Abstract
Bu çalışmada, İslam düşünce geleneğinin önemli kavramlarından biri olan nefsü’l-emr kavramı epistemolojik açıdan ve Nasirüddin Tûsî merkezinde incelenmektedir. Tûsî, nefsü’l-emre dair kaleme aldığı “İsbâtu’l-‘akli’l-mücerred” adlı risalesinde ve “Tecrîd” adlı kitabındaki bir pasajda nefsü’l-emr konusunu ele almış ve onu “faal akılda bulunan akledilirler” olarak tanımlamıştır. Tûsî’nin zikredilen eserlerine yazılan şerh ve haşiyeler başta olmak üzere birçok eserde nefsü’l-emr meselesi tartışılmış ve Tûsî’nin nefsü’l-emr tanımına yönelik eleştiriler yöneltilmiştir. Tûsî’yi eleştiren düşünürler kendi nefsü’l-emr anlayışlarını ortaya koymuş ve bunun neticesinde birçok nefsü’l-emr tanımı ortaya çıkmıştır. Nefsü’l-emr meselesiyle ilgilenen düşünürler dış dünyada (haricî) ya da zihinde (zihnî) bir gerçekliğe sahip nesnelerle ilgili bilgilerin nefsü’l-emre mutabık olarak doğruluk değeri kazandığı konusunda genel bir kanaate sahip olmuşlardır. Fakat Tûsî nefsü’l-emri daha çok zihnî önermelerin doğruluk ölçütü olarak görmüş, haricî önermelerin doğruluğu için dışa (hariç) mutabakatın gerektiğini belirtmiştir. Böylece önermelerin nefsü’l-emre mutabakatı, önermelerin özne ve yükleminin varlık tarzına göre farklı şekillerde değerlendirilmiştir. Buna göre önermeler; “özne ve yüklemi haricî”, “öznesi haricî, yüklemi zihnî” ve “özne ve yüklemi zihnî” olan önermeler olarak farklı şekillerde ele alınmıştır. Yine önermenin öznesinin tikel ya da tümel olması önermenin nefsü’l-emre mutabakatının keyfiyetini etkilediği görülmüştür. Ayrıca dış dünyada ya da zihinde bir gerçekliği bulunmayan mümteni nesnelerle ilgili önermelerin nefsü’l-emre mutabakatı da tartışılmıştır. Sonuç olarak, Meşşâî felsefe geleneğinden etkilenen kelamcı bir alim olan Tûsî’nin nefsü’l-emr yorumunun, İslam düşüncesinde bilgi ve gerçeklik ilişkisini nasıl etkilediğini göstermek hedeflenmiştir. Bu bağlamda, nefsü’l-emrin bilgi teorisine katkısı, düşünsel bir zenginlik sunmakta ve epistemolojik tartışmalar için yeni bir zemin hazırlamaktadır.
References
- Adjukiewicz, Kazimierz. Felsefeye Giriş Temel Kavramlar ve Kuramlar. Çeviren Ahmet Cevizci. Ankara: Gündoğan, 1994.
- Adjukiewicz, Kazimierz. Felsefeye Giriş Temel Kavramlar ve Kuramlar. Çeviren Ahmet Cevizci. Ankara: Gündoğan, 1994.
- Aktaş, Mehmet. “Kemalpaşazâde’nin Zihnî Varlık Risâlesi: Tahkik ve Değerlendirme”. Yüksek lisans, Marmara, 2014.
- Aktaş, Mehmet. “Kemalpaşazâde’nin Zihnî Varlık Risâlesi: Tahkik ve Değerlendirme”. Yüksek lisans, Marmara, 2014.
- Aktaş, Muhammet Maşuk. “Nasîrüddîn et-Tûsî’de Nefsü’l-Emr Problemi: Mutâbakat Teorisi Bağlamında Bir Değerlendirme”. Yüksek lisans, Medeniyet, 2021.
- Aktaş, Muhammet Maşuk. “Nasîrüddîn et-Tûsî’de Nefsü’l-Emr Problemi: Mutâbakat Teorisi Bağlamında Bir Değerlendirme”. Yüksek lisans, Medeniyet, 2021.
