Mevlevī Āyin Majmūʿas Waiting to be Uncovered -Specifically Nos. 002188, 004598, and 04835 in the Konya Mevlana Collection-
Abstract
Today, the majmūʿas that contain āyīn majmūʿas, the furthest we can go back in history, date back to the 17th century. These collections, which include naʿts, hymns, miʿrājiyas, āyīns and other religious genres, do not always appear to focus on an independent subject. There are a total of nine āyīn majmūʿas with different features in the catalogs of Konya Koyunoġlu and Konya Mevlana Museum. The content of this study is composed of three majmūʿas registered in Konya Mevlana Museum with numbers 002188, 004598 and 004835. This study includes topics such as the indexes in all the āyīn majmūʿas examined, the numbers of Mevlevi āyīns, which āyīns they contain, the composers of these āyīns, whether technical but important data such as maqām, pardah and uṣūl are available. It also includes the physical characteristics of the majmūʿas, their recordings and special notes. In this context, the possibility that the majmūʿa numbered 002188 was written by Muḥammed Ṣaʿīd in 1864 was investigated. It was also seen that the majmūʿa numbered 004598 was written by Ahmed Hamdi Efendi in 1826. Records indicating that the majmūʿa numbered 004835 was written by Muḥammed Emīn al-Mevlevī in 1866 were discussed. The texts of the āyīns that will appear for the first time in the majmūʿas or that have been forgotten are also examined here. The most important of these is ʿİsmet Aġa’s Iṣfahān āyīn, which is rarely seen in majmūʿas. Lyrics will be included in this article. In addition, the differences in Dede Efendi’s well-known Faraḥfezā āyīn are mentioned. The āyīns with pitch recordings in the majmūʿa numbered 004835 were examined. All the lyrics and the parts containing the rhythm patterns were studied with the comparative analysis method. Thus, the unknown aspects of these three majmūʿas have been revealed with the aspects we mentioned and brought to the world of science.
Keywords
Turkish Religious Music Majmūʿa of Mevlevī Āyin Konya Mevlana Museum ʿİsmet Aġa Dede Efendi Iṣfahān Āyīn.
References
- “ʿĀyin ve Naʿt Mecmūʿası.” Konya, tsz. Mevlana, no: 004598.
- “ʿĀyin ve Naʿt Mecmūʿası.” Konya, tsz. Mevlana, no: 004835.
- “ʿĀyin Mecmūʿası.” Konya, tsz. Mevlana, no: 002188.
- Behar, Cem. Aşk Olmayınca Meşk Olmaz. 2. baskı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2003.
- Benlioğlu, Selman. “Derkenarda Der-makâm: Bir İntikal Aracı Olarak Makam Kayıtlı Miʿrâciyye Yazmaları.” İSTEM 18:35 (2020): 73-95.
- Dinç, Sema, ve Gökhan Coşgun. “19. Yüzyıla Ait Kayıp Âyinleri Muhtevi Bir Mecmua İncelemesi -Millet Kütüphanesi Ali Emiri Koleksiyonu AEMNZ758 Numaralı Āyin Mecmuası-.” Hitit İlahiyat Dergisi 22:1 (2023): 303-334. https://doi.org/10.14395/hid.1251865.
- Dinç, Sema, Ahmet Çakır, ve Senem Arslan. “Dīnî Mûsikî Formu Olarak Miʿraciye ve Geçmişten Günümüze İcrāsı.” Geçmişten Günümüze Uluslararası Dinî Mûsikî Sempozyumu, 256-268. Amasya: Amasya Üniversitesi Rektörlüğü, 2017.
- Erguner, Süleyman. “Osman Dede, Nâyî.” DİA, 33: 461-462.
- Ezgi, Suphi. Nazarī-Amelī Türk Musikisi. C. I. İstanbul, 1933.
- Gölpınarlı, Abdülbâki. Mevlānā’dan Sonra Mevlevīlik. İstanbul: İnkılāp Kitabevi, 2006.
- Hatipoğlu, Emrah. “Mevlevîhâneler Döneminde Bestelendiği Tespit Edilmiş 46 Âyinin Makam ve Geçki Açısından Tahlili.” Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2010.
- Haug, Judith. “Güfte Mecmuaları, Eser Kavramı ve Notasız Aktarım.” Osmanlı-Türk Müziğine Bakışlar: Tarih, Teori ve İcra, ed. Fikret Karakaya, içinde 189-204. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 2021.
