Abstract
Dialects of Western Rumelia have contributions to research on the history or present of Turkish. In addition to general contributions, the comparison of neighbouring sub-regions in Western Rumelia can be used in the historical reconstruction and completion of this region. Montenegro can be a complement for the Turkish dialects of its eastern neighbour Kosovo. Turkish dialects of Montenegro's linguistic features have shown that they can be useful in understanding Western Rumelia. In this study, it is tried to be explained that the Turkish dialects in Montenegro and Kosovo, which are two neighbouring states, can complement each other with the idea that neighbouring dialects can help to understand the vocabulary of the dialects of a language. For the study's scope, the subject was examined here in terms of vocabulary. The study was conducted on a course from Montenegro to Kosovo. Stari Bar dialect from Montenegro and Prizren dialect from Kosovo were used as examples to make the research sites more concrete. By scanning and examination, some results were obtained from two Turkish dialects. The results are classified in three groups. In the first group, it was understood that some words collected in Montenegro are not used in Kosovo. Second group, which also shows lexical transition, includes words that are partially different in Kosovo. Third group included words collected in Montenegro but with high and low frequencies in Kosovo. With such a study, the historical or contemporary period of dialects can be evaluated.
References
- Agjencia e Statistikave të Kosovës. (2013). Regjistrimi i Popullsisë, Ekonomive Familjare dhe Banesave në Kosovë 2011 (Rezultatet Përfundimtare: Të Dhënat Demografike Sipas Komunave).
- Agjencia e Statistikave të Kosovës. (2024). Regjistrimi i Popullsisë, Ekonomive Familjare dhe Banesave në Kosovë 2024 (Të Dhënat e Para Finale).
- Ahmed. O. (2004). Morfosintaksa na turskite govori od Ohridsko-Prespanskiot region [Doktora tezi, Univerzitet Sv. Kiril i Metodiy]. Filoloşki Fakultet "Blaje Koneski".
- Beksaç, Z. (1981). Prizren’de söylenen türküler. Çevren, (29), 153-158.
- Buş, A., Şimşek, H. ve Şimşek, İ. (1967). Prizren folklorundan seçmeler. Sesler, (13), 82-89.
- Çerkezi, D. (2022). Kosova-Prizren Türk ağzı (Tez No. 740463) [Yüksek lisans tezi, Trakya Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
- Eren, H. (1999). Türk dilinin etimolojik sözlüğü. Bizim Büro Basım Evi.
- Hafız, N. (1980). Prizren’de Türk masalları. Çevren, (25), 115-128.
- Hafız, N. (1985). Kosova Türk halk edebiyatı metinleri. Kosova Üniversitesi Priştine Felsefe Fakültesi.
- Hasan, H. (1997). Makedonya ve Kosova Türklerince kullanılan atasözleri ve deyimler. Türk Dil Kurumu.
- İğci, A. (2013). Aynı ağız sahasında bir ses değişiminin aşamalı dağılımı: Kosova örneği. Diyalektolog, (6), 35-39.
- İğci, A. (2018). Batı Rumeli ağızlarının sınıflandırılması için görüşler. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 18(2), 523-534.
- İğci, A. (2025). Karadağ Türkleri (Tarihleri ve dilleri). Türk Dil Kurumu.
- Jable, E. & Yılmaz, K. (2021). Prizren Türk ağzı dil ve kültür (Ses bilgisi-metin-sözlük) (2. bs.). Pegem Akademi.
- Kapıcık, L. (2016). Prizren Türk halk edebiyatından derlemeler. BAL-TAM Türklük Bilgisi, (25), 301-351.
- Leskovci, A. (2024). Yastık altındaki masallar. BAL-TAM Türklük Bilgisi, (40), 161-211.
- Skok, P. (1973). Etimologijski rječnik hrvatskoga ili srpskoga jezika (Knjiga treća, poni'-Ž). Jugoslavenska akademija znanosti i umjetnosti.
