Research Article
BibTex RIS Cite

Klasik Arap Sözlük Bilimi ve el-Ḳāmūsu’l-Muḥīṭ Literatürü Bağlamında ʿAbdurra’ūf el-Munāvī’nin Şerḥu’l-Ḳāmūsi’l-Muḥīṭ’i Üzerine Bir İnceleme

Year 2025, , 383 - 411, 31.05.2025

Murat Tala

https://doi.org/10.33227/auifd.1528058

Abstract

Araştırma genel olarak Arap sözlük bilim geleneğini, el-Fīrūzābādī’nin el-Ḳāmūsu’l-Muḥīṭ adlı eserini ve bu eser etrafında gelişen literatürü incelemektedir. Bu literatür bağlamında araştırmanın asıl odak noktası ise ʿAbdurra’ūf el-Munāvī’nin Şerḥu’l-Ḳāmūsi’l-Muḥīṭ adlı eseridir. Şimdiye kadar yayımlanmamış olan bu eser, ilk defa akademik düzeyde bir çalışmada incelenmektedir. Çalışma, söz konusu eseri özellikle içerik, kapsam, metot vb. yönlerden değerlendirmektedir. Ayrıca eserin Arap sözlük yazım literatürüne yaptığı katkıları tespit etmeyi amaçlamaktadır. Dört kısımda irdelenen bu çalışmada doküman ve içerik analizi yöntemleri kullanılmıştır. Araştırmada giriş kısmında, Arap sözlük yazımının gelişimi ele alınmış; birinci kısımda, el-Fīrūzābādī’nin el-Ḳāmūsu’l-Muḥīṭ adlı eseri ve bu eser etrafında teşekkül eden şerh literatürü açıklanmıştır. Çalışmanın ikinci kısmında, el-Munāvī’nin hayatına dair genel bilgiler sunulmuş, yazarın eserleri hakkında açıklamalar yapılmış, bu çerçevede yazarın Arap dili ve edebiyatı sahasında öne çıkan eserleri zikredilmiş; üçüncü kısımda ise Şerḥu’l-Ḳāmūsi’l-Muḥīṭ adlı eser üzerine inceleme, değerlendirme ve karşılaştırmalar yapılmıştır. Çalışmada elde edilen verilerden hareketle ulaşılan çıkarımlar sonuç kısmında zikredilmiştir. Bu araştırma neticesinde elde edilen bulgulara göre el-Munāvī’nin Şerḥu’l-Ḳāmūsi’l-Muḥīṭ’i, genel olarak Arap sözlük bilim literatürüne, özel olarak da el-Ḳāmūsu’l-Muḥīṭ literatürüne içerik ve hacim bakımlarından genişlik, kavramsal açıdan derinlik, metinsel düzeyde eleştiri ve düzeltme; sonraki sözlük bilim çalışmalarına ise kaynaklık etme gibi hususlarda fark edilir derecede katkı sağlamıştır. el-Munāvī’nin Şerḥu’l-Ḳāmūsi’l-Muḥīṭ’i Arap sözlük bilim literatüründe şerh yazıcılığının öncü, kurucu ve yön verici metinlerindendir.

Keywords

Arap Dili ve Belagatı Sözlük Bilim el-Ḳāmūsu’l-Muḥīṭ el-Munāvī Şerh Geleneği.

