Abstract
Geleneksel Türk sanatları içinde milli kültür varlığımız olan ipekli dokumaların önemli bir yeri vardır. İpek halılar ise Dünya’da “Hereke İpek Halı” olarak adlandırılan ve Türk markası olarak hala aynı görkemini ve varlığını sürdüren nadide eserlerdir. Hereke ipek halılar, el dokuma halılar içinde çok kıymetlidir. İnce ipek ve yün ipliklerle yüksek kalitede ve uzun emekler sonucu dokunan bu halılarda renk, motif, anlam zenginliği ve çeşitliliği muazzamdır. Santimetre karede 100-400 gibi düğüm bulunan dokumalar, tamamen el işçiliğidir. Büyük boyutlu dokumalardan minik dokumalara kadar farklı ebatlarda örnekler görmek mümkündür. Seccade tipinden, yer yaygısına kadar farklı amaçlarla üretilenleri vardır. Minyatür tarzı tasarlanan figürlü dokumalarda insan, hayvan ve doğa tasvirleri çok gerçekçidir.
Bu araştırmada günümüzde ipek halı dokuma sanatının sürdürülmesinde faaliyet gösteren ödüllü bir tasarımcı olan Nesrin Türedi’nin ve çalışmalarının tanıtılması amaçlanmıştır. İpek halıcılığın somut olmayan kültürel mirasımızın temel taşlarından olması sebebiyle bu mesleğe gönül veren kültürel miras taşıyıcılarının tespit edilmesi ve kayıt altına alınması önemlidir. Sanatçı, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın “Somut Olmayan Kültürel Miras Taşıyıcısı İpek Halı Tasarımcısı” ünvanını almıştır. Çok sayıda tasarımı halen dokunmaktadır. Elde desen tasarımı öğrenip programlarla geliştirerek başladığı bu işte yıllar içinde büyük ve özgün çalışmalar yapmayı başarmıştır. Günümüzde de dokumaları yapılarak yurtdışına ihraç edilmektedir.
Keywords
References
- Aslanapa, O. (1997). Türk halı Sanatının Tarihi Gelişmesi. Arış, 3, s. 18-24.
- Aslanapa, O. (2005), Türk Halı Sanatının Bin Yılı, İnkilap Yayınevi, s. 9.
- Ata, Y. A. (2011). “19. Yüzyıl Osmanlı Halıcılık Eğitiminde Hereke Fabrika-i Hümayunu Modeli”, Arış, S. 5, s. 136-143.
- Ata, A. A. (2015). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Hereke Halı ve İpekli Dokuma Fabrikasının Eğitim Ve Sanat İşlevi. Uluslararası Gazi Akça Koca ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu Bildirileri.
- Altınbaş, E. T. (1997). “Türkiye’de Doğal İpekten El Dokuması Halı Yapımı ve Üretilen Halıların Folklor Yönünden Teknik Bazı Özellikleri”, I. Uluslararası Türk Folklor Kongresi Bildirileri, Kültür Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi Yayınları, S. 22, Akın Matbaası, s.11-14.
- Ahmet A. (2006). Geleneksel Türk El Dokumacılığı Sanatı, 3. Baskı, Anka Basım Yayın, s. 75.
- BULUŞ, A. (2000). Osmanlı Tekstil Sanayi Hereke Fabrikası, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul, s.115.
- Çiloğlu, H. (1995). Milli Saraylar’da Bulunan Bir Grup Hereke İpek Halılarının Boyarmadde Özellikleri, Öneri, C.I., s.3. s.167-185.
- Demirarslan, D. (2000). “Hereke Halısının Tarihi Gelişimi Dünü ve Bugünü” Türk Dünyası Kültür Ve Sanat Sempozyumu, Isparta, s. 87-92.
- Demirarslan, D. (2021), Batı Saraylarında Türk Halısının Kullanımı ve Önemi, Milli Folklor, sayı. 132, cilt. 17, s. 219-221.
- Diyarbekirli, N. (1972). Hun Sanatı, İstanbul, s.120.
- Erdmann, K. (1986). 15. Asır Türk Halısı, Çev. Haldun Taner, 84, 86, 92, 105.
- Engin, V. (2021). Fabrikasının Kuruluşu, Yeditepe yayınları, s. 32.
- Ergene, C. (1992). “Türk Saray Halıları”, Kültür ve Sanat Dergisi, iş Bankası Yayınları, S.13, s. 27.
