Research Article
BibTex RIS Cite

A Literature Review in The Genre of Ilmihāl: Abu’l-Leys al-Samarqandī’s Muqaddimat al-Ṣalāt and Related Studies

Year 2025, Volume: 13 Issue: 1, 1 - 22, 31.05.2025

Necmettin Azak

https://doi.org/10.33931/dergiabant.1600022

Abstract

Abu’l-Leys al-Samarqandī’s Muqaddimat al-Ṣalāt holds a significant position in the ilmihāl literature by systematically presenting the views of the Hanafi school on issues related to prayer, ablution, and ritual purity. While the extensive corpus of commentaries (sharḥ), glosses (ḥāshiya), translations, and versified works has facilitated its widespread influence across various regions, challenges such as issues of attribution, manuscript variations, and methodological discrepancies have rendered the associated literature complex. This study aims to analyze the historical context of the text and the body of scholarship surrounding it, focusing on problems such as inaccuracies in manuscript cataloging, attribution ambiguities, and incomplete transcriptions. The primary objective is to identify and classify manuscripts to address these longstanding issues. Furthermore, a comparative analysis methodology is employed to elucidate historical and methodological divergences more clearly. By identifying methodological deficiencies in the existing literature, the study seeks to provide a solid foundation for future research. To this end, it proposes a more meticulous source analysis and a critical approach to ensure accurate evaluation of the works related to Muqaddimat al-Ṣalāt. Consequently, the study aspires to comprehensively uncover the scholarly and cultural legacy of this pivotal work.

