Research Article
BibTex RIS Cite

Qirāʾāt Variants in the Context of Noun-Verb Mood Transformation and Their Reflections on Understanding

Year 2025, Issue: 25, 289 - 315, 30.06.2025

Mehmet Kılıç

https://doi.org/10.18498/amailad.1635214

Abstract

In Arabic grammar, a word is classified as either a noun, a verb, or a particle. According to this classification, nouns refer to entities such as humans, animals, and plants, while verbs denote meanings that are limited to one of three time frames: past, present, or future. Within the context of qirāʾāt (variant readings of the Qur'an), there are occasional instances where a word categorized as a noun appears in a verbal form, or vice versa. Such occurrences enrich the semantic depth of the verses and, in some cases, clarify ambiguities found in verses that might otherwise be considered elliptical or obscure when viewed through a single reading. This article focuses on noun-verb form transformations observed in the qirāʾāt (variant Qur’anic readings), which, although rare, contribute significantly to the semantic richness and diversity of Qur’anic verses. While previous studies on this topic do exist, it has been observed that they primarily address variations occurring within the same grammatical category. Moreover, the limited number of existing studies tend to restrict their scope to specific qirāʾāt or particular word forms. As far as can be determined, there has been no comprehensive study to date examining inter-categorical transformations—such as a word appearing as a noun in one reading and as a verb in another—and the impact of such changes on the meaning of the text. What distinguishes the present study from previous works is its systematic treatment of inter-categorical tense/form transformations—an area that has not been sufficiently addressed. In this context, the primary aim of the study is to identify how transformations between nominal and verbal patterns occur within the framework of qirāʾāt variations and to assess the semantic impact of these transformations through selected examples. This evaluation is conducted within the scope of the well-known (mashhūr) qirāʾāt, while anomalous (shādh) qirāʾāt are excluded from the scope of the study. This is due to the assumption that, although noun-verb transformations are quite rare in the mashhūr readings, they occur with much greater frequency in the shādh ones. Given the limitations of an article-length study, the exclusion of the shādh qirāʾāt is deemed a reasonable constraint. The study identifies three primary types of noun-verb form transformations observed in the qirāʾāt: (1) past tense verb to active participle (ism al-fāʿil), (2) past tense verb to verbal noun (maṣdar), and (3) present tense verb to active participle. In the Qur’an, there are three examples for the past verb–active participle transformation, six for the past verb–verbal noun transformation, and four for the present verb–active participle transformation. These three transformation patterns are analyzed in the article from both linguistic and semantic perspectives. It has also been found that the words subject to transformation have rich equivalents in Arabic. The qirāʾāt variations examined in these examples are shown to result in semantic shifts. However, it has also been observed that exegetes and qirāʾāt scholars sometimes merely cite these variations and attribute them to specific readers without providing any interpretative commentary. Nonetheless, the interpretations offered by scholars of qirāʾāt and tafsīr occasionally diverge. A prominent example of this is the differing evaluations by al-Akhfash and az-Zajjāj regarding the variant readings found in verses 14 and 15 of Sūrat al-Balad. Although the noun-verb transformations fall primarily under the domain of farsh al-ḥurūf, this study also briefly touches upon rasm al-muṣḥaf and waqf, which are sub-disciplines of qirāʾāt. In conclusion, the noun-verb form transformations found among the variant qirāʾāt reflect subtle semantic nuances within the layers of Qur’anic meaning and contribute to the unveiling of different aspects of the Divine intent (murād ilāhī). However, these variations never constitute a contradiction; rather, they enrich the meaning and hold significant value as a resource for linguistic studies. Accordingly, such transformations open new avenues for Qur’anic exegesis and illuminate the relationship between qirāʾāt and the Arabic language.

