BEÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi

Abstract

Niyazi Berkes (1908-1988), Türk modernleşmesi ve çağdaşlaşması ile ilgili görüşleriyle tanınan önemli bir fikir adamı ve sosyologdur. Berkes’in, çağdaşlaşma meselesini; aydınlanmacı-pozitivist, modernleşmeci, batı merkezci bir paradigmadan hareketle çözümlemekte olduğu görülmektedir. Dolayısıyla söz konusu paradigmaya yönelik tüm eleştirilerin Berkes’e de yöneltilebileceğini rahatlıkla söyleyebiliriz. Onun Kur’an, Sünnet, İslam Hukuku, Tasavvuf gibi konulardaki yazıları, yer yer ilgi çekici, değerli tespitler de barındırmakla birlikte; ilahiyat alanına yabancı olmanın, müsteşriklerin taraflı yorumlarına itibar etmenin ve aydınlanmacı-pozitivist din tasavvuruna sahip olmanın yarattığı çelişkiler ve sınırlılıklarla maluldür. Berkes’in; İslam Hukuku’nun, dini dogmalara dayandığı için durağan bir toplum yarattığı, toplumsal değişmeye karşı, çağdaş ihtiyaçları karşılamaktan uzak olduğu gibi tespitleri bizce gerçeği yansıtmamaktadır. Fıkıh bilginleri, dinin ruhuna ve açık naslara aykırı olmayan örf ve adetleri muteber kabul etmiş, zamanın değişmesiyle hükümlerin de değişeceğini İslam Fıkhının külli kaidelerinden biri olarak tespit etmişlerdir. Onlar, verdikleri hükümlerde, kamu yararını gözetmişler, hakkında naslarda kesin bir hüküm bulunmayan konularda, dinin temel maksatlarını gözetmek kaydıyla, sosyal gerçekliği de göz önünde bulunduran içtihatlarda bulunmuşlardır.