Halk Kütüphanelerinin Ekonomik Yararı: İstanbul Orhan Kemal İl Halk Kütüphanesi için Maliyet-Yarar Analizi
Abstract
Yapısal unsur ve hizmetleriyle halk kütüphaneleri toplumun bilgi gereksinimini karşılamakta, eğitime destek olmakta, kültürel gelişime katkı sağlamakta ve bu unsurlar aracılığıyla hem hanelerin hem de kamu kesiminin ekonomik altyapısını güçlendirmektedir. Kütüphane unsur ve hizmetlerinin kapsamı ne kadar geniş olursa, ekonomik altyapıya olan katkısının da bir o kadar fazla olacağı öngörülmektedir. Bu çalışmanın amacı, kütüphane hizmetlerinden doğan ve yukarıda ifade edilen bilgi, kültür ve ekonomik altyapı arasında soyut olarak görünen ilişkiyi daha somut bir şekilde ifade etmek; bir başka deyişle kütüphanelerin topluma sunmuş olduğu hizmetlerin maliyet ve yararlarını maliyet-yarar analizi yöntemiyle ortaya koymaktır. Çalışmanın amacı doğrultusunda İstanbul Orhan Kemal İl Halk Kütüphanesi çalışma alanı olarak belirlenmiştir. Çalışma kapsamında ilgili kütüphanenin 2022 yılına ilişkin cari harcama ve kullanım verileri kütüphaneden talep edilmiştir. Cari harcama verilerinin toplulaştırılması ile kütüphanenin ilgili yıla ilişkin toplam maliyeti tespit edilmiştir. Ardından kütüphanenin hizmetleri aracılığıyla kullanıcı ile temas ettiği alanlar belirlenmiş ve bu alanlara ilişkin kullanım verileri yılın tüm ayları için ayrı ayrı incelenmiştir. Saptanan hizmetlerin piyasa değerleri (varsa) doğrudan tespit edilmiş, (yoksa) ikame hizmetlerin fiyatları kullanılmıştır. Elde edilen fiyatlar, tüketimin/kullanımın gerçekleştiği her bir ay özelinde TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu) verileri dikkate alınarak enflasyondan arındırılmıştır. Enflasyondan arındırılan değerler kütüphanenin kullanım istatistikleri ile toplulaştırılmış ve kütüphane hizmetlerinin toplam yararı tespit edilmiştir. Araştırmanın bulgularına göre, en yüksek ekonomik yararın kütüphane koleksiyonunun kullanımı ile ilgili olduğu, bu yarar düzeyini fiziksel alanın kullanımı, düzenlenen kültürel etkinlikler, yanıtlanan referans soruları ve internet-bilgisayar hizmetlerinin izlediği ortaya konulmuştur. Kütüphane sunmuş olduğu bu hizmetler ile kendisine yatırılan her 1 Türk Lirası (TL) karşılığında 2.08 Türk Lirası değerinde (iki kattan fazla) ekonomik yarar sağlamıştır. Araştırmanın sonuçları arasında, kütüphanenin yeterli personelinin olmadığı ve bunun sonucu olarak veri kayıplarının gerçekleştiği, dolayısıyla sayısal olarak ifade edilen ekonomik yararın (%208) ilgili yıl için daha fazla olabileceği öngörüsünde bulunulmuştur. Çalışmanın sonunda çeşitli önerilerde bulunulmuş ve tüm kütüphaneler için pratik bir maliyet-yarar analizi formülü sunulmuştur. Türkiye’de kütüphanelerin ekonomik yararını verilerle somut biçimde ortaya koyan ilk araştırma olması çalışmanın özgünlüğünü oluşturmaktadır.
References
- Akman, T. K. (2011). Kamu maliyesine giriş. İzmir: İlya İzmir Yayınevi.
- Atılgan D. (2003). Demokratikleşme sürecinde halk kütüphaneleri. Türk Kütüphaneciliği, 17(4), 381-385. http://www.tk.org.tr/index.php/TK/issue/view/29
- Barron, D., Williams, R.V., Bajally, S. Arns, J. ve Wilson, S. (2005). The economic impact of public libraries on South Carolina. South Carolina: The University of South Carolina. Erişim adresi: https://library.wyo.gov/wp-content/uploads/2020/07/SC-final-report-26-january.pdf
- Belanger, T. ve Young, H. (1983). The ALA glossary of library and information science. Chicago: American Library Association. https://archive.org/details/alaglossaryoflib00youn
- Elliot, D. S., Holt, G. E., Hayden, S. W. ve Holt, L. E. (2007). Measuring your library's value. Chicago: American Library Association.