Keywords

Qirāʾāt Tafsīr Name of the Perpetrator Verb İnfinitive Present Tense Verb

References

  • Ahfeş, Ebü’l-Hasen Seʿîd b. Mesʿade el-Evsat. Kitâbü meʿâni’l-Kur’ân. thk. Hüdâ Mahmûd Kırâʿa. 2 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Hancî, 1411/1990.
  • Âlûsî, Ebü’l-Fadl Şihâbüddîn es-Seyyid Mahmûd el-Bağdâdî. Rûhu’l-meânî fî tefsîri’l-Kur’âni’l-ʿazîmi ve’s-sebʿi’l- mesânî. 30 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabiyye, ts.
  • ‘Atıyye, Eyyûb Cercîs. “Zâhiratü’t-tebâdüli beyne ismi’l-fâ‘ili ve’l-fiʿli’l-mâzî fî dav’i’l-kırâât”. Mecelletü Ebhâs 10 (2017), 15-38.
  • ʿAvad, Hasen Sâlim. et-Tevâtürü fi’l-kırââti’l-Kur’âniyye vemâ üsîra havle şübühât. Dubai: Mektebetü’l- Mühtedîne’l-İslâmyye, 1434/2013.
  • Bâlûvî, Hâmid b. ‘Abdi’l-Fettâh. Zübdetü’l-irfân fî vücûhi’l-Kur’ân. thk. Mustafa Atilla Akdemir. 2 Cilt. Dubai: Câizetü Dubeyi’d-Devliyye li’l-Kur’âni’l-Kerîm, 1442/2020.
  • Bennâ, Muhammed b. ‘Abdilğanî ed-Dimyâtî. İthâfü fudalâi’l-beşer bi’l-kırââti’l-erba‘ate ‘aşer. thk. Şa‘bân Muhammed İsmâîl. 2 Cilt. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, Kahire: Mektebetü’l-Külliyyâti’l-Ezheriyye, 1407/1987.
  • Bikâʿî, Bürhânüddîn Ebü’l-Hasen İbrâhîm b. Ömer. Nazmü’d-dürar fî tenâsübi’l-âyâti ve’s-süver. 24 Cilt. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-İslâmî, 885/1480.
  • Cârim, ‘Âlî - Emîn, Mustafa. en-Nahvu’l-Vâdıh fi’l-kavâ‘idi’l-lüğati’l-‘Arabiyye. Kahire: Dâru Kubâi’l-Hadîse, 2007.
  • Çetin, Abdurrahman. Kıraatların Tefsire Etkisi. İstanbul: Ensar, 2012.
  • Dabbâ‘, Ali Muhammed. el-İdâe fî beyâni usûli’l-kırâe. Kahire: el Mektebetü’l-Ezheriyye li’t-Türâs, 1420/1999.
  • Dağ, Mehmet. İhticâc Bağlamında Geleneksel Kıraat Algısına Eleştirel Bir Yaklaşım (İstanbul: İsam, 2011.
  • Dânî, Ebû Amr Osman b. Saʿîd. el-Mukniʿ fî maʿrifeti mesâhifi’l-emsâr. thk. Nûra bnt. Hasen b. Fehd el-Humeyyid. Riyad: Dâru’t-Tedmûriyye, 1431/2010.
  • Demirci, Muhsin. Tefsir Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 8. Basım, 2021.
  • Dûserî, İbrâhim b. Sa‘îd. Mu‘cemü’l-mustalahât fî ‘ilmeyi’t-tecvîd ve’l-kırâât. Riyad: Câmi‘atü’l-İmâm Muhammed b. Su‘ûd el-İslâmî, 1425/2004.
  • Dûserî, İbrâhîm b. Sa‘îd. Muhtasaru’l-‘ibârât li mu‘cemi mustalahâti’l-kırâât. Riyad, Dâru’l-Hadâne, 1429/2008.
  • Ebû Hayyân el-Endelüsî, Muhammed b. Alî b. Yûsuf b. Hayyân. el-Bahru’l-muhît fi’t-tefsîr. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1432/2010.
  • Emin Efendi, Molla Mehmed. ʿUmdetü’l-ḫullân fî îżâḥi Zübdeti’l-ʿirfân. thk. Mehmet Çaba. 2 Cilt. İstanbul: Çelik Yayınevi, 2021.
  • Ezherî, Ebû Mansûr Muhammed b. Ahmed. Kitâbü me‘âni’l-kırâât. thk. ‘Îd Mustafa Dervîş - ‘İvad b. Hamd el-Kavzî. Kahire: Dâru’l-Me‘ârif, 1412/1991.
  • Ferrâ, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Ziyâd. Meʿâni’l-Kur’ân. 3 Cilt. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 3.Basım, 1403/1983.
  • Gülle, Sıtkı. “Kıraatlerde Tevatür Olgusu”. Tarihten Günümüze Kıraat İlmi. (Uluslararası Kıraat Sempozyumu, 16-18 Kasım 2012). Genel koordinatör: M. Emin Özafşar. 71-77. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2015.
  • Hâtır, ʿAmr Hamdî İbrâhîm vd. “et-Tebâdülü’d-dilâlî beyne sîğati ismi’l-fâ‘il ve sıyaği sarfiyyeti’l-uhrâ fî kırâati Hamza ve rivâyeti Hafs”. Mecelletü Külliyeti’l-Edeb Câmiʿatü Bürsʿaîd 22/22 (Ekim 2022), 219-237. 10.21608/JFPSU.2022.129331.1173
  • Hâzin, ʿAlâüddîn Ali b. Muhammed b. İbrâhîm el-Bağdâdî. Lübâbü’t-te’vîl fî meʿâni’t-Tenzîl. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l- Kütübi’l-‘İlmiyye, 1425/2004.
  • İbn ‘Âşûr, Muhammed et-Tâhir. Tefsîru’t-tahrîr ve’t-tenvîr. Tunus: ed-Dâru’t-Tûnisiyye, 1984.
  • İbn ‘Atıyye, Ebû Muhammed ʿAbdülhak el-Endelüsî. el-Muharriru’l-vecîz fî tefsîri’l-kitâbi’l-ʿAzîz (Tefsîru İbn ʿAtıyye). thk. ʿAbdü’ş-Şâfî Muhammed. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1422/2001.
