Artvin’de bulunan tarihi camilere ait minber ve kapıların ahşap süsleme programı açısından değerlendirilmesi
Abstract
Doğu Karadeniz Bölgesinde ahşap yapıların yoğun olduğu bilinmektedir. Artvin’de bulunan tarihi ve kültürel öneme sahip camiler; mimarisi, kullanılan malzemesi ve ahşap süsleme teknikleri açısından farklı bir çizgidedir. Dönemin sanatkarları tarafından büyük ustalıkla yapılan bu eserler Artvin’in belirli bölgelerinde yer almaktadır. Bu camiler; 2 cami Artvin merkezinde, 4 cami Borçka ilçesinde, 2 cami Arhavi ilçesinde ve 2 cami de Hopa ilçesinden olmak üzere, toplam 10 tarihi cami belirtilen merkezlerde yer almakta olup camiler süsleme programları açısından değerlendirilmiştir. Bununla birlikte camilerdeki ahşap kısımlara işlenmiş yöreye özgü motiflerin anlamları açıklanmıştır. Yapılan incelemelerde minberde ve ahşap kapılarda uygulanan teknik ve süsleme motiflerinin benzer özellikler gösterdiği görülmüştür. Minberde, mihrapta ve taç kapılarında yöredeki ağaç türlerinden faydalanılmıştır. Ceviz, Kestane, Meşe ve Porsuk ağacı kullanılmıştır. Ancak bazı ahşap yapıların tamamı boyalarla örtüldüğünden tür seçiminde farklı görüşler ortaya çıkmıştır. İncelenen camilerdeki minber ve kapılar Orta Hopa Camii hariç, tümü orijinal minber ve kapılardır. Ayrıca bu cami minberlerinden sadece Artvin Çarşı Camii minberinde minber kapısı bulunmaktadır. Ahşap minber ve kapılarda; oyma tekniği, oluklu oyma tekniği, kafes oyma tekniği, tornalı süslemeler, ahşap çakma tekniği ve ahşap kumlama tekniği uygulanmıştır. Kapıların hepsi çift kanatlı olup Muratlı Camii ve Düzköy Camii kapıları kemerlidir.
References
- Acar T (2011) Anadolu türk mimarisinde Tabhaneli Camiiler. Ege Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi. İzmir
- Alkan G (2019) Destekli bağdadi kubbeli 19. yüzyıl İstanbul camileri. Sosyal, Beşerî ve İdari Bilimler Dergisi, 2(5): 303-326.
- Aytekin O (1998) Serhat boylarında bir osmanlı dönemi yapısı Muratlı Merkez Camii. Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 4: 37-47
- Aytekin O (1999) Ortaçağdan Osmanlı dönemi sonuna kadar Artvin’deki mimari eserler. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
- Baramidze R (2010) The Muslim Monuments of Worship (Adjara) Batumi
- Başkan S (2018) Çoruh barajları suları altında kalan tarihi üç caminin taşıma ve rekonstrüksüyon uygulamaları hakkında bir değerlendirme. Vakıflar Dergisi, 49: 188-210
- Bozer R (1992) 15. yüzyılın ortasına kadar Anadolu türk sanatında ahşap kapılar. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, Ankara.
- Bozer R (2006) ahşap sanatı anadolu selçukluları ve beylikler dönemi uygarlığı. Mimarlık ve Sanat Dergisi, 2: 533-541
- Brandts HS, Wheeler A, Shioshvili V (2018) The wooden mosques of Adjara
- Can Y, Gün R (2017) Ana Hatlarıyla Türk İslam Sanatları ve Estetiği. Kayıhan Yayınları, İstanbul.
- Coşkun R, Çelebioğlu B (2020) Artvin Borçka’daki yığma ahşap camiler. Bab Mimarlık ve Tasarım Dergisi, 1(2): 142-160.
- Çakıroğlu EO (2022) Tarihi ve kültürel mimari yapılardaki motiflerin CNC ahşap işleme olanakları kullanılarak modern yapılarda uygulanması: Amasya Mehmet Paşa Cami Örneği. Düzce Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Doktora Tezi, Düzce
- Doğanay A (2003) Klasik devir İstanbul hanedan türbelerinde tezyînât. Divan: Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi, 14: 165-184
- Ersoy A (1993) XV. Yüzyıl Osmanlı Ağaç İşçiliği. Marmara Üniversitesi Yayınları No:509. İstanbul.
- Eyigün S, Metin AB (2007) Derin bir el mahareti kündekari. Skylife Dergisi, Ağustos.