- Alâeddin Tûsî. Tehâfütü’l-felâsife. Beyrut: Dâru’l-Fikri’l-Lübnâni, 2019.
- Alper, Hülya. “Yokluk Nedı̇r? Seyfeddı̇n El-Âmidı̂’de Ma‘dûm Kavramı Üzerı̇ne Bı̇r İnceleme”. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sy 28 (2013): 33-58.
- Alper, Ömer Mahir. “Akledileni Akletmek: İslâm Mantık Geleneğinde ‘İkinci Akledilirler’in Yorumu ve Osmanlı’da Alımlanması Üzerine Bir İnceleme”. Nazariyat İslam Felsefe ve Bilim Tarihi Araştırmaları Dergisi 1, sy 2 (2015): 35-68.
- Apaydın, Yasin. “Çerkeşşeyhîzâde Mehmed Tevfîk Efendi’nin Mâhiyetin Mec‘ûliyeti Meselesine Dair Risalesi-İnceleme ve Tahkik”. İslami İlimler Araştırma ve Neşir Dergisi, sy 2/1 (2019): 1-30.
- Bâbertî, Ekmelüddîn Muhammed b. Mahmûd b. Ahmed er-Rûmî el-Mısrî. “Şerhu’t-Tecrîdi’l-akâid”. İstanbul, t.y.
- Cendî, Mevla Ahmed. “Şerhu risâleti İsbâti’l-akli’l-mücerred”. İçinde Risâletu İsbâti’l-’akli’l-mücerred ve Şurûhân, editör Tayyibe Ârif Niyâ. Tahran: Miras-ı Mektûb, 2014.
- Cürcânî, Seyyid Şerîf. et-Ta’rîfât. Kahire: Daru’l-Fazıle, 2004.
- Cürcânî, Seyyid Şerîf. Hâşiyetü’t-Tecrîd. Editör Eşref Altaş, Muhammet Ali Koca, Salih Günaydın, ve Muhammed Yetim. İstanbul: İsam, 2020.
- Demirkol, Murat. “Nası̂ruddı̇n Tûsı̂’nı̇n İbn Sı̇nacılığı”. Doktora, Ankara, 2007.
- Devvânî, Celâleddin. “Şerhu risâleti İsbâti’l-‘akli’l-mücerred”. İçinde Risâletu İsbâti’l-’akli’l-mücerred ve Şurûhân, editör Tayyibe Ârif Niyâ. Tahran: Miras-ı Mektûb, 2014.
- Dişkaya, Abuzer. Felsefi Akledilirler Öğretisi Aklın Sınırlarında Metafizik. İstanbul: Ketebe, 2021.
- Erdebîlî, Kemaleddin Hüseyin b. Abdulhak. “Hâşiye ’alâ risâleti İsbâti’l-’akli’l-mücerred li’t-Tûsî ve Şerhi’d-Devvânî ’aleyhâ”. İçinde Risâletu İsbâti’l-’akli’l-mücerred ve Şurûhân, editör Tayyibe Ârif Niyâ. Tahran: Miras-ı Mektûb, 2014.
- Erzi, Mesut. “Kâdî Abdülcebbâr’da Akıl ve Dil”. Doktora, Marmara, 2022.
- Esterâbâdî, Muhammed Cafer. el-Berâhînu’l-kâtı‘a fî şerhi Tecrîdi’l-‘akâidi’s-sâtı‘a. Kum: Bustân-ı kitâb-ı Kum, 1382.
- Gelenbevî. “Risâle fî nefsi’l-emr”. İçinde Selâsu resâil fi nefsil emr, editör Said Fude. Amman: Darü’l-Asleyn, 2017.
- Gelenbevî. “Risâle fi’l-vücudi’z-zihnî”. Resâilu’l-İmtihân içinde, t.y. Demirbaş numarası: 0120203. Atatürk Üniversitesi Merkez Kütüphane Seyfettin Özege.