  • İbn Bellîme, Ebû ʿAli el-Hasen b. halef b. ʿAbdillâh. Telhîsu’l-ʿibârât bi letîfi’l-işârât fi’l-kırââti’s-sebʿi. thk. Sübeyʿ Hamza Hâkimî (Beyrut: Müessesetü ʿUlûmi’l-Kur’ân, 1409/1988.
  • İbn Cüzey, Ebü’l-Kāsım Muhammed b. Ahmed b. Muhammed el-Kelbî el-Gırnâtî. et-Teshîl li ʿulûmi’t-Tenzîl. eş- Şârika: el-Müntede’l-İslâmî, 1432/2012.
  • İbn Hâleveyh, el-Hüseyn b. Ahmed b. Hamdân. el-Hucce fi’l-Kırââti’s-sebʿi. thk. ʿAbdü’l-ʿÂl Sâlim Mükerrem. Beyrut: Dâru’ş-şurûk, 3. Basım, 1399/1979.
  • İbn Kuteybe, Ebû Muhammed ʿAbdullah b.Müslim. Tefsîru ğarîbi’l-Kur’ân. thk. Es-Seyyid Ahmed Sakr. Beyrut: Dâru’l- Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1398/1978.
  • İbn Mihrân, Ebû Bekr Ahmed b. el-Huseyn el-Esbehânî. el-Ğâye fi’l-kırââti’l-ʿaşr. thk. Muhammed Ğıyâs el- Cenebâzî. Riyad: Dâru’Şevâf, 2. Basım, 1411/1990.
  • İbn Mîsiyye, Rafîka. “Ettenâvübü’d-dilâlî beyne sîğati ismi’l-fâil ve siyağı sarfiyyetin uhrâ”. el-İnsâniyye 46 (Aralık 2016), 387-408.
  • İbn Zencele, Ebü Zür‘a Abdurrahmân b. Muhammed. Huccetü’l-kırâât, thk. Saîd el-Afğânî. Beyrut: Müessesetü’r- Risâle, 1418/1997.
  • İbnü’l-Cezerî, Ebü’l-Hayr Şemsüddîn Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ali b. Yûsuf. en-Neşru fi’l- kırââti’l-aşr. Beyrut: Daru’l-Ğavsânî, 1440/2019.
  • İbnü’l-Cezerî, Ebü’l-Hayr Şemsüddîn Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ali b. Yûsuf. Müncidü’l-mukriîn. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye 1400/1980.
  • İbnü’l-Cezerî, Ebü’l-Hayr Şemsüddîn Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ali b. Yûsuf. Tahbîru’t-Teysîr fî kırââti’l-eimmeti’l-‘aşera. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1404/1983.
  • İbnü’l-Cezerî, Ebü’l-Hayr Şemsüddîn Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ali b. Yûsuf. et-Temhîd fî ʽilmi’t- tecvîd. thk. Ğânim Kaddûrî Hamed. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1421/2001.
  • İbnü’l-Cezerî, Şihâbüddîn Ebî Bekr Ahmed b. Muhammed b. Muhammed. Şerhu Tayyibeti’n-Neşri fi’l-kırââti’l-ʿaşr. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2. Basım, 1420/2000.
  • Kabâkıbî, Şemsüddîn Ebî Abdillah Muhammed b. Halîl. Îdâhu’r-rumuz ve miftâhu’l-künûz. Amman: Daru Ammâr, 1424/2003.
  • Kâdî, Abdülfettâh b. ‘Abdilğanî. el-Büdûru’z-zâhire fi’l-kırââti’l-‘aşri’l-mütevâtira min tarîkeyi’ş-Şâtıbiyye ve’d- Dürra. Kahire: Dâru’s-Selâm, 2. Basım, 1430/2009.
  • Kâdî, Abdülfettâh b. ‘Abdilğanî. el-Îdâh li metni’d-Dürra. Mekke: el-Mektebetü’l-İslâmiyye, 2. Basım, 1434/2013.
  • Kılıç, Mehmet - Pilgir, Muhammed. “Hicri II-IV. Asır Kıraat İhticâcı Uygulamalarının Sonraki Dönem Kıraat İhticâcı Uygulamalarına Etkileri: Neşru’l-Ḳırââti’l-‘Aşr Özelinde Bir İnceleme”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 26/49 (Haziran 2024), 327-352. https://doi.org/10.17335/sakaifd.1434229
  • Kılıç, Mehmet. Molla Ali el-Kârî’nin “Envâru’l-Kur’ân ve Esrâru’l-Furkân” Tefsirinde Kıraatlere Yaklaşımı. Ankara: İlâhiyât, 2023.
  • Kılıç, Servet. “Mekkî b. Ebî Talib’in Sahih Kırâat Kriterlerine Yaklaşımı”. Genç Mütefekkirler Dergisi 2/2 (Aralık 2021), 230-257.
  • Kudat, Aydın. “Kur’ân Kırâatı ile Arap Dilbilimi Münasebeti Üzerine”. Turkish Studies - Comparative Religious Studies 15/1 (Mart 2020), 63-75. http://dx.doi.org/10.29228/TurkishStudies.41596
  • Kudat, Aydın. Kırâatları Hüccetlendirmede Dilbilim Olgusu. Ankara: Son Çağ Yayınları 2020.
  • Kurtubî, Ebû ʿAbdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr. el-Câmiʿ li Ahkâmi’l-Kur’ân ve’l-mübeyyinü lima tedammenehû mine’s-sünneti ve âyi’l-Kur’ân. thk. Muhammed Ridvân ʿArkasûsî, Hâlid el-ʿAvvâd, Muhammed Muʿtez Kerîmüddîn. 24 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1427/2006.
  • Mehdevî, Ebü’l-ʿAbbâs Ahmed b. ʿAmmâr. Şerhu’l-Hidâye. thk. Hâzım Seʿîd Haydar. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, ts.
