Research Article
BibTex RIS Cite

Türkiye Tarım Sektöründe Endüstri İçi Ticarette Uzmanlaşma

Year 2025, , 215 - 232, 30.06.2025

Şerif Yüksel , Erdem Turgan

https://doi.org/10.18037/ausbd.1565938

Abstract

Bu çalışma Türkiye’nin 2002-2022 yılları arasındaki tarım sektörü ticaretini incelemektedir. Türkiye’de yaşanan 2001 ekonomik ve politik krizinden sonraki 20 yıllık tarım sektörü periyodunu inceleyen bu çalışmada araştırma yöntemi olarak endüstri içi ticaret teorisi kullanılmıştır. Ölçüm metodu ise Glubell-Lloyd endeksidir. Neo-Liberal politikalar sonrası gelişmiş ekonomiler GSYH içerisindeki sektör paylarında en az payı tarım sektörüne vermektedir. Zenginleşmenin ve kalkınmanın temeli sanayileşme ve devamında hizmet sektörü olarak formüle edilmiştir. Türkiye de bu politikayı benimsemiş, 1980 sonrası tarımsal büyümeden vazgeçip sanayi ve hizmet sektörü yatırımlarına öncelik vermiştir. Ancak araştırma sonucunda görülmektedir ki, tarımsal ürün ticaretinden en fazla değeri kazanan ülkeler yine bu gelişmiş ülkelerdir. Bu ülkelerin başında ABD, Hollanda, Fransa ve Almanya gelmektedir. Araştırma sonucunda Türkiye’nin tarım sektöründe uluslararası piyasada karşılaştırmalı üstünlüğe sahip olmadığı, tarım sektörünü rekabete açtığı belirlenmiştir. Teknoloji ve markalaşma ile tarım sektöründen daha fazla katma değer yaratılabileceği ve en kalkınmış ülkelerin elde ettiği tarımsal ürün gelirlerine yaklaşılabileceği düşünülmektedir.

