Research Article
BibTex RIS Cite

Osmanlı-Rus Sınırında Son Rus Hamlesi: Kars-Sarıkamış Demiryolu’nun İnşası ve Lojistik Önemi

Year 2025, Issue: 22, 121 - 131, 31.07.2025

Resul Turan

https://doi.org/10.47072/demiryolu.1727644

Abstract

Bu çalışma, I. Dünya Savaşı arifesinde, 1913 yılında tamamlanan Kars-Sarıkamış demiryolunun inşaat sürecini, stratejik önemini ve askerî sonuçlarını arşiv belgeleri ve teknik raporlar ışığında analiz etmeyi amaçlamaktadır. Rus İmparatorluğu, 19. yüzyılın ikinci yarısında başlattığı ulaşım altyapısı seferberliği kapsamında özellikle Kafkasya gibi stratejik bölgelerde geniş çaplı demiryolu hatları inşa etmiştir. Bu çerçevede Önce Tiflis'i Rus merkezlerine bağlayan ana hatlar tamamlanmış, ardından Gümrü ve Kars gibi sınır şehirlerine uzanan ikincil hatlar inşa edilmiştir. Nihai aşamada ise Osmanlı sınırına yakın konumdaki Sarıkamış’a kadar uzanan son derece kritik bir demiryolu hattı faaliyete geçirilmiştir. Stratejik bir hamle olarak inşa edilen bu demiryolu, bölgedeki askerî-siyasi kontrolü güçlendirmiş, Osmanlı’nın ise lojistik altyapısının yetersizliğini daha görünür kılarak cephedeki dezavantajını derinleştirmiştir. Sarıkamış Harekâtı’nda Rus birlikleri demiryolu ağı sayesinde kış şartlarında dahi hızlı takviye alabilirken, Osmanlı ordusunun ulaşım altyapısındaki yetersizlikler nedeniyle ağır kayıplar vermesi, modern savaşlarda lojistiğin belirleyici rolünü açıkça ortaya koyan çarpıcı bir örnek teşkil etmiştir.

Keywords

Kars-Sarıkamış Demiryolu Askerî Lojistik Demiryolu Sarıkamış Harekâtı Kafkasya Rusya