References

  • Aḥmed Fāris eş-Şidyāḳ, Aḥmed Fāris b. Yūsuf b. Manṣūr eş-Şidyāḳ. el-Cāsūs ʿale’l-Ḳāmūs. Dımeşḳ: Dāru’n-Nevādir, 2013.
  • Aḥmed Teymūr Paşa. Taṣḥīḥu’l-Ḳāmūsi’l-Muḥīṭ. Kahire: el-Maṭbaʿatu’s-Selefiyye ve Mektebetuhā, 1343/1924.
  • Bağdatlı İsmail Paşa, İsmāʿil Bāşā b. Muḥammed Emīn b. Mīr Selīm. Hediyyetu’l-ʿĀrifīn Esmāu’l-Muellifīn ve Āsāru’l-Muṣannifīn. Beyrut: Dāru İḥyāi’t-Turāsi’l-ʿArabī, tsz. İstanbul: 1951 baskısından tıpkıbasım.
  • Brockelmann, Carl. Geschichte der Arabischen Litteratur Supplementband -Zweiter Supplemenband-. 3 c. Leiden: E. J. Brill, 1938.
  • el-Cevherī, İsmāʿīl b. Hammād. Tācu’l-Luġa ve Ṣıḥāḥu’l-ʿArabiyye (eṣ-Ṣıḥāḥ). Nşr. Aḥmed Abdulġafūr ʿAṭṭār. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1990.
  • Durmuş, İsmail. “Merkezzâde Ahmed Efendi.” TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA). Ankara: TDV Yayınları, 2004, 29:206-207.
  • Durmuş, İsmail. “Sözlük.” TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA). İstanbul: TDV Yayınları, 2009, 37:398-401.
  • Ebū Sıkkīn, Abdulḥamīd Muḥammed. el-Meʿācimu’l-ʿArabiyye Medārisuhā ve Menāhicuhā. 2. baskı. Kahire: el-Fārūḳu’l-Ḥadīse li’ṭ-Ṭıbāʿa ve’n-Neşr, 1981.
  • el-Fīrūzābādī, Mecduddīn Muḥammed b. Yaʿḳūb. el-Ḳāmūsu’l-Muḥīṭ. 8. baskı. Beyrut: Muessesetu’r-Risāle li’ṭ-Ṭıbāʿa ve’n-Neşr ve’t-Tevzīʿ, 2005.
  • Gündüzöz, Soner. “Arap Sözlük Bilimi ve Sözlük Çalışmaları.” İslâm Medeniyetinde Dil İlimleri Tarih ve Problemler, ed. İsmail Güler, içinde 23-77. İstanbul: İSAM Yayınları, 2015.
  • Ḫālid İbrāhim Mustafa. “ez-Zehru’l-Yāniʿ ʿalā Ḳavli Ṣāḥibi’l-Ḳāmūs fi’d-Dībāce ve lā Māniʿ li Muḥammed b. Yūsuf ed-Dimyāṭī.” Ḥavliyyetu Kulliyeti’l-Luġati’l-ʿArabiyye bi Circā Mecelle ʿİlmiyye Muḥakkeme 12:5 (2008): 3878-3931. https://bfag.journals.ekb.eg/article_29223_ca1f70caef95bc9a74d7b32fd1442d88 (15.08.2023).
  • el-Ḥabşī, Abdullah Muḥammed. Cāmiʿu’ş-Şurūḥ ve’l-Ḥavāşī Muʿcem Şāmil li Esmāi’l-Kutubi’l-Meşrūḥa fi’t-Turāsi’l-İslāmī ve Beyāni Şurūḥihā. 5 c. Cidde: Dāru’l-Minhāc li’n-Neşr ve’t-Tevzīʿ, 2017.
  • Hamdan, A. Saleh. “al-Munāwī.” The Ancyclopedia of Islam, ed. C. E. Bosworth and E. Van Donzel and W. P. Heinrichs and CH. Pellat. Leıden and New York: E.J. Brill, 1993. 7:565.
  • el-Hūrīnī, Ebulvefā Naṣr. Iṣtılāḥātu’l-Kāmūsi’l-Muḥīṭ (Bu eser ez-Zāvī’nin Tertību’l-Ḳāmūsi’l-Muḥīṭ adlı eserinin baş tarafında basılmıştır.)
  • el-Hūrīnī, Ebulvefā Naṣr. Şerḥu Dībāceti’l-Ḳāmūsi’l-Muḥīṭ. (Bu eser ez-Zāvī’nin Tertību’l-Ḳāmūsi’l-Muḥīṭ adlı eserinin baş tarafında basılmıştır.)
  • İbn Dureyd, Ebū Bekr Muḥammed b. el-Ḥasen b. Dureyd. Cemheratu’l-Luġa. Nşr. Remzī Munīr Baʿlebekkī. Beyrut: Dāru’l-ʿİlm li’l-Melāyīn, 1987.
