Abstract
Verse dictionaries, which aimed to teach subjects such as vocabulary and grammar by memorization and whose target audience was children and beginners, were taught as textbooks during the Ottoman Period. The first examples of the bilingual verse dictionary genre were the works written by researchers working on Arabic. In the Anatolian field, Muğlalı Şâhidî İbrahim Dede's Tuhfe-i Şâhidî, written as a parallel to Tuhfe-i Hüsâmî, the first example of a Persian-Turkish verse dictionary, gained great fame. The abundance of manuscripts, versions and translations of the work has placed this reputation on a solid foundation. The first study on the work in Turkey was Ahmet Hilmi İmamoğlu's doctoral thesis titled "Persian-Turkish Verse Dictionaries and Şâhidî's Dictionary (Review-Text)". The work was published by Muğla University Publications in 2004 and 2005. Since the work is the first work on Tuhfe-i Şâhidî, it was deemed worth examining and introducing it. In this article, the studies on the work are listed, after introducing Tuhfe-i Şâhidî and İmamoğlu's work published in 2005, the deficiencies and errors detected in the publication of the text are stated.
Keywords
References
- Alkan, M. (2008). Mecmû’a Milli Kütüphane 2727 [Sübha-i Sıbyân, Tuhfe-i Şâhidî, Tuhfe-i Vehbî, Aruz Risalesi vs.] (İnceleme-metin-sözlük-tıpkı basım) (Yayın Nu. 231064) [Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
- Aydemir, Y. (2009). Makedonya kütüphanelerinde bulunan Türkçe yazma eserler üzerine. Zeki Dilek vd. (Ed.), 38. ICANAS (Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika çalışmaları kongresi) (s. 69-75). Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları.
- Barlak, E. (2020). Abdülkâdir bin Ömer el-Bağdâdî’nin Şerh-i Tuhfe-yi Şâhidî’si (İnceleme-tenkitli metin-sözlük-tıpkıbasım) (Yayın Nu. 643771) [Doktora Tezi, Erciyes Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
- Çağlayan, B. & Balaban, A. (2013). Arnavutluk Devlet Kütüphanesindeki (Biblioteka Kombëtare) Türkçe yazma mecmualar. Turkish Studies, 8(1), 215-235.
- Çoruk, F. J. G. (2024). Tuhfe-i Şâhidî’nin Ermeni harfli türkçe nüshasına dair bir inceleme. Rumeli DE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (38), 1316-1352.
- Ersoy, E. & Güler, K. (2014). Kütahya Belediyesi Mustafa Hakkı Yeşil Kütüphanesi’nde bulunan yazma mesnevîler. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Kütahya Özel Sayısı, 49-62.
- İmamoğlu, A. H. (1993). Farsça-Türkçe manzum sözlükler ve Şahidi’nin sözlüğü (İnceleme-metin) (Yayın Nu. 26649) [Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
- İmamoğlu, A. H. (2004). Farsça-Türkçe manzum sözlükler ve Şâhidî’nin sözlüğü (İnceleme-metin). Muğla Üniversitesi Yayınları.
- İmamoğlu, A. H. (2005). Tuhfe-i Şâhidî Muğlalı Şâhidî İbrahim Dede Farsça-Türkçe manzum sözlük. Muğla Üniversitesi Yayınları.
- İnce, Y. (2021). Şâhidî’nin manzum lügâtinin söz varlığı üzerine bir değerlendirme. Karadeniz Araştırmaları, XVIII(69), 209-218.
- Kazan, M. Ö. (2021). Irak-Bağdat El Yazmaları Evi’nde tarihi sözlüklerimizin kataloğu. Oğuz-Türkmen Araştırmaları Dergisi, V(2), 90-124.
- Kılıç, A. (2007). Türkçe-Farsça manzum sözlüklerden Tuhfe-i Şâhidî (metin). Turkish Studies, 2(4), 516-548. Kurtulmuş, F. (2019). Mısır el-Ezher Şeyhliği Kütüphanesinde bulunan Türkçe yazma eserler. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 44, 160-186.
- Öz, Y. (1996). Tarih boyunca Farsça-Türkçe sözlükler (Yayın Nu. 51655) [Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
- URL-1: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı. (t.y.). 30 Ocak 2025 tarihinde https://portal.yek.gov.tr/works/search/full adresinden erişildi.
- Yazar, S. (2020). Tuhfe-i Şâhidî’nin Osmanlı telif geleneğindeki etkisine farklı bir örnek: Hatîb’in Hibetü’l-Vehhâb’ı. Türk Dili Araştırmaları Dergisi, (2), 97-131.