- Heper, Sadettin. Mevlevī Āyinleri. Konya: Konya Turizm Derneği Yayını, 1974.
- İlhan, Ayşe. “XIX. Yüzyıla Kadar Olan Mevlevî Âyinlerinde Usūl-Vezin ilişkisi.” Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 36:1 (2009): 255-76.
- Kam, Ruşen Ferit. Bestegār Şāir Nazīm ~ Hayatı, Eserleri Hakkında Tetkikat. İstanbul: Hilāl Matbaası, 1933.
- Korkmaz, Harun. “İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi’ndeki Musiki Yayınlarının Kataloğu.” Yüksek Lisans, Tezi, İstanbul Üniversitesi İstanbul, 2014.
- Korkmaz, Harun. “Türk Musiki Tarihinin Kaynağı Olarak Güfte Mecmuaları.” Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul, 2021.
- Köroğlu, Nihat Ozan, ve Gamze Nevra Köroğlu. “Selānikli Necib Dede’nin Sūzināk Āyini’nin Birinci Selāmının Makam ve Geçki Bakımından Analizi.” Mukaddime 7:2 (2016): 393-406. https://doi.org/10.19059/mukaddime.26907.
- Meriç, Rıfkı Melûl. “Hicrî 1131 tarihinde Enderunlu Şairler, Hattatlar ve Musiki Sanʿatkārları Tezkiresi-Nāzımı: Kilārī Ahmed Refiʿ.” İstanbul Enstitüsü Dergisi 2 (1956): 139-68.
- Öncel, Mehmet. “Dede Efendi (1846).” İslam Medeniyetinde Bilim Öncüleri -Musiki-, haz. Sema Dinç, içinde 194-97. İstanbul: Mana Yayınları, 2021.
- Özcan, Nuri. “Abdürrahim Künhî Dede.” DİA. 1: 292.
- Özcan, Nuri. “Mevlevî Âyini.” DİA. 29:464-66.
- Özkan, İsmail Hakkı. “Güfte.” DİA, 14: 217-218. https://islamansiklopedisi.org.tr/gufte.
- Özkan, İsmail Hakkı. Türk Mūsikīsi Nazariyatı ve Usūlleri Kudüm Velveleleri. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 1984.
- Öztuna, Yılmaz. “Güfte.” Türk Musikisi Ansiklopedisi, I/I:274. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1969.
- Öztuna, Yılmaz. “Mecmua.” Türk Musikisi Ansiklopedisi, II:16. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1974.
- Paçacı Tunçay, Gönül. Neşriyāt-ı Mūsikī Osmanlı Müziğini Okumak 1. C. 1. 2 c. İstanbul: Vakıfbank Kültür Yayınları, 2019.
- Şeyh Galip. Şeyh Galip Mevlevi Āyinleri Mecmuası. İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi, 2021.
- Tanrıkorur, Cinuçen. Osmanlı Dönemi Türk Mūsikīsi. 4. Baskı. İstanbul: Dergāh Yayınları, 2016.
- Uslu, Recep. “Türk Müziği Eğitim Tarihinde Güfte Mecmuaları ve İncelenme Esasları Üzerine Tespitler.” Müzikte 2000 Sempozyumu, 158-68. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı, 2001.
- Uymaz, Türkân. “Kutbü’n-Nāyī Osman Dede (1730).” İslam Medeniyetinde Bilim Öncüleri -Musiki-, haz. Sema Dinç, içinde 163-67. İstanbul: Mana Yayınları, 2021.
- Uzun, Mustafa İsmet. “Mecmua.” DİA, 28: 265-268.
Gün Yüzüne Çıkarılmayı Bekleyen Mevlevī Āyin Mecmūʿaları -Konya Mevlana 002188, 004598 ve 04835 Numaralı Mecmūʿalar Özelinde-
Abstract
Günümüzde tarih itibariyle en geriye götürebildiğimiz ve içerisinde āyin metinlerinin bulunduğu mecmūʿalar 17. yüzyıla aittir. Naʿtlar, ilāhīler, miʿrāciyyeler, āyinler ve diğer dinî türleri de içerisine alan bu mecmūʿalar her zaman müstakil bir konu odaklı olarak karşımıza çıkmamaktadır. Konya Koyunoğlu ve Konya Mevlâna Müzesi kataloglarında bulunan birbirinden farklı özelliklerde toplam 9 āyin mecmūʿası bulunmaktadır. Bu çalışmanın muhtevası ise Konya Mevlâna Müzesi’nde 002188, 004598 ve 004835 numaralarıyla kayıtlı bulunan üç mecmūʿadan oluşmaktadır.