Keywords

Endüstri İçi Ticaret Tarım Ekonomisi Ticaret Teorileri

References

  • Abdullahi, A.A., & Arısoy, H. (2022). Evaluation of Türkiye’s agricultural support policies in terms of world trends. Selçuk Journal of Agriculture and Food Sciences, 36(4), 72–78. doi:10.15316/SJAFS.2022.081
  • Ay, A., & Yapar, S. (2005). Dünya Ticaret Örgütü Tarım Anlaşması ve Türkiye. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13, 57-80.
  • Aydın, A., & Güner, A. (2020). Covıd-19 salgınının tarım sektörü ve gıda güvenliği üzerine etkisi: Türkiye üzerine bir değerlendirme. Artuklu Kaime Uluslararası İktisadi ve İdari Araştırmalar Dergisi, 3(2), 155-171.
  • Bakırcı, M. (2007). Türkiye'de kırsal kalkınma: Kavramlar-politikalar-uygulamalar. İstanbul: Nobel Yayın Dağıtım.
  • Banik, N., & Das, K. C. (2014). The location substitution effect: Does it apply for China? Global Business Review, 15(1), 59-75. doi:10.1177/0972150913515595
  • Bhattacharyya, M., & Banerjee, A. (2004). Integration of global capital market: An empirical exploration. International Journal of Theoretical and Applied Finance, 7, 385-405. doi:10.1142/S0219024904002529
  • Bhattacharyya, R. (2005). Economic development and intra-industry trade in the Republic of Korea. Journal of Economic Integration, 20(4), 809–831.
  • Botric, V. (2013). Determinants of intra-industry trade between Western Balkans and EU-15: Evidence from bilateral data. International Journal of Business and Economic Sciences Applied Research (IJBESAR), 6(2), 7-23.
  • Cahill, D., & Konings, M. (2019). Neoliberalizm. (Çev. Orhangazi, O). Ankara: Ütopya Yayınevi.
  • Cengiz, V., & İlhan, E. (2016). 2008 dünya gıda krizi ve Türkiye’de etkisi. Ziraat Mühendisliği, (363), 17–23.
  • Cole, M. A., & Elliott, R. J. R. (2003). Determining the trade–environment composition effect: The role of capital, labor and environmental regulations. Journal of Environmental Economics and Management, 46(3), 363-383. doi:10.1016/S0095-0696(03)00021-4.
  • ComTrade. (2023). Detailed global trade data. Erişim adresi: https://comtradeplus.un.org/
  • Erçakar, M. E. (2010). Küresel kriz öncesi ve sonrasında tarım kesimine bakış. Journal of Management and Economics Research, 8(14), 93-104.
  • Erün, G. (2010). Türkiye ile AB, gıda ve canlı hayvan sektörü dış ticaretinde endüstri-içi ticaret analizi. Ekonomi Bilimleri Dergisi, 2(1), 71–78.
  • Eşiyok B.A.(2004), Kalkınma Sürecinde Tarım Sektörü: Gelişmeler, Sorunlar, Tespitler ve Tarımsal Politika Önerler, Cilt II, Türkiye Kalkınma Bankası A.S. Genel Araştırmalar
  • Eşiyok, B. A. (2005). Tarımsal ürünlerde Türkiye-AB arasında dış ticaretin analizi: Endüstri-içi ticaret ve rekabet gücü. Ankara: Türkiye Kalkınma Bankası Yayınları.
  • Eştürk, Ö., & Ören, M. N. (2014). Türkiye’de tarım politikaları ve gıda güvencesi. Yuzuncu Yıl University Journal of Agricultural Sciences, 24(2), 193-200. doi:10.29133/Yyutbd.235933
  • Fertő, I., & Hubbard, L. J. (2001, August 5–8). Intra-industry trade in agrifood products between Hungary and the EU [Conference presentation]. American Agricultural Economics Association Annual Meeting, Chicago, IL, United States.
  • Greenaway, D., & Milner, C. (1981). Trade imbalance effects in the measurement of intra-industry trade. Weltwirtschaftliches Archiv, 117(4), 756–762.
  • Grubel, H. G., & Lloyd, P. J. (1971). The empirical measurement of intra-industry trade. Economic Record, 47, 494-517. doi:10.1111/j.1475-4932.1971.tb00772.x
  • Grubel, H. G., & Lloyd, P. J. (1975). Intra-industry trade: The theory and measurement of international trade in differentiated products. London: Macmillan Press.
  • Hazners, J., & Jirgena, H. (2013, July 16–19). Intra-industry trade in Latvian agricultural commodities and food products [Conference presentation]. International Conference on Economics and Business Administration, Greece.
  • Kalaycı, C. (2013). Rusya Federasyonu ile ticarette Türkiye’nin açmazları. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 8(1), 37–57.
  • Kepenek, Y.,Yentürk, N.(2003), Türkiye Ekonomisi, Remzi Kitabevi İstanbul.
