Research Article
BibTex RIS Cite

1836 Tarihli (H.1251) Osmanlı Nüfus Defterine Göre Balyanbolu’nun (Beydağ) Demografik Yapısı

Year 2025, Volume: 4 Issue: 9, 14 - 30, 01.06.2025

Abstract

Uzun yıllardır gerilemekte ve birtakım problemlerle uğraşmakta olan Osmanlı İmparatorluğu, XIX. asrın başlarında zor bir durumda idi. Askerî, iktisadî ve içtimaî anlamda maruz kaldığı çıkmaz hâl; devleti, bahse konu alanlarda köklü adımlar atmaya itmişti. Bunun bir gereği olarak ise; ülke içerisinde yaşamlarını idame ettiren erkek nüfusa ve bu nüfusun özelliklerine vâkıf olmak için “ülke geneli nüfus sayımları” yapılmasına karar verildi. İlki 1831 yılında icra edilen sayımlar dolayısıyla; devlet, ülkedeki erkek nüfusu, nüfusun yaş ortalaması, fiziksel özellikleri gibi pek çok bilgiyi toplamış ve ileride atacağı adımları tayin etme imkânını elde etmiştir. Nüfusa ilişkin tutulan ve dönemi içerisinde işlev gören nüfus defterleri ise; bugün, mahallî tarih çalışmalarına konu olabilecek kadar mühim verileri bünyesinde barındırmaya devam etmektedirler.

Bu çalışma; günümüzde İzmir’e bağlı olup “Beydağ” ismini taşıyan Balyanbolu’yu ve Balyanbolu’nun XIX. yüzyılın ilk yarısındaki demografik yapısını ele almıştır. Çalışmanın ana kaynağı ise, 1836 (H.1251) tarihinde hazırlanan ve hâlihazırda Türkiye Cumhuriyeti Devlet Arşivleri Başkanlığı’nda “BOA.NFS.d.2989” tasnif numarasıyla kayıtlı bulunan Osmanlı nüfus defteridir. Bahse konu defterin ışığında ilerleyen ve elde edilen bilgileri de yorum süzgecinden geçiren bu çalışmada Balyanbolu’da ikamet eden erkek nüfusun isim, lâkap, unvan bilgileri; erkek nüfusun yaş ortalaması; meslek bilgileri; erkeklerin sakal, bıyık, boy özellikleri ile engel durumları gibi pek çok hususa yer verilmiştir.

References

  • 166 Numaralı Muhâsebe-i Vilâyet-i Anadolu Defteri (937/1530). Ankara: Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, 1995.
  • BOA, HAT, 336/19258
  • BOA.NFS.d.2988 (1831 / H.1246)
  • BOA.NFS.d.2989 (1836 / H.1251) BOA.NFS.d.7352 (1831-32 / H.1246)
  • Aydın Vilâyet Sâlnâmesi, H.1304 (1888)
  • Aydın Vilâyet Sâlnâmesi, R.1307 (1891)
  • Aydın Vilâyet Sâlnâmesi, H.1311 (1893)
  • Aydın Vilâyet Sâlnâmesi, H.1312 (1894)
  • Aydın Vilâyet Sâlnâmesi, H.1313 (1895)
  • Sâlnâme-i Devlet-i ‘Âliyye-i Osmanîyye, H.1285 (1868)
  • Ahmed Vefik Paşa. Lehçe-i Osmanî. C.II, Dersaadet: Mahmud Bey Matbaası, 1889.
  • Âşıkpaşaoğlu Tarihi, Çeviren: Nihâl Atsız, İstanbul: MEB Yayınları, 1992.
  • Aydın, Mahir. “Sultan II. Mahmud Döneminde Yapılan Nüfus Tahrirleri”. içinde Sultan II. Mahmud ve Reformları Semineri 28-30 Haziran 1989 (ss.84-86). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Basımevi, 1990.
  • Bozkurt, Nebi. “Lakap”. TDV İslâm Ansiklopedisi, C.27, Ankara: TDV Vakfı Yayınları, 2003, ss.65-67.
  • Çavuş, Remzi. “Geçmişin Yorumlanmasında Nüfus Defterlerinin Rolü”. Tarih ve Gelecek Dergisi, 4 (1), (2018), ss.52-63.
  • Dinç, Güven. “Antalya Redif Taburu’nun Kuruluşu ve İşleyişi”. XVIII. Türk Tarih Kongresi Bildirileri içinde (ss.191-212) C.6, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2018.
  • Evliya Çelebi. Seyahatname, C.9, İstanbul: Devlet Matbaası, 1935.
  • Karal, Enver Ziya. Osmanlı İmparatorluğunda İlk Nüfus Sayımı-1831, Ankara: Başvekâlet İstatistik Umum Müdürlüğü Yayınları, 1943.
  • Meriç, Recep. “Antik Dönemde Küçük Menderes Havzasının Tarihsel Coğrafyasına Genel Bir Bakış”. Ege Coğrafya Dergisi, 4 (1), (1988), ss.202-213.
  • Mustafa Nuri Paşa. Netayic Ül-Vukuat, C.I-II, Haz. Neşet Çağatay, Ankara: TTK Yayınları, 1979.
  • Nizamü’l-Mülk. Siyasetnâme, Çev. Mehmet Taha Ayar, İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları, 2009.
  • “Râgıb Efendi’nin Islahat Lâyihası”. Aktaran: Enver Ziya Karal, Tarih Vesikaları, C.1, S.5 (1942): 256-368. Resmî Gazete, S. 19507, 4 Temmuz 1987.
  • Sevin, Veli. Anadolu’nun Tarihî Coğrafyası, C.I, Ankara: TTK Yayınları, 2001.
  • Şemseddin Sami. Kâmusü’l-‘lâm, C.5, İstanbul: Mihran Matbaası, 1896.
  • Umar, Bilge. Türkiye’deki Tarihsel Adlar, İstanbul: İnkılâp Kitabevi, 1993.
  • Yapıcı, Mestan. Beydağ (Balyambolu, Palaipolis), İzmir: Sembol Matbaacılık, 1995.
  • Yıldız, Özlem. “19. Yüzyıl Ortalarında Beydağ (Balyambolu) Kazasının Sosyal ve Ekonomik Yapısı”. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, (Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü: 2000)
  • Yıldız, Samet. Aydın Vilâyet Sâlnâmelerinin Işığında Kiraz, İzmir: Efe Ofset, 2024.