  • Mekkî b. Ebî Tâlib, Ebû Muhammed Hammûş b. Muhammed el-Kaysî el-Kayravânî el-Kurtubî. el-Keşf ‘an vücûhi’l- kırââti’s-seb‘ ve ‘ilelihâ ve hucecihâ. thk. Muhyiddîn Ramazan. 2 Cilt. Dımaşk: Matbûâtu Mücemme‘i’l-Lüğati’l- ‘Arabiyye, 1394/1974.
  • Mekkî b. Ebî Tâlib, Ebû Muhammed Hammûş b. Muhammed el-Kaysî el-Kayravânî el-Kurtubî. Kitâbü’t-tebsıra fi’l- kırââti’s-sebʿi, thk. Muhammed Ğavs en-Nedvî. Hindistan: ed-Dâru’s-Selefiyye, 1402/1982.
  • Mes’ûl, ‘Abdu’l-‘Alî el-Me’sûl. el-Îdâh fî ‘ilmi’l-kırâât. Ürdün: ‘Âlemü’l-Kütüb, 1428/2008.
  • Mes’ûl, ʿAbdülʿalî el-Me’sûl. Mu‘cemü mustalahâti ‘ilmi’l-kırââti’l-Kur’âniyye. Kahire: Dâru’s-Selâm, 1428/2007.
  • Meylânî, Muhammed b. ʿAbdirrahîm b. el-Huseyn el-Ömerî. Kitâbü şerhi’l-Muğnî fi’n-nahv ve ma‘ahû metnü’l- Muğnî fi’n-nahv. thk. ʿAbdü’l-Kâdir el-Heytî. Bingazi: Dâru’l-Kütübi’l-Vataniyye, 1998.
  • Nâsıf, Hifnî. vd. ed-Dürûsü’n-nahviyye. Kahire: Dâru’l-‘Akîde, 1428/2007.
  • Nehhâs, Ebû Ca‘fer Ahmed b. Muhammed b. İsmâîl el-Murâdî el-Mısrî. Meʿâni’l-Kur’âni’l-Kerîm. thk. Muhammed ʿAlî es-Sâbûnî. Mekke: Merkezü İhyâi’t-Türâsi’l-ʿArabî, 1409/1988.
  • Nüveyrî, Ebü’l-Kâsım Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ali. Şerhu Tayyibeti’n-Neşr fi’l-kırââti’l-‘aşr, thk. Mecdî Muhammed Sürûr Sa‘d Baslûm. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1424/2003.
  • Özaydın, Abdülkerim. “Ezdî, Yezîd b. Muhammed”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12/48-49. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
  • Önder, Muharrem. “Şâz Kıraatlar ve İslâm Hukûku Açısından Değeri”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 13 (2009), 163-194.
  • Sawas, Abdullah. İhticac ve Tercihin Kıraat İlmindeki Yeri ve İslami İlimlerle İlişkisi. Van: Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2022.
  • Saʿlebî, Ebû İshâk Ahmed b. Muhammed b. İbrâhîm. el-Keşf ve’l-beyân ʿan tefsîri’l-Kur’ân. thk. Salah b.Sâlim Bâ Osmân vd. 33 Cilt. Cidde: Dâru’t-Tefsîr, 1436/2015.
  • Sellûm, Ahmed b. Fâris. Cühûdü’l-İmâm Ebû ʿUbeyd el-Kâsım b. Sellâm fî ʿulûmi’l-kırâât ve tahkîki ihtiyârihî fi’l- kırâah. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1427/2006, 321.
  • Şeref, Cemâlüddîn Muhammed. el-Kırââti’l-ʿaşri’l-mütevâtirati min tarîki Tayyibeti’n-Neşr. Tanta: Dâru’s-Sahâbeti li’Türâs, 4. Basım, 1433/2012.
  • Şevkânî, Muhammed b. ʿAli b. Muhammed. Fethu’l-kadîr el-câmiʿu beyne fenni’r-rivâyeti ve’d-dirâyeti min ‘ilmi’t- tefsîr. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kelimi’t-Tayyib, 2. Basım, 1419/1998.
  • Şinkîtî, ʿAbdurrahîm b. ʿAbdillâh b. Ömer. “Mevâridü tevcîhi’l-kırââti’l-Kurâniyye”, Mecelletü’l-Câmiʿati’l-İslâmiyye 152 (2015), 103-137.
  • Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr. Câmi‘u’l-beyân ‘an te’vîli âyi’l-Kur’ân. thk. ‘Abdullah b. ‘Abdülmuhsin et- Türkî. 25 Cilt. Riyad: Dâru Hicr,1424/2003.
  • ‘Ukberî, Ebü’l-Bekâ Muhibbüddîn Abdullâh b. el-Huseyn b. Abdillâh el-Ezecî el-Bağdâdî. İmlâü mâ menne bihi’r- Rahmân min vücûhi’l-i‘râbi ve’l-kırââti fî cem‘i’l-Kur’ân. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
  • Yazır, Hamdi. Hak Dini Kur’ân Dili (inceleme - tenkitli metin). haz. Asım Cüneyd Köksal - Murat Kaya. 6 Cilt. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2021.
  • Yeşildağ, Adem. Şevkânî’nin Fethu’l-Kadîr’de Kırâatleri Tetkik Usulü. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Doktora Tezi, 2021.
  • Zeccâc, Ebû İshâk İbrâhîm b. es-Serî. Meʿâni’l-Kur’ân ve iʿrâbüh. thk. ʿAbdü’l-Celîl ʿAbdüh Şelebî. 5 Cilt. Beyrut, ʿAlemü’l-Kütüb, 1408/1988.
  • Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Cârullâh Mahmûd b. Ömer. Tefsîru’l-Keşşâf ʿan hakâikı’t-Tenzîli ve ʿuyûni’l-ekâvîli fî vücûhi’t-te’vîl. Beyrut: Dâru’l-Maʿrife, 3. Basım, 1430/2009.
  • Zerkeşî, Muahmmed b. ‘Abdillâh. el-Burhân fî ‘ulûmi’l-Kur’ân, thk. Muhammed Ebü’l-Fadl İbrâhîm. Kahire: Mektebetü Dâri’t-Türâs, 1404/1984.