References

  • [1] C. F. Bonnet, Practical railway engineering, 2nd ed. India: World Scientific, 2021.
  • [2] S. Hurinchuk, “The development of railway transport engineering in the russian empire in the second half of the nineteenth century,” Hist. Sci. Technol., vol. 9, no. 2(15), ss. 160–174, 2019, doi: 10.32703/2415-7422-2019-9-2(15)-160-174.
  • [3] V. Çernışev, “Ekonomiçeskaya politika pravitelstva po otnoşeniyu k jelez. Dorogam,” Jeleznodorojnoe Delo, ss. 351-354, 1914.
  • [4] T. Akaki, The Transportation of oil by sea. Bloomington, IN, USA: iUniverse, Inc., 2011, ss. 2-3.
  • [5] “Zakavkazskaya jeleznaya dorogi,” Voennaya Entsiklopediya, c. X. Peterburg, s. 432, 1912.
  • [6] M. Arslan Çinko ve Z. Eres, “Yeni demiryolu projeleri bağlamında kars demiryolu mirasının değerlendirilmesi,” Mimarlık, sy 407, ss. 62-69, 2019.
  • [7] Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi, 30-18-1-2 62/14/20, 15-30 (22.02.1936).
  • [8] M. van Creveld, Supplying war: Logistics from wallenstein to patton. Cambridge, UK: Cambridge University Press, 1997, s. 82.
  • [9] E. J. Hess, Civil war logistics: A study of military transportation. Baton Rouge, LA, USA: Louisiana State Univ. Press, 2017, s. 37.
  • [10] J. A. Lynn, Ed., Feeding mars: Logistics in western warfare from the middle ages to the present. London, U.K. and New York, NY, USA: Routledge, 1993, s. 185.
  • [11] H. Saygılı, “Osmanlı-rus kafkas cephesinde kars savunması (1828-1878)”, Atlas Sos. Bilim. Derg., C. 1, sy 9, ss. 1-25.
  • [12] C. Badem, Çarlık yönetiminde kars, ardahan, artvin (1878-1918). İstanbul, Türkiye: Aras Yayıncılık, 2021.
  • [13] Başkanlık Osmanlı Arşivi, (BOA), HR.TH., 268/97 (22.02.1902).
  • [14] Başkanlık Osmanlı Arşivi (BOA), HR.SFR.1., 160/76 (05.09.1911).
  • [15] Başkanlık Osmanlı Arşivi (BOA), BEO, 4074/305503 (24.07.1912).
  • [16] Başkanlık Osmanlı Arşivi (BOA), DH.EUM.5.Şb, 1/28 (17.08.1914).
  • [17] Tsentralnıy Gosudarstvennıy İstoriçeskiy Arhiv (TsGİA), Fond, 1276, Op. 8, delo. 265.
  • [18] Başkanlık Osmanlı Arşivi (BOA), HR.SFR.1., 152/30 (23.09.1909).
  • [19] M. Çınar, “1878 – 1950 yılları kars’ta demiryolu (dekovil hattı) çalışmaları,” Yüksek Lisans Tezi, Tarih Anabilim Dalı, Kafkas Üniv., Kars, 2021.
  • [20] M. Akimov, “Ofitsialnaya Çast,” Kavkaz, Tiflis, s. 1, Oktaybr 1911.
  • [21] Başkanlık Osmanlı Arşivi, (BOA), HR.SFR.1, 165/51 (06.08.1912).
  • [22] “Hronika,” Kavkaz, s. 5, Dekabr 1912.
  • [23] Başkanlık Osmanlı Arşivi (BOA), HR.SFR.1, 171/47 (11.11.1912).
  • [24] “Po Kavkazu,” Kavkaz, s. 3, Sentyabr 1912.
  • [25] Otçet po postroyke jeleznoy dorogi kars-sarıkamış: 1912-1913, Tipografiya Kantseleri Namestnika Yego İmperatorskago Veliçestva na Kavkaze, Tiflis, 1915.
  • [26] Great Britain Foreign Office and Board of Trade, Report for the year 1913 on the trade of the consular district of erzeroum. London, UK: Harrison and Sons, Diplomatic and Consular Reports, Annual Series, no. 5370, 1914.
  • [27] Başkanlık Osmanlı Arşivi, (BOA), DH, ŞFR, 39/195 (10.02.1914).
  • [28] Başkanlık Osmanlı Arşivi, (BOA), HR.SFR.1, 172/53 (04.03.1914).
  • [29] H. Necefoğlu, “Birinci dünya savaşı sırasında ıı.nikolay’ın kafkas seferi,” XVII. Türk Tarih Kongresi, Ankara: TTK, 2018, ss. 447-460.
  • [30] G. Dobenskiy, Yego imperatorskoe veliçestva gosudar imperator nikolay aleksandroviç, noyabr-dekabr 1914 g. Petrograd, Russia: Tip. Ministerstva Putei Soobsşeniya, 1915.
  • [31] N. G. Korsun, Sarıkamışskaya operatsiya: Na kavkazskom fronte mirovoy voynı v 1914-1915 godu. Moskva, SSSR: Voenizdat, 1937.
  • [32] W. E. D. Allen and P. Murattof, Kafkas harekatı. Ankara, Türkiye: Gen.Kur Basımevi., 1966.
  • [33] “Dva Goda Voynı Na Kavkazskom Fronte,” Kavkaz, Oktaybr 1916.
  • [34] T. Öğün, “Kafkas cephesinde rus ruleti: Sarıkamış harekâtı,” Yeni Türkiye, vol. 73, pp. 765-794, 2015.
  • [35] İ. H. Sunata, Gelibolu’dan kafkaslara birinci dünya savaşı anılarım. İstanbul, Türkiye: İş Bankası Kültür Yay.
  • [36] S. Tamçelik, “Osmanlı dönemi demiryollarının tarihi gelişimi içerisinde siyasî, iktisadî ve sosyal etkiler,” Erdem, vol. 12, no. 35, ss. 483-535, 2000.
  • [37] L. N., “Kars,” Kavkaz, s. 3, Oktaybr 1913.