- Emre, S. (2024) Halk kütüphanelerinin ekonomik etkisi: İstanbul Orhan Kemal İl Halk Kütüphanesi için maliyet-yarar analizi (Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara. https://openaccess.hacettepe.edu.tr/xmlui/handle/11655/34928
- Ersoy, O. (1962). Gezici kütüphaneler I. Türk Kütüphaneciliği, 11(3-4), 114-127 http://www.tk.org.tr/index.php/TK/issue/view/219
- Ertuna, İ. Ö. (1974). Maliyet muhasebesi. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Basımevi.
- Fatih Kaymakamlığı. (2024). İstanbul Orhan Kemal İl Halk Kütüphanesi. T.C. İçişleri Bakanlığı. Erişim adresi: http://www.fatih.gov.tr/istanbul-orhan-kemal-il-halk-kutuphanesi
- Funk, R. (1975). Kostenanalyse in wissenschaftlichen bibliotheken: Eine modelluntersuchung an der universitätsbibliothek der Technischen Universität Berlin. Berlin, Boston: Walter de Gruyter GmbH. https://doi.org/10.1515/9783111326030
- Gökçen, G., Çelenk, H. ve Horasan, E. (2014). Yönetim muhasebesi ve uygulamaları. İstanbul: Beta Yayınevi.
- Griffiths, J.M., King, D.W. ve Lynch, T. (2004). Taxpayer return on investment in Florida public libraries: Summary report. Florida: State Library and Archives. Erişim adresi: https://cefa.fsu.edu/sites/g/files/imported/storage/original/application/19565558cdcebf1df3c8f7530352864a.pdf
- Hazırlar, M. A. (2004). Halk kütüphanelerinde iç mimari. (Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi: Ankara. Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/giris.jsp
- International Federation of Library Association and Institutions-IFLA. (1986). Guidelines for public libraries. 3.rd. ed. München: K. G. Saur.
- Kaygusuz, S. Y. ve Dokur, Ş. (2014). Maliyet muhasebesi. Bursa: Dora Yayınevi.
- Leimkuhler, F. F. ve Cooper, M. D. (1970). Analytical Planning for University Libraries. California: California University. Erişim adresi: https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED040729.pdf
- Levin, Driscoll ve Fleeter. (2006). Economic benefits of public libraries: Southwestern Ohio’s return from investment in public libraries. Erişim adresi: https://static1.squarespace.com/static/5bf6023eec4eb7871ad7f98e/t/5bf82a2fc2241bd501f4285b/1542990385731/SW+Library+Econ+Benefits+Study+June+22+2006.pdf
- Öztaş, C. ve Zengin, E. (2008). Yerel yönetimler ve kültür hizmetleri. Journal of Social Policy Conferences, (54), 155-180. https://dergipark.org.tr/tr/pub/iusskd/issue/899/10101
- Pektaş, E. K. (2004). Büyük kent belediyelerini eğitim ve kültür hizmetlerine siyasi parti ideolojilerinin yansıması. (Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jspid=itlSxwH48O1EO15iSXve8Q&no=itlSxwH48O1EO15iSXve8Q
- Pung, C., Clarke A. ve Patten, L. (2004) Measuring the economic impact of the British library. New Review of Academic Librarianship, 10(1), 79-102. https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/13614530412331296826?scroll=top&needAccess=true
- Püsküllüoğlu, A. (2003). Arkadaş Türkçe sözlük. Ankara: Arkadaş Yayınevi.
- Rider, F. (1936). Library cost accounting. The Library Quarterly: Information, Community, Policy. 6(4), 331–381. http://www.jstor.org/stable/4302298
- Roberts, S. A. (1998). Financial and cost management for libraries and information services. London: Bowker-Saur.