  • Kātib Çelebi, Mustafa b. Abdillāh (Hacı Ḫalīfe). Keşfu’ẓ-Ẓunūn ʿan Esāmi’l-Kutub ve’l-Funūn. Tashih: Şerafeddin Yaltkaya ve Rifat Bilge. İstanbul: el-Matbaʿatu’l-Behiyye, 1941.
  • Kandemir, M. Yaşar. “Münâvî, Muḥammed Abdurraūf.” TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), İstanbul: TDV Yayınları, 2006, 31:571-673.
  • el-Ḳarāfī, Bedruddīn Muḥammed b. Yaḥyā b. ʿUmer. Behcetu’n-Nufūs fi’l-Muḥākeme Beyne’ṣ-Ṣıḥāḥ ve’l-Ḳāmūs. Süleymaniye Kütüphanesi Halet Efendi, no. 555, 1b-101b.
  • el-Kişlī, Hikmet Fevvāz. el-Muʿcemu’l-ʿArabī fī Lubnān. Beyrut: Dāru İbn Ḫaldūn, 1982.
  • el-Kişlī, Hikmet Fevvāz. Kitābu’l-ʿAyn li’l-Ḫalīl b. Ahmed el-Ferāhīdī. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1996.
  • el-Kişlī, Hikmet Fevvāz. el-Ḳāmūsu’l-Muḥīṭ li’l-Fīrūzābādī Dirāse ve Taḥlīl ve Naḳd. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1996.
  • Mecmeʿu’l-Luġati’l-ʿArabiyye bi’ş-Şāriḳa. el-Muʿcemu’t-Tārīḫī li’l-Luġati’l-ʿArabiyye. https://www.almojam.org/search-result?searchTerm=%D8%A1&type=root (19.05.2025)
  • Merkezzāde Ahmed Efendi, Aḥmed b. Merkez. el-Bābus fī Tercemeti’l-Ḳāmūs, Süleymaniye Kütüphanesi, Atıf Efendi, no. 2692, 1b-310b (müellif nüshası).
  • Muḥammed, Niḍāl Muḥammed. Ḥavāşī İbn Ġānim el-Maḳdisī ʿale’l-Ḳāmūsi’l-Muḥīṭ li’l-Fīrūzābādī Dirāse ve Taḥḳīḳ. Gazze: el-Cāmiatu’l-İslāmiyye, 2011.
  • el-Muḥibbī, Muḥammed Emīn b. Faḍlillāh b. Muḥibbiddīn b. Muhmmamed. Ḫulāṣatu’l-Eser fī Aʿyāni’l-Ḳarni’l-Ḥādī ʿAşar. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 2006.
  • el-Munāvī, Zeynuddīn Muḥammed b. Abdirra’ūf. Şerḥu’l-Ḳāmūsi’l-Muḥīṭ (Mukaddime ve Hemze Bābı), Süleymaniye Kütüphanesi, Nuruosmaniye, no. 4754, 1b-107b.
  • el-Munāvī, Zeynuddīn Muḥammed b. Abdirra’ūf. Şerḥu’l-Ḳāmūsi’l-Muḥīṭ (Mukaddime ve Hemze Bābı), Süleymaniye Kütüphanesi, Esad Efendi, no. 3230, 1b-122b.
  • el-Munāvī, Zeynuddīn Muḥammed b. Abdirra’ūf. Şerḥu’l-Ḳāmūsi’l-Muḥīṭ (Mukaddime ve Hemze Bābı), Akhisar Zeynelzāde, no. 705, 1b-210a.
  • el-Munāvī, Zeynuddīn Muḥammed b. Abdirra’ūf. Şerḥu’l-Ḳāmūsi’l-Muḥīṭ (Mukaddime, Hemze ve Bā Bābı), Beyazıd Kütüphanesi, Veliyyüddin Efendi no. V3112, 1b-422b.
  • el-Munāvī, Zeynuddīn Muḥammed b. Abdirra’ūf. Şerḥu’l-Ḳāmūsi’l-Muḥīṭ (Tā-Dāl bābları), Beyazıd Kütüphanesi, Veliyyüddin Efendi no. V3113, 2a-351b.
  • el-Munāvī, Zeynuddīn Muḥammed b. Abdirra’ūf. el-Fetḥu’s-Semāvī bi Taḫrīci Tefsīri Eḥādīsi’l-Ḳāḍī’l-Beyḍāvī. Nşr. Ahmed Muctebā b. Neẕīr. Riyād: Dāru’l-ʿĀṣıme, 1989.
  • el-Munāvī, Zeynuddīn Muḥammed b. Abdirra’ūf. et-Tevḳīf ʿalā Muhimmātı’t-Teʿārīf. Nşr. Abdulhamīd Ṣālih Ḥamdān. Kahire: ʿĀlemulkutub, 1990/1410.
