Research Article
BibTex RIS Cite

Taybetmendîyê Morfolojîk Yê Fekê Licê

Year 2025, Volume: 13 Issue: 1, 92 - 130

Pınar Yıldız

https://doi.org/10.18506/anemon.1541717

Abstract

Kirmanckî (zazakî) sey hîrê fekan yê bingeyênan teqsîm bîya: Fekê vakurî (Dêrsim, Koçgîrî, Erzingan, Gimgim); merkez (Xarpêt, Çewlîg, Licê û Silîvan); fekê başûrî (Sêwregi, Çêrmûg, Şankuş, Pîran, Gêl, Erxenî, Aldûş û Semsûr). Fekê Licê mîyanê fekanê merkezî de ca gêno. La mîyanê fekanê merkezî de zî ca-ca cîyayî û bedilîyayîşî est ê. Yanî hetê zafê xususîyetan yê ziwannasîye ra fekê Licê, ê Xarpêt û Çewlîgî ra cîya yo. Herêma Licê de domînantîya nufusê kurmanckî qiseykerdoxan eşkera yo ke na rewşe ca-ca zazakîya na mintiqa ser o zî tesîr kerdo. Na xebate de ma do bi saya metnanê nuştekîyanê folklorîkanê nê fekî yew şemaya morfolojîyê fekê Licê vejê werte. Bîlhesa ma do meseleyanê serekeyan yê morfolojîyê sey “nameyî, zemîr, sifet, zerf, edat û karî” yê na mintiqa bidê daşinasnayene. Na xebate de ma do hewl bidê ke teswîrêkê morfolojî yê fekê Licê virazê. Ca-ca ma do nê fekî bi fekê standardî ya bidê têver û ferqanê ci bimojnê ra. Ca-ca zî ma do ferq û cîyayîyê ke mabênê nê fekî de bi xo est ê, bimojnê ra.