- TDK (Türk Dil Kurumu) (2023). Genel açıklamalı sözlük. Ankara: TDK Yayınları. https://sozluk.gov.tr/ The Indiana Business Research Center. (2007). The economic impact of libraries in Indiana. Indianapolis: Indiana State Library. https://libraryresearchnetwork.org/economicimpact-libraries-indiana-2007/
- Uçak, N. Ö. (2004). Değişen bilgi ortamının danışma hizmetine etkisi. Türk Kütüphaneciliği, 18(4), 407-417. http://tk.org.tr/index.php/TK/article/view/227/220
- Uslu, M. S. (1991). Maliyet muhasebesi: Planlama ve kontrol açısından. Ankara: Gazi Üniversitesi Yayınları. Yavuz, E., Özgül, H. B., ve Susam, N. (2021). Türk bütçe sistemindeki değişimler ve performans esaslı program bütçe sistemine geçiş. Maliye Çalışmaları Dergisi, (65), 115-137. https://doi.org/10.26650/mcd2021-889262
- Yılmaz, B. (1995). Ankara’daki halk kütüphanesi kullanımı: Sosyo–ekonomik çözümleme. (Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. https://bby.hacettepe.edu.tr/yayinlar/40.pdf
- Yontar, A. (1990). Kütüphaneler için maliyet hesaplamasına giriş. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi.
Economic Benefits of Public Libraries: Cost- Benefit Analysis for Istanbul Orhan Kemal Provincial Public Library
Abstract
Public libraries, through their structural components and services, play a crucial role in addressing societal information needs, supporting education, contributing to cultural development, and strengthening the economic infrastructure of both households and the public sector. The broader the scope of library services, the greater their anticipated contribution to the economic framework. The primary aim of this study is to provide a more concrete understanding of the abstract relationship between information, culture, and economic infrastructure by utilizing a cost-benefit analysis to evaluate the costs and benefits associated with library services. Specifically, this research focuses on the Istanbul Orhan Kemal Provincial Public Library. Data regarding the library's operating expenses and usage for the year 2022 were obtained directly from the library. By aggregating the expenditure data, the total cost of the library for that year was calculated. The study further identified the various areas in which the library engages with its users, and analyzed the usage data for each month of the year. The market values of these services were either directly determined or estimated through the prices of substitute services. These values were then adjusted for inflation using data from the Turkish Statistical Institute (TUIK). After inflation adjustment, the total benefits derived from library services were computed by consolidating the usage statistics with the inflation-adjusted values. The findings reveal that the highest economic benefit is derived from the use of the library's collection, followed by the use of physical space, cultural events, reference services, and internet-computer access. For every 1 Turkish Lira invested in the library, a return of 2.08 Turkish Liras was generated, more than double the initial investment. The study also highlights that the library's insufficient staffing led to data losses, suggesting that the reported benefit (208%) could have been even higher with adequate staffing. The study concludes with a set of recommendations and proposes a practical cost-benefit analysis formula that can be applied to libraries in general. The originality of this study lies in its distinction as the first research in Turkey to substantiate the economic benefits of libraries.
References
- Akman, T. K. (2011). Kamu maliyesine giriş. İzmir: İlya İzmir Yayınevi.
- Atılgan D. (2003). Demokratikleşme sürecinde halk kütüphaneleri. Türk Kütüphaneciliği, 17(4), 381-385. http://www.tk.org.tr/index.php/TK/issue/view/29
- Barron, D., Williams, R.V., Bajally, S. Arns, J. ve Wilson, S. (2005). The economic impact of public libraries on South Carolina. South Carolina: The University of South Carolina. Erişim adresi: https://library.wyo.gov/wp-content/uploads/2020/07/SC-final-report-26-january.pdf
- Belanger, T. ve Young, H. (1983). The ALA glossary of library and information science. Chicago: American Library Association. https://archive.org/details/alaglossaryoflib00youn
- Elliot, D. S., Holt, G. E., Hayden, S. W. ve Holt, L. E. (2007). Measuring your library's value. Chicago: American Library Association.
- Emre, S. (2024) Halk kütüphanelerinin ekonomik etkisi: İstanbul Orhan Kemal İl Halk Kütüphanesi için maliyet-yarar analizi (Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara. https://openaccess.hacettepe.edu.tr/xmlui/handle/11655/34928
- Ersoy, O. (1962). Gezici kütüphaneler I. Türk Kütüphaneciliği, 11(3-4), 114-127 http://www.tk.org.tr/index.php/TK/issue/view/219
- Ertuna, İ. Ö. (1974). Maliyet muhasebesi. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Basımevi.
- Fatih Kaymakamlığı. (2024). İstanbul Orhan Kemal İl Halk Kütüphanesi. T.C. İçişleri Bakanlığı. Erişim adresi: http://www.fatih.gov.tr/istanbul-orhan-kemal-il-halk-kutuphanesi
- Funk, R. (1975). Kostenanalyse in wissenschaftlichen bibliotheken: Eine modelluntersuchung an der universitätsbibliothek der Technischen Universität Berlin. Berlin, Boston: Walter de Gruyter GmbH. https://doi.org/10.1515/9783111326030
- Gökçen, G., Çelenk, H. ve Horasan, E. (2014). Yönetim muhasebesi ve uygulamaları. İstanbul: Beta Yayınevi.