Keywords

Islamic Law Ilmihāl Abu’l-Leys al-Samarqandī Muqaddimat al-Ṣalāt Manuscript

References

  • Abdullah Muhammed Habeşî. Câmiu’ş-şurûh ve’l-havâşî. 3 Cilt. Ebu Dabi: el-Mecmeʿu’s-Sekâfî, 2004.
  • Arpaguş, Hatice Kelpetin. “Bir Telif Türü Olarak İlmihal Tarihî Geçmişi ve Fonksiyonu”. M.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/22 (2002), 25-56.
  • Arpaguş, Hatice Kelpetin. “İlmihal”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 22/139-141. Ankara: TDV Yayınları, 2000.
  • Askalânî, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b Alî b. Muhammed İbn Hacer. İnbâü’l-gumr bi-ebnâi’l-umr. 4 Cilt. Mısır: Lecnetü İhyâi’t-Türâsi’l-İslâmî, 1969.
  • Aynacı, Mediha. Osmanlı Kuruluş Dönemi Türkçe İlmihal Eserleri Çerçevesinde İlmihallerin Fıkhî Yönden Değerlendirilmesi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2009.
  • Bağdâdî, İsmail Paşa. Hediyyetü’l-ârifîn esmâü’l-müellifîn ve âsârü’l-musannifîn. 2 Cilt. Beyrut: Darü’t-Türâsi’l-Arabiyye, İstanbul 1951-Ofset baskı-., ts.
  • Bağdâdî, İsmail Paşa. Îzâhü’l-meknûn fî zeyl-i ala Keşfü’z-zunûn an esâmi’l-kütüb ve’l-fünûn. 2 Cilt. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1947.
  • Carl, Brockelmann. Târîhu’l-edebi’l-Arabî. 2 Cilt. Kahire, 1993.
  • Demirî, Tâcüddîn Behrâm b. Abdullah b. Abdülazîz. Tahbîru’l-Muhtasar ve huve’ş-şerhu’l-vasatu li-Behrâm alâ Muhtasarı Halîl. 5 Cilt. Mısır: Merkez Necibeviyye li’l-Mahtûtât ve Hitmetü’t-Türâs, 2013.
  • Dinler, Ferit. Ebu’l-Leys es-Semerkandi ve Mukaddimetü’s-Salat İsimli Eserinin Tahkiki. Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
  • Dinler, Ferit. “Ebü’l-Leys es-Semerkandî’nin (v. 373/983) Mukaddimetü’s-Salât İsimli Eserinin Tahkikli Neşri”. İslam Hukuku Araştırmalar Dergisi 28 (2016), 519-563.
  • Erdoğan, Mehmet. Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Ensar Neşriyat, 5. Basım, 2015.
  • Güman, Osman. “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e İlmihal Literatürü (1839-1922)”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 12/23 (2014), 167-211.
  • İbn Kutluboğa, Ebü’l-Fidâ Zeynüddîn Kâsım. Tâcü’t-terâcim ve ’t-tabakât. Dımaşk: Dâru’l-Kalem, 1992.
  • İbnü’l-İmâd, Ebü’l-Felah Abdülhay b. Ahmed b. Muhammed. Şezerâtü’z-zeheb fî ahbâri men zeheb. nşr. Abdülkadir el-Arnaûd-Mahmud el-Arnaûd. 11 Cilt. Dımaşk: Dâru İbn Kesîr, 1. Basım, 1986.
  • Kahraman, Abdullah. “Cumhuriyet Dönemi İlmihalleri: Fıkıh ve Toplumsal İhtiyaç Bakımından Bir Değerlendirme”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 12/24 (2014), 147-172.
  • Karabulut, Ali Rıza - Karabulut, Ahmet Turan. Mu’cemü’t-târîhu’t-türâsi’l-İslâmî fi mektebeti’l-âlemi’l-mahtûtât ve’l-matbûât. 6 Cilt. Kayseri: Dâru’l-Akabe, 2001.
  • Kâtib Çelebi, Hacı Halife Mustafa b. Abdullah. Keşfü’z-zunûn an esâmi’l-kütüb ve’l-fünûn: tsh. M.[ehmet] Şerefettin Yaltkaya, Kilisli Rifat Bilge. 2 Cilt. Ankara: Maârif Vekalet, 1941.
  • Kâtib Çelebi, Hacı Halife Mustafa b. Abdullah. Süllemü’l-vusûl ilâ tabakâti’l-fuhûl. 6 Cilt. İstanbul: İRSİKA, 2010.
  • Kaylı, Ahmet. A Critical Study of Birgivi Mehmed Efendi’s (d.981/1573) Works and Their Dissemination in Manuscript Form. İstanbul: Boğaziçi University, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2010.
  • Kehhâle, Ömer Rızâ. Muʿcemü’l-müellifin: Terâcîmu musannifi’l-kütübi’l-Arabiyye. 15 Cilt. Beyrut: Mektebetü’l-Müsennâ, 1431.
  • Küçük, Salim. “Satır Altı Kur’an Tercümeleri Üzerine”. Türk Ekini Dil ve Kültür Dergisi 5 (2020), 13-20.
  • Muhammed Nevevî b. Ömer b. Arabî. Katrü’l-gays fî şerhi mesâili Ebi’l-Leys. İstanbul: Haşimi Yayınevi, 2016. Şurûtu’s-salât. İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1361.
  • Öngören, Reşat. “Kutbüddin İznikî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 26/485-486. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
  • Özkan, Mustafa. Kitab-ı Mukaddime-i Ebi’l-Leysi es-Semerkandi. Konya: Palet Yayınları, 2018.
  • Sehâvî, Şemsüddîn Muhammed b. Abdurrahmân. el-Makâsıdü’l-hasene fî beyânikesîrin mine’l-ehâdîsi’l-müştehira ale’l-elsine. 5 Cilt. Dımaşk: Dârü’l-Meymene li’n-Neşr ve’t-Tevzi’, 2005.
  • Serahsî, Şemsüleimme Muhammed b. Ahmed. el-Mebsût. 31 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1978.
  • Sezgin, Fuat. Târîhu’t-türâsi’l-Arabî. 4 Cilt. Riyad: Câmiatü’l-İmâm Muhammed b. Suûdi’l-İslâmiyye, 1991.
  • Şeybânî, Muhammed b. Hasen. Kitâbü’l-kesb. thk. Abdülfettah Ebû Ğudde. 1 Cilt. Haleb: Mektebetü’l-Matbûâti’l’İslâmiyye, 1997.
  • Toparlı, Recep. Kitab-ı Mukaddime-i Ebi’l-Leysi es-Semerkandi. Erzurum, 1986.
  • Uleymî, Mucîruddîn Ebü’l-Yemen Abdurrahman b. Muhammed b. Abdurrahman. el-Ünsü’l-celîl bi-târîhi’l-Kudsi ve’l-Halîl. 2 Cilt. Umman: Mektebetü Dendîs, 1999.
  • Yaşaroğlu, M. Kâmil. “Mızraklı İlmihal”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 30/5-6. Ankara: TDV Yayınları, 2020,
  • Zajaczkowski, Ananiasz. Le Traite Arabe Mukaddima D’abou’l-Lait As-Samarkandi, En Version Mamelouk-Kiptchak. Warszawa, 1962.
  • Ziriklî, Hayreddin. el-Aʿlâm: Kâmûsu terâcîmi li-eşheri’r-ricâl ve’n-nisâ mine’l-Arabi’l-müsta’ribîn ve’l-müsteşrikîn. 8 Cilt. Beyrut: Dârü’l-İlm li’l-Melâyin, 15. Basım, 2002.