Keywords

fekê Licê morfolojîyê fekê Licê zazakî kirmanckî fekê merkezî

References

  • Anuk, N. (2023). Heremê Pasûrî de zemîrê kesî û zemîrê nîşanî. Tarih-kültür-folklor-coğrafya-inanç; Kulp/Pasur (s. 349-363). içinde. Kriter Yayınevi.
  • Baluken, Y. (2019). Hetê gramerî ra fekê Çewlîgî. [Tezê Lîsansê Berzî, Unîversîteya Artukluyî ya Mêrdînî]. Merkezê YÖK Tezî.
  • Başaran, M. (2019). Sêwregi de eşîrê kirmancan (dimilîyan) û kirmanckîya (dimilkîya) înan. [Tezê Lîsansê Berzî, Unîversîteya Artukluyî ya Mêrdînî]. Merkezê YÖK Tezî.
  • Bingöl, İ. (2021). Rêzimana Zazakî ya devoka Gimgimê. Avesta.
  • Bingöl, İ. (2023). Têverşanitişê fekê Gimgimî û yê Çewlîgî. Avesta.
  • Biricik, M. (2019). Bazı yörelerdeki Zazaca ses değişimleri (Halifan, Az Bademli, Dere Köyü, Eğil, Babaocağı). [Tezê Lîsansê Berzî, Unîversîteya Bîngolî]. Merkezê YÖK Tezî.
  • Çem, M. (2013). Türkçe açıklamalı Kirmancca (Zazaca) gramer. Deng Yayınları.
  • Doğuç, E. (2024). Licê ra Çend Hîkayeyî. [Projeyê Lîsansê Berzî yê Bêtezî, Unîversîteya Artukluyî ya Mêrdînî]. Gündoğdu, S., & Bulan, A. (2023). Ezafe in Zazaki. Toronto Working Papers in Linguistics, 45(1), https://doi.org/10.33137/twpl.v45i1.41679.
  • Gündüz, D. (2009). Türkçe açıklamalı Kırmancca/Zazaca dil dersleri. Vate. Karabeyser, A., & Söylemez, İ. (2020). Zazaki di bestoği sadeyi (Zazaca'da basit bağlaçlar). Bingöl Üniversitesi Yaşayan Diller Enstitüsü, 6(12), 9-23. https://dergipark.org.tr/tr/pub/buydd/issue/62094/929673.
  • Keskin, M. (2008). Zur dialektalen gliederung des Zazaki. [Tezê Lîsansê Berzî, Der Johann-Wolfgang-von-Goethe-Universität].
  • Kırkan, A. (2021). Zazakî de edatî. Kurdiname(4), 206-226. https://dergipark.org.tr/tr/pub/kurdiname/issue/62193/911569.
  • Kırkan, A. (2021). Zazakî de kar. Peywend.
  • Kırkan, A. (2021). Zazakî de zemîrî. Zazakî û zazayî rêzexebatê akademîkî (edebîyat, ziwannasîye, folklor, perwerde) (s. 243-263). içinde. Peywend.
  • Kırkan, A. (2022). Zazakî de bestoxî. A. Kirkan, & M. Yonat (Dü) içinde, Rêzegotarên zimannasîya kurdî, destpêk û têgehên sereke (s. 227-254). Peywend.
  • Kırkan, A. (2024). Fonolojîya Zazakî, devokên bakur, başûr û navendî. Vate.
  • Lezgîn, R. (06.08.2009). Nameyê Dew û Mezrayanê Licê. 12.02.2024 tarihinde Zazakî.Net: http://www.zazaki.net/haber/namey-dew-mezrayan-lic-80.htm adresinden alındı.
  • Licokic, M. (2007). Sanikan û deyîranê Licê ra. Vate.
  • Malmîsanij, M. (2015). Kurmancca ile karşılaştırmalı Kırmancca (Zazaca) dilbilgisi. Vate.
  • Mann, O. (1932). Mundarten der Zâzâ, hauptsächlich aus Siwerek und Kor. (K. Hadank, Dü.). Verlag Der Preussichen Akademie Der Wissenschaften.
  • Paul, L. (1998). Zazaki grammatik und versuch einer dialektologie. Reichert Verlag.
  • Qetekonij, M. (2018). Tayê xususîyetê fekê Şankuşî. Roşna.
  • Selcan, Z. (1998). Grammatik der Zaza-sprache: nord dialekt (Dersim-dialekt). W&T.
  • Söylemez, S. (2014). Melekan, Gaz ve Muradan köyleri Zazacasının ses değişimi yönünden karşılaştırılması. [Tezê Lîsansê Berzî, Unîversîteya Bîngolî]. Merkezê YÖK Tezî.
  • Şanlı, E. (2017). Têvernayîşê kurmanckî û zazakî: Nimûneyê Licê û Hezanî. [Tezê Lîsansê Berzî, Unîversîteya Artukluyî ya Mêrdînî]. Merkezê YÖK Tezî.
  • Tektaş, İ. (2017). Mintiqaya Licê ra diwês sanikî û versîyonê înan: Pêveronayîş û tehlîl. [Tezê Lîsansê Berzî, Unîversîteya Artukluyî ya Mêrdînî]. Merkezê YÖK Tezî.
  • Todd, T. L. (2008). Grammar of Dimili also know Zaza. Electronic Publication.
  • Vateyî, G. X. (Dü.). (2005). Rastnuştişê kirmanckî (zazakî). Vate.
  • Xasî, E. (2013). Mewlîdê kirdî. (R. Lezgîn, Dü.) Nûbihar.
  • Xasî, M. E. (?). Mewlîd. (W.K.Merdimîn, Dü.) Hîvda.
  • Yıldız, P. (2017). Mehelî û kirmanckîya înan. Vate.
  • Yıldız, P. (2023). Dimilîyê Modanî û fekê înan. [Tezê Doktora, Unîversîteya Dicle]. Merkezê YÖK Tezî.