İsim-Fiil Kipi Dönüşümü Bağlamında Kıraat Farklılıkları ve Bunların Anlama Yansımaları

Year 2025, Issue: 25, 289 - 315, 30.06.2025

Mehmet Kılıç

https://doi.org/10.18498/amailad.1635214

Abstract

Arap dil bilgisinde bir kelime ya isim ya fiil ya da harf olarak sınıflandırılmaktadır. Bu tasnife göre isimler; insan, hayvan ve bitki gibi varlıklara ad olurken fiiller ise kendi içinde bir manaya delalet eden ve üç zaman diliminden (geçmiş, geniş, gelecek) biriyle sınırlı olan kelime gruplarını kapsamaktadır. Kıraat farklılıkları bağlamında bu gruplardan isim konumundaki bir kelimenin fiil formuna veya fiil konumundaki bir kelimenin isim formuna dönüşmesine az da olsa rastlanmaktadır. Bu durum, âyetlerin anlamına zenginlik katmakta, hatta bazen mücmel olarak sayılabilecek âyetlerdeki kapalılık başka bir kıraat vechiyle ortadan kalkmaktadır. Bu makale, kıraatlerde nadiren rastlanan, ancak âyetlerin mefhumuna çeşitlilik ve zenginlik katan isim-fiil kipi dönüşümlerini konu edinmektedir. Konu hakkında daha önce yapılan çalışmaların varlığıyla birlikte bu araştırmaların genellikle aynı kelime türü içinde görülen farklılıklara dair yapıldığı müşahede edilmiştir. Daha önce yapılan sınırlı sayıdaki bu çalışmaların yalnızca belirli kıraatlerle ve kelime formlarıyla sınırlandırıldığı tespit edilmiştir. Bu bağlamda bir kelimenin bir kıraatte isim, başka bir kıraatte fiil formuyla okunması gibi kelime türleri arası dönüşümler ve bunların manaya etkisi üzerine yapılmış bir çalışma tespit edilebildiği kadarıyla mevcut değildir. Elinizdeki bu çalışma önceki çalışmalardan ayıran tarafı ise yeterince işlenmemiş olan türler arası kip dönüşümlerini sistematik şekilde ele almıştır. Bu bağlamda çalışmanın temel amacı; isim ve fiil kalıpları arasındaki dönüşümlerin kıraat farklılıkları bağlamında nasıl gerçekleştiğini örnekler üzerinden ortaya koymak ve bu dönüşümlerin anlam üzerindeki etkilerini değerlendirmektir. Bu değerlendirme, meşhûr kıraatler bağlamında yapılmış ve şâz kıraatler çalışmanın kapsamı dışında bırakılmıştır. Zira meşhur kıraatler çerçevesinde çok az sayıda olan isim-fiil kipi dönüşümünün, şâz kıraatler alanında çok daha fazla olduğu düşünülmektedir. Makale çalışmasının sınırları düşünüldüğünde, çalışmada şâz kıraatlerin kapsam dışı bırakılmasının makul olduğu anlaşılmıştır. Çalışmada, kıraatlerde isim-fiil kipi dönüşümünde gözlemlenen üç temel dönüşüm tipi tespit edilmiştir: Mâzî fiil-ism-i fâil, mâzî fiil-mastar, muzârî fiil-ism-i fâil. Bu formlardan Kur’ân’da mâzî fiil-ism-i fâil sigaları için üç, mâzî fiil-mastar sigaları için altı, muzârî fiil-ism-i fâil sigaları için dört örnek bulunmaktadır. Makalede bu üç form hem dil bilimsel hem anlamsal boyutlarıyla incelenmiştir. Ayrıca dönüşüme konu olan bu kelimelerin Arapça’da zengin karşılıklarının da olduğu saptanmıştır. Ele alınan örneklerdeki kıraat farklılıklarının anlamda farklılaşmalara sebep olduğu tespit edilmiştir. Ne var ki müfessirlerin ve kıraat âlimlerinin zaman zaman herhangi bir yorum getirmeden ilgili kelimedeki kıraat farklılıklarını zikrederek okuyanına nispet etmenin ötesine gitmedikleri de mülahaza edilmiştir. Bununla birlikte kıraat ve tefsir âlimlerinin yaptıkları yorumlar zaman zaman farklılıklar göstermektedir. Bu duruma en bariz örnek, Beled sûresi’nin 14. ve 15. âyetlerinde yer alan kıraatlerle ilgili Ahfeş ve Zeccâc’ın yaptıkları değerlendirmedir. Ayrıca isim-fiil kiplerinde meydana gelen bu dönüşümler ferşü’l-hurûfun konusu olmakla birlikte çalışmada kıraat ilminin alt disiplini olan resmu’l-mushafa ve vakf konusuna da kısmen değinilmiştir. Sonuç olarak farklı kıraat vecihleri arasında yer alan isim-fiil kip dönüşümleri, Kur’ân’ın anlam katmanlarında önemli nüanslar barındırmakta ve murâd-ı ilahinin farklı yönlerinin ortaya çıkmasına vesile olmaktadır. Bununla birlikte bu farklılıklar, hiçbir zaman herhangi bir çelişki teşkil etmediği gibi beraberinde bir anlam zenginliği getirmekte ve dilbilimsel çalışmalar için de büyük bir önem ve kaynaklık arz etmektedir. Dolayısıyla bu dönüşümler, Kur’ân tefsirine yeni kapılar açmakta ve kıraat-Arap dili ilişkisini ortaya koymaktadır.