  • Kuşlu, Y. (2020). The study on components of the rural structure in Türkiye. Journal of Agricultural Economics and Rural Development, 6(3), 899-906.
  • Lee, H-H., & Sohn, C-H. (2004). South Korea's marginal intra-industry trade and the choice of preferential partners. Asian Economic Papers, 3(3), 94–116. doi:10.1162/1535351054825265
  • Linder, S. B. (1961). An essay on trade and transformation. New York: John Wiley.
  • Mangır, F., & Fidan, A. (2017). Grubel-Lloyd endeksi ile endüstri-içi ticaret analizi: Tarım sektörü Türkiye örneği. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 19(33), 45–51.
  • Özçatalbaş, O., & Imran, M. (2017). Current situation and importance of the family farming in agriculture of Türkiye. Modern Agricultural Science and Technology, 3(3-4), 1-9. doi:10.15341/mast(2375-9402)/02.03.2017/001
  • Öztürk, Ş., Nas, F., & İçgöz, E. (2008). 24 Ocak kararları, neo-liberal politikalar ve Türkiye tarımı. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(2), 15-32.
  • Promfret, R. (1987). On the division of labour and international trade: or Adam Smith’s explanation of intra-industry trade. Journal of Economic Studies, 13(4), 55-62. doi: 10.1108/eb002633
  • Ramakrishnan, A., & Varma, P. (2014). Do free trade agreements promote intra-industry trade? The case of India and its FTAs. International Journal of Trade and Global Markets, 7, 129-144. doi:10.1504/IJTGM.2014.062855
  • Şahbudak, E., & Şahin, D. (2016). Measurement of vertical and horizontal intra-industry trade in agricultural food products: The case of China and Brazil. The Journal of Academic Social Science Studies, 42(3), 145–154.
  • Şahin, D. (2015). Türkiye’nin tarımsal gıda ürünlerinin endüstri-içi ticaretinin analizi: AB-15 ülkeleri ile karşılaştırmalı analiz. Uluslararası Hakemli Ekonomi Yönetimi Araştırmaları Dergisi, 4, 171–193.
  • Sawyer, W.C., Sprinkle, R.L., & Tochkov, K. (2010). Patterns and determinants of intra-industry trade in Asia. Journal of Asian Economics, 21(5), 485-493. doi:10.1016/j.asieco.2010.04.001
  • Shahbaz, M., Leitao, N. C., & Butt, M. S. (2012). Pakistan intra-industry trade: A panel data approach. International Journal of Economics and Financial Issues, 2(2), 225-232.
  • Sönmez, A. (2023). Class, family, income and wealth: farming and non-farming landowners in the occupational and social class orders in Türkiye. İnsan ve Toplum, 13(2), 84-159. doi:10.12658/M0694
  • Türkcan, K., & Ateş, A. (2011). Vertical intra-industry trade and fragmentation: An empirical examination of the US auto-parts industry. The World Economy, 34, 154-172. doi:10.1111/j.1467-9701.2010.01316.x
  • Türkiye İstatistik Kurumu. (2022). Dönemsel gayrisafi yurt içi hasıla, IV. Çeyrek: Ekim - Aralık, 2022. (TÜİK 49664). Erişim adresi: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Donemsel-Gayrisafi-Yurt-Ici-Hasila-IV.-Ceyrek:-Ekim---Aralik,-2022-49664#:~:text=%C3%9Cretim%20y%C3%B6ntemiyle%20Gayrisafi%20Yurt%20%C4%B0%C3%A7i,milyar%20717%20milyon%20TL%20oldu
  • Veeramani, C. (2002). Intra-industry trade of India: trends and country-specific factors. Weltwirtschaftliches Archiv, 138(3), 509-533. doi:10.1007/BF02707952
  • Veeramani, C. (2009). Trade barriers, multinational involvement and intra-industry trade: Panel data evidence from India. Applied Economics, 41(20), 2541-2553. doi:10.1080/00036840701235688
  • WorldBank. (2023). GDP per capita (current US$). Erişim adresi: https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.PCAP.CD
  • Xing, Y.Q. (2007). Foreign direct investment and China’s bilateral intra-industry trade with Japan and the US. Journal of Asian Economics, 18, 685-700. doi:10.1016/j.asieco.2007.03.011
  • Yıldırım, A. E. (2022). Üretme, tüket. İthalat-siyaset- rant kıskacında tarım. İstanbul: Sia Yayınevi. Yılmaz, H. (2018). Dünya Ticaret Örgütü’nün tarım politikaları ve Türkiye’ye etkileri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
  • Yılmaz, Ş. E. (2016). Dış ticaret kuramlarının evrimi (4. Baskı). Ankara: Efil Yayınevi.