  • Yazma Eser Kaynaklar:
  • Alkamî, Halil b. Mukbil b. Abdullah. Müntehabü’t-Tavzîh. Kahire: el-Mektebetü’l-Ezheriyye, Fıkhu’l-Hanefî 2252, Halim 33133, 1b-160a.
  • Gencânî, Cibril b. Hasan. b. Osman. et-Takdüme fî şerhi’l-Mukaddime. İstanbul: Hacı Selim Ağa Yazma Eser Kütüphanesi, Hacı Selim Ağa, 393, 31a-198b.
  • Gencâvî, Cibril b. Hasan. b. Osman. et-Takdüme fî şerhi’l-Mukaddime. Manisa: Manisa Yazma Eser Kütüphanesi, Manisa Akhisar Zeynelzade, 5474, 1a-177b.
  • Gencâvî, Cibril b. Hasan. b. Osman. et-Takdüme fî şerhi’l-Mukaddime. Manisa: Manisa Yazma Eser Kütüphanesi, Manisa İl Halk Kütüphanesi, 729, 1a-120b.
  • Gencâvî, Cibril b. Hasan. b. Osman. et-Takdüme fî şerhi’l-Mukaddime. Erzurum: Erzurum Yazma Eser Kütüphanesi, Yazmalar, 119, 1a-162b.
  • Gencevî, Cibril b. Hasan. b. Osman. et-Takdüme fî şerhi’l-Mukaddime. İstanbul: Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Bağdatlı Vehbi, 409, 1a-201a.
  • Halebî, Muhammed b. İbrahim b. Muhammed. Şerhu Mukaddimeti Ebi’l-Leys. Kahire: Mektebetü’t-Teymûriyye, Fıkıh 12, 1972, 1b-60a.
  • İbn Abdişşekûr, Abdullah b. Abdişşekûr el-Mekkî. Tuhfetü’s-sıbyân. Kahire: Mektebetü Haremi’ş-Şerîf, 1787, 1b-3a.
  • İbn Abdişşekûr, Abdullah b. Abdişşekûr el-Mekkî. Tuhfetü’s-sıbyân. Kahire: el-Mektebetü’l-Ezheriyye, Fıkhu’l-Hanefî 5903, 98453, 1b-5b.
  • Kâdîzâde, Muhammed b. Muhammed. Katarâtü’l-gays alâ Mukaddimeti’l-fakîh Ebi’l-Leys. İstanbul: Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Şehid Ali Paşa, 906, 1a-41a.
  • Karamânî, Muslihuddîn Mustafa b. Zekeriya b. Aydoğmuş. et-Tavzîh. İstanbul: Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Ayasofya, 1270, 1a-247a.
  • Karamânî, Muslihuddîn Mustafa b. Zekeriya b. Aydoğmuş. et-Tavzîh. İstanbul: Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Hacı Mahmud Efendi, 1815, 1a-134b.
  • Karamânî, Muslihuddîn Mustafa b. Zekeriya b. Aydoğmuş. Muhtasaru’t-Tavzîh. İstanbul: Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Yazma Bağışlar, 7817, 1b-91b.
  • Mağribi, Halil Ebü’l-Mürşid. Muhaddarâtü’l-fühûm fî mâ yete‘allaku bi’t-terâcimi ve’l-ulûm. Kahire: el-Mektebetü’l-Ezheriyye, Genel 43143, 1b-23b.
  • Manzum Mukaddime. İstanbul: Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Laleli, 3706-33, 350b-358b.
  • Şerhu Mukaddimeti Ebi’l-Leys. İstanbul: Hacı Selim Ağa Yazma Eser Kütüphanesi, Kemankeş, 688-01, 1b-51b.
  • Şerhu Mukaddimeti Ebi’l-Leys. İstanbul: Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Reşid Efendi, 232, 8b-55b.
  • Şerhu Mukaddimeti Ebi’l-Leys. İstanbul: Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Mehmet Taviloğlu, 149, 1a-71b.
  • Şerhu Mukaddimeti Ebi’l-Leys. İstanbul: Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, İzmirli İsmail Hakkı, 713, 1a-64a.
  • Şerhu Mukaddimeti Ebi’l-Leys. İstanbul: Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Ayasofya, 4791-03, 1b-101a.
  • Şerhu Mukaddimeti Ebi’l-Leys. İstanbul: Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Antalya Tekelioğlu, 208-01, 1b-62a.
  • Şerhu Mukaddimeti Ebi’l-Leys. İstanbul: Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Ayasofya, 1447-02, 19b-32b.
  • Şerhu Mukaddimeti Ebi’l-Leys. İstanbul: Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Reşid Efendi, 1025-09, 220a-263b.
  • Terceme-i Mukaddime-i Ebi’l-Leys. İstanbul: Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Ayasofya, 1451, 1b-47b.
  • Terceme-i Mukaddime-i Ebi’l-Leys. İstanbul: Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Ayasofya, 1449, 1b-27b.
  • Terceme-i Mukaddime-i Ebi’l-Leys. İstanbul: Kastamonu Yazma Eser Kütüphanesi, Kastamonu Halk Kütüphanesi, 320, 1b-20b.
  • Terceme-i Mukaddime-i Ebi’l-Leys. İstanbul: Beyazıt Yazma Eser Kütüphanesi, Beyazıt, B2534, 1a-110a.
  • Terceme-i Mukaddime-i Ebi’l-Leys. İstanbul: Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Yazma Bağışlar, 3737-01, 1a-48a.
  • Terceme-i Mukaddime-i Ebi’l-Leys. İstanbul: Kastamonu Yazma Eser Kütüphanesi, Kastamonu Halk Kütüphanesi, 320, 21a-80b.
  • Terceme-i Mukaddime-i Ebi’l-Leys. İstanbul: Kastamonu Yazma Eser Kütüphanesi, Kastamonu Halk Kütüphanesi, 2666-02, 250b-291a.
  • Terceme-i Şurûtu’s-Salât. İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1361.
  • Terceme-i Şurûtu’s-salât. İstanbul: Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Atıf Efendi, 2795, 117a-127a.
  • Semerkandî, Ebü’l-Leys Nasr b. Muhammed. Kitâbü Mukaddimeti Ebi’l-Leys. İstanbul: Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Ayasofya, 1443, 1b-32a.
  • Semerkandî, Ebü’l-Leys Nasr b. Muhammed. Kitâbü Mukaddimeti Ebi’l-Leys es-Semerkandî. İstanbul: Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Ayasofya, 1450, 1b-35b.
  • Semerkandî, Ebü’l-Leys Nasr b. Muhammed. Kitâbü’l-Mukaddime. İstanbul: Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Ayasofya, 1442, 1b-41a.
  • Semerkandî, Ebü’l-Leys Nasr b. Muhammed. Kitâbü’l-Mukaddime fi’l-fikhi alâ mezhebi’l-İmâm Ebî Hanîfe. İstanbul: Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Ayasofya, 511, 32b-66a.
  • Sentecî, Abdullah b. Muhammed b. Muhammed. el-Mutavvel şerhu Mukaddimeti Ebi’l-Leys. Kahire: el-Mektebetü’l-Ezheriyye, 45900, 1b-47b.