- Fazlıoğlu, A. (2007). Milli Saraylar Halı Koleksiyonu’nun Oluşum Süreci, Düğümün Son Halkası Osmanlı Sarayı Halıları. MS yayınları, s. 27.
- Gökay, O. S. (1989). Bir Saltanat Düğünü, Topkapı Sarayı Müzesi Yıllığı. s. 1, Ofset yayınevi, s. 32.
- Gezgör, V. (1999). “Hereke Fabrika-i Humayunu’nda Halı Üretimi”, Milli Saraylar Koleksiyonu’nda Hereke Dokumaları ve Halıları, TBMM Milli Saraylar Yayınları, s. 173.
- İnalcık, H. (1994). Quataert, An Economic And Social History Of Ottoman Empire, 21600- 1914, Cambridge University Press. Kaya, M. K. (1999). Hereke Fabrika-i Hümâyûnu Tarihçesi, Milli Saraylar Koleksiyonu’nda Hereke Dokumaları ve Halıları, İstanbul, s.14.
- Küçükerman, Ö. (2000). Hereke Fabrikası, Sümerbank Yayınevi, İstanbul.
- Küçükerman, Ö. (1987). Hereke Fabrikası, Saraydan Hereke’ye Giden Yol, Sümerbank Yayınevi, s. 47.
- Kuzucu, K. (2018). Hereke Fabrikası. Fes Bölümünün Kuruluşu ve Üretimi, Uluslararası Çoban Mustafa Paşa ve Kocaeli Tarihi- Kültürü Sempozyumu IV Bildirileri, s.789-813.
- Öney, G. (1992). Anadolu Selçuklu Mimari Süslemesi ve El Sanatları, İş Bankası Yayınları, s. 155.
- Polat, R. (2018). “İnce (Yüksek) Kalite Hereke İpek Halıları Desen Tasarımları”. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi).
- Öztürk, B. (2016). “Tezgâhtan Saraya: Osmanlı Saray Halıları”, Yedi: Sanat, Tasarım ve Bilim Dergisi, S. 16, s. 121-127.
- Soysaldı, A. (2020). Hereke İpek Halıları. Cumhuriyet Dönemi Türk Halıcılığı Kitabı, Cilt II. Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı. Ankara. Etkileşim Baskı Yayınları. s. 1101-1134.
- Sönmez, Z. (1984), “Batı Anadolu Türk Halıcılığının 19. Yüzyıldaki Durumu Üzerine”, Türk Dünyası Araştırmaları (Türk Halıları Özel Sayısı), S. 32, s. 95-106.
- Türkmen, N. (2020). Anadolu Türk Halılarının Tarihi Gelişimi, Cumhuriyet Dönemi Türk Halıcılığı Kitabı, Ed. Aysen Soysaldı, C.1, s. 3.
- TBMM Milli Saraylar (1999). Milli saraylar Koleksiyonu’nda Hereke Dokumaları Ve Halıları, s.10-21.
- TBMM Milli Saraylar Daire Başkanlığı (2010). Düğümün Son Halkası; Osmanlı Sarayı Halıları, İstanbul, s.30.
- Ural, T. Ş. (2002). Dolmabahçe Sarayı’nda Yer Alan Bazı Özgün Örnekleriyle Hereke İpekli Dokumaları, İstanbul, s.112.
- Yetkin, Ş. (1999). Türk Halı Sanatı, 2. Baskı, s. 2.
- Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BOA), İstanbul, BCA, 7882, 30.18.1.2, 45.39.8, 4.6.1934;
- BCA, 64802, 30.18.1.2, 74.34.15, 28.4.1937; BCA, 111342/69- 203, 30.18.1.2, 87.50.2, 31.5.1939. BOA.HH. Defter 2326, 1300; Defter 2331, s. 68, 1298; Defter 2296, 241,1303; HH.MFŞ.6/32, 1296; hh.THR.1658/71, 1269.
- https://www.millisaraylar.gov.tr/fabrikalar/hereke-hali-ve-ipek-li-dokuma-fabrikasi, Erişim Tarihi: 01.11.2024.
- https://www.aa.com.tr/tr/kultur/kocaelide-acilan-merkezle-hereke-ipek-hali-dokumaciligi-yeniden-canlandirilacak/3290763# (Erişim Tarihi: 10.12.2024).