Intra-Industry Trade Specialization in Türkiye’s Agricultural Sector

Year 2025, , 215 - 232, 30.06.2025

Şerif Yüksel , Erdem Turgan

https://doi.org/10.18037/ausbd.1565938

Abstract

This study examines Türkiye’s agricultural trade between 2002 and 2022, focusing on the 20-year period following the 2001 economic and political crisis. Intra-industry trade theory was employed as the research method, with the Grubel-Lloyd index used for measurement. The study highlights that, under neo-liberal policies, developed economies allocate the smallest share of GDP to the agricultural sector, with industrialization and the service sector being prioritized as the foundations of wealth and development. Türkiye adopted a similar approach, shifting its focus away from agricultural growth after 1980 to prioritize investments in industry and services. However, the findings indicate that the countries deriving the most value from agricultural trade—such as the USA, the Netherlands, France, and Germany—are among the most developed. The study also reveals that Türkiye lacks a comparative advantage in the international agricultural market, having opened the sector to competition. Nonetheless, with technological advancements and branding, Türkiye could create added more value in agriculture, potentially increasing its agricultural revenues to levels closer to those of the most developed countries.

Keywords

Intra-Industry Trade Agricultural Economics Trade Theories

References

  • Abdullahi, A.A., & Arısoy, H. (2022). Evaluation of Türkiye’s agricultural support policies in terms of world trends. Selçuk Journal of Agriculture and Food Sciences, 36(4), 72–78. doi:10.15316/SJAFS.2022.081
  • Ay, A., & Yapar, S. (2005). Dünya Ticaret Örgütü Tarım Anlaşması ve Türkiye. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13, 57-80.
  • Aydın, A., & Güner, A. (2020). Covıd-19 salgınının tarım sektörü ve gıda güvenliği üzerine etkisi: Türkiye üzerine bir değerlendirme. Artuklu Kaime Uluslararası İktisadi ve İdari Araştırmalar Dergisi, 3(2), 155-171.
  • Bakırcı, M. (2007). Türkiye'de kırsal kalkınma: Kavramlar-politikalar-uygulamalar. İstanbul: Nobel Yayın Dağıtım.
  • Banik, N., & Das, K. C. (2014). The location substitution effect: Does it apply for China? Global Business Review, 15(1), 59-75. doi:10.1177/0972150913515595
  • Bhattacharyya, M., & Banerjee, A. (2004). Integration of global capital market: An empirical exploration. International Journal of Theoretical and Applied Finance, 7, 385-405. doi:10.1142/S0219024904002529
  • Bhattacharyya, R. (2005). Economic development and intra-industry trade in the Republic of Korea. Journal of Economic Integration, 20(4), 809–831.
  • Botric, V. (2013). Determinants of intra-industry trade between Western Balkans and EU-15: Evidence from bilateral data. International Journal of Business and Economic Sciences Applied Research (IJBESAR), 6(2), 7-23.
  • Cahill, D., & Konings, M. (2019). Neoliberalizm. (Çev. Orhangazi, O). Ankara: Ütopya Yayınevi.
  • Cengiz, V., & İlhan, E. (2016). 2008 dünya gıda krizi ve Türkiye’de etkisi. Ziraat Mühendisliği, (363), 17–23.
  • Cole, M. A., & Elliott, R. J. R. (2003). Determining the trade–environment composition effect: The role of capital, labor and environmental regulations. Journal of Environmental Economics and Management, 46(3), 363-383. doi:10.1016/S0095-0696(03)00021-4.
  • ComTrade. (2023). Detailed global trade data. Erişim adresi: https://comtradeplus.un.org/
  • Erçakar, M. E. (2010). Küresel kriz öncesi ve sonrasında tarım kesimine bakış. Journal of Management and Economics Research, 8(14), 93-104.
  • Erün, G. (2010). Türkiye ile AB, gıda ve canlı hayvan sektörü dış ticaretinde endüstri-içi ticaret analizi. Ekonomi Bilimleri Dergisi, 2(1), 71–78.
  • Eşiyok B.A.(2004), Kalkınma Sürecinde Tarım Sektörü: Gelişmeler, Sorunlar, Tespitler ve Tarımsal Politika Önerler, Cilt II, Türkiye Kalkınma Bankası A.S. Genel Araştırmalar
  • Eşiyok, B. A. (2005). Tarımsal ürünlerde Türkiye-AB arasında dış ticaretin analizi: Endüstri-içi ticaret ve rekabet gücü. Ankara: Türkiye Kalkınma Bankası Yayınları.
  • Eştürk, Ö., & Ören, M. N. (2014). Türkiye’de tarım politikaları ve gıda güvencesi. Yuzuncu Yıl University Journal of Agricultural Sciences, 24(2), 193-200. doi:10.29133/Yyutbd.235933
  • Fertő, I., & Hubbard, L. J. (2001, August 5–8). Intra-industry trade in agrifood products between Hungary and the EU [Conference presentation]. American Agricultural Economics Association Annual Meeting, Chicago, IL, United States.
  • Greenaway, D., & Milner, C. (1981). Trade imbalance effects in the measurement of intra-industry trade. Weltwirtschaftliches Archiv, 117(4), 756–762.
  • Grubel, H. G., & Lloyd, P. J. (1971). The empirical measurement of intra-industry trade. Economic Record, 47, 494-517. doi:10.1111/j.1475-4932.1971.tb00772.x
  • Grubel, H. G., & Lloyd, P. J. (1975). Intra-industry trade: The theory and measurement of international trade in differentiated products. London: Macmillan Press.
