Abstract The Muğla province of the Aegean Region which has been the cradle of dozens of civilizations throughout history and contains countless historical artifacts, also has an important places in terms of Mevlevî. The Afyonkarahisar Mevlâna Dervish Lodge which is of second degree importance after the Konya Mevlâna Dervish Lodge was spread in the Aegean Region through the post of Divâne Mehmed Çelebi (d.1544?) and was adopted by the broad masses in the Muğla province and its surroundings by Çelebi’s disciple Muğlalı İbrahim Şâhidî (d.1550). Research has been conducted within the frameworkof the support of the Ottoman Dynasty and the activities of Şâhidî in the introduction of the Mevlevî to the Aegean Region. In the research, topography of the journeys of Şâhidî and his ancestors in the Aegean Region Mevlevî during the fifteen hundred years they were active was examined and the article included their dates and sources. In the contuniation, it was tried to understand and explain why Şâhidî Dede made these journeys. As a wandering sufi, he mapped the villages, towns and cities of every geographical region he stepped into including the current borders of Western Anatolia, Inner Aegean, Marmara; Menteşeoğulları, Osmanlı Beyliği, Aydınoğulları and Germiyanoğulları Beyliği with references. In our three years study, we tried to translate Persian lines under the light of Şâhidî’s Gülşen-i Esrâr and benefited from faundation records and Works of state archives. Selçuk University Mevlâna Research Institute Directotare, Muğla Sıtkı Koçman University Literature Faculty members, Uludağ University History Faculty members, Aydın Adnan Menderes University Art History Faculty members, İzmir Katip Çelebi University History Faculty members, İzmir Dokuz Eylül University Faculty of Theology Dean’s Office, Manisa Mevlâna Though Research Association, Konya Mevlâna Museum Directorate Specialized Library Experts, Konya Manuscripts konya Region Presidency, Milet Museum Directorate, Beçin Castle Archaeological Excavation Directorate, Ayasuluk-Ephesus Archaeological Excavation Directorate, Tire Municipality City Archive Directorate, Denizli Metropolitan Municipality Culture Department Directorate, afyonkarahisâr Sultan Divâne Mevlevi Lodge Directorate, Sultan Divâne and Mevlevî experts in Afyonkarahisar, Aydın monuments Board officials were brought together on site and sources were reached by correspondence and interviews with some of them. The traces of Şâhidî’s travels to more than 10 points were followed 18 times and it was possible to reach 13 of them. In order to follow the traces of Şâhidî Dede actual studies were carried out in İstanbul, Muğla, Afyonkarahisâr, Aydın, Söke-Balat-Milet Ancient City, Ayasuluk, Beçin, Şenköy, Ula-Milas, Denizli, Tire provinces and districts. In order the confirm the sources obtained, the studies we conducted in the field were recorded with their visuals. When viewed from the perspective of the first physical and spiritual aspects of the activities of Muğlalı İbrahim Şâhidî in the Western Anatolian Mevlevi Order in the geography of the principalities in the 115th-16th centuries, it was though that the findings would add value to Mevlevi studies. I would like to express my gratitude to my Master’s advisor, Selçuk University Mevlâna Research Institute Director Prof. Dr. Nuri Şimşekler who recommended the study topic to me and whose academic knowledge and field related studies I benefited from during the preparation of the article during my research, for the support he gave.