Çalışma, incelenen āyin mecmūʿalarının tümündeki fihristler, Mevlevī āyini sayıları, muhteviyatında hangi āyinlerin bulunduğu, bu āyinlerin bestekārları, makām, perde ve uṣūl gibi teknik ve ehemmiyetli verilerin mevcut olup olmadığı gibi konuları içermektedir. Aynı zamanda bu çalışma mecmūʿaların fiziksel özellikleri, ketebe kayıtları ve hususi notlarını da kapsamaktadır. Bu minvalde 002188 numaralı mecmūʿanın Muḥammed Ṣaʿīd tarafından 1864 tarihinde kaleme alınmış olma ihtimali araştırılmıştır. Ayrıca 004598 numaralı mecmūʿanın 1826 yılında Aḥmed Ḥamdi Efendi tarafından kaleme alındığı görülmüştür. 004835 numaralı mecmūʿanın ise Muḥammed Emīn el-Mevlevī tarafından 1866 tarihinde telif edildiğine dair kayıtlar ele alınmıştır. Ayrıca mecmūʿalarda ilk kez ortaya çıkacak ya da unutulmuş olan āyinlerin metinleri de burada incelenmiştir. Bunlardan en önemlisi mecmūʿalarda nadir olarak rastlanan ʿİsmet Aġa’nın Iṣfahān āyinidir. Güftesinin tamamına bu makalede yer verilmiştir. Bununla beraber Dede Efendi’nin Feraḥfeẓā āyin-i şerīfindeki güfte farklılıklarına değinilmiştir. Aynı zamanda 004835 numaralı mecmūʿadaki makām/perde kaydı bulunan āyinlerin incelemesi yapılmıştır. Tüm güfteler ve uṣūl ḍarblarının bulunduğu kısımlar karşılaştırmalı analiz yöntemiyle çalışılmıştır. Böylece bu üç mecmūʿanın bilinmeyen yönleri bahsedilen taraflarıyla ortaya çıkarılmış ve ilim dünyasına kazandırılmış olacaktır.
Keywords
Türk Din Musikisi Mevlevī Āyin Mecmūʿası Konya Mevlâna Müzesi ʿİsmet Aġa Dede Efendi Iṣfahān Āyin.
Thanks
Mecmualara ulaşmam konusunda Konya Mevlana Müzesi Müdürlüğü yetkililerine teşekkür ederim.
References
- “ʿĀyin ve Naʿt Mecmūʿası.” Konya, tsz. Mevlana, no: 004598.
- “ʿĀyin ve Naʿt Mecmūʿası.” Konya, tsz. Mevlana, no: 004835.
- “ʿĀyin Mecmūʿası.” Konya, tsz. Mevlana, no: 002188.
- Behar, Cem. Aşk Olmayınca Meşk Olmaz. 2. baskı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2003.
- Benlioğlu, Selman. “Derkenarda Der-makâm: Bir İntikal Aracı Olarak Makam Kayıtlı Miʿrâciyye Yazmaları.” İSTEM 18:35 (2020): 73-95.
- Dinç, Sema, ve Gökhan Coşgun. “19. Yüzyıla Ait Kayıp Âyinleri Muhtevi Bir Mecmua İncelemesi -Millet Kütüphanesi Ali Emiri Koleksiyonu AEMNZ758 Numaralı Āyin Mecmuası-.” Hitit İlahiyat Dergisi 22:1 (2023): 303-334. https://doi.org/10.14395/hid.1251865.
- Dinç, Sema, Ahmet Çakır, ve Senem Arslan. “Dīnî Mûsikî Formu Olarak Miʿraciye ve Geçmişten Günümüze İcrāsı.” Geçmişten Günümüze Uluslararası Dinî Mûsikî Sempozyumu, 256-268. Amasya: Amasya Üniversitesi Rektörlüğü, 2017.
- Erguner, Süleyman. “Osman Dede, Nâyî.” DİA, 33: 461-462.
- Ezgi, Suphi. Nazarī-Amelī Türk Musikisi. C. I. İstanbul, 1933.
- Gölpınarlı, Abdülbâki. Mevlānā’dan Sonra Mevlevīlik. İstanbul: İnkılāp Kitabevi, 2006.