Keywords

Kıraat Tefsîr İsm-i Fâil Fiil Mastar Muzari Fiil

References

  • Ahfeş, Ebü’l-Hasen Seʿîd b. Mesʿade el-Evsat. Kitâbü meʿâni’l-Kur’ân. thk. Hüdâ Mahmûd Kırâʿa. 2 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Hancî, 1411/1990.
  • Âlûsî, Ebü’l-Fadl Şihâbüddîn es-Seyyid Mahmûd el-Bağdâdî. Rûhu’l-meânî fî tefsîri’l-Kur’âni’l-ʿazîmi ve’s-sebʿi’l- mesânî. 30 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabiyye, ts.
  • ‘Atıyye, Eyyûb Cercîs. “Zâhiratü’t-tebâdüli beyne ismi’l-fâ‘ili ve’l-fiʿli’l-mâzî fî dav’i’l-kırâât”. Mecelletü Ebhâs 10 (2017), 15-38.
  • ʿAvad, Hasen Sâlim. et-Tevâtürü fi’l-kırââti’l-Kur’âniyye vemâ üsîra havle şübühât. Dubai: Mektebetü’l- Mühtedîne’l-İslâmyye, 1434/2013.
  • Bâlûvî, Hâmid b. ‘Abdi’l-Fettâh. Zübdetü’l-irfân fî vücûhi’l-Kur’ân. thk. Mustafa Atilla Akdemir. 2 Cilt. Dubai: Câizetü Dubeyi’d-Devliyye li’l-Kur’âni’l-Kerîm, 1442/2020.
  • Bennâ, Muhammed b. ‘Abdilğanî ed-Dimyâtî. İthâfü fudalâi’l-beşer bi’l-kırââti’l-erba‘ate ‘aşer. thk. Şa‘bân Muhammed İsmâîl. 2 Cilt. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, Kahire: Mektebetü’l-Külliyyâti’l-Ezheriyye, 1407/1987.
  • Bikâʿî, Bürhânüddîn Ebü’l-Hasen İbrâhîm b. Ömer. Nazmü’d-dürar fî tenâsübi’l-âyâti ve’s-süver. 24 Cilt. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-İslâmî, 885/1480.
  • Cârim, ‘Âlî - Emîn, Mustafa. en-Nahvu’l-Vâdıh fi’l-kavâ‘idi’l-lüğati’l-‘Arabiyye. Kahire: Dâru Kubâi’l-Hadîse, 2007.
  • Çetin, Abdurrahman. Kıraatların Tefsire Etkisi. İstanbul: Ensar, 2012.
  • Dabbâ‘, Ali Muhammed. el-İdâe fî beyâni usûli’l-kırâe. Kahire: el Mektebetü’l-Ezheriyye li’t-Türâs, 1420/1999.
  • Dağ, Mehmet. İhticâc Bağlamında Geleneksel Kıraat Algısına Eleştirel Bir Yaklaşım (İstanbul: İsam, 2011.
  • Dânî, Ebû Amr Osman b. Saʿîd. el-Mukniʿ fî maʿrifeti mesâhifi’l-emsâr. thk. Nûra bnt. Hasen b. Fehd el-Humeyyid. Riyad: Dâru’t-Tedmûriyye, 1431/2010.
  • Demirci, Muhsin. Tefsir Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 8. Basım, 2021.
  • Dûserî, İbrâhim b. Sa‘îd. Mu‘cemü’l-mustalahât fî ‘ilmeyi’t-tecvîd ve’l-kırâât. Riyad: Câmi‘atü’l-İmâm Muhammed b. Su‘ûd el-İslâmî, 1425/2004.
  • Dûserî, İbrâhîm b. Sa‘îd. Muhtasaru’l-‘ibârât li mu‘cemi mustalahâti’l-kırâât. Riyad, Dâru’l-Hadâne, 1429/2008.
  • Ebû Hayyân el-Endelüsî, Muhammed b. Alî b. Yûsuf b. Hayyân. el-Bahru’l-muhît fi’t-tefsîr. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1432/2010.
  • Emin Efendi, Molla Mehmed. ʿUmdetü’l-ḫullân fî îżâḥi Zübdeti’l-ʿirfân. thk. Mehmet Çaba. 2 Cilt. İstanbul: Çelik Yayınevi, 2021.
  • Ezherî, Ebû Mansûr Muhammed b. Ahmed. Kitâbü me‘âni’l-kırâât. thk. ‘Îd Mustafa Dervîş - ‘İvad b. Hamd el-Kavzî. Kahire: Dâru’l-Me‘ârif, 1412/1991.
  • Ferrâ, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Ziyâd. Meʿâni’l-Kur’ân. 3 Cilt. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 3.Basım, 1403/1983.
  • Gülle, Sıtkı. “Kıraatlerde Tevatür Olgusu”. Tarihten Günümüze Kıraat İlmi. (Uluslararası Kıraat Sempozyumu, 16-18 Kasım 2012). Genel koordinatör: M. Emin Özafşar. 71-77. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2015.
  • Hâtır, ʿAmr Hamdî İbrâhîm vd. “et-Tebâdülü’d-dilâlî beyne sîğati ismi’l-fâ‘il ve sıyaği sarfiyyeti’l-uhrâ fî kırâati Hamza ve rivâyeti Hafs”. Mecelletü Külliyeti’l-Edeb Câmiʿatü Bürsʿaîd 22/22 (Ekim 2022), 219-237. 10.21608/JFPSU.2022.129331.1173
  • Hâzin, ʿAlâüddîn Ali b. Muhammed b. İbrâhîm el-Bağdâdî. Lübâbü’t-te’vîl fî meʿâni’t-Tenzîl. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l- Kütübi’l-‘İlmiyye, 1425/2004.
  • İbn ‘Âşûr, Muhammed et-Tâhir. Tefsîru’t-tahrîr ve’t-tenvîr. Tunus: ed-Dâru’t-Tûnisiyye, 1984.
  • İbn ‘Atıyye, Ebû Muhammed ʿAbdülhak el-Endelüsî. el-Muharriru’l-vecîz fî tefsîri’l-kitâbi’l-ʿAzîz (Tefsîru İbn ʿAtıyye). thk. ʿAbdü’ş-Şâfî Muhammed. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1422/2001.
  • İbn Bellîme, Ebû ʿAli el-Hasen b. halef b. ʿAbdillâh. Telhîsu’l-ʿibârât bi letîfi’l-işârât fi’l-kırââti’s-sebʿi. thk. Sübeyʿ Hamza Hâkimî (Beyrut: Müessesetü ʿUlûmi’l-Kur’ân, 1409/1988.
  • İbn Cüzey, Ebü’l-Kāsım Muhammed b. Ahmed b. Muhammed el-Kelbî el-Gırnâtî. et-Teshîl li ʿulûmi’t-Tenzîl. eş- Şârika: el-Müntede’l-İslâmî, 1432/2012.