  • el-Munāvī, Zeynuddīn Muḥammed b. Abdirra’ūf. Feyḍu’l-Ḳadīr Şerhu’l-Cāmiʿi’ṣ-Ṣaġīr min Eḥādīsi’l-Beşīri’n-Nezīr. Nşr. Ahmed Abdusselām. 6 c. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 2001.
  • el-Munāvī, Zeynuddīn Muḥammed b. Abdirra’ūf. ʿImādu’l-Belāġa fī Emsileti Ehli’l-Berāʿa. Nşr. Aḥmed İsmāʿīl Abdulkerīm. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 2022.
  • Mütercim Âsım Efendi. Okyānūsu’l-Basīt fī Tercemeti’l-Ḳāmūsi’l-Muḥīt (el-Ḳāmūsu’l-Muḥīṭ’in Osmanlı Türkçesi’ne tercümesi). Yayına hazırlayanlar: Mustafa Koç ve Eyüp Tanrıverdi. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2014.
  • Naṣṣār, Ḥuseyn. el-Muʿcemu’l-ʿArabī Neş’etuh ve Teṭavvuruh. 2 c. 4. baskı. Kahire: Dāru Mıṣr li’ṭ-Ṭıbāʿa, 1988.
  • Özdoğan, İbrahim Emre ve Soner Gündüzöz. “Arapça Sözlük Yazım Tarihinin Ḳāfiye Ekolünde et-Taḳfiye’nin Konumu.” Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 65:1 (2024): 317-339.
  • es-Seḫāvī, Şemsuddīn Muḥammed b. Abdirrahmān b. Muḥammed. el-Cevāhir ve’d-Durer fī Tercemeti Şeyḫi’l-İslām İbn Ḥacer. Nşr. İbrāhim Bācis Abdulmecīd. 3 c. Beyrut: Dāru İbn Ḥazm li’ṭ-Ṭıbāʿa ve’n-Neşr ve’t-Tevzīʿ, 1419/1999.
  • es-Ṣūfī, Abdullaṭīf. el-Luġa ve Meʿācimuhā fi’l-Mektebeti’l-ʿArabiyye. Dımaşḳ: Dāru Ṭalās li’d-Dirāse ve’t-Terceme ve’n-Neşr, 1986.
  • es-Suyūṭī, Celāluddīn Abdurraḥmān b. Ebī Bekr. Buġyetu’l-Vuʿāt fī Ṭabaḳāti’l-Luġaviyyīn ve’n-Nuḥāt. Nşr. Muḥammed Ebu’l-Faḍl İbrāhim. 2. baskı. Beyrut: Dāru’l-Fikr, 1978.
  • eş-Şāzilī, Abdulḳādir. Behcetu’l-ʿĀbidīn bi Tercemeti Ḥāfıẓı’l-ʿAṣr Celāliddīn. Nşr. Abdulḥakīm el-Enīs. İstanbul: Dāru’l-Lubāb, 2021.
  • Şensoy, Sedat. Veysi ve Eseri Merace’l-Bahreyn. İstanbul: Detay Copy Centre, 2010.
  • Yaʿḳūb, İmīl Bedīʿ. el-Meʿācimu’l-Luġaviyye’l-ʿArabiyye Bedāe’tuhā ve Teṭavvuruhā. 2. baskı. Beyrut: Dāru’l-ʿİlm li’l-Melāyīn, 1985.
  • el-Yemenī, Abdulḳādir b. Ahmed el-Ḥuseynī. Fulku’l-Ḳāmūs. Nşr. İbrāhim es-Sāmerrāī. Beyrut: Dāru’l-Cīl, 1994.
  • ez-Zāvī, eṭ-Ṭāhir Aḥmed. Tertību’l-Ḳāmūsi’l-Muḥīṭ Murettebun ʿalā Ṭarīḳati’l-Miṣbāḥı’l-Munīr ve Esāsi’l-Belāġa. Kahire: Dāru’l-Fikr, tsz.
  • ez-Zāvī, eṭ-Ṭāhir Aḥmed. Muḫtāru’l-Ḳāmūsi’l-Muḥīt Murettebun ʿalā Ṭarīḳati Muḫtāri’ṣ-Ṣıḥāḥ ve’l-Miṣbāḥı’l-Munīr. Libya/Ṭarablus ve Tunus: ed-Dāru’l-ʿArabiyye li’l-Kitāb, tsz.
  • ez-Zebīdī, Muḥammed Murteḍā el-Ḥuseynī. Tācu’l-ʿArūs min Cevāhiri’l-Ḳāmūs. Tah. Komisyon. 40 c. Kuveyt: Muessetu’l-Kuveyt li’t-Teḳaddumi’l-ʿİlmī, 2001.
  • ez-Ziriklī, Ḫayruddīn. el-Aʿlām Ḳāmūsu Terācim li Eşheri’r-Ricāl ve’n-Nisā’ mine’l-ʿArab ve’l-Mustaʿrebīn ve’l-Musteşriḳīn. 8 c. Beyrut: Dāru’l-ʿİlm li’l-Melāyīn, 2002.