Morphological Characteristics Of Lice Dialect Zaza Language

Year 2025, Volume: 13 Issue: 1, 92 - 130

Pınar Yıldız

https://doi.org/10.18506/anemon.1541717

Abstract

The Kurdish Kirmancki (Zazaki) dialect is divided into three main dialects: Northern dialect (Tunceli, Koçgiri, Erzincan, Varto); central (Elazig, Bingol, Lice and Silvan); southern dialect (Siverek, Çermik, Çunguş, Dicle, Egil, Ergani, Adıyaman). The Lice dialect is included in the central dialect. However, the central dialect also shows differences within itself. In other words, the Lice dialect differs from the Elazıg and Bingol dialects in many linguistic features. It is clear that the dominance of the Kurmanci-speaking population in the Lice region also affected the Zaza dialect in this region. In this study, we will try to show a general morphological scheme of this dialect by making use of written folkloric texts written in the Lice dialect. In particular, we will try to make a morphological description of the Lice dialect within the framework of basic issues of morphology such as “noun, pronoun, adjective, adverb, preposition and verb”. In some places, we will compare this dialect with the standard written language and try to show the differences. In some places, we will try to show the differences and distinctive features of this dialect.

Keywords

Lice dialect morphology of Lice dialect zazaki kirmancki central mouth

References

  • Anuk, N. (2023). Heremê Pasûrî de zemîrê kesî û zemîrê nîşanî. Tarih-kültür-folklor-coğrafya-inanç; Kulp/Pasur (s. 349-363). içinde. Kriter Yayınevi.
  • Baluken, Y. (2019). Hetê gramerî ra fekê Çewlîgî. [Tezê Lîsansê Berzî, Unîversîteya Artukluyî ya Mêrdînî]. Merkezê YÖK Tezî.
  • Başaran, M. (2019). Sêwregi de eşîrê kirmancan (dimilîyan) û kirmanckîya (dimilkîya) înan. [Tezê Lîsansê Berzî, Unîversîteya Artukluyî ya Mêrdînî]. Merkezê YÖK Tezî.
  • Bingöl, İ. (2021). Rêzimana Zazakî ya devoka Gimgimê. Avesta.
  • Bingöl, İ. (2023). Têverşanitişê fekê Gimgimî û yê Çewlîgî. Avesta.
  • Biricik, M. (2019). Bazı yörelerdeki Zazaca ses değişimleri (Halifan, Az Bademli, Dere Köyü, Eğil, Babaocağı). [Tezê Lîsansê Berzî, Unîversîteya Bîngolî]. Merkezê YÖK Tezî.
  • Çem, M. (2013). Türkçe açıklamalı Kirmancca (Zazaca) gramer. Deng Yayınları.
  • Doğuç, E. (2024). Licê ra Çend Hîkayeyî. [Projeyê Lîsansê Berzî yê Bêtezî, Unîversîteya Artukluyî ya Mêrdînî]. Gündoğdu, S., & Bulan, A. (2023). Ezafe in Zazaki. Toronto Working Papers in Linguistics, 45(1), https://doi.org/10.33137/twpl.v45i1.41679.