The Demographic Structure of Balyanbolu (Beydağ) According to The Ottoman Population Book Dated 1836 (H.1251)

Year 2025, Volume: 4 Issue: 9, 14 - 30, 01.06.2025

Abstract

The Ottoman Empire, which has been in decline for many years and has been dealing with a number of problems, was in a difficult situation at the beginning of the 19th century. The stalemate to which he was subjected in military, economic and social terms had pushed the state to take drastic steps in these areas. As a requirement of this, it was decided to conduct “nationwide censuses” in order to get acquainted with the male population living their lives in the country and the characteristics of this population. The first one was executed in 1831 due to the censuses; the state has collected a lot of information such as the male population in the country, the average age of the population, physical characteristics and has obtained the opportunity to determine the steps it will take in the future. The population books that are kept about the population and function during the period; today, they continue to contain data that are important enough to be the subject of local history studies.

This study deals with Balyanbolu, which is currently connected to Izmir and bears the name “Beydağ”, and the demographic structure of Balyanbolu in the first half of the 19th century. The main source of the work is 1836 (H.1251), which was prepared on the date and is currently in the State Archives of the Republic of Türkiye, “BOA.NFS.d.2989” It is an Ottoman population book registered with the classification number. In this study, which proceeds in the light of the aforementioned population book and passes the information obtained through the filter of interpretation, the name, nickname, title information of the male population residing in Balyanbolu; the average age of the male population; occupational information; many issues such as men’s beard, mustache, height characteristics and disability status have been included.