- Geylânî, Mevla Şemsa. “Hâşiye ’alâ risâleti İsbâti’l-’akli’l-mücerred li’t-Tûsî ve Şerhi’d-Devvânî ’aleyhâ”. İçinde Risâletu İsbâti’l-’akli’l-mücerred ve Şurûhân, editör Tayyibe Ârif Niyâ. Tahran: Miras-ı Mektûb, 2014.
- Güdekli, Hayrettin Nebi. “Kelâmın Tümel Bir Disiplin Olarak İnşâsı”. Doktora, Marmara, 2015.
- Haydarî, Kemâl. Şerhu Bidâyeti’l-Hikme. Kum, 2010.
- Haydarî, Kemâl. Şerhu Nihayetü’l-hikme. Kum, 2016.
- Herevî, Mevla Muhammed Hanefî. “Şerhu risâleti İsbâti’l-akli’l-mücerred”. İçinde Risâletu İsbâti’l-’akli’l-mücerred ve Şurûhân, editör Tayyibe Ârif Niyâ. Tahran: Miras-ı Mektûb, 2014.
- Hillî, İbnü’l-Mutahhar. Keşfü’l-murâd fî şerhi Tecrîdi’l-iʿtikâd. Editör Hasan Hasanzade Âmulî. ; Beyrut: Müessesetü’l-A’lem li’l-Matbuat, 1988.
- Hillî, İbnü’l-Mutahhar. Nihayetü’l-meram fî ilmi’l-kelâm. Editör Fâdıl İrfân. Kum: Müessesetü’l-İmâm es-Sâdık, 1419.
- İsfahânî, Şemseddin. Tesdîdü’l-kavâid fi şerhi Tecrîdi’l-akâid. Editör Eşref Altaş, Muhammet Ali Koca, Salih Günaydın, ve Muhammed Yetim. İstanbul: Merkezu’l-Buhûsü’l-İslâmiyye, 2020.
- Kaş, Murat. “Seyyid Şerif Cürcânî’de Zihnî Varlık”. Doktora, Marmara, 2017.
- Kaş, Murat. “Zihnî Varlık Teorisi”. İçinde İslam Düşüncesinde Teoriler-1 Metafizik, editör Ömer Türker, 2:696-716. İstanbul: Ketebe, 2021.
- Kayserî, Davud-i. Şerhu Fusûsi’l-hikem. Tahran: İntişârât-ı İlmi ve Ferhengî, 1395.
- Keşmîrî, Mevla Ebu’l-Fazl. “el-Levhu’l-mahfûz ’ani’l-hezli’l-menbûz fî Şerhi Risâleti İsbâti’l-’akli’l-mücerred”. İçinde Risâletu İsbâti’l-’akli’l-mücerred ve Şurûhân, editör Tayyibe Ârif Niyâ. Tahran: Miras-ı Mektûb, 2014.
- Kîşî, Şemseddin. “Ravzatü’n-nâzır fî şerhi nefsi’l-emr”. İçinde Risâletü İsbâti’l-’akli’l-mücerred ve Şurûhân, editör Tayyibe Ârif Niyâ. Tahran: Miras-ı Mektûb, 2014.
- Koca, Muhammet Ali. “Mâdûmun Şey’iyyeti Teorisi”. İçinde İslam Düşüncesinde Teoriler-1 Metafizik, 2:612-31. İstanbul: Ketebe, 2021.
- Koca, Muhammet Ali. “Müteahhirûn dönemi Eş‘ariyye Kelâmında Ma‘dûmun Şeyiyyeti ve Mâhiyetlerin Yaratılmışlığı Problemi”. Yüksek lisans, Marmara Üniversitesi, 2013.
- Kuşçu, Ali. Şerhu’l-cedîd ʿale’t-Tecrîd. Kum: İntişârât-ı Râid, 1393.
- Lâhîcî, Abdürrezzâk b. Ali. Şevâriku’l-ilham fî şerhi Tecrîdi’l-kelâm. Kum: Müessesetü’l-İmâm es-Sâdık, 1433. Molla Sadrâ. el-Hikmetü’l-müteʿâliye fî esfâri’l-ʿakliyyeti’l-erbaʿa. Beyrut: Daru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1981.