An Examination of ʿAbd al-Ra’ūf al-Munāwī’s Sharḥ al-Qāmūs al-Muḥīṭ within the Context of Classical Arabic Lexicography and al-Qāmūs al-Muḥīṭ Literature

Year 2025, , 383 - 411, 31.05.2025

Murat Tala

https://doi.org/10.33227/auifd.1528058

Abstract

The research generally examines the Arabic lexicographic tradition and al-Fīrūzābādī’s al-Qāmūs al-Muḥīṭ and the literature that developed around this work. In the context of this literature, the main focus of the research is ʿAbd al-Ra’ūf al-Munāwī’s Sharḥ al-Qāmūs al-Muḥīṭ. This work, which has not been published until now, is being examined for the first time in an academic study. The study evaluates the work in question in terms of content, scope, method, etc. It also aims to determine the contributions of the work to the Arabic lexicographic literature. This study, which is examined in four parts, uses document and content analysis methods. In the introduction part of the research, the development of Arabic lexicographic writing is discussed; In the first part, al-Fīrūzābādī’s al-Qāmūs al-Muḥīṭ and the commentary literature formed around this work are explained. In the second part of the study, general information about al-Munāwī’s life is presented, explanations are made about the author’s works, and in this context, the author’s prominent works in the field of Arabic language and literature are mentioned; In the third part, examination, evaluation and comparison are made on the work called Sharḥ al-Qāmūs al-Muḥīṭ. The inferences reached based on the data obtained in the study are mentioned in the conclusion part. According to the findings obtained as a result of this research, al-Munāwī’s Sharḥ al-Qāmūs al-Muḥīṭ has made a noticeable contribution to the Arabic lexicography literature in general and to al-Qāmūs al-Muḥīṭ literature in particular, in terms of breadth, content, volüme, depth, conceptual aspects, criticism and correction at the textual level, and as a source for later lexicography studies. al-Munāwī’s Sharḥ al-Qāmūs al-Muḥīṭ is one of the pioneering, founding and guiding texts of commentary writing in the Arabic lexicography literature.

Keywords

Arabic Language and Rhetoric Lexicology al-Qāmūs al-Muḥīṭ al-Munāwī Commentary Tradition