- https://www.millisaraylar.gov.tr/fabrikalar/hereke-hali-ve-ipek-li-dokuma-fabrikasi /Erişim tarihi 10.09.2024)
An Award-Winning Designer in Sustaining the Art of Silk Carpet Design And Weaving; Prose Has Came Up
Abstract
Silk textiles, which are our national cultural heritage, have an important place in traditional Turkish arts. Silk carpets are rare works that are called “Hereke Silk Carpets” in the world and still maintain the same magnificence and existence as a Turkish brand. Hereke carpets are very valuable among hand-woven carpets. The richness and variety of colors, motifs, meanings in these carpets, which are woven with fine silk and wool threads of high quality and after long efforts, are enormous. These weavings, which have around 100-400 knots per square centimeter, are completely handcrafted. It is possible to see samples in different sizes, from large-sized weavings to tiny weavings. There are products produced for different purposes, from prayer rugs to floor mats.
In this research, it is aimed to introduce Nesrin Türedi, an award-winning designer who continues the art of silk carpet weaving today, and her works. Since silk carpet weaving is one of the cornerstones of our intangible cultural heritage, it is important to identify and record cultural heritage bearers who are committed to this profession. Artist, T.R. He is the award-winning Silk carpet pattern designer of the Ministry of Culture and Tourism and weaves many designs. He started this business by learning design programs in his own small workshop and has managed to produce large and original works over the years. He participated in carpet weaving workshops and did weaving and continued his job with great pleasure. Today, it is still woven and exported abroad.
Keywords
References
- Aslanapa, O. (1997). Türk halı Sanatının Tarihi Gelişmesi. Arış, 3, s. 18-24.
- Aslanapa, O. (2005), Türk Halı Sanatının Bin Yılı, İnkilap Yayınevi, s. 9.
- Ata, Y. A. (2011). “19. Yüzyıl Osmanlı Halıcılık Eğitiminde Hereke Fabrika-i Hümayunu Modeli”, Arış, S. 5, s. 136-143.
- Ata, A. A. (2015). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Hereke Halı ve İpekli Dokuma Fabrikasının Eğitim Ve Sanat İşlevi. Uluslararası Gazi Akça Koca ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu Bildirileri.
- Altınbaş, E. T. (1997). “Türkiye’de Doğal İpekten El Dokuması Halı Yapımı ve Üretilen Halıların Folklor Yönünden Teknik Bazı Özellikleri”, I. Uluslararası Türk Folklor Kongresi Bildirileri, Kültür Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi Yayınları, S. 22, Akın Matbaası, s.11-14.
- Ahmet A. (2006). Geleneksel Türk El Dokumacılığı Sanatı, 3. Baskı, Anka Basım Yayın, s. 75.
- BULUŞ, A. (2000). Osmanlı Tekstil Sanayi Hereke Fabrikası, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul, s.115.
- Çiloğlu, H. (1995). Milli Saraylar’da Bulunan Bir Grup Hereke İpek Halılarının Boyarmadde Özellikleri, Öneri, C.I., s.3. s.167-185.
- Demirarslan, D. (2000). “Hereke Halısının Tarihi Gelişimi Dünü ve Bugünü” Türk Dünyası Kültür Ve Sanat Sempozyumu, Isparta, s. 87-92.
- Demirarslan, D. (2021), Batı Saraylarında Türk Halısının Kullanımı ve Önemi, Milli Folklor, sayı. 132, cilt. 17, s. 219-221.
- Diyarbekirli, N. (1972). Hun Sanatı, İstanbul, s.120.
- Erdmann, K. (1986). 15. Asır Türk Halısı, Çev. Haldun Taner, 84, 86, 92, 105.
- Engin, V. (2021). Fabrikasının Kuruluşu, Yeditepe yayınları, s. 32.
- Ergene, C. (1992). “Türk Saray Halıları”, Kültür ve Sanat Dergisi, iş Bankası Yayınları, S.13, s. 27.
- Fazlıoğlu, A. (2007). Milli Saraylar Halı Koleksiyonu’nun Oluşum Süreci, Düğümün Son Halkası Osmanlı Sarayı Halıları. MS yayınları, s. 27.
- Gökay, O. S. (1989). Bir Saltanat Düğünü, Topkapı Sarayı Müzesi Yıllığı. s. 1, Ofset yayınevi, s. 32.