  • Hazners, J., & Jirgena, H. (2013, July 16–19). Intra-industry trade in Latvian agricultural commodities and food products [Conference presentation]. International Conference on Economics and Business Administration, Greece.
  • Kalaycı, C. (2013). Rusya Federasyonu ile ticarette Türkiye’nin açmazları. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 8(1), 37–57.
  • Kepenek, Y.,Yentürk, N.(2003), Türkiye Ekonomisi, Remzi Kitabevi İstanbul.
  • Kuşlu, Y. (2020). The study on components of the rural structure in Türkiye. Journal of Agricultural Economics and Rural Development, 6(3), 899-906.
  • Lee, H-H., & Sohn, C-H. (2004). South Korea's marginal intra-industry trade and the choice of preferential partners. Asian Economic Papers, 3(3), 94–116. doi:10.1162/1535351054825265
  • Linder, S. B. (1961). An essay on trade and transformation. New York: John Wiley.
  • Mangır, F., & Fidan, A. (2017). Grubel-Lloyd endeksi ile endüstri-içi ticaret analizi: Tarım sektörü Türkiye örneği. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 19(33), 45–51.
  • Özçatalbaş, O., & Imran, M. (2017). Current situation and importance of the family farming in agriculture of Türkiye. Modern Agricultural Science and Technology, 3(3-4), 1-9. doi:10.15341/mast(2375-9402)/02.03.2017/001
  • Öztürk, Ş., Nas, F., & İçgöz, E. (2008). 24 Ocak kararları, neo-liberal politikalar ve Türkiye tarımı. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(2), 15-32.
  • Promfret, R. (1987). On the division of labour and international trade: or Adam Smith’s explanation of intra-industry trade. Journal of Economic Studies, 13(4), 55-62. doi: 10.1108/eb002633
  • Ramakrishnan, A., & Varma, P. (2014). Do free trade agreements promote intra-industry trade? The case of India and its FTAs. International Journal of Trade and Global Markets, 7, 129-144. doi:10.1504/IJTGM.2014.062855
  • Şahbudak, E., & Şahin, D. (2016). Measurement of vertical and horizontal intra-industry trade in agricultural food products: The case of China and Brazil. The Journal of Academic Social Science Studies, 42(3), 145–154.
  • Şahin, D. (2015). Türkiye’nin tarımsal gıda ürünlerinin endüstri-içi ticaretinin analizi: AB-15 ülkeleri ile karşılaştırmalı analiz. Uluslararası Hakemli Ekonomi Yönetimi Araştırmaları Dergisi, 4, 171–193.
  • Sawyer, W.C., Sprinkle, R.L., & Tochkov, K. (2010). Patterns and determinants of intra-industry trade in Asia. Journal of Asian Economics, 21(5), 485-493. doi:10.1016/j.asieco.2010.04.001
  • Shahbaz, M., Leitao, N. C., & Butt, M. S. (2012). Pakistan intra-industry trade: A panel data approach. International Journal of Economics and Financial Issues, 2(2), 225-232.
  • Sönmez, A. (2023). Class, family, income and wealth: farming and non-farming landowners in the occupational and social class orders in Türkiye. İnsan ve Toplum, 13(2), 84-159. doi:10.12658/M0694
  • Türkcan, K., & Ateş, A. (2011). Vertical intra-industry trade and fragmentation: An empirical examination of the US auto-parts industry. The World Economy, 34, 154-172. doi:10.1111/j.1467-9701.2010.01316.x
  • Türkiye İstatistik Kurumu. (2022). Dönemsel gayrisafi yurt içi hasıla, IV. Çeyrek: Ekim - Aralık, 2022. (TÜİK 49664). Erişim adresi: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Donemsel-Gayrisafi-Yurt-Ici-Hasila-IV.-Ceyrek:-Ekim---Aralik,-2022-49664#:~:text=%C3%9Cretim%20y%C3%B6ntemiyle%20Gayrisafi%20Yurt%20%C4%B0%C3%A7i,milyar%20717%20milyon%20TL%20oldu
  • Veeramani, C. (2002). Intra-industry trade of India: trends and country-specific factors. Weltwirtschaftliches Archiv, 138(3), 509-533. doi:10.1007/BF02707952
  • Veeramani, C. (2009). Trade barriers, multinational involvement and intra-industry trade: Panel data evidence from India. Applied Economics, 41(20), 2541-2553. doi:10.1080/00036840701235688
  • WorldBank. (2023). GDP per capita (current US$). Erişim adresi: https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.PCAP.CD
  • Xing, Y.Q. (2007). Foreign direct investment and China’s bilateral intra-industry trade with Japan and the US. Journal of Asian Economics, 18, 685-700. doi:10.1016/j.asieco.2007.03.011
  • Yıldırım, A. E. (2022). Üretme, tüket. İthalat-siyaset- rant kıskacında tarım. İstanbul: Sia Yayınevi. Yılmaz, H. (2018). Dünya Ticaret Örgütü’nün tarım politikaları ve Türkiye’ye etkileri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
  • Yılmaz, Ş. E. (2016). Dış ticaret kuramlarının evrimi (4. Baskı). Ankara: Efil Yayınevi.
There are 45 citations in total.

Details

Primary Language English
Subjects Regional Development and Globalisation in International Economics, Agricultural Economics, Import Export Management
Journal Section Articles
Authors

Şerif Yüksel 0000-0002-2449-4477

Erdem Turgan 0000-0002-9912-6521

Early Pub Date June 28, 2025
Publication Date June 30, 2025
Submission Date November 6, 2024
Acceptance Date May 29, 2025
Published in Issue Year 2025

Cite

APA Yüksel, Ş., & Turgan, E. (2025). Intra-Industry Trade Specialization in Türkiye’s Agricultural Sector. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 25(2), 215-232. https://doi.org/10.18037/ausbd.1565938

20750

Bu eser Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.