The Strategic Rail Offensive on the Ottoman Frontier: The Kars-Sarıkamış Railway and Russian Military Logistics

Year 2025, Issue: 22, 121 - 131, 31.07.2025

Resul Turan

https://doi.org/10.47072/demiryolu.1727644

Abstract

This study aims to provide a comprehensive analysis of the construction process, strategic significance, and military consequences of the Kars–Sarıkamış railway, which was completed in 1913 on the eve of World War I, based on archival documents and technical reports. As part of the transportation infrastructure mobilization initiated by the Russian Empire in the second half of the 19th century, extensive railway lines were constructed, particularly in strategic regions such as the Caucasus. In this context, the primary lines connecting the administrative center of the region, Tiflis, to the Russian interior were completed first, followed by secondary lines extending to border cities such as Gyumri and Kars. In the final phase, a highly critical railway line was put into operation, extending as far as Sarıkamış, a location in close proximity to the Ottoman border. Constructed as a strategic move by the Russian Empire, this railway strengthened its military and political control over the region, while simultaneously exposing the inadequacy of the Ottoman Empire’s logistical infrastructure and deepening its disadvantage on the battlefield. During the Battle of Sarıkamış, Russian forces were able to receive rapid reinforcements even under harsh winter conditions thanks to the railway network, whereas the Ottoman army, suffering from poor transportation infrastructure, incurred heavy losses-offering a striking example of the decisive role of logistics in modern warfare.

Keywords

Kars- Sarıkamış Railway Military Logistics Railways Sarıkamış Campaign Caucasus Russia