References

  • Aḥmed Fāris eş-Şidyāḳ, Aḥmed Fāris b. Yūsuf b. Manṣūr eş-Şidyāḳ. el-Cāsūs ʿale’l-Ḳāmūs. Dımeşḳ: Dāru’n-Nevādir, 2013.
  • Aḥmed Teymūr Paşa. Taṣḥīḥu’l-Ḳāmūsi’l-Muḥīṭ. Kahire: el-Maṭbaʿatu’s-Selefiyye ve Mektebetuhā, 1343/1924.
  • Bağdatlı İsmail Paşa, İsmāʿil Bāşā b. Muḥammed Emīn b. Mīr Selīm. Hediyyetu’l-ʿĀrifīn Esmāu’l-Muellifīn ve Āsāru’l-Muṣannifīn. Beyrut: Dāru İḥyāi’t-Turāsi’l-ʿArabī, tsz. İstanbul: 1951 baskısından tıpkıbasım.
  • Brockelmann, Carl. Geschichte der Arabischen Litteratur Supplementband -Zweiter Supplemenband-. 3 c. Leiden: E. J. Brill, 1938.
  • el-Cevherī, İsmāʿīl b. Hammād. Tācu’l-Luġa ve Ṣıḥāḥu’l-ʿArabiyye (eṣ-Ṣıḥāḥ). Nşr. Aḥmed Abdulġafūr ʿAṭṭār. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1990.
  • Durmuş, İsmail. “Merkezzâde Ahmed Efendi.” TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA). Ankara: TDV Yayınları, 2004, 29:206-207.
  • Durmuş, İsmail. “Sözlük.” TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA). İstanbul: TDV Yayınları, 2009, 37:398-401.
  • Ebū Sıkkīn, Abdulḥamīd Muḥammed. el-Meʿācimu’l-ʿArabiyye Medārisuhā ve Menāhicuhā. 2. baskı. Kahire: el-Fārūḳu’l-Ḥadīse li’ṭ-Ṭıbāʿa ve’n-Neşr, 1981.
  • el-Fīrūzābādī, Mecduddīn Muḥammed b. Yaʿḳūb. el-Ḳāmūsu’l-Muḥīṭ. 8. baskı. Beyrut: Muessesetu’r-Risāle li’ṭ-Ṭıbāʿa ve’n-Neşr ve’t-Tevzīʿ, 2005.
  • Gündüzöz, Soner. “Arap Sözlük Bilimi ve Sözlük Çalışmaları.” İslâm Medeniyetinde Dil İlimleri Tarih ve Problemler, ed. İsmail Güler, içinde 23-77. İstanbul: İSAM Yayınları, 2015.
  • Ḫālid İbrāhim Mustafa. “ez-Zehru’l-Yāniʿ ʿalā Ḳavli Ṣāḥibi’l-Ḳāmūs fi’d-Dībāce ve lā Māniʿ li Muḥammed b. Yūsuf ed-Dimyāṭī.” Ḥavliyyetu Kulliyeti’l-Luġati’l-ʿArabiyye bi Circā Mecelle ʿİlmiyye Muḥakkeme 12:5 (2008): 3878-3931. https://bfag.journals.ekb.eg/article_29223_ca1f70caef95bc9a74d7b32fd1442d88 (15.08.2023).
  • el-Ḥabşī, Abdullah Muḥammed. Cāmiʿu’ş-Şurūḥ ve’l-Ḥavāşī Muʿcem Şāmil li Esmāi’l-Kutubi’l-Meşrūḥa fi’t-Turāsi’l-İslāmī ve Beyāni Şurūḥihā. 5 c. Cidde: Dāru’l-Minhāc li’n-Neşr ve’t-Tevzīʿ, 2017.
  • Hamdan, A. Saleh. “al-Munāwī.” The Ancyclopedia of Islam, ed. C. E. Bosworth and E. Van Donzel and W. P. Heinrichs and CH. Pellat. Leıden and New York: E.J. Brill, 1993. 7:565.
  • el-Hūrīnī, Ebulvefā Naṣr. Iṣtılāḥātu’l-Kāmūsi’l-Muḥīṭ (Bu eser ez-Zāvī’nin Tertību’l-Ḳāmūsi’l-Muḥīṭ adlı eserinin baş tarafında basılmıştır.)
  • el-Hūrīnī, Ebulvefā Naṣr. Şerḥu Dībāceti’l-Ḳāmūsi’l-Muḥīṭ. (Bu eser ez-Zāvī’nin Tertību’l-Ḳāmūsi’l-Muḥīṭ adlı eserinin baş tarafında basılmıştır.)
  • İbn Dureyd, Ebū Bekr Muḥammed b. el-Ḥasen b. Dureyd. Cemheratu’l-Luġa. Nşr. Remzī Munīr Baʿlebekkī. Beyrut: Dāru’l-ʿİlm li’l-Melāyīn, 1987.
  • Kātib Çelebi, Mustafa b. Abdillāh (Hacı Ḫalīfe). Keşfu’ẓ-Ẓunūn ʿan Esāmi’l-Kutub ve’l-Funūn. Tashih: Şerafeddin Yaltkaya ve Rifat Bilge. İstanbul: el-Matbaʿatu’l-Behiyye, 1941.