- Gürbiyik C (2016) Turgutlu Irlamaz Köyü Camii. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(3)
- Güzel E (2021) Isparta Seferağa Camii ve Haziresi. Mizanü'l-Hak: İslami İlimler Dergisi, 12:147-188
- İleri B (2010) Ankara Vakıf Eserleri Müzesi'nde bulunan Uşak halılarının incelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İzmir
- İrteş S, Baysal AF, Sayın AZ (2023) 15. yüzyıl Osmanlı kalemişi tezyinatında kullanılan rûmî motifler üzerine bir değerlendirme. Art-Sanat Dergisi, 19: 311-336
- Karatay SK (2018) Aksaray ahşap işçiliği ve oyma sanatı. Journal of Awareness (JoA), 3(Special): 145-150.
- Kaya M (2022) Gürcistan-Ahıska (Akhaltsikhe) çevresi ile Türkiye’nin Doğu Karadeniz Bölgesi cami mimarisinin karşılaştırmalı bir değerlendirmesi. Van İnsani ve Sosyal Bilimler Dergisi, 3:80-115
- Kemaloğlu Z (2021) Merzifon Camii ve mescit mihraplarında tezyinat unsurları. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 8(4): 1853-1883
- Muhavvid Z (2010) Artvin Vilâyeti Hakkında Ma'lûmât-I Umûmîyye. Yusufeli Belediyesi Yayını, İstanbul.
- Öney G (1970) Anadolu’da selçuklu ve beylikler devri ahşap teknikleri. Sanat Tarihi Yıllığı, 3:135-149
- Öney G (1992) Anadolu selçuklu mimari süslemesi ve el sanatları. Türkiye İş Bankası Yayınları, Ankara.
- Öten A (2021) Osmanlı klasik dönem mimarisinde 17. yüzyıl eserlerinden Sultan Ahmed Külliyesi’nde ahşap malzeme kullanımı. Belleten, 85(302): 53-94
- Özkul K (2020) Sivas Divriği Ulu Cami ve Darüşşifası bezemeleri. International Journal of Volga-Ural and Turkestan Studies, 2(3): 56-81
- Seçkin S (2018) Farklı plan özellikleriyle Gürcistan/Acara Hulo Bölgesi’ndeki Ghorcomi Camii. Mediterranean Journal of Humanities, 8(2): 463-478
- Söğütlü C (2004) Bazı yerli ağaç türlerinin kündekari yapımında kullanım imkanları. Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi, Ankara
- Söğütlü C, Döngel N, Togay A ve Döngel İ (2014) İstanbul’da bulunan Mimar Sinan eseri cami ahşap kapı ve pencere iç kepenklerinin malzeme, boyut, süsleme ve yapım tekniği açısından incelenmesi. Politeknik Dergisi, 17 (2): 49-57
- Şafakçı H (2016) Osmanlı Dönemi Artvin-Merkez Camileri. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 8(15): 261-282
- Şahin M (2013) Giresun ilindeki bağdadi kubbeli camiler. TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi, 11: 71-89
- Şahin M (2016) Giresun ve Trabzon İllerindeki bağdadi kubbeli camiler. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
- Taşkan D (2011) Artvin ili Borçka ve Hopa İlçeleri camilerinde ahşap süslemeler. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Ankara
- URL-1, http://www.artvin.gov.tr/cografi-durum/, (07.02.2023)
- URL2,https://karadeniz.gov.tr/kulturelvarliklar2/?vilayet=1&kaza=0&tip=5&arama=/, (08.02.2023)
- URL-3, http://bursadazamandergisi.com/makaleler/kundekari-sanati-3633.html/ , (08.02.2023)
- URL-4, https://www.zanmimarlik.com.tr/projects/rolove-restitusyon-restorasyon/camili-koyu-macahel-camii-artvin-borcka/, (08.02.2023)
- URL-5,https://www.macahel.com/images/macahelcamilicamii/camilicamii.htm/, (10.01.2023)
- URL-6, https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/artvin/kulturenvanteri/camili-koyu-merkez-camii/, (12.01.2023) URL-7, https://karadeniz.gov.tr/merkez-carsi-camii/, (13.01.2023)
- URL-8, https://karadeniz.gov.tr/musazade-mahallesi-camii/#prettyPhoto/, (13.01.2023)
- URL-9, https://karadeniz.gov.tr/ortacalar-koyu-camii/#prettyPhoto/, (12.01.2023)
- URL-10, https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/Bakara-suresi/151/144-ayet-tefsiri/, (05.01.2023)
- URL-11, https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/artvin/gezilecekyer/orta-hopa-camii/, (05.01.2023)
- URL-12, https://karadeniz.gov.tr/orta-hopa-camii/, (06.01.2023)
- Yavuz M (2009) Doğu Karadeniz köy camilerinde bezeme anlayışı. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(6): 306-322
- Yılmaz D (2001) Türkiye’de geleneksel ahşap işçiliği ve çağdaş ahşap yontu sanatı. Mimar Sinan Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İstanbul
Evaluation of minbars and doors of historical mosques in Artvin in terms of wooden decoration program
Abstract