- Gezgör, V. (1999). “Hereke Fabrika-i Humayunu’nda Halı Üretimi”, Milli Saraylar Koleksiyonu’nda Hereke Dokumaları ve Halıları, TBMM Milli Saraylar Yayınları, s. 173.
- İnalcık, H. (1994). Quataert, An Economic And Social History Of Ottoman Empire, 21600- 1914, Cambridge University Press. Kaya, M. K. (1999). Hereke Fabrika-i Hümâyûnu Tarihçesi, Milli Saraylar Koleksiyonu’nda Hereke Dokumaları ve Halıları, İstanbul, s.14.
- Küçükerman, Ö. (2000). Hereke Fabrikası, Sümerbank Yayınevi, İstanbul.
- Küçükerman, Ö. (1987). Hereke Fabrikası, Saraydan Hereke’ye Giden Yol, Sümerbank Yayınevi, s. 47.
- Kuzucu, K. (2018). Hereke Fabrikası. Fes Bölümünün Kuruluşu ve Üretimi, Uluslararası Çoban Mustafa Paşa ve Kocaeli Tarihi- Kültürü Sempozyumu IV Bildirileri, s.789-813.
- Öney, G. (1992). Anadolu Selçuklu Mimari Süslemesi ve El Sanatları, İş Bankası Yayınları, s. 155.
- Polat, R. (2018). “İnce (Yüksek) Kalite Hereke İpek Halıları Desen Tasarımları”. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi).
- Öztürk, B. (2016). “Tezgâhtan Saraya: Osmanlı Saray Halıları”, Yedi: Sanat, Tasarım ve Bilim Dergisi, S. 16, s. 121-127.
- Soysaldı, A. (2020). Hereke İpek Halıları. Cumhuriyet Dönemi Türk Halıcılığı Kitabı, Cilt II. Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı. Ankara. Etkileşim Baskı Yayınları. s. 1101-1134.
- Sönmez, Z. (1984), “Batı Anadolu Türk Halıcılığının 19. Yüzyıldaki Durumu Üzerine”, Türk Dünyası Araştırmaları (Türk Halıları Özel Sayısı), S. 32, s. 95-106.
- Türkmen, N. (2020). Anadolu Türk Halılarının Tarihi Gelişimi, Cumhuriyet Dönemi Türk Halıcılığı Kitabı, Ed. Aysen Soysaldı, C.1, s. 3.
- TBMM Milli Saraylar (1999). Milli saraylar Koleksiyonu’nda Hereke Dokumaları Ve Halıları, s.10-21.
- TBMM Milli Saraylar Daire Başkanlığı (2010). Düğümün Son Halkası; Osmanlı Sarayı Halıları, İstanbul, s.30.
- Ural, T. Ş. (2002). Dolmabahçe Sarayı’nda Yer Alan Bazı Özgün Örnekleriyle Hereke İpekli Dokumaları, İstanbul, s.112.
- Yetkin, Ş. (1999). Türk Halı Sanatı, 2. Baskı, s. 2.
- Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BOA), İstanbul, BCA, 7882, 30.18.1.2, 45.39.8, 4.6.1934;
- BCA, 64802, 30.18.1.2, 74.34.15, 28.4.1937; BCA, 111342/69- 203, 30.18.1.2, 87.50.2, 31.5.1939. BOA.HH. Defter 2326, 1300; Defter 2331, s. 68, 1298; Defter 2296, 241,1303; HH.MFŞ.6/32, 1296; hh.THR.1658/71, 1269.
- https://www.millisaraylar.gov.tr/fabrikalar/hereke-hali-ve-ipek-li-dokuma-fabrikasi, Erişim Tarihi: 01.11.2024.
- https://www.aa.com.tr/tr/kultur/kocaelide-acilan-merkezle-hereke-ipek-hali-dokumaciligi-yeniden-canlandirilacak/3290763# (Erişim Tarihi: 10.12.2024).
- https://www.millisaraylar.gov.tr/fabrikalar/hereke-hali-ve-ipek-li-dokuma-fabrikasi /Erişim tarihi 10.09.2024)
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Carpet, Rug and Weaving |
| Journal Section | Makaleler |
| Authors | |
| Publication Date | June 30, 2025 |
| Submission Date | November 13, 2024 |
| Acceptance Date | March 23, 2025 |
| Published in Issue | Year 2025 Issue: ARIŞ 26. SAYI |
