretmen liderliği: Nitel bir araştırma. Uluslararası Liderlik Çalışmaları Dergisi: Kuram ve Uygulama, 2(3), 207-222.
- Sebastian, J., Allensworth, E., & Huang, H. (2016). The role of teacher leadership in how principals influence classroom instruction and student learning. American Journal of Education, 123(1), 69-108. https://doi.org/10.1086/688169
- Sebetci, Ö., & Aksu, G. (2014). Öğrencilerin mantıksal ve analitik düşünme becerilerinin programlama dilleri başarısına etkisi. Eğitim Bilimleri ve Uygulama, 13(25), 65-83.
- Sousa, D. A. (2003). The leadership brain: How to lead today's schools more effectively. Corwin.
- Sucu, A. (2016). Öğretmenlerin motivasyonu ile okul yöneticilerinin öğretimsel liderlik davranışları arasındaki ilişkinin analizi [Yüksek lisans tezi, İnönü Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
- Tahaoğlu, F., & Gedikoğlu, T. (2009). İlköğretim okulu müdürlerinin liderlik rolleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 15(58), 274-298.
- Tarım, Ç. (2022). Süper liderlik ve kişilerarası güvenin takım performansı üzerindeki etkileri: Özümseme kapasitesinin aracı rolü [Yüksek lisans tezi, Nevşehir Hacı Bektaş Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
- Taşpınar, B. (2019). Öğretmenlerin yansıtıcı düşünme eğilimleri ile öğretmen liderliği davranışları arasındaki ilişki [Yüksek lisans tezi, Kütahya Dumlupınar Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
- Winston, B. E., & Patterson, K. (2006). An integrative definition of leadership. International Journal of Leadership Studies, 1(2), 6-66.
- Yalçınkaya Akyüz, M. (2002). Çağdaş okullarda etkili liderlik. Ege Eğitim Dergisi, 2(1), 109-119.
- Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin.
- Yiğit, Y., Doğan, S., & Uğurlu, C. T. (2013). Öğretmenlerin öğretmen liderliği davranışlarına ilişkin görüşleri. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 2(2), 93-105.
- Yukl, G. (2013). Leadership in organizations (8th ed.). Upper Saddle River, NJ: Pearson Education.
- Zülfizade, T. (2020). Profesyonel bir kimlik olarak öğretmen liderliği [Yüksek lisans tezi, Uludağ Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
Abstract
The aim of the study is to reveal the views of mathematics teachers on the meaning of teacher leadership, their actions and discourses regarding the field of mathematics as a teacher leader, the obstacles they encounter and the strategies to overcome these obstacles. Phenomenology, one of the qualitative research methods, was selected as the research design. In determining the study group, maximum diversity sampling, one of the purposeful sampling methods, was used. In this context, the study group of the study was completed with 12 secondary school mathematics teachers working in the Antakya district of Hatay province in the 2023-2024 academic year. The semi-structured interview form and structured observation form prepared by the researchers were used as data collection tools. In the analysis phase, content analysis was used in the analysis of the semi-structured interview forms, and descriptive analysis was used in the analysis of the structured observation forms. The findings revealed important views of mathematics teachers on teacher leadership. The meaning of teacher leadership is shaped around the categories of cooperation and communication, professional qualifications, teacher qualifications, roles, duties and responsibilities. While the discourses of mathematics teachers regarding the field are shaped around the categories of teacher support, professional goals and individual development, it has been determined that they take actions against these discourses within the categories of cooperation and communication, professional actions, teaching style and tasks. It has been concluded that mathematics teachers encounter various obstacles and difficulties during their leadership roles, that these situations make it difficult for them to lead, and that they develop various strategies such as cooperation and communication, motivation and support to overcome obstacles. The communication between mathematics teachers, their colleagues, students and parents should be strengthened, and cooperation should be encouraged within the school, and they should be provided with resources and material support. Teachers should develop various strategies to break the prejudices of students against the course, and the professional and personal development of teachers should be continuously supported.
