Tahta ve İplikteki Ortak Dil: Sivas ve Yozgat Köy Odalarında Süsleme-Motif İlişkisi Üzerinden Mitolojik Bir Okuma
Abstract
Bu çalışma, Sivas ve Yozgat yörelerine ait köy odalarında bulunan ahşap süslemeler ile geleneksel dokumalarda yer alan motiflerin, mitolojik ve kültürel bağlamda değerlendirilmesini amaçlamaktadır. Araştırmanın kapsamı, farklı malzeme türleri olan ahşap ve iplik yüzeylerinde benzer sembollerin taşıdığı anlamları karşılaştırmalı olarak analiz etmeyi içermektedir. Bu çerçevede çalışmanın temel sorusu, söz konusu motiflerin aynı mitolojik temele dayanıp dayanmadığı ve bu ortaklığın yöresel kimliğin kültürel sürekliliğine ne şekilde katkı sağladığıdır. Araştırmada yalnızca dijital ortamda ulaşılabilen akademik kaynaklardan yararlanılmış, saha çalışması yapılmamıştır. Yöntem olarak betimsel analiz ve simgesel çözümleme teknikleri kullanılmıştır. Bulgular, ahşap yüzeylerin daha çok kamusal ve toplumsal koruma işlevi üstlendiğini, dokuma ürünlerinin ise bireysel ve içsel anlamlar taşıyan koruyucu semboller barındırdığını göstermektedir. Aynı motifin, bulunduğu malzemeye bağlı olarak anlam katmanları farklılaşmakta, ancak her iki yüzeyde de kültürel belleğin taşıyıcısı olarak işlev görmeye devam etmektedir. Sonuç olarak ahşap ve dokuma yüzeylerde yer alan bu mitolojik sembollerin, yalnızca süsleme amaçlı değil, aynı zamanda kimlik, inanç ve kültürel süreklilik açısından taşıyıcı birer kültürel kod olduğu ortaya konmuştur.
References
- Bağbaşı, Tuğba. “Yozgat Esenli Köyü Köy Odalarının Sanatsal ve Sosyo-Kültürel İşlevleriyle İncelenmesi.” Yayınlanmış Doktora Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı.
- Balcı, N. “Türk Halı Sanatında Mitolojik Kaynaklı Bazı Motifler”. Arış Dergisi 8 (2012): 38-51.
- Balkanal, Z. “Türk Kültürünün Değer Yargılarını Yansıtan Kilim Motiflerine Tasarım Açısından Alternatif Bir Yaklaşım; Kaat’ı Sanatında Uygulamaları”. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 35, (2019): 341-352.
- Baykara, Tuncer. “Bahaeddin Ögel, Türk Mitolojisi (Kaynakları ve Açıklamaları ile Destanlar), 1. Cild, Ankara 1971”. Tarih Dergisi 28-29 (Haziran 2011): 235-237.
- Bozkurt, S. “Geleneksel Türk Halı Sanatında Kullanılan Motiflerin Anlamları: Sındırgı-Yağcıbedir Halıları Üzerine Göstergebilimsel Bir Analiz”. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi 8/1 (2020): 697-731.
- Bulut, Mustafa. “Sivas İlbeyli Köy Odaları”. Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi 4/1 (Ağustos 2017): 13-31.
- Dizel, T. ve K. Özkaya. "Geleneksel Türk Motiflerinin Bazı Örneklerinin Marketri (Kakmacılık) Tekniğiyle Mobilya ve Ahşap Yüzeylerde Uygulanması". Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 37 (2019): 263-265.
- Er, Birnaz. “Sivas İli Zara İlçesi Becekli Köyü Hali Yastiklari”. International Social Sciences Studies Journal 5/31 (2019): 1100-1114.
- Er, Birnaz. “Motif, Renk ve Kompozisyon Özellikleri Bakımından Sivas İli Zara İlçesi Becekli Köyü Duvar Halıları”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 12/63 (Nisan 2019): 465-477.
- Etikan, S. & H. Kılıçarslan. “Düz Dokumalarda Nazar İnancı ve Göz Motifi”. Art-E Sanat Dergisi 5/10 (2013): 103-121.
- “Geleneksel Türk El Sanatlarında Kullanılan Motiflerin Kategorizasyonu.” folklor/edebiyat. https://www.folkloredebiyat.org/Makaleler/1487080044_41%20GEleneksel%20el%20sanatları%20motifleri.pdf (Erişim 27 Mayıs 2025).
- Gündoğan Baldık, E. “Sivas Ulaş-Acıyurt Köy Odaları”, Palmet Dergisi 5 (2024): 54-72.
- Taylan, Mine. “Anadolu Halı ve Kilimlerinde Su ile İlişkili Motifler”. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi 7/44 (2020): 429-431.