- Stachowski, M. (2019). Kurzgefaßtes etymologisches Wörterbuch der türkischen Sprache. Księgarnia Akademicka.
- Šlaković, S. G. (2019). Rječnik osmanske leksike barskoga kraja (II izmijenjeno i dopunjeno izdanje). Fakultet za crnogorski jezik i književnost.
- Tietze, A. (2016). Tarihî ve etimolojik Türkiye Türkçesi lugati (Birinci cilt, A-B). Türkiye Bilimler Akademisi.
- Tunuslu, E. (2005). Kosova-Priştine Türk ağzı (Tez No. 159356) [Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
- Türk Dil Kurumu. (t.y.). Badem. Güncel Türkçe Sözlük içinde. 14.03.2025 tarihinde https://sozluk.gov.tr/ adresinden edinilmiştir.
- Uprava za statistiku Crne Gore. (t.y.). Tabela: Broj stanovnika po naseljima i nacionalnoj odnosno etničkoj pripadnosti, Popis 2023. godine. 01.03.2025 tarihinde https://www.monstat.org/cg/page.php?id=2342&pageid=1992 adresinden edinilmiştir.
- Yıldız Yalçındağ, E. (2022). Üsküp merkez ve çevresi Türk ağızları (İnceleme-metinler-sözlük) (Tez No. 714645) [Doktora tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
Abstract
Türkiye Türkçesinin tarihine veya bugününe yönelik araştırmalar için Batı Rumeli ağızlarının önemli katkıları vardır. Türkiye Türkçesi incelemelerine genel olarak sunulan katkıların yanında, Batı Rumeli içinde yer alan komşu alt bölgelerin karşılaştırılması, Batı Rumeli bölgesinin tarihî rekonstrüksiyonunda ve tamamlanmasında kullanılabilir. Bölgenin kendi içinde de doğu komşusu Kosova’daki Türk ağızları için Karadağ'ın tamamlayıcı olmasından söz edilebilir. Karadağ Türk ağızlarının dil özellikleri, Batı Rumeli’nin anlaşılmasına fayda sağlayabileceğini göstermiştir. Bu çalışmada bir dilin ağızlarının söz varlığını anlamada birbirine komşu ağızların yardımcı olabileceği düşüncesinden hareketle komşu iki devlet olan Karadağ ve Kosova'da bulunan Türk ağızlarının birbirini tamamlayabileceği anlatılmaya çalışılmıştır. Çalışmanın kapsamı çerçevesinde konuya söz varlığı açısından bakılmıştır. İnceleme Karadağ'dan Kosova'ya doğru bir seyirde yapılmıştır. Araştırma yerlerini somutlaştırmak için Karadağ'dan Eski Bar ağzı, Kosova'dan da Prizren ağzı örnek olarak alınmıştır. Tarama ve inceleme neticesinde iki Türk ağzından bazı sonuçlar ortaya çıkarılmıştır. Elde edilen sonuçlar üç grupta sınıflandırılmıştır. Birinci grupla saha tecrübeleri ve taramalar neticesinde Karadağ'da derlenen bazı sözlerin Kosova'da kullanımda olmadığı anlaşılmıştır. Söz varlığı açısından geçişi de göstermesi bakımından önemli olan ikinci grupta Kosova'da kısmen farklı olan sözler yer almıştır. Üçüncü grup ise Karadağ'da derlenen ancak Kosova'da kullanım sıklığı yüksek ve düşük olan sözleri içermiştir. Böyle bir çalışma ile ağızların tarihî veya çağdaş döneminin değerlendirilmesinin mümkün olabileceği ortaya konmuştur.
Keywords
China Turkic languages Turkic-related languages linguistic fieldworks language documentation
References
- Agjencia e Statistikave të Kosovës. (2013). Regjistrimi i Popullsisë, Ekonomive Familjare dhe Banesave në Kosovë 2011 (Rezultatet Përfundimtare: Të Dhënat Demografike Sipas Komunave).