- Hatipoğlu, Emrah. “Mevlevîhâneler Döneminde Bestelendiği Tespit Edilmiş 46 Âyinin Makam ve Geçki Açısından Tahlili.” Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2010.
- Haug, Judith. “Güfte Mecmuaları, Eser Kavramı ve Notasız Aktarım.” Osmanlı-Türk Müziğine Bakışlar: Tarih, Teori ve İcra, ed. Fikret Karakaya, içinde 189-204. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 2021.
- Heper, Sadettin. Mevlevī Āyinleri. Konya: Konya Turizm Derneği Yayını, 1974.
- İlhan, Ayşe. “XIX. Yüzyıla Kadar Olan Mevlevî Âyinlerinde Usūl-Vezin ilişkisi.” Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 36:1 (2009): 255-76.
- Kam, Ruşen Ferit. Bestegār Şāir Nazīm ~ Hayatı, Eserleri Hakkında Tetkikat. İstanbul: Hilāl Matbaası, 1933.
- Korkmaz, Harun. “İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi’ndeki Musiki Yayınlarının Kataloğu.” Yüksek Lisans, Tezi, İstanbul Üniversitesi İstanbul, 2014.
- Korkmaz, Harun. “Türk Musiki Tarihinin Kaynağı Olarak Güfte Mecmuaları.” Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul, 2021.
- Köroğlu, Nihat Ozan, ve Gamze Nevra Köroğlu. “Selānikli Necib Dede’nin Sūzināk Āyini’nin Birinci Selāmının Makam ve Geçki Bakımından Analizi.” Mukaddime 7:2 (2016): 393-406. https://doi.org/10.19059/mukaddime.26907.
- Meriç, Rıfkı Melûl. “Hicrî 1131 tarihinde Enderunlu Şairler, Hattatlar ve Musiki Sanʿatkārları Tezkiresi-Nāzımı: Kilārī Ahmed Refiʿ.” İstanbul Enstitüsü Dergisi 2 (1956): 139-68.
- Öncel, Mehmet. “Dede Efendi (1846).” İslam Medeniyetinde Bilim Öncüleri -Musiki-, haz. Sema Dinç, içinde 194-97. İstanbul: Mana Yayınları, 2021.
- Özcan, Nuri. “Abdürrahim Künhî Dede.” DİA. 1: 292.
- Özcan, Nuri. “Mevlevî Âyini.” DİA. 29:464-66.
- Özkan, İsmail Hakkı. “Güfte.” DİA, 14: 217-218. https://islamansiklopedisi.org.tr/gufte.
- Özkan, İsmail Hakkı. Türk Mūsikīsi Nazariyatı ve Usūlleri Kudüm Velveleleri. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 1984.
- Öztuna, Yılmaz. “Güfte.” Türk Musikisi Ansiklopedisi, I/I:274. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1969.
- Öztuna, Yılmaz. “Mecmua.” Türk Musikisi Ansiklopedisi, II:16. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1974.
- Paçacı Tunçay, Gönül. Neşriyāt-ı Mūsikī Osmanlı Müziğini Okumak 1. C. 1. 2 c. İstanbul: Vakıfbank Kültür Yayınları, 2019.
- Şeyh Galip. Şeyh Galip Mevlevi Āyinleri Mecmuası. İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi, 2021.
- Tanrıkorur, Cinuçen. Osmanlı Dönemi Türk Mūsikīsi. 4. Baskı. İstanbul: Dergāh Yayınları, 2016.
- Uslu, Recep. “Türk Müziği Eğitim Tarihinde Güfte Mecmuaları ve İncelenme Esasları Üzerine Tespitler.” Müzikte 2000 Sempozyumu, 158-68. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı, 2001.
- Uymaz, Türkân. “Kutbü’n-Nāyī Osman Dede (1730).” İslam Medeniyetinde Bilim Öncüleri -Musiki-, haz. Sema Dinç, içinde 163-67. İstanbul: Mana Yayınları, 2021.
- Uzun, Mustafa İsmet. “Mecmua.” DİA, 28: 265-268.
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Islamic Studies (Other) |
| Journal Section | Research Articles |
| Authors | |
| Publication Date | May 31, 2025 |
| Submission Date | January 8, 2025 |
| Acceptance Date | March 29, 2025 |
| Published in Issue | Year 2025 |
AUIFD is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.