- Özaykan, Cihan. “Kemalpaşazâde’de Zihnî Varlık Meselesi Üzerine Bir İnceleme”. İçinde Zihnî Varlık el-Vücûdu’z-Zihnî Risalesi ve Bir İnceleme, editör Cihan Özaykan, 9-37. İstanbul: Ketebe, 2022.
- Sadreddin, Gümüş. “Ta‘rîfât”. İçinde TDV İslâm Ansiklopedisi, 40:29-30. İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 2011.
- Semerkandî, Şemsüddîn. el-Ma‘ârif fî şerhi’s-Sahâ’if. Kahire: el-Mektebetu’l- Ezheriyye li’t-turâs, 2015.
- Sihabudin, Sihabudin. “Allamah Ṭabaṭabai’s View on Nafs Al-Amr: An Ontological Basis for the Correspondence of Proposition”. Ulumuna 20, sy 1 (2016): 51-68.
- Spiker, Hasan. Things as They Are: Nafs al-Amr and the Metaphysical Foundations of Objective Truth. Abu Dhabi: Tabah Foundation, 2021.
- Şirinov, Agil. “Nasîrüddin Tûsî”. İçinde TDV İslâm Ansiklopedisi, 41:237-42. İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 2012.
- Tabâtabâî. Bidâyetü’l-hikme. Kum: Mektebetü’l-İ’lâmi’l-İslâmî, 1990.
- Tabâtabâî. Nihayetü’l-hikme. Kum: Müessesetü’n-Neşri’l-İslâmî, 1428.
- Taftazânî, Sa‘düddîn. Şerhu’l-Makâsıd. C. 1. Beyrut: Alemü’l-kütüb, 1998.
- Taşköprizâde, Ahmed Efendi. eş-Şühûdü’l-aynî fî mebâhisi’l-vücûdi’z-zihnî. ; Köln: Menşuratü’l-Cemel [Al-Kamel Verlag], 2009.
- Tehânevî. Keşşâfu ıstılâhât’il-fünûn. ; Lübnan: Mektebetü Lübnan, 1996.
- Tûsî, Nasîruddin. “İsbâtu’l-‘akli’l-mücerred”. İçinde Risâletu İsbâti’l-’akli’l-mücerred ve Şurûhân, editör Tayyibe Ârif Niyâ. Tahran: Miras-ı Mektûb, 2014.
- Tûsî, Nasîruddin. Ecvibetü’l-mesâili’n-Nâsıriyye. Tahran: Pejûheşgâh-i Ulûm-i İnsânî ve Mütâlâ‘ât-i Ferhengî, 1373.
- Tûsî, Nasîruddin. Esâsü’l-iktibâs. El-Meclisü’l-A’lâ li’s-Sekâfe. Kahire, 2004.
- Tûsî, Nasîruddin. Şerhu’l-İşârât ve’t-tenbîhât. Editör Süleyman Dünya. Beyrut: Müessesetü’n-Nu’mân, 1992.
- Tûsî, Nasîruddin. Tecrîdü’l-i’tikâd. ; Kum: Mektebetü’l-İ’lâmi’l-İslâmî, 1986.
- Tûsî, Nasîruddin. Telhîsü’l-Muhassal. Tahran: Müessese-i Mütâlâ‘ât-ı İslâmî Dânişgâh-ı McGill Şube-i Tahran, 1980.
- Türker, Ömer. Varlık Nedir? İstanbul: Ketebe, 2019.
- Yurtkuran, Muhammet. “Nasîrüddin Tûsî’de Nefsü’l-emr Teorisi”. Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, 2024.