- Agjencia e Statistikave të Kosovës. (2024). Regjistrimi i Popullsisë, Ekonomive Familjare dhe Banesave në Kosovë 2024 (Të Dhënat e Para Finale).
- Ahmed. O. (2004). Morfosintaksa na turskite govori od Ohridsko-Prespanskiot region [Doktora tezi, Univerzitet Sv. Kiril i Metodiy]. Filoloşki Fakultet "Blaje Koneski".
- Beksaç, Z. (1981). Prizren’de söylenen türküler. Çevren, (29), 153-158.
- Buş, A., Şimşek, H. ve Şimşek, İ. (1967). Prizren folklorundan seçmeler. Sesler, (13), 82-89.
- Çerkezi, D. (2022). Kosova-Prizren Türk ağzı (Tez No. 740463) [Yüksek lisans tezi, Trakya Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
- Eren, H. (1999). Türk dilinin etimolojik sözlüğü. Bizim Büro Basım Evi.
- Hafız, N. (1980). Prizren’de Türk masalları. Çevren, (25), 115-128.
- Hafız, N. (1985). Kosova Türk halk edebiyatı metinleri. Kosova Üniversitesi Priştine Felsefe Fakültesi.
- Hasan, H. (1997). Makedonya ve Kosova Türklerince kullanılan atasözleri ve deyimler. Türk Dil Kurumu.
- İğci, A. (2013). Aynı ağız sahasında bir ses değişiminin aşamalı dağılımı: Kosova örneği. Diyalektolog, (6), 35-39.
- İğci, A. (2018). Batı Rumeli ağızlarının sınıflandırılması için görüşler. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 18(2), 523-534.
- İğci, A. (2025). Karadağ Türkleri (Tarihleri ve dilleri). Türk Dil Kurumu.
- Jable, E. & Yılmaz, K. (2021). Prizren Türk ağzı dil ve kültür (Ses bilgisi-metin-sözlük) (2. bs.). Pegem Akademi.
- Kapıcık, L. (2016). Prizren Türk halk edebiyatından derlemeler. BAL-TAM Türklük Bilgisi, (25), 301-351.
- Leskovci, A. (2024). Yastık altındaki masallar. BAL-TAM Türklük Bilgisi, (40), 161-211.
- Skok, P. (1973). Etimologijski rječnik hrvatskoga ili srpskoga jezika (Knjiga treća, poni'-Ž). Jugoslavenska akademija znanosti i umjetnosti.
- Stachowski, M. (2019). Kurzgefaßtes etymologisches Wörterbuch der türkischen Sprache. Księgarnia Akademicka.
- Šlaković, S. G. (2019). Rječnik osmanske leksike barskoga kraja (II izmijenjeno i dopunjeno izdanje). Fakultet za crnogorski jezik i književnost.
- Tietze, A. (2016). Tarihî ve etimolojik Türkiye Türkçesi lugati (Birinci cilt, A-B). Türkiye Bilimler Akademisi.
- Tunuslu, E. (2005). Kosova-Priştine Türk ağzı (Tez No. 159356) [Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
- Türk Dil Kurumu. (t.y.). Badem. Güncel Türkçe Sözlük içinde. 14.03.2025 tarihinde https://sozluk.gov.tr/ adresinden edinilmiştir.
- Uprava za statistiku Crne Gore. (t.y.). Tabela: Broj stanovnika po naseljima i nacionalnoj odnosno etničkoj pripadnosti, Popis 2023. godine. 01.03.2025 tarihinde https://www.monstat.org/cg/page.php?id=2342&pageid=1992 adresinden edinilmiştir.
- Yıldız Yalçındağ, E. (2022). Üsküp merkez ve çevresi Türk ağızları (İnceleme-metinler-sözlük) (Tez No. 714645) [Doktora tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Linguistics (Other) |
| Journal Section | Research Article |
| Authors | |
| Publication Date | June 20, 2025 |
| Submission Date | March 20, 2025 |
| Acceptance Date | May 16, 2025 |
| Published in Issue | Year 2025 Issue: 79 |
- Article Files