It is known that wooden structures are dense in the Eastern Black Sea Region. Mosques of historical and cultural importance in Artvin; It is in a different line in terms of architecture, materials used and wood decoration techniques. These works, which were made with great mastery by the artists of the period, are located in certain regions of Artvin. These mosques, 2 mosques in the center of Artvin, 4 mosques in Borcka district, 2 mosques in Arhavi district and 2 mosques in Hopa district, a total of 10 historical mosques are located in the specified centers, and the mosques have been evaluated in terms of ornament programs. In addition, the meanings of the local motifs engraved on the wooden parts of the mosques are explained. In the examinations made, it was seen that the technique and ornament motifs applied on the pulpit and wooden doors showed similar characteristics. Tree species in the region were used in the pulpit, altar and crown gates. Walnut, Chestnut, Oak and Yew wood were used. However, since some wooden structures are completely covered with paints, different opinions have emerged in the selection of species. The minbars and gates in the examined mosques are all original minbars and gates, except for the Orta Hopa Mosque. In addition, among these mosque pulpits, only the pulpit of Artvin Çarşı Mosque has a pulpit door. Wooden pulpit and doors; carving technique, corrugated carving technique, cage carving technique, turned ornaments, wood nailing technique and wood sandblasting technique were applied. All of the doors are double-winged and the doors of Muratlı Mosque and Düzköy Mosque are arched.
Keywords
References
- Acar T (2011) Anadolu türk mimarisinde Tabhaneli Camiiler. Ege Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi. İzmir
- Alkan G (2019) Destekli bağdadi kubbeli 19. yüzyıl İstanbul camileri. Sosyal, Beşerî ve İdari Bilimler Dergisi, 2(5): 303-326.
- Aytekin O (1998) Serhat boylarında bir osmanlı dönemi yapısı Muratlı Merkez Camii. Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 4: 37-47
- Aytekin O (1999) Ortaçağdan Osmanlı dönemi sonuna kadar Artvin’deki mimari eserler. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
- Baramidze R (2010) The Muslim Monuments of Worship (Adjara) Batumi
- Başkan S (2018) Çoruh barajları suları altında kalan tarihi üç caminin taşıma ve rekonstrüksüyon uygulamaları hakkında bir değerlendirme. Vakıflar Dergisi, 49: 188-210
- Bozer R (1992) 15. yüzyılın ortasına kadar Anadolu türk sanatında ahşap kapılar. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, Ankara.
- Bozer R (2006) ahşap sanatı anadolu selçukluları ve beylikler dönemi uygarlığı. Mimarlık ve Sanat Dergisi, 2: 533-541
- Brandts HS, Wheeler A, Shioshvili V (2018) The wooden mosques of Adjara
- Can Y, Gün R (2017) Ana Hatlarıyla Türk İslam Sanatları ve Estetiği. Kayıhan Yayınları, İstanbul.
- Coşkun R, Çelebioğlu B (2020) Artvin Borçka’daki yığma ahşap camiler. Bab Mimarlık ve Tasarım Dergisi, 1(2): 142-160.
- Çakıroğlu EO (2022) Tarihi ve kültürel mimari yapılardaki motiflerin CNC ahşap işleme olanakları kullanılarak modern yapılarda uygulanması: Amasya Mehmet Paşa Cami Örneği. Düzce Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Doktora Tezi, Düzce
- Doğanay A (2003) Klasik devir İstanbul hanedan türbelerinde tezyînât. Divan: Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi, 14: 165-184
- Ersoy A (1993) XV. Yüzyıl Osmanlı Ağaç İşçiliği. Marmara Üniversitesi Yayınları No:509. İstanbul.
- Eyigün S, Metin AB (2007) Derin bir el mahareti kündekari. Skylife Dergisi, Ağustos.
- Gürbiyik C (2016) Turgutlu Irlamaz Köyü Camii. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(3)
- Güzel E (2021) Isparta Seferağa Camii ve Haziresi. Mizanü'l-Hak: İslami İlimler Dergisi, 12:147-188
- İleri B (2010) Ankara Vakıf Eserleri Müzesi'nde bulunan Uşak halılarının incelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İzmir
- İrteş S, Baysal AF, Sayın AZ (2023) 15. yüzyıl Osmanlı kalemişi tezyinatında kullanılan rûmî motifler üzerine bir değerlendirme. Art-Sanat Dergisi, 19: 311-336
- Karatay SK (2018) Aksaray ahşap işçiliği ve oyma sanatı. Journal of Awareness (JoA), 3(Special): 145-150.