References

  • [1] C. F. Bonnet, Practical railway engineering, 2nd ed. India: World Scientific, 2021.
  • [2] S. Hurinchuk, “The development of railway transport engineering in the russian empire in the second half of the nineteenth century,” Hist. Sci. Technol., vol. 9, no. 2(15), ss. 160–174, 2019, doi: 10.32703/2415-7422-2019-9-2(15)-160-174.
  • [3] V. Çernışev, “Ekonomiçeskaya politika pravitelstva po otnoşeniyu k jelez. Dorogam,” Jeleznodorojnoe Delo, ss. 351-354, 1914.
  • [4] T. Akaki, The Transportation of oil by sea. Bloomington, IN, USA: iUniverse, Inc., 2011, ss. 2-3.
  • [5] “Zakavkazskaya jeleznaya dorogi,” Voennaya Entsiklopediya, c. X. Peterburg, s. 432, 1912.
  • [6] M. Arslan Çinko ve Z. Eres, “Yeni demiryolu projeleri bağlamında kars demiryolu mirasının değerlendirilmesi,” Mimarlık, sy 407, ss. 62-69, 2019.
  • [7] Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi, 30-18-1-2 62/14/20, 15-30 (22.02.1936).
  • [8] M. van Creveld, Supplying war: Logistics from wallenstein to patton. Cambridge, UK: Cambridge University Press, 1997, s. 82.
  • [9] E. J. Hess, Civil war logistics: A study of military transportation. Baton Rouge, LA, USA: Louisiana State Univ. Press, 2017, s. 37.
  • [10] J. A. Lynn, Ed., Feeding mars: Logistics in western warfare from the middle ages to the present. London, U.K. and New York, NY, USA: Routledge, 1993, s. 185.
  • [11] H. Saygılı, “Osmanlı-rus kafkas cephesinde kars savunması (1828-1878)”, Atlas Sos. Bilim. Derg., C. 1, sy 9, ss. 1-25.
  • [12] C. Badem, Çarlık yönetiminde kars, ardahan, artvin (1878-1918). İstanbul, Türkiye: Aras Yayıncılık, 2021.
  • [13] Başkanlık Osmanlı Arşivi, (BOA), HR.TH., 268/97 (22.02.1902).
  • [14] Başkanlık Osmanlı Arşivi (BOA), HR.SFR.1., 160/76 (05.09.1911).
  • [15] Başkanlık Osmanlı Arşivi (BOA), BEO, 4074/305503 (24.07.1912).
  • [16] Başkanlık Osmanlı Arşivi (BOA), DH.EUM.5.Şb, 1/28 (17.08.1914).
  • [17] Tsentralnıy Gosudarstvennıy İstoriçeskiy Arhiv (TsGİA), Fond, 1276, Op. 8, delo. 265.
  • [18] Başkanlık Osmanlı Arşivi (BOA), HR.SFR.1., 152/30 (23.09.1909).
  • [19] M. Çınar, “1878 – 1950 yılları kars’ta demiryolu (dekovil hattı) çalışmaları,” Yüksek Lisans Tezi, Tarih Anabilim Dalı, Kafkas Üniv., Kars, 2021.
  • [20] M. Akimov, “Ofitsialnaya Çast,” Kavkaz, Tiflis, s. 1, Oktaybr 1911.
  • [21] Başkanlık Osmanlı Arşivi, (BOA), HR.SFR.1, 165/51 (06.08.1912).
  • [22] “Hronika,” Kavkaz, s. 5, Dekabr 1912.
  • [23] Başkanlık Osmanlı Arşivi (BOA), HR.SFR.1, 171/47 (11.11.1912).
  • [24] “Po Kavkazu,” Kavkaz, s. 3, Sentyabr 1912.
  • [25] Otçet po postroyke jeleznoy dorogi kars-sarıkamış: 1912-1913, Tipografiya Kantseleri Namestnika Yego İmperatorskago Veliçestva na Kavkaze, Tiflis, 1915.
  • [26] Great Britain Foreign Office and Board of Trade, Report for the year 1913 on the trade of the consular district of erzeroum. London, UK: Harrison and Sons, Diplomatic and Consular Reports, Annual Series, no. 5370, 1914.
  • [27] Başkanlık Osmanlı Arşivi, (BOA), DH, ŞFR, 39/195 (10.02.1914).
  • [28] Başkanlık Osmanlı Arşivi, (BOA), HR.SFR.1, 172/53 (04.03.1914).
  • [29] H. Necefoğlu, “Birinci dünya savaşı sırasında ıı.nikolay’ın kafkas seferi,” XVII. Türk Tarih Kongresi, Ankara: TTK, 2018, ss. 447-460.
  • [30] G. Dobenskiy, Yego imperatorskoe veliçestva gosudar imperator nikolay aleksandroviç, noyabr-dekabr 1914 g. Petrograd, Russia: Tip. Ministerstva Putei Soobsşeniya, 1915.
  • [31] N. G. Korsun, Sarıkamışskaya operatsiya: Na kavkazskom fronte mirovoy voynı v 1914-1915 godu. Moskva, SSSR: Voenizdat, 1937.
  • [32] W. E. D. Allen and P. Murattof, Kafkas harekatı. Ankara, Türkiye: Gen.Kur Basımevi., 1966.
  • [33] “Dva Goda Voynı Na Kavkazskom Fronte,” Kavkaz, Oktaybr 1916.
  • [34] T. Öğün, “Kafkas cephesinde rus ruleti: Sarıkamış harekâtı,” Yeni Türkiye, vol. 73, pp. 765-794, 2015.
  • [35] İ. H. Sunata, Gelibolu’dan kafkaslara birinci dünya savaşı anılarım. İstanbul, Türkiye: İş Bankası Kültür Yay.
  • [36] S. Tamçelik, “Osmanlı dönemi demiryollarının tarihi gelişimi içerisinde siyasî, iktisadî ve sosyal etkiler,” Erdem, vol. 12, no. 35, ss. 483-535, 2000.
  • [37] L. N., “Kars,” Kavkaz, s. 3, Oktaybr 1913.
There are 37 citations in total.

Details

Primary Language Turkish
Subjects Transportation and Traffic
Journal Section Article
Authors

Resul Turan 0000-0002-7832-0552

Publication Date July 31, 2025
Submission Date June 26, 2025
Acceptance Date July 17, 2025
Published in Issue Year 2025 Issue: 22

Cite

IEEE R. Turan, “Osmanlı-Rus Sınırında Son Rus Hamlesi: Kars-Sarıkamış Demiryolu’nun İnşası ve Lojistik Önemi”, Demiryolu Mühendisliği, no. 22, pp. 121–131, July 2025, doi: 10.47072/demiryolu.1727644.