Abstract
Kelime ve gramer gibi hususların ezber yoluyla öğretilmesini amaçlayan, hedef kitlesini ise çocukların ve öğrenime yeni başlayanların oluşturduğu manzum sözlükler, Osmanlı Dönemi'nde ders kitabı mahiyetinde okutulmuştur. İki dilli manzum sözlük türünün ilk örneklerini Arapça üzerine çalışan araştırmacıların telif ettiği eserler oluşturmuştur. Anadolu sahasında ise Farsça-Türkçe manzum sözlüğün ilk örneği olan Tuhfe-i Hüsâmî'ye nazire olarak yazılan Muğlalı Şâhidî İbrahim Dedenin Tuhfe-i Şâhidî'si büyük bir şöhret kazanmıştır. Eserin yazma nüshalarının, nazirelerinin ve tercümelerinin çokluğu bu şöhreti sağlam bir temele oturtmuştur. Türkiye'de eser üzerine yapılan ilk çalışma Ahmet Hilmi İmamoğlu'nun "Farsça-Türkçe Manzum Sözlükler ve Şâhidî'nin Sözlüğü (İncemele-Metin)" adlı doktora tezi olmuştur. Eser 2004 ve 2005 yıllarında Muğla Üniversitesi Yayınları arasında yayımlanmıştır. Eser Tuhfe-i Şâhidî üzerine yapılan ilk çalışma olması nedeniyle incelemeye ve tanıtmaya değer görülmüştür. Bu yazıda eser üzerine yapılan çalışmaların sıralanması, Tuhfe-i Şâhidî'nin ve İmamoğlu'nun 2005 yılında basılan eserinin tanıtılmasının ardından metin neşri üzerine tespit edilen eksik ve yanlışlar belirtilmiştir.
Keywords
References
- Alkan, M. (2008). Mecmû’a Milli Kütüphane 2727 [Sübha-i Sıbyân, Tuhfe-i Şâhidî, Tuhfe-i Vehbî, Aruz Risalesi vs.] (İnceleme-metin-sözlük-tıpkı basım) (Yayın Nu. 231064) [Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
- Aydemir, Y. (2009). Makedonya kütüphanelerinde bulunan Türkçe yazma eserler üzerine. Zeki Dilek vd. (Ed.), 38. ICANAS (Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika çalışmaları kongresi) (s. 69-75). Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları.
- Barlak, E. (2020). Abdülkâdir bin Ömer el-Bağdâdî’nin Şerh-i Tuhfe-yi Şâhidî’si (İnceleme-tenkitli metin-sözlük-tıpkıbasım) (Yayın Nu. 643771) [Doktora Tezi, Erciyes Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
- Çağlayan, B. & Balaban, A. (2013). Arnavutluk Devlet Kütüphanesindeki (Biblioteka Kombëtare) Türkçe yazma mecmualar. Turkish Studies, 8(1), 215-235.
- Çoruk, F. J. G. (2024). Tuhfe-i Şâhidî’nin Ermeni harfli türkçe nüshasına dair bir inceleme. Rumeli DE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (38), 1316-1352.
- Ersoy, E. & Güler, K. (2014). Kütahya Belediyesi Mustafa Hakkı Yeşil Kütüphanesi’nde bulunan yazma mesnevîler. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Kütahya Özel Sayısı, 49-62.
- İmamoğlu, A. H. (1993). Farsça-Türkçe manzum sözlükler ve Şahidi’nin sözlüğü (İnceleme-metin) (Yayın Nu. 26649) [Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
- İmamoğlu, A. H. (2004). Farsça-Türkçe manzum sözlükler ve Şâhidî’nin sözlüğü (İnceleme-metin). Muğla Üniversitesi Yayınları.
- İmamoğlu, A. H. (2005). Tuhfe-i Şâhidî Muğlalı Şâhidî İbrahim Dede Farsça-Türkçe manzum sözlük. Muğla Üniversitesi Yayınları.
- İnce, Y. (2021). Şâhidî’nin manzum lügâtinin söz varlığı üzerine bir değerlendirme. Karadeniz Araştırmaları, XVIII(69), 209-218.
- Kazan, M. Ö. (2021). Irak-Bağdat El Yazmaları Evi’nde tarihi sözlüklerimizin kataloğu. Oğuz-Türkmen Araştırmaları Dergisi, V(2), 90-124.
- Kılıç, A. (2007). Türkçe-Farsça manzum sözlüklerden Tuhfe-i Şâhidî (metin). Turkish Studies, 2(4), 516-548. Kurtulmuş, F. (2019). Mısır el-Ezher Şeyhliği Kütüphanesinde bulunan Türkçe yazma eserler. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 44, 160-186.
- Öz, Y. (1996). Tarih boyunca Farsça-Türkçe sözlükler (Yayın Nu. 51655) [Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
- URL-1: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı. (t.y.). 30 Ocak 2025 tarihinde https://portal.yek.gov.tr/works/search/full adresinden erişildi.
- Yazar, S. (2020). Tuhfe-i Şâhidî’nin Osmanlı telif geleneğindeki etkisine farklı bir örnek: Hatîb’in Hibetü’l-Vehhâb’ı. Türk Dili Araştırmaları Dergisi, (2), 97-131.
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Classical Turkish Literature of Ottoman Field |
| Journal Section | Book Reviews |
| Authors | |
| Early Pub Date | April 18, 2025 |
| Publication Date | April 28, 2025 |
| Submission Date | February 4, 2025 |
| Acceptance Date | February 13, 2025 |
| Published in Issue | Year 2025 Issue: Mevlevilik Geleneği ve Vefatının 475. Yılında Muğlalı İbrahim Şâhidî (1470-1550) Özel Sayısı |
Cite
bitig Journal of Faculty of Letters is licensed under a 
Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.