- Kaya M (2022) Gürcistan-Ahıska (Akhaltsikhe) çevresi ile Türkiye’nin Doğu Karadeniz Bölgesi cami mimarisinin karşılaştırmalı bir değerlendirmesi. Van İnsani ve Sosyal Bilimler Dergisi, 3:80-115
- Kemaloğlu Z (2021) Merzifon Camii ve mescit mihraplarında tezyinat unsurları. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 8(4): 1853-1883
- Muhavvid Z (2010) Artvin Vilâyeti Hakkında Ma'lûmât-I Umûmîyye. Yusufeli Belediyesi Yayını, İstanbul.
- Öney G (1970) Anadolu’da selçuklu ve beylikler devri ahşap teknikleri. Sanat Tarihi Yıllığı, 3:135-149
- Öney G (1992) Anadolu selçuklu mimari süslemesi ve el sanatları. Türkiye İş Bankası Yayınları, Ankara.
- Öten A (2021) Osmanlı klasik dönem mimarisinde 17. yüzyıl eserlerinden Sultan Ahmed Külliyesi’nde ahşap malzeme kullanımı. Belleten, 85(302): 53-94
- Özkul K (2020) Sivas Divriği Ulu Cami ve Darüşşifası bezemeleri. International Journal of Volga-Ural and Turkestan Studies, 2(3): 56-81
- Seçkin S (2018) Farklı plan özellikleriyle Gürcistan/Acara Hulo Bölgesi’ndeki Ghorcomi Camii. Mediterranean Journal of Humanities, 8(2): 463-478
- Söğütlü C (2004) Bazı yerli ağaç türlerinin kündekari yapımında kullanım imkanları. Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi, Ankara
- Söğütlü C, Döngel N, Togay A ve Döngel İ (2014) İstanbul’da bulunan Mimar Sinan eseri cami ahşap kapı ve pencere iç kepenklerinin malzeme, boyut, süsleme ve yapım tekniği açısından incelenmesi. Politeknik Dergisi, 17 (2): 49-57
- Şafakçı H (2016) Osmanlı Dönemi Artvin-Merkez Camileri. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 8(15): 261-282
- Şahin M (2013) Giresun ilindeki bağdadi kubbeli camiler. TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi, 11: 71-89
- Şahin M (2016) Giresun ve Trabzon İllerindeki bağdadi kubbeli camiler. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
- Taşkan D (2011) Artvin ili Borçka ve Hopa İlçeleri camilerinde ahşap süslemeler. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Ankara
- URL-1, http://www.artvin.gov.tr/cografi-durum/, (07.02.2023)
- URL2,https://karadeniz.gov.tr/kulturelvarliklar2/?vilayet=1&kaza=0&tip=5&arama=/, (08.02.2023)
- URL-3, http://bursadazamandergisi.com/makaleler/kundekari-sanati-3633.html/ , (08.02.2023)
- URL-4, https://www.zanmimarlik.com.tr/projects/rolove-restitusyon-restorasyon/camili-koyu-macahel-camii-artvin-borcka/, (08.02.2023)
- URL-5,https://www.macahel.com/images/macahelcamilicamii/camilicamii.htm/, (10.01.2023)
- URL-6, https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/artvin/kulturenvanteri/camili-koyu-merkez-camii/, (12.01.2023) URL-7, https://karadeniz.gov.tr/merkez-carsi-camii/, (13.01.2023)
- URL-8, https://karadeniz.gov.tr/musazade-mahallesi-camii/#prettyPhoto/, (13.01.2023)
- URL-9, https://karadeniz.gov.tr/ortacalar-koyu-camii/#prettyPhoto/, (12.01.2023)
- URL-10, https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/Bakara-suresi/151/144-ayet-tefsiri/, (05.01.2023)
- URL-11, https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/artvin/gezilecekyer/orta-hopa-camii/, (05.01.2023)
- URL-12, https://karadeniz.gov.tr/orta-hopa-camii/, (06.01.2023)
- Yavuz M (2009) Doğu Karadeniz köy camilerinde bezeme anlayışı. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(6): 306-322
- Yılmaz D (2001) Türkiye’de geleneksel ahşap işçiliği ve çağdaş ahşap yontu sanatı. Mimar Sinan Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İstanbul
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Architecture |
| Journal Section | Research Article |
| Authors | |
| Publication Date | May 15, 2023 |
| Acceptance Date | May 10, 2023 |
| Published in Issue | Year 2023 Volume: 24 Issue: 1 |
Cite
Cited By
Ağaç malzemeli camilerin irdelenmesi ve korunabilirliği: Artvin örneği
Ormancılık Araştırma Dergisi
https://doi.org/10.17568/ogmoad.1557437
Artvin Coruh University Journal of Forestry Faculty is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.