  • Gündüz, D. (2009). Türkçe açıklamalı Kırmancca/Zazaca dil dersleri. Vate. Karabeyser, A., & Söylemez, İ. (2020). Zazaki di bestoği sadeyi (Zazaca'da basit bağlaçlar). Bingöl Üniversitesi Yaşayan Diller Enstitüsü, 6(12), 9-23. https://dergipark.org.tr/tr/pub/buydd/issue/62094/929673.
  • Keskin, M. (2008). Zur dialektalen gliederung des Zazaki. [Tezê Lîsansê Berzî, Der Johann-Wolfgang-von-Goethe-Universität].
  • Kırkan, A. (2021). Zazakî de edatî. Kurdiname(4), 206-226. https://dergipark.org.tr/tr/pub/kurdiname/issue/62193/911569.
  • Kırkan, A. (2021). Zazakî de kar. Peywend.
  • Kırkan, A. (2021). Zazakî de zemîrî. Zazakî û zazayî rêzexebatê akademîkî (edebîyat, ziwannasîye, folklor, perwerde) (s. 243-263). içinde. Peywend.
  • Kırkan, A. (2022). Zazakî de bestoxî. A. Kirkan, & M. Yonat (Dü) içinde, Rêzegotarên zimannasîya kurdî, destpêk û têgehên sereke (s. 227-254). Peywend.
  • Kırkan, A. (2024). Fonolojîya Zazakî, devokên bakur, başûr û navendî. Vate.
  • Lezgîn, R. (06.08.2009). Nameyê Dew û Mezrayanê Licê. 12.02.2024 tarihinde Zazakî.Net: http://www.zazaki.net/haber/namey-dew-mezrayan-lic-80.htm adresinden alındı.
  • Licokic, M. (2007). Sanikan û deyîranê Licê ra. Vate.
  • Malmîsanij, M. (2015). Kurmancca ile karşılaştırmalı Kırmancca (Zazaca) dilbilgisi. Vate.
  • Mann, O. (1932). Mundarten der Zâzâ, hauptsächlich aus Siwerek und Kor. (K. Hadank, Dü.). Verlag Der Preussichen Akademie Der Wissenschaften.
  • Paul, L. (1998). Zazaki grammatik und versuch einer dialektologie. Reichert Verlag.
  • Qetekonij, M. (2018). Tayê xususîyetê fekê Şankuşî. Roşna.
  • Selcan, Z. (1998). Grammatik der Zaza-sprache: nord dialekt (Dersim-dialekt). W&T.
  • Söylemez, S. (2014). Melekan, Gaz ve Muradan köyleri Zazacasının ses değişimi yönünden karşılaştırılması. [Tezê Lîsansê Berzî, Unîversîteya Bîngolî]. Merkezê YÖK Tezî.
  • Şanlı, E. (2017). Têvernayîşê kurmanckî û zazakî: Nimûneyê Licê û Hezanî. [Tezê Lîsansê Berzî, Unîversîteya Artukluyî ya Mêrdînî]. Merkezê YÖK Tezî.
  • Tektaş, İ. (2017). Mintiqaya Licê ra diwês sanikî û versîyonê înan: Pêveronayîş û tehlîl. [Tezê Lîsansê Berzî, Unîversîteya Artukluyî ya Mêrdînî]. Merkezê YÖK Tezî.
  • Todd, T. L. (2008). Grammar of Dimili also know Zaza. Electronic Publication.
  • Vateyî, G. X. (Dü.). (2005). Rastnuştişê kirmanckî (zazakî). Vate.
  • Xasî, E. (2013). Mewlîdê kirdî. (R. Lezgîn, Dü.) Nûbihar.
  • Xasî, M. E. (?). Mewlîd. (W.K.Merdimîn, Dü.) Hîvda.
  • Yıldız, P. (2017). Mehelî û kirmanckîya înan. Vate.
  • Yıldız, P. (2023). Dimilîyê Modanî û fekê înan. [Tezê Doktora, Unîversîteya Dicle]. Merkezê YÖK Tezî.