  • İbn Hâleveyh, el-Hüseyn b. Ahmed b. Hamdân. el-Hucce fi’l-Kırââti’s-sebʿi. thk. ʿAbdü’l-ʿÂl Sâlim Mükerrem. Beyrut: Dâru’ş-şurûk, 3. Basım, 1399/1979.
  • İbn Kuteybe, Ebû Muhammed ʿAbdullah b.Müslim. Tefsîru ğarîbi’l-Kur’ân. thk. Es-Seyyid Ahmed Sakr. Beyrut: Dâru’l- Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1398/1978.
  • İbn Mihrân, Ebû Bekr Ahmed b. el-Huseyn el-Esbehânî. el-Ğâye fi’l-kırââti’l-ʿaşr. thk. Muhammed Ğıyâs el- Cenebâzî. Riyad: Dâru’Şevâf, 2. Basım, 1411/1990.
  • İbn Mîsiyye, Rafîka. “Ettenâvübü’d-dilâlî beyne sîğati ismi’l-fâil ve siyağı sarfiyyetin uhrâ”. el-İnsâniyye 46 (Aralık 2016), 387-408.
  • İbn Zencele, Ebü Zür‘a Abdurrahmân b. Muhammed. Huccetü’l-kırâât, thk. Saîd el-Afğânî. Beyrut: Müessesetü’r- Risâle, 1418/1997.
  • İbnü’l-Cezerî, Ebü’l-Hayr Şemsüddîn Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ali b. Yûsuf. en-Neşru fi’l- kırââti’l-aşr. Beyrut: Daru’l-Ğavsânî, 1440/2019.
  • İbnü’l-Cezerî, Ebü’l-Hayr Şemsüddîn Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ali b. Yûsuf. Müncidü’l-mukriîn. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye 1400/1980.
  • İbnü’l-Cezerî, Ebü’l-Hayr Şemsüddîn Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ali b. Yûsuf. Tahbîru’t-Teysîr fî kırââti’l-eimmeti’l-‘aşera. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1404/1983.
  • İbnü’l-Cezerî, Ebü’l-Hayr Şemsüddîn Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ali b. Yûsuf. et-Temhîd fî ʽilmi’t- tecvîd. thk. Ğânim Kaddûrî Hamed. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1421/2001.
  • İbnü’l-Cezerî, Şihâbüddîn Ebî Bekr Ahmed b. Muhammed b. Muhammed. Şerhu Tayyibeti’n-Neşri fi’l-kırââti’l-ʿaşr. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2. Basım, 1420/2000.
  • Kabâkıbî, Şemsüddîn Ebî Abdillah Muhammed b. Halîl. Îdâhu’r-rumuz ve miftâhu’l-künûz. Amman: Daru Ammâr, 1424/2003.
  • Kâdî, Abdülfettâh b. ‘Abdilğanî. el-Büdûru’z-zâhire fi’l-kırââti’l-‘aşri’l-mütevâtira min tarîkeyi’ş-Şâtıbiyye ve’d- Dürra. Kahire: Dâru’s-Selâm, 2. Basım, 1430/2009.
  • Kâdî, Abdülfettâh b. ‘Abdilğanî. el-Îdâh li metni’d-Dürra. Mekke: el-Mektebetü’l-İslâmiyye, 2. Basım, 1434/2013.
  • Kılıç, Mehmet - Pilgir, Muhammed. “Hicri II-IV. Asır Kıraat İhticâcı Uygulamalarının Sonraki Dönem Kıraat İhticâcı Uygulamalarına Etkileri: Neşru’l-Ḳırââti’l-‘Aşr Özelinde Bir İnceleme”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 26/49 (Haziran 2024), 327-352. https://doi.org/10.17335/sakaifd.1434229
  • Kılıç, Mehmet. Molla Ali el-Kârî’nin “Envâru’l-Kur’ân ve Esrâru’l-Furkân” Tefsirinde Kıraatlere Yaklaşımı. Ankara: İlâhiyât, 2023.
  • Kılıç, Servet. “Mekkî b. Ebî Talib’in Sahih Kırâat Kriterlerine Yaklaşımı”. Genç Mütefekkirler Dergisi 2/2 (Aralık 2021), 230-257.
  • Kudat, Aydın. “Kur’ân Kırâatı ile Arap Dilbilimi Münasebeti Üzerine”. Turkish Studies - Comparative Religious Studies 15/1 (Mart 2020), 63-75. http://dx.doi.org/10.29228/TurkishStudies.41596
  • Kudat, Aydın. Kırâatları Hüccetlendirmede Dilbilim Olgusu. Ankara: Son Çağ Yayınları 2020.
  • Kurtubî, Ebû ʿAbdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr. el-Câmiʿ li Ahkâmi’l-Kur’ân ve’l-mübeyyinü lima tedammenehû mine’s-sünneti ve âyi’l-Kur’ân. thk. Muhammed Ridvân ʿArkasûsî, Hâlid el-ʿAvvâd, Muhammed Muʿtez Kerîmüddîn. 24 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1427/2006.
  • Mehdevî, Ebü’l-ʿAbbâs Ahmed b. ʿAmmâr. Şerhu’l-Hidâye. thk. Hâzım Seʿîd Haydar. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, ts.
  • Mekkî b. Ebî Tâlib, Ebû Muhammed Hammûş b. Muhammed el-Kaysî el-Kayravânî el-Kurtubî. el-Keşf ‘an vücûhi’l- kırââti’s-seb‘ ve ‘ilelihâ ve hucecihâ. thk. Muhyiddîn Ramazan. 2 Cilt. Dımaşk: Matbûâtu Mücemme‘i’l-Lüğati’l- ‘Arabiyye, 1394/1974.
  • Mekkî b. Ebî Tâlib, Ebû Muhammed Hammûş b. Muhammed el-Kaysî el-Kayravânî el-Kurtubî. Kitâbü’t-tebsıra fi’l- kırââti’s-sebʿi, thk. Muhammed Ğavs en-Nedvî. Hindistan: ed-Dâru’s-Selefiyye, 1402/1982.
  • Mes’ûl, ‘Abdu’l-‘Alî el-Me’sûl. el-Îdâh fî ‘ilmi’l-kırâât. Ürdün: ‘Âlemü’l-Kütüb, 1428/2008.