Knowledge and Reality: The Epistemological Dimension of Nafs al-Amr according to Nasir al-Din al-Tusi
Abstract
This study investigates the concept of nafs al-amr, a pivotal notion in Islamic thought, through an epistemological lens, focusing on Nasir al-Din al-Tusi’s interpretation. Tusi discusses the concept of nafs al-amr in his treatise “İsbâtu’l-‘akli’l-mücerred” and a passage from his book “Tecrîd” defining it as “the intelligibles found in the active intellect”. The issues surrounding nafs al-amr have been debated in many works, including commentaries and glosses written on Tusi’s mentioned works, where several critiques have been directed at Tusi’s definition of nafs al-amr. Thinkers who critique Tusi have put forth alternative conceptions. Scholars interested in the nafs al-amr issue generally agree that knowledge of objects, whether external (haricî) or mental (zihnî), gains its truth value in accordance with nafs al-amr. However, Tusi primarily views nafs al-amr as a criterion for the truth of mental propositions, indicating that external agreement is necessary for the truth of external propositions. Thus, the agreement of propositions with nefsü’l-emr is evaluated in different ways according to the mode of existence of the subject and predicate. Accordingly, propositions are categorized as those with (1) both subject and predicate external, (2) an external subject and mental predicate, or (3) both subject and predicate mental. It has also been observed that whether the subject of a proposition is particular or universal affects the quality of its agreement with nafs al-amr. Additionally, propositions about impossible objects -entities lacking reality in both the external world and the mind- are analyzed in terms of their alignment with nafs al-amr.
Accordingly, for Tūsī, the criterion for the truth of particular propositions concerning sensibles is the sensory external world. Such propositions do not attain truth value by conforming to nafs al-amr, as sensory particulars are subject to change, whereas nafs al-amr comprises immutable intelligibles. For true conformity to occur, the conforming entity and the entity it conforms to must possess the same characteristics. In universal propositions about sensibles, however, the situation differs. According to Tūsī, these propositions gain truth value through conformity to both the external world and nafs al-amr, as universals are unchanging truths and thus can conform to nafs al-amr without issue. Moreover, since universal external objects have instances in the external world, these propositions can also gain truth value through conformity to the external world. For propositions about intellectual entities that exist externally but are non-sensory, the truth criterion must be considered in two contexts. When viewed in terms of the conformity of judgments within the human mind, since the human mind cannot directly observe external intellectual entities, such judgments acquire truth value by conforming to nafs al-amr. However, when judgments are considered independently of the human mind, the truth of judgments about external intellectual entities also depends on their alignment with the external world. Regarding propositions with both a mental subject and a mental predicate, Tūsī asserts that their truth depends on their conformity to nafs al-amr, as mental entities do not exist in the external world; their reality lies within nafs al-amr. For propositions with an external subject and a mental predicate, if the predicate is not a concept of non-existence, these propositions attain value through conformity to nafs al-amr. If the predicate is a non-existent concept, then for propositions with a particular subject, the criterion of truth is the external world, while for those with a universal subject, the criterion of truth is both the external world and nafs al-amr. In the alignment of propositions with nafs al-amr, propositions concerning objects with an actual reality are taken into account. According to Tusi, imaginary objects lack any reality; hence, propositions about them fall outside the scope of this discussion. However, the case of impossible objects, which lack existence in both the external and mental realms, is different. This is because it is possible for propositions concerning such objects to convey a certain truth. Our ability to speak of truth or conformity to nafs al-amr in judgments about impossible entities becomes feasible by interpreting these judgments as a form of negation. From this perspective, the truth of judgments about impossible entities should be considered in terms of their impossibility in either the external world or the mind and should be understood within a similar framework to the negative propositions discussed above regarding external and mental entities.
References
- Adjukiewicz, Kazimierz. Felsefeye Giriş Temel Kavramlar ve Kuramlar. Çeviren Ahmet Cevizci. Ankara: Gündoğan, 1994.
- Adjukiewicz, Kazimierz. Felsefeye Giriş Temel Kavramlar ve Kuramlar. Çeviren Ahmet Cevizci. Ankara: Gündoğan, 1994.
- Aktaş, Mehmet. “Kemalpaşazâde’nin Zihnî Varlık Risâlesi: Tahkik ve Değerlendirme”. Yüksek lisans, Marmara, 2014.
- Aktaş, Mehmet. “Kemalpaşazâde’nin Zihnî Varlık Risâlesi: Tahkik ve Değerlendirme”. Yüksek lisans, Marmara, 2014.
- Aktaş, Muhammet Maşuk. “Nasîrüddîn et-Tûsî’de Nefsü’l-Emr Problemi: Mutâbakat Teorisi Bağlamında Bir Değerlendirme”. Yüksek lisans, Medeniyet, 2021.