Öz Tarih boyunca onlarca medeniyete beşiklik eden ve sayısız tarihi eseri barındıran Ege Bölgesi’nin Muğla ili, Mevlevîlik açısından da önemli yere sahiptir. Konya Mevlâna Dergâhı’nın ardından ikinci derecede öneme sahip olan Afyonkarahisar Mevlâna Dergâhı postnişini Divâne Mehmed Çelebi (ö.1544?) aracılığıyla Mevlevîlik Ege Bölgesinde yayılmış, Çelebi’nin müridi olan Muğlalı İbrahim Şâhidî (ö.1550) tarafından da Muğla ili ve çevresinde geniş halk kitlelerince benimsenmiştir. Ege Bölgesi’ne Mevlevîliğin gelmesinde Osmanlı Hanedanlığının destekleri ve Şâhidî’nin faaliyetleri çerçevesinde araştırmalar yapılmıştır. Araştırmada, Şâhidî’nin ve atalarının Ege Bölgesi Mevleviliğinde faaliyet göstermiş oldukları bin beş yüzlü yıllardaki seyahatlerin topografisi incelenmiş, makalede tarihleri ve kaynaklarıyla yer verilmiştir. Devamında Şâhidî Dede’nin neden bu seyahatleri yapmış olduğunu anlamaya ve izahına çalışılmıştır. Gezgin sufî olarak, bugünkü sınırları Batı Anadolu, İç Ege, Marmara dâhil olmak üzere; Menteşeoğulları, Osmanlı Beyliği, Aydınoğullarıyla Germiyanoğulları Beyliği sınırlarında kalan adım attığı her coğrafi bölgenin köy, kasaba ve şehirleri kaynak referanslarıyla haritalandırılmıştır. Üç yıllık çalışmamızda, Şâhidî’nin kaleme aldığı Gülşen-i Esrâr’ının ışığı altında, Farsça satırları tercüme edilmeye çalışılmış, devlet arşivlerinde bulunan vakıf kayıtları ve eserlerden faydalanılmıştır. Selçuk Üniversitesi Mevlâna Araştırmaları Enstitüsü Müdürlüğü ile Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Edebiyat ve Uludağ Üniversitesi Tarih öğretim üyeleri, Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Sanat Tarihi öğretim üyeleri, İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Tarih öğretim üyeleri, İzmir Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dekanlığı, Manisa Mevlâna Düşüncesi Araştırmaları Derneği, Konya Mevlâna Müzesi Müdürlüğü-İhtisas Kütüphanesi uzmanları, Yazma Eserler Konya Bölgesi Başkanlığı, Milet Müze Müdürlüğü, Beçin Kalesi Arkeolojik Kazı Başkanlığı, Ayasuluk-Efes Arkeolojik Kazı Başkanlığı, Tire Belediyesi Kent Arşivi Müdürlüğü, Denizli Büyükşehir Belediyesi Kültür Daire Başkanlığı, Afyonkarahisar Sultan Divâne Mevlevihanesi Müdürlüğü, Afyonkarahisar’da Sultan Divâne ve Mevlevilik uzmanları, Aydın Anıtlar Kurulu yetkilileriyle yerlerinde bir araya gelinmiş, bir kısmıyla yazışmalar yapılması ve röportajlar alınması yöntemleriyle kaynaklara ulaşılmıştır. Şâhidî’nin bilinen 18 kez 10’dan fazla noktaya olan seyahatlerinin izi sürülmüş, 13’üne ulaşabilme imkâna kavuşulmuştur. Şâhidî Dedenin izini sürmek için İstanbul, Muğla, Afyonkarahisar, Aydın, Söke-Balat-Milet Antik Kenti, Ayasuluk, Beçin, Şenköy, Ula-Milas, Denizli, Tire il ve ilçelerinde bilfiil incelemeler yapılmıştır. Edinilen kaynakların teyidi maksadıyla sahada yaptığımız araştırmalar görselleriyle kayıt altına alınmıştır. XV-XVI. Yüzyıl beylikler coğrafyasında Batı Anadolu Mevleviliğinde Muğlalı İbrahim Şâhidî’nin faaliyetlerinin fiziki ve ruhsal boyutuyla ilk kez ele alınması zaviyesinden bakıldığında, bulguların Mevlevilik araştırmalarına değer katacağı düşünülmüştür. Çalışma konusunu tarafıma tavsiye eden, araştırmalarım boyunca makalenin oluşturulmasında, akademik bilgilerinden ve alan ile ilgili çalışmalarından istifade ettiğim Yüksek Lisans danışmanım Selçuk Üniversitesi Mevlâna Araştırmaları Enstitüsü Müdürü Sayın Prof. Dr. Nuri Şimşekler hocama verdikleri desteklerinden ötürü şükranlarımı arz ederim.
Primary Language | Turkish |
---|---|
Subjects | Turkish Islamic Literature |
Journal Section | Research Articles |
Authors | |
Early Pub Date | April 18, 2025 |
Publication Date | |
Submission Date | February 3, 2025 |
Acceptance Date | February 21, 2025 |
Published in Issue | Year 2025 Issue: Mevlevilik Geleneği ve Vefatının 475. Yılında Muğlalı İbrahim Şâhidî (1470-1550) Özel Sayısı |
bitig Journal of Faculty of Letters is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.