Lice Ağzı Zazacasının Morfolojik Özellikleri

Year 2025, Volume: 13 Issue: 1, 92 - 130

Pınar Yıldız

https://doi.org/10.18506/anemon.1541717

Abstract

Kürtçenin Kirmanckî (Zazaki) lehçesi üç temel ağıza ayrılmıştır: Kuzey ağzı (Tunceli, Koçgiri, Erzincan, Varto); merkez (Elazığ, Bingöl, Lice ve Silvan); güney ağzı (Siverek, Çermik, Çüngüş, Dicle, Eğil, Ergani, Adıyaman). Lice ağzı merkez ağzının içerisinde yer almaktadır. Ancak merkez ağzı da kendi içerisinde farklılıklar gösterir. Yani Lice ağzı birçok dilbilimsel özellik bakımından Elazığ ve Bingöl ağızlarından farklılık göstermektedir. Lice bölgesinde Kurmancca konuşan nüfusun hakimiyetinin bu bölgedeki Zaza ağzını da etkilediği açıktır. Bu çalışmamızda Lice ağzıyla yazılmış yazılı folklorik metinlerden faydalanarak bu ağzın genel bir morfolojik şemasını göstermeye çalışacağız. Bilhassa “isim, zamir, sıfat, zarf, edat ve fiil” gibi morfolojinin temel konuları çerçevesinde Lice ağzının morfolojik bir betimlemesini yapmaya çalışacağız. Yer yer bu ağzı standart yazı dili ile karşılaştırıp farklılıkları göstermeye çalışacağız. Yer yer ise bu ağzın kendi içerisindeki farklılıklarını ve ayırt edici özelliklerini göstermeye çalışacağız.