- Aktaş, Muhammet Maşuk. “Nasîrüddîn et-Tûsî’de Nefsü’l-Emr Problemi: Mutâbakat Teorisi Bağlamında Bir Değerlendirme”. Yüksek lisans, Medeniyet, 2021.
- Alâeddin Tûsî. Tehâfütü’l-felâsife. Beyrut: Dâru’l-Fikri’l-Lübnâni, 2019.
- Alper, Hülya. “Yokluk Nedı̇r? Seyfeddı̇n El-Âmidı̂’de Ma‘dûm Kavramı Üzerı̇ne Bı̇r İnceleme”. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sy 28 (2013): 33-58.
- Alper, Ömer Mahir. “Akledileni Akletmek: İslâm Mantık Geleneğinde ‘İkinci Akledilirler’in Yorumu ve Osmanlı’da Alımlanması Üzerine Bir İnceleme”. Nazariyat İslam Felsefe ve Bilim Tarihi Araştırmaları Dergisi 1, sy 2 (2015): 35-68.
- Apaydın, Yasin. “Çerkeşşeyhîzâde Mehmed Tevfîk Efendi’nin Mâhiyetin Mec‘ûliyeti Meselesine Dair Risalesi-İnceleme ve Tahkik”. İslami İlimler Araştırma ve Neşir Dergisi, sy 2/1 (2019): 1-30.
- Bâbertî, Ekmelüddîn Muhammed b. Mahmûd b. Ahmed er-Rûmî el-Mısrî. “Şerhu’t-Tecrîdi’l-akâid”. İstanbul, t.y.
- Cendî, Mevla Ahmed. “Şerhu risâleti İsbâti’l-akli’l-mücerred”. İçinde Risâletu İsbâti’l-’akli’l-mücerred ve Şurûhân, editör Tayyibe Ârif Niyâ. Tahran: Miras-ı Mektûb, 2014.
- Cürcânî, Seyyid Şerîf. et-Ta’rîfât. Kahire: Daru’l-Fazıle, 2004.
- Cürcânî, Seyyid Şerîf. Hâşiyetü’t-Tecrîd. Editör Eşref Altaş, Muhammet Ali Koca, Salih Günaydın, ve Muhammed Yetim. İstanbul: İsam, 2020.
- Demirkol, Murat. “Nası̂ruddı̇n Tûsı̂’nı̇n İbn Sı̇nacılığı”. Doktora, Ankara, 2007.
- Devvânî, Celâleddin. “Şerhu risâleti İsbâti’l-‘akli’l-mücerred”. İçinde Risâletu İsbâti’l-’akli’l-mücerred ve Şurûhân, editör Tayyibe Ârif Niyâ. Tahran: Miras-ı Mektûb, 2014.
- Dişkaya, Abuzer. Felsefi Akledilirler Öğretisi Aklın Sınırlarında Metafizik. İstanbul: Ketebe, 2021.
- Erdebîlî, Kemaleddin Hüseyin b. Abdulhak. “Hâşiye ’alâ risâleti İsbâti’l-’akli’l-mücerred li’t-Tûsî ve Şerhi’d-Devvânî ’aleyhâ”. İçinde Risâletu İsbâti’l-’akli’l-mücerred ve Şurûhân, editör Tayyibe Ârif Niyâ. Tahran: Miras-ı Mektûb, 2014.
- Erzi, Mesut. “Kâdî Abdülcebbâr’da Akıl ve Dil”. Doktora, Marmara, 2022.
- Esterâbâdî, Muhammed Cafer. el-Berâhînu’l-kâtı‘a fî şerhi Tecrîdi’l-‘akâidi’s-sâtı‘a. Kum: Bustân-ı kitâb-ı Kum, 1382.
- Gelenbevî. “Risâle fî nefsi’l-emr”. İçinde Selâsu resâil fi nefsil emr, editör Said Fude. Amman: Darü’l-Asleyn, 2017.
- Gelenbevî. “Risâle fi’l-vücudi’z-zihnî”. Resâilu’l-İmtihân içinde, t.y. Demirbaş numarası: 0120203. Atatürk Üniversitesi Merkez Kütüphane Seyfettin Özege.