Keywords
Teacher leadership discourses Teacher leadership actions Teacher leadership barriers Strategies to overcome barriers Mathematics teacher
References
- Alger, G. (2008). Transformational leadership practices of teacher leaders. Academic Leadership: The Online Journal, 6(2), 19-28. https://doi.org/10.58809/DGOF3541
- Amalia, K., Komariah, A., Sumarto, S., & Asri, K. H. (2020, Şubat). Leadership in Education: Decision-Making in Education. In 3rd International Conference on Research of Educational Administration and Management (ICREAM 2019), 134-137. Atlantis. https://doi.org/10.2991/assehr.k.200130.155
- Arslan, M. C., & Özdemir, M. (2015). Öğretmen liderliğine ilişkin öğretmen görüşleri. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(2), 190-207.
- Bakioğlu, A. (1998). Lider öğretmen. Marmara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 10(10), 11-19.
- Balay, R., Kaya, A., & Geçdoğan Yılmaz, R. (2014). Eğitim yöneticilerinin hizmetkâr liderlik yeterlikleri ile farklılıkları yönetme becerileri arasındaki ilişki. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 4(Özel Sayı), 229-249.
- Balcı, A. (1988). Etkili okul. Eğitim ve Bilim, 12(70), 21-30.
- Bass, B. M., & Stogdill, R. M. (1990). Handbook of leadership: Theory, research and managerial applications. The Free.
- Beycioğlu, K. (2009). İlköğretim okullarında öğretmenlerin sergiledikleri liderlik rollerine ilişkin bir değerlendirme (Hatay ili örneği) [Doktora tezi, İnönü Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
- Beycioğlu, K., & Aslan, B. (2010). Öğretmen liderliği ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. İlköğretim Online, 9(2), 2-13.
- Beycioğlu, K., & Aslan, B. (2012). Öğretmen ve yöneticilerin öğretmen liderliğine ilişkin görüşleri: Bir karma yöntem çalışması. Kuram ve Uygulama Eğitim Yönetimi, 18(2), 191-223.
- Can, N. (2006). Öğretmen liderliği ve engelleri. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 1(2), 137-161.
- Crippen, C., & Willows, J. (2019). Connecting teacher leadership and servant leadership: A synergistic partnership. Journal of leadership education, 18(2), 171-180. https://doi.org/10.12806/V18/I2/T4
- Duran, B., & Taşpınar Şener, Z. (2023). Matematik eğitiminde eleştirel düşünme becerilerine ilişkin araştırmaların tematik analizi. Eğitim ve Toplum Araştırmaları Dergisi JRES, 10(1), 144-155. https://doi.org/10.51725/etad.1219299
- Dursun, B. (2023). Etkili okul ve örgüt kültürü değişkenlerinin öğretmen motivasyonu ve öğretmen sınıf liderliği ile ilişkisi [Doktora tezi, Gazi Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
- Eker, S. (2019). Okul müdürünün liderliğinin ve öğretmen liderliğinin öğrenci başarısı üzerindeki etkileri [Yüksek lisans tezi, Kırıkkale Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
- Frost, D. (2010). Teacher leadership and educational innovation. Zbornik Instituta za Pedagoska Istrazivanja, 42(2), 201-216. https://doi.org/10.2298/ZIPI1002201F
- Gedik, Y. (2020). Dönüşümsel ve işlemsel liderlik. Uluslararası Liderlik Çalışmaları Dergisi: Kuram ve Uygulama, 3(2), 19-34.
- Gürez, I. (2023). Dezavantajlı okullarda öğretmen liderliğinin incelenmesi [Doktora tezi, Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
- Harris, A. (2003). Teacher leadership as distributed leadership: Heresy, fantasy or possibility? School Leadership & Management, 23(3), 313-324. https://doi.org/10.1080/1363243032000112801
- Harris, A., & Muijs, D. (2002). Teacher leadership: A review of research. National College for School Leadership.
- Harris, A., & Muijs, D. (2004). Improving schools through teacher leadership. London: Oxford University.
- Karip, E. (1998). Dönüşümcü liderlik. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 16(16), 443-465.