- Griffiths, J.M., King, D.W. ve Lynch, T. (2004). Taxpayer return on investment in Florida public libraries: Summary report. Florida: State Library and Archives. Erişim adresi: https://cefa.fsu.edu/sites/g/files/imported/storage/original/application/19565558cdcebf1df3c8f7530352864a.pdf
- Hazırlar, M. A. (2004). Halk kütüphanelerinde iç mimari. (Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi: Ankara. Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/giris.jsp
- International Federation of Library Association and Institutions-IFLA. (1986). Guidelines for public libraries. 3.rd. ed. München: K. G. Saur.
- Kaygusuz, S. Y. ve Dokur, Ş. (2014). Maliyet muhasebesi. Bursa: Dora Yayınevi.
- Leimkuhler, F. F. ve Cooper, M. D. (1970). Analytical Planning for University Libraries. California: California University. Erişim adresi: https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED040729.pdf
- Levin, Driscoll ve Fleeter. (2006). Economic benefits of public libraries: Southwestern Ohio’s return from investment in public libraries. Erişim adresi: https://static1.squarespace.com/static/5bf6023eec4eb7871ad7f98e/t/5bf82a2fc2241bd501f4285b/1542990385731/SW+Library+Econ+Benefits+Study+June+22+2006.pdf
- Öztaş, C. ve Zengin, E. (2008). Yerel yönetimler ve kültür hizmetleri. Journal of Social Policy Conferences, (54), 155-180. https://dergipark.org.tr/tr/pub/iusskd/issue/899/10101
- Pektaş, E. K. (2004). Büyük kent belediyelerini eğitim ve kültür hizmetlerine siyasi parti ideolojilerinin yansıması. (Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jspid=itlSxwH48O1EO15iSXve8Q&no=itlSxwH48O1EO15iSXve8Q
- Pung, C., Clarke A. ve Patten, L. (2004) Measuring the economic impact of the British library. New Review of Academic Librarianship, 10(1), 79-102. https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/13614530412331296826?scroll=top&needAccess=true
- Püsküllüoğlu, A. (2003). Arkadaş Türkçe sözlük. Ankara: Arkadaş Yayınevi.
- Rider, F. (1936). Library cost accounting. The Library Quarterly: Information, Community, Policy. 6(4), 331–381. http://www.jstor.org/stable/4302298
- Roberts, S. A. (1998). Financial and cost management for libraries and information services. London: Bowker-Saur.
- TDK (Türk Dil Kurumu) (2023). Genel açıklamalı sözlük. Ankara: TDK Yayınları. https://sozluk.gov.tr/ The Indiana Business Research Center. (2007). The economic impact of libraries in Indiana. Indianapolis: Indiana State Library. https://libraryresearchnetwork.org/economicimpact-libraries-indiana-2007/
- Uçak, N. Ö. (2004). Değişen bilgi ortamının danışma hizmetine etkisi. Türk Kütüphaneciliği, 18(4), 407-417. http://tk.org.tr/index.php/TK/article/view/227/220
- Uslu, M. S. (1991). Maliyet muhasebesi: Planlama ve kontrol açısından. Ankara: Gazi Üniversitesi Yayınları. Yavuz, E., Özgül, H. B., ve Susam, N. (2021). Türk bütçe sistemindeki değişimler ve performans esaslı program bütçe sistemine geçiş. Maliye Çalışmaları Dergisi, (65), 115-137. https://doi.org/10.26650/mcd2021-889262
- Yılmaz, B. (1995). Ankara’daki halk kütüphanesi kullanımı: Sosyo–ekonomik çözümleme. (Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. https://bby.hacettepe.edu.tr/yayinlar/40.pdf
- Yontar, A. (1990). Kütüphaneler için maliyet hesaplamasına giriş. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi.
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Library and Information Studies (Other) |
| Journal Section | Peer- Reviewed Articles |
| Authors | |
| Early Pub Date | May 23, 2025 |
| Publication Date | June 30, 2025 |
| Submission Date | November 9, 2024 |
| Acceptance Date | January 31, 2025 |
| Published in Issue | Year 2025 Volume: 8 Issue: 1 |