References

  • 166 Numaralı Muhâsebe-i Vilâyet-i Anadolu Defteri (937/1530). Ankara: Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, 1995.
  • BOA, HAT, 336/19258
  • BOA.NFS.d.2988 (1831 / H.1246)
  • BOA.NFS.d.2989 (1836 / H.1251) BOA.NFS.d.7352 (1831-32 / H.1246)
  • Aydın Vilâyet Sâlnâmesi, H.1304 (1888)
  • Aydın Vilâyet Sâlnâmesi, R.1307 (1891)
  • Aydın Vilâyet Sâlnâmesi, H.1311 (1893)
  • Aydın Vilâyet Sâlnâmesi, H.1312 (1894)
  • Aydın Vilâyet Sâlnâmesi, H.1313 (1895)
  • Sâlnâme-i Devlet-i ‘Âliyye-i Osmanîyye, H.1285 (1868)
  • Ahmed Vefik Paşa. Lehçe-i Osmanî. C.II, Dersaadet: Mahmud Bey Matbaası, 1889.
  • Âşıkpaşaoğlu Tarihi, Çeviren: Nihâl Atsız, İstanbul: MEB Yayınları, 1992.
  • Aydın, Mahir. “Sultan II. Mahmud Döneminde Yapılan Nüfus Tahrirleri”. içinde Sultan II. Mahmud ve Reformları Semineri 28-30 Haziran 1989 (ss.84-86). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Basımevi, 1990.
  • Bozkurt, Nebi. “Lakap”. TDV İslâm Ansiklopedisi, C.27, Ankara: TDV Vakfı Yayınları, 2003, ss.65-67.
  • Çavuş, Remzi. “Geçmişin Yorumlanmasında Nüfus Defterlerinin Rolü”. Tarih ve Gelecek Dergisi, 4 (1), (2018), ss.52-63.
  • Dinç, Güven. “Antalya Redif Taburu’nun Kuruluşu ve İşleyişi”. XVIII. Türk Tarih Kongresi Bildirileri içinde (ss.191-212) C.6, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2018.
  • Evliya Çelebi. Seyahatname, C.9, İstanbul: Devlet Matbaası, 1935.
  • Karal, Enver Ziya. Osmanlı İmparatorluğunda İlk Nüfus Sayımı-1831, Ankara: Başvekâlet İstatistik Umum Müdürlüğü Yayınları, 1943.
  • Meriç, Recep. “Antik Dönemde Küçük Menderes Havzasının Tarihsel Coğrafyasına Genel Bir Bakış”. Ege Coğrafya Dergisi, 4 (1), (1988), ss.202-213.
  • Mustafa Nuri Paşa. Netayic Ül-Vukuat, C.I-II, Haz. Neşet Çağatay, Ankara: TTK Yayınları, 1979.
  • Nizamü’l-Mülk. Siyasetnâme, Çev. Mehmet Taha Ayar, İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları, 2009.
  • “Râgıb Efendi’nin Islahat Lâyihası”. Aktaran: Enver Ziya Karal, Tarih Vesikaları, C.1, S.5 (1942): 256-368. Resmî Gazete, S. 19507, 4 Temmuz 1987.
  • Sevin, Veli. Anadolu’nun Tarihî Coğrafyası, C.I, Ankara: TTK Yayınları, 2001.
  • Şemseddin Sami. Kâmusü’l-‘lâm, C.5, İstanbul: Mihran Matbaası, 1896.
  • Umar, Bilge. Türkiye’deki Tarihsel Adlar, İstanbul: İnkılâp Kitabevi, 1993.
  • Yapıcı, Mestan. Beydağ (Balyambolu, Palaipolis), İzmir: Sembol Matbaacılık, 1995.
  • Yıldız, Özlem. “19. Yüzyıl Ortalarında Beydağ (Balyambolu) Kazasının Sosyal ve Ekonomik Yapısı”. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, (Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü: 2000)
  • Yıldız, Samet. Aydın Vilâyet Sâlnâmelerinin Işığında Kiraz, İzmir: Efe Ofset, 2024.
There are 28 citations in total.

Details

Primary Language Turkish
Subjects Archeology of Ottoman
Journal Section Araştırma Makalesi
Authors

Samet Yıldız

Early Pub Date May 28, 2025
Publication Date June 1, 2025
Submission Date February 17, 2025
Acceptance Date May 8, 2025
Published in Issue Year 2025 Volume: 4 Issue: 9

Cite

APA Yıldız, S. (2025). 1836 Tarihli (H.1251) Osmanlı Nüfus Defterine Göre Balyanbolu’nun (Beydağ) Demografik Yapısı. Anadolu Mecmuası, 4(9), 14-30.
AMA Yıldız S. 1836 Tarihli (H.1251) Osmanlı Nüfus Defterine Göre Balyanbolu’nun (Beydağ) Demografik Yapısı. Anadolu Mecmuası. June 2025;4(9):14-30.
Chicago Yıldız, Samet. “1836 Tarihli (H.1251) Osmanlı Nüfus Defterine Göre Balyanbolu’nun (Beydağ) Demografik Yapısı”. Anadolu Mecmuası 4, no. 9 (June 2025): 14-30.
EndNote Yıldız S (June 1, 2025) 1836 Tarihli (H.1251) Osmanlı Nüfus Defterine Göre Balyanbolu’nun (Beydağ) Demografik Yapısı. Anadolu Mecmuası 4 9 14–30.
IEEE S. Yıldız, “1836 Tarihli (H.1251) Osmanlı Nüfus Defterine Göre Balyanbolu’nun (Beydağ) Demografik Yapısı”, Anadolu Mecmuası, vol. 4, no. 9, pp. 14–30, 2025.
ISNAD Yıldız, Samet. “1836 Tarihli (H.1251) Osmanlı Nüfus Defterine Göre Balyanbolu’nun (Beydağ) Demografik Yapısı”. Anadolu Mecmuası 4/9 (June 2025), 14-30.
JAMA Yıldız S. 1836 Tarihli (H.1251) Osmanlı Nüfus Defterine Göre Balyanbolu’nun (Beydağ) Demografik Yapısı. Anadolu Mecmuası. 2025;4:14–30.
MLA Yıldız, Samet. “1836 Tarihli (H.1251) Osmanlı Nüfus Defterine Göre Balyanbolu’nun (Beydağ) Demografik Yapısı”. Anadolu Mecmuası, vol. 4, no. 9, 2025, pp. 14-30.
Vancouver Yıldız S. 1836 Tarihli (H.1251) Osmanlı Nüfus Defterine Göre Balyanbolu’nun (Beydağ) Demografik Yapısı. Anadolu Mecmuası. 2025;4(9):14-30.