- Kaya, B. (2016). Öğretmenlerin öğretmen liderliği yeterlikleri [Yüksek lisans tezi, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
- Kaya, İ., & Karadağ, E. (2015). Okul müdürlerinin durumsal liderlik davranışlarının örgütsel bağlılık ve verimlilik düzeylerini yordama gücü. Eğitim ve İnsani Bilimler Dergisi: Teori ve Uygulama, 6(11), 175-194.
- Kılınç, E. (2023). Liderlik yaklaşımları ve öne çıkan liderler. Gazi.
- Nappi, J. S. (2014). The teacher leader: Improving schools by building social capital through shared leadership. Delta Kappa Gamma Bulletin, 80(4), 29-34.
- Northouse, P. G. (2016). Leadership: Theory and practice (7th ed.). Thousand Oaks, CA: Sage.
- Poekert, P., Alexandrou, A., & Shannon, D. (2016). How teachers become leaders: An internationally validated theoretical model of teacher leadership development. Research in post-compulsory education, 21(4), 307- 329. https://doi.org/10.1080/13596748.2016.1226559
- Polat, M., & Arabacı, İ. B. (2014). Eğitimde açık liderlik ve sosyal ağlar. Zeitschrift für die Welt der Türken/Journal of World of Turks, 6(1), 257-275.
- Robinson, V. M. (2006). Putting education back into educational leadership. Leading and Managing, 12(1), 62-75.
- Savaş, G. (2019). Okul müdürlerinin görüşlerine göre öğretmen liderliği: Nitel bir araştırma. Uluslararası Liderlik Çalışmaları Dergisi: Kuram ve Uygulama, 2(3), 207-222.
- Sebastian, J., Allensworth, E., & Huang, H. (2016). The role of teacher leadership in how principals influence classroom instruction and student learning. American Journal of Education, 123(1), 69-108. https://doi.org/10.1086/688169
- Sebetci, Ö., & Aksu, G. (2014). Öğrencilerin mantıksal ve analitik düşünme becerilerinin programlama dilleri başarısına etkisi. Eğitim Bilimleri ve Uygulama, 13(25), 65-83.
- Sousa, D. A. (2003). The leadership brain: How to lead today's schools more effectively. Corwin.
- Sucu, A. (2016). Öğretmenlerin motivasyonu ile okul yöneticilerinin öğretimsel liderlik davranışları arasındaki ilişkinin analizi [Yüksek lisans tezi, İnönü Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
- Tahaoğlu, F., & Gedikoğlu, T. (2009). İlköğretim okulu müdürlerinin liderlik rolleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 15(58), 274-298.
- Tarım, Ç. (2022). Süper liderlik ve kişilerarası güvenin takım performansı üzerindeki etkileri: Özümseme kapasitesinin aracı rolü [Yüksek lisans tezi, Nevşehir Hacı Bektaş Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
- Taşpınar, B. (2019). Öğretmenlerin yansıtıcı düşünme eğilimleri ile öğretmen liderliği davranışları arasındaki ilişki [Yüksek lisans tezi, Kütahya Dumlupınar Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
- Winston, B. E., & Patterson, K. (2006). An integrative definition of leadership. International Journal of Leadership Studies, 1(2), 6-66.
- Yalçınkaya Akyüz, M. (2002). Çağdaş okullarda etkili liderlik. Ege Eğitim Dergisi, 2(1), 109-119.
- Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin.
- Yiğit, Y., Doğan, S., & Uğurlu, C. T. (2013). Öğretmenlerin öğretmen liderliği davranışlarına ilişkin görüşleri. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 2(2), 93-105.
- Yukl, G. (2013). Leadership in organizations (8th ed.). Upper Saddle River, NJ: Pearson Education.
- Zülfizade, T. (2020). Profesyonel bir kimlik olarak öğretmen liderliği [Yüksek lisans tezi, Uludağ Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Education Management |
| Journal Section | Articles |
| Authors | |
| Early Pub Date | June 3, 2025 |
| Publication Date | |
| Submission Date | September 15, 2024 |
| Acceptance Date | May 5, 2025 |
| Published in Issue | Year 2025 Volume: 25 Issue: 2 |
