Research Article
BibTex RIS Cite

İntikamın İzleri: Tanzimat Romanlarında Adalet ve Hesaplaşmanın Yansımaları

Year 2025, Volume: 10 Issue: 1, 125 - 140, 20.06.2025
https://doi.org/10.70916/buefd.1701153

Abstract

Bu çalışma, Tanzimat Dönemi Türk romanlarında intikam temasını adalet arayışı ve hesaplaşma bağlamlarında incelemeyi amaçlamaktadır. Tanzimat edebiyatı ile birlikte Batı kaynaklı roman türü Türk edebiyatına dahil olmuş, bireyin ruhsal çatışmaları ve toplumsal meseleler daha derinlikli şekilde işlenmeye başlanmıştır. Roman türünün toplumsal işlevi göz önüne çıkarken bireysel hesaplaşmaların, ahlaki çöküşlerin ve adalet kavramının da bu yeni tür aracılığıyla sorgulandığı görülür. Bu bağlamda, Ahmet Mithat Efendi’ye ait Hasan Mellah yahut Sır İçinde Esrar, Gürcü Kızı yahut İntikam ve Dürdane Hanım, Namık Kemal’in İntibah ve Nabızade Nazım’ın Zehra adlı romanları incelenmiştir. Çalışma boyunca intikam temasının bazı eserlerde adaletin tesisi yönünde daha olumlu sayılabilecek bir motivasyonla işlendiği görülmüştür. Bazılarında ise bireysel öfke, kıskançlık ve ahlaki yozlaşmayla bağlantılı yıkıcı bir tutkuya dönüştüğü fark edilir. Özellikle kadın karakterlerin merkezde olduğu anlatılarda intikam, bastırılmış duyguların dışavurumu olarak da ele alınırken hem kadın hem erkek karakterlerde onur ve hak arayışına dayalı olarak da kurgulanmaktadır. Tanzimat romanlarında intikam, yalnızca bir öç alma duygusu değildir. Bu duygu, toplumsal değerlerin ve bireysel kimliğin sorgulandığı çok katmanlı bir anlatı aracına dönüşür. Bu yönüyle çalışma, edebi metinler aracılığıyla dönemin zihniyet dünyasını anlamaya katkı sunmaktadır. Tanzimat yazarlarının birey-toplum eksenindeki ahlaki tercihlerine dair de fikir edinilebilmektedir. Ayrıca, intikamın bazen adaleti sağlama yönünde meşru bir araç, bazen ise bireyin yıkımına sebep olan tehlikeli bir sapma olduğu düşüncesi öne çıkarılmaktadır.

References

  • Adugit, Y. (2008). İntikam: Adaletin Estetiği, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Tasarım Dergisi, cilt 2008, sayı 1, 11-32.
  • Ahmet Mithat E. (yay. haz. Osman Sevim, 2012). Dürdane Hanım. İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
  • Ahmet Mithat E. (yay. haz. Prof. Dr. Kemal Timur, 2022). Gürcü Kızı yahut İntikam. Ankara: Tema Yayınları.
  • Ahmet Mithat E. (yay. haz. Hüsniye Koç, 2021). Hasan Mellah yahut Sır İçinde Esrar 1-2. İstanbul: Kapra Yayıncılık.
  • Akyüz, K. (2017). Modern Türk Edebiyatının Ana Çizgileri. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
  • Enginün, İ. (2019). Yeni Türk Edebiyatı Tanzimat’tan Cumhuriyet’e (1839-1923). İstanbul: Dergâh Yayınları.
  • Esen, N. (2014). Hikâye Anlatan Adam: Ahmet Mithat. İstanbul: İletişim Yayıncılık.
  • Kaplan, Y. (2022). Yeni Türk Edebiyatı Üzerine Yazılar/ İncelemeler. Ankara: Akçağ Yayınları.
  • Kemal, N. (yay. haz. Selda Akyol, 2011). İntibah. İstanbul: Özgür Yayınları.
  • Kütükçü, T. (2018). Hayatın Dinamiklerinden Yazınsal Metne: Tanzimat Romanı. İstanbul: Ötüken Neşriyat A.Ş.
  • Nabizade Nazım (yay. haz. Gözlem Yayıncılık, 1992). Zehra. İstanbul: Morpa Kültür Yayınları.
  • Okur, A. (2017). Bir Kendini Gerçekleştirme İdeali Olarak İntikam, Varoluşçu Felsefe Ekseninde Hamlet İncelemesi, https://kalemkahveklavye.com/bir-kendini-gerceklestirme-ideali-olarak-intikam-varoluscu-felsefe-ekseninde-hamlet-incelemesi-ibrahim-alp-okur/?srsltid=AfmBOooFsGShWtbcV_tT5cDuFyItL9hY5OcQtsY0KPdmuMHqNQaTeO3R, 1-12.
  • Uslu, M.F ve Altuğ, F. (2020). Tanzimat ve Edebiyat, Osmanlı İstanbul’unda Modern Edebi Kültür. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
  • TDK Çevrimiçi Türkçe Sözlük, https://sozluk.gov.tr.