- Geylânî, Mevla Şemsa. “Hâşiye ’alâ risâleti İsbâti’l-’akli’l-mücerred li’t-Tûsî ve Şerhi’d-Devvânî ’aleyhâ”. İçinde Risâletu İsbâti’l-’akli’l-mücerred ve Şurûhân, editör Tayyibe Ârif Niyâ. Tahran: Miras-ı Mektûb, 2014.
- Güdekli, Hayrettin Nebi. “Kelâmın Tümel Bir Disiplin Olarak İnşâsı”. Doktora, Marmara, 2015.
- Haydarî, Kemâl. Şerhu Bidâyeti’l-Hikme. Kum, 2010.
- Haydarî, Kemâl. Şerhu Nihayetü’l-hikme. Kum, 2016.
- Herevî, Mevla Muhammed Hanefî. “Şerhu risâleti İsbâti’l-akli’l-mücerred”. İçinde Risâletu İsbâti’l-’akli’l-mücerred ve Şurûhân, editör Tayyibe Ârif Niyâ. Tahran: Miras-ı Mektûb, 2014.
- Hillî, İbnü’l-Mutahhar. Keşfü’l-murâd fî şerhi Tecrîdi’l-iʿtikâd. Editör Hasan Hasanzade Âmulî. ; Beyrut: Müessesetü’l-A’lem li’l-Matbuat, 1988.
- Hillî, İbnü’l-Mutahhar. Nihayetü’l-meram fî ilmi’l-kelâm. Editör Fâdıl İrfân. Kum: Müessesetü’l-İmâm es-Sâdık, 1419.
- İsfahânî, Şemseddin. Tesdîdü’l-kavâid fi şerhi Tecrîdi’l-akâid. Editör Eşref Altaş, Muhammet Ali Koca, Salih Günaydın, ve Muhammed Yetim. İstanbul: Merkezu’l-Buhûsü’l-İslâmiyye, 2020.
- Kaş, Murat. “Seyyid Şerif Cürcânî’de Zihnî Varlık”. Doktora, Marmara, 2017.
- Kaş, Murat. “Zihnî Varlık Teorisi”. İçinde İslam Düşüncesinde Teoriler-1 Metafizik, editör Ömer Türker, 2:696-716. İstanbul: Ketebe, 2021.
- Kayserî, Davud-i. Şerhu Fusûsi’l-hikem. Tahran: İntişârât-ı İlmi ve Ferhengî, 1395.
- Keşmîrî, Mevla Ebu’l-Fazl. “el-Levhu’l-mahfûz ’ani’l-hezli’l-menbûz fî Şerhi Risâleti İsbâti’l-’akli’l-mücerred”. İçinde Risâletu İsbâti’l-’akli’l-mücerred ve Şurûhân, editör Tayyibe Ârif Niyâ. Tahran: Miras-ı Mektûb, 2014.
- Kîşî, Şemseddin. “Ravzatü’n-nâzır fî şerhi nefsi’l-emr”. İçinde Risâletü İsbâti’l-’akli’l-mücerred ve Şurûhân, editör Tayyibe Ârif Niyâ. Tahran: Miras-ı Mektûb, 2014.
- Koca, Muhammet Ali. “Mâdûmun Şey’iyyeti Teorisi”. İçinde İslam Düşüncesinde Teoriler-1 Metafizik, 2:612-31. İstanbul: Ketebe, 2021.
- Koca, Muhammet Ali. “Müteahhirûn dönemi Eş‘ariyye Kelâmında Ma‘dûmun Şeyiyyeti ve Mâhiyetlerin Yaratılmışlığı Problemi”. Yüksek lisans, Marmara Üniversitesi, 2013.
- Kuşçu, Ali. Şerhu’l-cedîd ʿale’t-Tecrîd. Kum: İntişârât-ı Râid, 1393.
- Lâhîcî, Abdürrezzâk b. Ali. Şevâriku’l-ilham fî şerhi Tecrîdi’l-kelâm. Kum: Müessesetü’l-İmâm es-Sâdık, 1433. Molla Sadrâ. el-Hikmetü’l-müteʿâliye fî esfâri’l-ʿakliyyeti’l-erbaʿa. Beyrut: Daru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1981.