- Tüm Cebeci, Dilek. “Türk İşleme Sanatında Hayat Ağacı Motifi ve Uygulamaları”. Arış Dergisi 20-21 (2022): 7-29. https://doi.org/10.32704/akmbaris.2022.159
- Yüksel, N., & Ü. Yaz. “Geç Dönem Tarihi Yozgat Evlerinde Görülen Ahşap Tavan Örnekleri”. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum 5/15 (2016): 237-264.
The Common Language of Wood and Thread: A Mythological Reading Through the Decoration-Motif Relationship in Village Rooms of Sivas and Yozgat
Abstract
This study aims to examine the motifs found in the wooden decorations of village rooms and traditional woven textiles in the Sivas and Yozgat regions within a mythological and cultural context. The scope of the research involves a comparative analysis of the meanings attributed to similar symbols across different material surfaces, specifically wood and textile. Accordingly, the main research question explores whether these motifs share a common mythological origin and how this potential connection contributes to the cultural continuity of regional identity. The study relies solely on academic sources accessible through digital platforms and does not include any fieldwork. Descriptive analysis and symbolic interpretation methods were employed. The findings indicate that while wooden surfaces predominantly reflect public and communal protection functions, woven items contain more personal and introspective protective symbols. The meanings associated with the same motif vary depending on the material context; however, in both mediums, these motifs continue to serve as carriers of cultural memory. In conclusion, the mythological symbols embedded in wooden and textile surfaces function not only as decorative elements but also as cultural codes that reflect identity, belief systems, and cultural continuity.
References
- Bağbaşı, Tuğba. “Yozgat Esenli Köyü Köy Odalarının Sanatsal ve Sosyo-Kültürel İşlevleriyle İncelenmesi.” Yayınlanmış Doktora Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı.
- Balcı, N. “Türk Halı Sanatında Mitolojik Kaynaklı Bazı Motifler”. Arış Dergisi 8 (2012): 38-51.
- Balkanal, Z. “Türk Kültürünün Değer Yargılarını Yansıtan Kilim Motiflerine Tasarım Açısından Alternatif Bir Yaklaşım; Kaat’ı Sanatında Uygulamaları”. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 35, (2019): 341-352.
- Baykara, Tuncer. “Bahaeddin Ögel, Türk Mitolojisi (Kaynakları ve Açıklamaları ile Destanlar), 1. Cild, Ankara 1971”. Tarih Dergisi 28-29 (Haziran 2011): 235-237.
- Bozkurt, S. “Geleneksel Türk Halı Sanatında Kullanılan Motiflerin Anlamları: Sındırgı-Yağcıbedir Halıları Üzerine Göstergebilimsel Bir Analiz”. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi 8/1 (2020): 697-731.
- Bulut, Mustafa. “Sivas İlbeyli Köy Odaları”. Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi 4/1 (Ağustos 2017): 13-31.
- Dizel, T. ve K. Özkaya. "Geleneksel Türk Motiflerinin Bazı Örneklerinin Marketri (Kakmacılık) Tekniğiyle Mobilya ve Ahşap Yüzeylerde Uygulanması". Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 37 (2019): 263-265.
- Er, Birnaz. “Sivas İli Zara İlçesi Becekli Köyü Hali Yastiklari”. International Social Sciences Studies Journal 5/31 (2019): 1100-1114.
- Er, Birnaz. “Motif, Renk ve Kompozisyon Özellikleri Bakımından Sivas İli Zara İlçesi Becekli Köyü Duvar Halıları”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 12/63 (Nisan 2019): 465-477.
- Etikan, S. & H. Kılıçarslan. “Düz Dokumalarda Nazar İnancı ve Göz Motifi”. Art-E Sanat Dergisi 5/10 (2013): 103-121.
- “Geleneksel Türk El Sanatlarında Kullanılan Motiflerin Kategorizasyonu.” folklor/edebiyat. https://www.folkloredebiyat.org/Makaleler/1487080044_41%20GEleneksel%20el%20sanatları%20motifleri.pdf (Erişim 27 Mayıs 2025).
- Gündoğan Baldık, E. “Sivas Ulaş-Acıyurt Köy Odaları”, Palmet Dergisi 5 (2024): 54-72.
- Taylan, Mine. “Anadolu Halı ve Kilimlerinde Su ile İlişkili Motifler”. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi 7/44 (2020): 429-431.
- Tüm Cebeci, Dilek. “Türk İşleme Sanatında Hayat Ağacı Motifi ve Uygulamaları”. Arış Dergisi 20-21 (2022): 7-29. https://doi.org/10.32704/akmbaris.2022.159
- Yüksel, N., & Ü. Yaz. “Geç Dönem Tarihi Yozgat Evlerinde Görülen Ahşap Tavan Örnekleri”. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum 5/15 (2016): 237-264.
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Turkish Language and Literature (Other) |
| Journal Section | Research Articles |
| Authors | |
| Early Pub Date | May 30, 2025 |
| Publication Date | May 30, 2025 |
| Submission Date | May 14, 2025 |
| Acceptance Date | May 27, 2025 |
| Published in Issue | Year 2025 Volume: 3 Issue: 3 |