Keywords

Lice ağzı Lice ağzının morfolojisi zazaki kırmancki merkez ağzı

References

  • Anuk, N. (2023). Heremê Pasûrî de zemîrê kesî û zemîrê nîşanî. Tarih-kültür-folklor-coğrafya-inanç; Kulp/Pasur (s. 349-363). içinde. Kriter Yayınevi.
  • Baluken, Y. (2019). Hetê gramerî ra fekê Çewlîgî. [Tezê Lîsansê Berzî, Unîversîteya Artukluyî ya Mêrdînî]. Merkezê YÖK Tezî.
  • Başaran, M. (2019). Sêwregi de eşîrê kirmancan (dimilîyan) û kirmanckîya (dimilkîya) înan. [Tezê Lîsansê Berzî, Unîversîteya Artukluyî ya Mêrdînî]. Merkezê YÖK Tezî.
  • Bingöl, İ. (2021). Rêzimana Zazakî ya devoka Gimgimê. Avesta.
  • Bingöl, İ. (2023). Têverşanitişê fekê Gimgimî û yê Çewlîgî. Avesta.
  • Biricik, M. (2019). Bazı yörelerdeki Zazaca ses değişimleri (Halifan, Az Bademli, Dere Köyü, Eğil, Babaocağı). [Tezê Lîsansê Berzî, Unîversîteya Bîngolî]. Merkezê YÖK Tezî.
  • Çem, M. (2013). Türkçe açıklamalı Kirmancca (Zazaca) gramer. Deng Yayınları.
  • Doğuç, E. (2024). Licê ra Çend Hîkayeyî. [Projeyê Lîsansê Berzî yê Bêtezî, Unîversîteya Artukluyî ya Mêrdînî]. Gündoğdu, S., & Bulan, A. (2023). Ezafe in Zazaki. Toronto Working Papers in Linguistics, 45(1), https://doi.org/10.33137/twpl.v45i1.41679.
  • Gündüz, D. (2009). Türkçe açıklamalı Kırmancca/Zazaca dil dersleri. Vate. Karabeyser, A., & Söylemez, İ. (2020). Zazaki di bestoği sadeyi (Zazaca'da basit bağlaçlar). Bingöl Üniversitesi Yaşayan Diller Enstitüsü, 6(12), 9-23. https://dergipark.org.tr/tr/pub/buydd/issue/62094/929673.
  • Keskin, M. (2008). Zur dialektalen gliederung des Zazaki. [Tezê Lîsansê Berzî, Der Johann-Wolfgang-von-Goethe-Universität].
  • Kırkan, A. (2021). Zazakî de edatî. Kurdiname(4), 206-226. https://dergipark.org.tr/tr/pub/kurdiname/issue/62193/911569.
  • Kırkan, A. (2021). Zazakî de kar. Peywend.
  • Kırkan, A. (2021). Zazakî de zemîrî. Zazakî û zazayî rêzexebatê akademîkî (edebîyat, ziwannasîye, folklor, perwerde) (s. 243-263). içinde. Peywend.
  • Kırkan, A. (2022). Zazakî de bestoxî. A. Kirkan, & M. Yonat (Dü) içinde, Rêzegotarên zimannasîya kurdî, destpêk û têgehên sereke (s. 227-254). Peywend.
  • Kırkan, A. (2024). Fonolojîya Zazakî, devokên bakur, başûr û navendî. Vate.
  • Lezgîn, R. (06.08.2009). Nameyê Dew û Mezrayanê Licê. 12.02.2024 tarihinde Zazakî.Net: http://www.zazaki.net/haber/namey-dew-mezrayan-lic-80.htm adresinden alındı.
  • Licokic, M. (2007). Sanikan û deyîranê Licê ra. Vate.
  • Malmîsanij, M. (2015). Kurmancca ile karşılaştırmalı Kırmancca (Zazaca) dilbilgisi. Vate.
  • Mann, O. (1932). Mundarten der Zâzâ, hauptsächlich aus Siwerek und Kor. (K. Hadank, Dü.). Verlag Der Preussichen Akademie Der Wissenschaften.
  • Paul, L. (1998). Zazaki grammatik und versuch einer dialektologie. Reichert Verlag.
  • Qetekonij, M. (2018). Tayê xususîyetê fekê Şankuşî. Roşna.
  • Selcan, Z. (1998). Grammatik der Zaza-sprache: nord dialekt (Dersim-dialekt). W&T.
  • Söylemez, S. (2014). Melekan, Gaz ve Muradan köyleri Zazacasının ses değişimi yönünden karşılaştırılması. [Tezê Lîsansê Berzî, Unîversîteya Bîngolî]. Merkezê YÖK Tezî.
  • Şanlı, E. (2017). Têvernayîşê kurmanckî û zazakî: Nimûneyê Licê û Hezanî. [Tezê Lîsansê Berzî, Unîversîteya Artukluyî ya Mêrdînî]. Merkezê YÖK Tezî.
  • Tektaş, İ. (2017). Mintiqaya Licê ra diwês sanikî û versîyonê înan: Pêveronayîş û tehlîl. [Tezê Lîsansê Berzî, Unîversîteya Artukluyî ya Mêrdînî]. Merkezê YÖK Tezî.
  • Todd, T. L. (2008). Grammar of Dimili also know Zaza. Electronic Publication.
  • Vateyî, G. X. (Dü.). (2005). Rastnuştişê kirmanckî (zazakî). Vate.
  • Xasî, E. (2013). Mewlîdê kirdî. (R. Lezgîn, Dü.) Nûbihar.
  • Xasî, M. E. (?). Mewlîd. (W.K.Merdimîn, Dü.) Hîvda.
  • Yıldız, P. (2017). Mehelî û kirmanckîya înan. Vate.
  • Yıldız, P. (2023). Dimilîyê Modanî û fekê înan. [Tezê Doktora, Unîversîteya Dicle]. Merkezê YÖK Tezî.
There are 31 citations in total.

Details

Primary Language Kurdi
Subjects Kurdish Language, Literature and Culture
Journal Section Research Article
Authors

Pınar Yıldız 0000-0002-8175-0879

Early Pub Date April 15, 2025
Publication Date
Submission Date September 1, 2024
Acceptance Date December 30, 2024
Published in Issue Year 2025 Volume: 13 Issue: 1

Cite

APA Yıldız, P. (2025). Taybetmendîyê Morfolojîk Yê Fekê Licê. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(1), 92-130. https://doi.org/10.18506/anemon.1541717
 Download Cover Image

Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı (CC BY NC) ile lisanslanmıştır.