- Özaykan, Cihan. “Kemalpaşazâde’de Zihnî Varlık Meselesi Üzerine Bir İnceleme”. İçinde Zihnî Varlık el-Vücûdu’z-Zihnî Risalesi ve Bir İnceleme, editör Cihan Özaykan, 9-37. İstanbul: Ketebe, 2022.
- Sadreddin, Gümüş. “Ta‘rîfât”. İçinde TDV İslâm Ansiklopedisi, 40:29-30. İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 2011.
- Semerkandî, Şemsüddîn. el-Ma‘ârif fî şerhi’s-Sahâ’if. Kahire: el-Mektebetu’l- Ezheriyye li’t-turâs, 2015.
- Sihabudin, Sihabudin. “Allamah Ṭabaṭabai’s View on Nafs Al-Amr: An Ontological Basis for the Correspondence of Proposition”. Ulumuna 20, sy 1 (2016): 51-68.
- Spiker, Hasan. Things as They Are: Nafs al-Amr and the Metaphysical Foundations of Objective Truth. Abu Dhabi: Tabah Foundation, 2021.
- Şirinov, Agil. “Nasîrüddin Tûsî”. İçinde TDV İslâm Ansiklopedisi, 41:237-42. İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 2012.
- Tabâtabâî. Bidâyetü’l-hikme. Kum: Mektebetü’l-İ’lâmi’l-İslâmî, 1990.
- Tabâtabâî. Nihayetü’l-hikme. Kum: Müessesetü’n-Neşri’l-İslâmî, 1428.
- Taftazânî, Sa‘düddîn. Şerhu’l-Makâsıd. C. 1. Beyrut: Alemü’l-kütüb, 1998.
- Taşköprizâde, Ahmed Efendi. eş-Şühûdü’l-aynî fî mebâhisi’l-vücûdi’z-zihnî. ; Köln: Menşuratü’l-Cemel [Al-Kamel Verlag], 2009.
- Tehânevî. Keşşâfu ıstılâhât’il-fünûn. ; Lübnan: Mektebetü Lübnan, 1996.
- Tûsî, Nasîruddin. “İsbâtu’l-‘akli’l-mücerred”. İçinde Risâletu İsbâti’l-’akli’l-mücerred ve Şurûhân, editör Tayyibe Ârif Niyâ. Tahran: Miras-ı Mektûb, 2014.
- Tûsî, Nasîruddin. Ecvibetü’l-mesâili’n-Nâsıriyye. Tahran: Pejûheşgâh-i Ulûm-i İnsânî ve Mütâlâ‘ât-i Ferhengî, 1373.
- Tûsî, Nasîruddin. Esâsü’l-iktibâs. El-Meclisü’l-A’lâ li’s-Sekâfe. Kahire, 2004.
- Tûsî, Nasîruddin. Şerhu’l-İşârât ve’t-tenbîhât. Editör Süleyman Dünya. Beyrut: Müessesetü’n-Nu’mân, 1992.
- Tûsî, Nasîruddin. Tecrîdü’l-i’tikâd. ; Kum: Mektebetü’l-İ’lâmi’l-İslâmî, 1986.
- Tûsî, Nasîruddin. Telhîsü’l-Muhassal. Tahran: Müessese-i Mütâlâ‘ât-ı İslâmî Dânişgâh-ı McGill Şube-i Tahran, 1980.
- Türker, Ömer. Varlık Nedir? İstanbul: Ketebe, 2019.
- Yurtkuran, Muhammet. “Nasîrüddin Tûsî’de Nefsü’l-emr Teorisi”. Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, 2024.
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Islamic Philosophy, Logic, Kalam |
| Journal Section | Articles |
| Authors | |
| Early Pub Date | April 25, 2025 |
| Publication Date | April 30, 2025 |
| Submission Date | November 14, 2024 |
| Acceptance Date | March 7, 2025 |
| Published in Issue | Year 2025 Issue: 53 |
- Article Files