  • Kandemir, M. Yaşar. “Münâvî, Muḥammed Abdurraūf.” TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), İstanbul: TDV Yayınları, 2006, 31:571-673.
  • el-Ḳarāfī, Bedruddīn Muḥammed b. Yaḥyā b. ʿUmer. Behcetu’n-Nufūs fi’l-Muḥākeme Beyne’ṣ-Ṣıḥāḥ ve’l-Ḳāmūs. Süleymaniye Kütüphanesi Halet Efendi, no. 555, 1b-101b.
  • el-Kişlī, Hikmet Fevvāz. el-Muʿcemu’l-ʿArabī fī Lubnān. Beyrut: Dāru İbn Ḫaldūn, 1982.
  • el-Kişlī, Hikmet Fevvāz. Kitābu’l-ʿAyn li’l-Ḫalīl b. Ahmed el-Ferāhīdī. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1996.
  • el-Kişlī, Hikmet Fevvāz. el-Ḳāmūsu’l-Muḥīṭ li’l-Fīrūzābādī Dirāse ve Taḥlīl ve Naḳd. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1996.
  • Mecmeʿu’l-Luġati’l-ʿArabiyye bi’ş-Şāriḳa. el-Muʿcemu’t-Tārīḫī li’l-Luġati’l-ʿArabiyye. https://www.almojam.org/search-result?searchTerm=%D8%A1&type=root (19.05.2025)
  • Merkezzāde Ahmed Efendi, Aḥmed b. Merkez. el-Bābus fī Tercemeti’l-Ḳāmūs, Süleymaniye Kütüphanesi, Atıf Efendi, no. 2692, 1b-310b (müellif nüshası).
  • Muḥammed, Niḍāl Muḥammed. Ḥavāşī İbn Ġānim el-Maḳdisī ʿale’l-Ḳāmūsi’l-Muḥīṭ li’l-Fīrūzābādī Dirāse ve Taḥḳīḳ. Gazze: el-Cāmiatu’l-İslāmiyye, 2011.
  • el-Muḥibbī, Muḥammed Emīn b. Faḍlillāh b. Muḥibbiddīn b. Muhmmamed. Ḫulāṣatu’l-Eser fī Aʿyāni’l-Ḳarni’l-Ḥādī ʿAşar. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 2006.
  • el-Munāvī, Zeynuddīn Muḥammed b. Abdirra’ūf. Şerḥu’l-Ḳāmūsi’l-Muḥīṭ (Mukaddime ve Hemze Bābı), Süleymaniye Kütüphanesi, Nuruosmaniye, no. 4754, 1b-107b.
  • el-Munāvī, Zeynuddīn Muḥammed b. Abdirra’ūf. Şerḥu’l-Ḳāmūsi’l-Muḥīṭ (Mukaddime ve Hemze Bābı), Süleymaniye Kütüphanesi, Esad Efendi, no. 3230, 1b-122b.
  • el-Munāvī, Zeynuddīn Muḥammed b. Abdirra’ūf. Şerḥu’l-Ḳāmūsi’l-Muḥīṭ (Mukaddime ve Hemze Bābı), Akhisar Zeynelzāde, no. 705, 1b-210a.
  • el-Munāvī, Zeynuddīn Muḥammed b. Abdirra’ūf. Şerḥu’l-Ḳāmūsi’l-Muḥīṭ (Mukaddime, Hemze ve Bā Bābı), Beyazıd Kütüphanesi, Veliyyüddin Efendi no. V3112, 1b-422b.
  • el-Munāvī, Zeynuddīn Muḥammed b. Abdirra’ūf. Şerḥu’l-Ḳāmūsi’l-Muḥīṭ (Tā-Dāl bābları), Beyazıd Kütüphanesi, Veliyyüddin Efendi no. V3113, 2a-351b.
  • el-Munāvī, Zeynuddīn Muḥammed b. Abdirra’ūf. el-Fetḥu’s-Semāvī bi Taḫrīci Tefsīri Eḥādīsi’l-Ḳāḍī’l-Beyḍāvī. Nşr. Ahmed Muctebā b. Neẕīr. Riyād: Dāru’l-ʿĀṣıme, 1989.
  • el-Munāvī, Zeynuddīn Muḥammed b. Abdirra’ūf. et-Tevḳīf ʿalā Muhimmātı’t-Teʿārīf. Nşr. Abdulhamīd Ṣālih Ḥamdān. Kahire: ʿĀlemulkutub, 1990/1410.
  • el-Munāvī, Zeynuddīn Muḥammed b. Abdirra’ūf. Feyḍu’l-Ḳadīr Şerhu’l-Cāmiʿi’ṣ-Ṣaġīr min Eḥādīsi’l-Beşīri’n-Nezīr. Nşr. Ahmed Abdusselām. 6 c. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 2001.
  • el-Munāvī, Zeynuddīn Muḥammed b. Abdirra’ūf. ʿImādu’l-Belāġa fī Emsileti Ehli’l-Berāʿa. Nşr. Aḥmed İsmāʿīl Abdulkerīm. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 2022.