  • Mes’ûl, ʿAbdülʿalî el-Me’sûl. Mu‘cemü mustalahâti ‘ilmi’l-kırââti’l-Kur’âniyye. Kahire: Dâru’s-Selâm, 1428/2007.
  • Meylânî, Muhammed b. ʿAbdirrahîm b. el-Huseyn el-Ömerî. Kitâbü şerhi’l-Muğnî fi’n-nahv ve ma‘ahû metnü’l- Muğnî fi’n-nahv. thk. ʿAbdü’l-Kâdir el-Heytî. Bingazi: Dâru’l-Kütübi’l-Vataniyye, 1998.
  • Nâsıf, Hifnî. vd. ed-Dürûsü’n-nahviyye. Kahire: Dâru’l-‘Akîde, 1428/2007.
  • Nehhâs, Ebû Ca‘fer Ahmed b. Muhammed b. İsmâîl el-Murâdî el-Mısrî. Meʿâni’l-Kur’âni’l-Kerîm. thk. Muhammed ʿAlî es-Sâbûnî. Mekke: Merkezü İhyâi’t-Türâsi’l-ʿArabî, 1409/1988.
  • Nüveyrî, Ebü’l-Kâsım Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ali. Şerhu Tayyibeti’n-Neşr fi’l-kırââti’l-‘aşr, thk. Mecdî Muhammed Sürûr Sa‘d Baslûm. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1424/2003.
  • Özaydın, Abdülkerim. “Ezdî, Yezîd b. Muhammed”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12/48-49. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
  • Önder, Muharrem. “Şâz Kıraatlar ve İslâm Hukûku Açısından Değeri”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 13 (2009), 163-194.
  • Sawas, Abdullah. İhticac ve Tercihin Kıraat İlmindeki Yeri ve İslami İlimlerle İlişkisi. Van: Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2022.
  • Saʿlebî, Ebû İshâk Ahmed b. Muhammed b. İbrâhîm. el-Keşf ve’l-beyân ʿan tefsîri’l-Kur’ân. thk. Salah b.Sâlim Bâ Osmân vd. 33 Cilt. Cidde: Dâru’t-Tefsîr, 1436/2015.
  • Sellûm, Ahmed b. Fâris. Cühûdü’l-İmâm Ebû ʿUbeyd el-Kâsım b. Sellâm fî ʿulûmi’l-kırâât ve tahkîki ihtiyârihî fi’l- kırâah. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1427/2006, 321.
  • Şeref, Cemâlüddîn Muhammed. el-Kırââti’l-ʿaşri’l-mütevâtirati min tarîki Tayyibeti’n-Neşr. Tanta: Dâru’s-Sahâbeti li’Türâs, 4. Basım, 1433/2012.
  • Şevkânî, Muhammed b. ʿAli b. Muhammed. Fethu’l-kadîr el-câmiʿu beyne fenni’r-rivâyeti ve’d-dirâyeti min ‘ilmi’t- tefsîr. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kelimi’t-Tayyib, 2. Basım, 1419/1998.
  • Şinkîtî, ʿAbdurrahîm b. ʿAbdillâh b. Ömer. “Mevâridü tevcîhi’l-kırââti’l-Kurâniyye”, Mecelletü’l-Câmiʿati’l-İslâmiyye 152 (2015), 103-137.
  • Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr. Câmi‘u’l-beyân ‘an te’vîli âyi’l-Kur’ân. thk. ‘Abdullah b. ‘Abdülmuhsin et- Türkî. 25 Cilt. Riyad: Dâru Hicr,1424/2003.
  • ‘Ukberî, Ebü’l-Bekâ Muhibbüddîn Abdullâh b. el-Huseyn b. Abdillâh el-Ezecî el-Bağdâdî. İmlâü mâ menne bihi’r- Rahmân min vücûhi’l-i‘râbi ve’l-kırââti fî cem‘i’l-Kur’ân. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
  • Yazır, Hamdi. Hak Dini Kur’ân Dili (inceleme - tenkitli metin). haz. Asım Cüneyd Köksal - Murat Kaya. 6 Cilt. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2021.
  • Yeşildağ, Adem. Şevkânî’nin Fethu’l-Kadîr’de Kırâatleri Tetkik Usulü. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Doktora Tezi, 2021.
  • Zeccâc, Ebû İshâk İbrâhîm b. es-Serî. Meʿâni’l-Kur’ân ve iʿrâbüh. thk. ʿAbdü’l-Celîl ʿAbdüh Şelebî. 5 Cilt. Beyrut, ʿAlemü’l-Kütüb, 1408/1988.
  • Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Cârullâh Mahmûd b. Ömer. Tefsîru’l-Keşşâf ʿan hakâikı’t-Tenzîli ve ʿuyûni’l-ekâvîli fî vücûhi’t-te’vîl. Beyrut: Dâru’l-Maʿrife, 3. Basım, 1430/2009.
  • Zerkeşî, Muahmmed b. ‘Abdillâh. el-Burhân fî ‘ulûmi’l-Kur’ân, thk. Muhammed Ebü’l-Fadl İbrâhîm. Kahire: Mektebetü Dâri’t-Türâs, 1404/1984.
There are 69 citations in total.

Details

Primary Language Turkish
Subjects Recitation of the Qur'an and Qiraat
Journal Section Research Articles
Authors

Mehmet Kılıç 0009-0005-4909-0662

Early Pub Date June 26, 2025
Publication Date June 30, 2025
Submission Date February 7, 2025
Acceptance Date April 27, 2025
Published in Issue Year 2025 Issue: 25

Cite

ISNAD Kılıç, Mehmet. “İsim-Fiil Kipi Dönüşümü Bağlamında Kıraat Farklılıkları Ve Bunların Anlama Yansımaları”. Amasya İlahiyat Dergisi 25 (June 2025), 289-315. https://doi.org/10.18498/amailad.1635214.
 Download Cover Image

Amasya Theology Journal is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.

OAI: https://dergipark.org.tr/api/public/oai/amailad/
LOCKSS: http://dergipark.org.tr/amailad/lockss-manifest