TRACES OF VENGEANCE: REFLECTIONS OF JUSTICE AND CONFRONTATION IN TANZIMAT NOVELS

Year 2025, Volume: 10 Issue: 1, 125 - 140, 20.06.2025
https://doi.org/10.70916/buefd.1701153

Abstract

This study aims to analyze the theme of revenge in the Turkish novels of the Tanzimat Period in the contexts of the search for justice and reckoning. With the Tanzimat literature, the Western novel genre was introduced into Turkish literature and the psychological conflicts of the individual and social issues began to be dealt with in more depth. While the social function of the novel genre is taken into consideration, it is seen that individual reckoning, moral collapse and the concept of justice are also questioned through this new genre. In this context, Ahmet Mithat Efendi's novels Hasan Mellah or Mystery in a Secret, Georgian Girl or Revenge and Dürdane Hanım, Namık Kemal's İntibah and Nabızade Nazım's Zehra are analyzed. Throughout the study, it was observed that the theme of revenge was treated with a more positive motivation towards the establishment of justice in some works. In others, it is realized that it turns into a destructive passion linked to individual anger, jealousy and moral degeneration. Especially in narratives in which female characters are at the center, revenge is also dealt with as the expression of repressed emotions, while it is also constructed based on the search for honor and rights in both male and female characters. In Tanzimat novels, revenge is not only a feeling of revenge. This emotion turns into a multi-layered narrative tool in which social values and individual identity are questioned. In this respect, the study contributes to understanding the world of mentality of the period through literary texts. One can also gain insight into the moral preferences of Tanzimat writers on the individual-society axis. In addition, the idea that revenge is sometimes a legitimate means to achieve justice and sometimes a dangerous deviation that leads to the destruction of the individual is emphasized.

References

  • Adugit, Y. (2008). İntikam: Adaletin Estetiği, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Tasarım Dergisi, cilt 2008, sayı 1, 11-32.
  • Ahmet Mithat E. (yay. haz. Osman Sevim, 2012). Dürdane Hanım. İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
  • Ahmet Mithat E. (yay. haz. Prof. Dr. Kemal Timur, 2022). Gürcü Kızı yahut İntikam. Ankara: Tema Yayınları.
  • Ahmet Mithat E. (yay. haz. Hüsniye Koç, 2021). Hasan Mellah yahut Sır İçinde Esrar 1-2. İstanbul: Kapra Yayıncılık.
  • Akyüz, K. (2017). Modern Türk Edebiyatının Ana Çizgileri. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
  • Enginün, İ. (2019). Yeni Türk Edebiyatı Tanzimat’tan Cumhuriyet’e (1839-1923). İstanbul: Dergâh Yayınları.
  • Esen, N. (2014). Hikâye Anlatan Adam: Ahmet Mithat. İstanbul: İletişim Yayıncılık.
  • Kaplan, Y. (2022). Yeni Türk Edebiyatı Üzerine Yazılar/ İncelemeler. Ankara: Akçağ Yayınları.
  • Kemal, N. (yay. haz. Selda Akyol, 2011). İntibah. İstanbul: Özgür Yayınları.
  • Kütükçü, T. (2018). Hayatın Dinamiklerinden Yazınsal Metne: Tanzimat Romanı. İstanbul: Ötüken Neşriyat A.Ş.
  • Nabizade Nazım (yay. haz. Gözlem Yayıncılık, 1992). Zehra. İstanbul: Morpa Kültür Yayınları.
  • Okur, A. (2017). Bir Kendini Gerçekleştirme İdeali Olarak İntikam, Varoluşçu Felsefe Ekseninde Hamlet İncelemesi, https://kalemkahveklavye.com/bir-kendini-gerceklestirme-ideali-olarak-intikam-varoluscu-felsefe-ekseninde-hamlet-incelemesi-ibrahim-alp-okur/?srsltid=AfmBOooFsGShWtbcV_tT5cDuFyItL9hY5OcQtsY0KPdmuMHqNQaTeO3R, 1-12.
  • Uslu, M.F ve Altuğ, F. (2020). Tanzimat ve Edebiyat, Osmanlı İstanbul’unda Modern Edebi Kültür. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
  • TDK Çevrimiçi Türkçe Sözlük, https://sozluk.gov.tr.
There are 14 citations in total.

Details

Primary Language Turkish
Subjects Modern Turkish Literature in Turkiye Field
Journal Section Articles
Authors

İrem Hatıl 0000-0001-8925-0214

Publication Date June 20, 2025
Submission Date May 17, 2025
Acceptance Date June 3, 2025
Published in Issue Year 2025 Volume: 10 Issue: 1

Cite

APA Hatıl, İ. (2025). İntikamın İzleri: Tanzimat Romanlarında Adalet ve Hesaplaşmanın Yansımaları. Bartın Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 10(1), 125-140. https://doi.org/10.70916/buefd.1701153