  • Mütercim Âsım Efendi. Okyānūsu’l-Basīt fī Tercemeti’l-Ḳāmūsi’l-Muḥīt (el-Ḳāmūsu’l-Muḥīṭ’in Osmanlı Türkçesi’ne tercümesi). Yayına hazırlayanlar: Mustafa Koç ve Eyüp Tanrıverdi. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2014.
  • Naṣṣār, Ḥuseyn. el-Muʿcemu’l-ʿArabī Neş’etuh ve Teṭavvuruh. 2 c. 4. baskı. Kahire: Dāru Mıṣr li’ṭ-Ṭıbāʿa, 1988.
  • Özdoğan, İbrahim Emre ve Soner Gündüzöz. “Arapça Sözlük Yazım Tarihinin Ḳāfiye Ekolünde et-Taḳfiye’nin Konumu.” Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 65:1 (2024): 317-339.
  • es-Seḫāvī, Şemsuddīn Muḥammed b. Abdirrahmān b. Muḥammed. el-Cevāhir ve’d-Durer fī Tercemeti Şeyḫi’l-İslām İbn Ḥacer. Nşr. İbrāhim Bācis Abdulmecīd. 3 c. Beyrut: Dāru İbn Ḥazm li’ṭ-Ṭıbāʿa ve’n-Neşr ve’t-Tevzīʿ, 1419/1999.
  • es-Ṣūfī, Abdullaṭīf. el-Luġa ve Meʿācimuhā fi’l-Mektebeti’l-ʿArabiyye. Dımaşḳ: Dāru Ṭalās li’d-Dirāse ve’t-Terceme ve’n-Neşr, 1986.
  • es-Suyūṭī, Celāluddīn Abdurraḥmān b. Ebī Bekr. Buġyetu’l-Vuʿāt fī Ṭabaḳāti’l-Luġaviyyīn ve’n-Nuḥāt. Nşr. Muḥammed Ebu’l-Faḍl İbrāhim. 2. baskı. Beyrut: Dāru’l-Fikr, 1978.
  • eş-Şāzilī, Abdulḳādir. Behcetu’l-ʿĀbidīn bi Tercemeti Ḥāfıẓı’l-ʿAṣr Celāliddīn. Nşr. Abdulḥakīm el-Enīs. İstanbul: Dāru’l-Lubāb, 2021.
  • Şensoy, Sedat. Veysi ve Eseri Merace’l-Bahreyn. İstanbul: Detay Copy Centre, 2010.
  • Yaʿḳūb, İmīl Bedīʿ. el-Meʿācimu’l-Luġaviyye’l-ʿArabiyye Bedāe’tuhā ve Teṭavvuruhā. 2. baskı. Beyrut: Dāru’l-ʿİlm li’l-Melāyīn, 1985.
  • el-Yemenī, Abdulḳādir b. Ahmed el-Ḥuseynī. Fulku’l-Ḳāmūs. Nşr. İbrāhim es-Sāmerrāī. Beyrut: Dāru’l-Cīl, 1994.
  • ez-Zāvī, eṭ-Ṭāhir Aḥmed. Tertību’l-Ḳāmūsi’l-Muḥīṭ Murettebun ʿalā Ṭarīḳati’l-Miṣbāḥı’l-Munīr ve Esāsi’l-Belāġa. Kahire: Dāru’l-Fikr, tsz.
  • ez-Zāvī, eṭ-Ṭāhir Aḥmed. Muḫtāru’l-Ḳāmūsi’l-Muḥīt Murettebun ʿalā Ṭarīḳati Muḫtāri’ṣ-Ṣıḥāḥ ve’l-Miṣbāḥı’l-Munīr. Libya/Ṭarablus ve Tunus: ed-Dāru’l-ʿArabiyye li’l-Kitāb, tsz.
  • ez-Zebīdī, Muḥammed Murteḍā el-Ḥuseynī. Tācu’l-ʿArūs min Cevāhiri’l-Ḳāmūs. Tah. Komisyon. 40 c. Kuveyt: Muessetu’l-Kuveyt li’t-Teḳaddumi’l-ʿİlmī, 2001.
  • ez-Ziriklī, Ḫayruddīn. el-Aʿlām Ḳāmūsu Terācim li Eşheri’r-Ricāl ve’n-Nisā’ mine’l-ʿArab ve’l-Mustaʿrebīn ve’l-Musteşriḳīn. 8 c. Beyrut: Dāru’l-ʿİlm li’l-Melāyīn, 2002.
There are 49 citations in total.

Details

Primary Language Turkish
Subjects Arabic Language and Rhetoric
Journal Section Research Articles
Authors

Murat Tala 0000-0002-6661-3526

Publication Date May 31, 2025
Submission Date August 4, 2024
Acceptance Date May 31, 2025
Published in Issue Year 2025

Cite

Chicago Tala, Murat. “Klasik Arap Sözlük Bilimi Ve El-Ḳāmūsu’l-Muḥīṭ Literatürü Bağlamında ʿAbdurra’ūf El-Munāvī’nin Şerḥu’l-Ḳāmūsi’l-Muḥīṭ’i Üzerine Bir İnceleme”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 66, no. 1 (May 2025): 383-411. https://doi.org/10.33227/auifd.1528058.

Creative Commons License
AUIFD is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.