İlmihal Türünde Bir Literatür İncelemesi: Ebü’l-Leys Es-Semerkandî’nin Mukaddimetü’s-Salâtı ve Üzerine Yapılan Çalışmalar

Year 2025, Volume: 13 Issue: 1, 1 - 22, 31.05.2025

Necmettin Azak

https://doi.org/10.33931/dergiabant.1600022

Abstract

Ebü’l-Leys es-Semerkandî’nin Mukaddimetü’s-salât adlı eseri Hanefî mezhebinin namaz, abdest ve taharet konularındaki görüşlerini sistematik bir şekilde sunarak ilmihâl literatüründe önemli bir yer edinmiştir. Üzerine yazılan şerh, haşiye, tercüme ve manzum çalışmalar eserin geniş bir coğrafyada etkili olmasını sağlamışsa da bu metinlerin aidiyeti, nüsha varyasyonları ve yöntem farklılıkları gibi sorunlar literatürü karmaşıklaştırmıştır. Bu makale, eserin tarihî bağlamını ve üzerine yapılan çalışmaları analiz ederek yazma eser kataloglarındaki yanlışlıklar, aidiyet karmaşaları ve eksik istinsahlar gibi sorunları ele almaktadır. Çalışmada, yazma eserlerin tespit ve tasnifi, literatürdeki sorunların giderilmesine yönelik birincil hedef olarak belirlenmiştir. Ayrıca tarihî bağlamın ve yöntemsel farkların daha net ortaya konması için karşılaştırmalı bir analiz yöntemi kullanılmıştır. Literatürdeki metodolojik eksiklikleri belirleyerek, gelecekte yapılacak çalışmalara sağlam bir temel oluşturmayı hedeflemektedir. Bu kapsamda, eser üzerine yapılan çalışmaların doğru değerlendirilmesini sağlamak için daha titiz bir kaynak taraması ve eleştirel bir yöntem önerilmektedir. Böylece, Mukaddimetü’s-salât’ın ilmî ve kültürel mirası daha kapsamlı bir şekilde ortaya konulabilecektir.

Keywords

İslam Hukuku İlmihal Ebü’l-Leys es-Semerkandî Mukaddimetü’s-Salât Yazma Eser

References

  • Abdullah Muhammed Habeşî. Câmiu’ş-şurûh ve’l-havâşî. 3 Cilt. Ebu Dabi: el-Mecmeʿu’s-Sekâfî, 2004.
  • Arpaguş, Hatice Kelpetin. “Bir Telif Türü Olarak İlmihal Tarihî Geçmişi ve Fonksiyonu”. M.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/22 (2002), 25-56.
  • Arpaguş, Hatice Kelpetin. “İlmihal”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 22/139-141. Ankara: TDV Yayınları, 2000.
  • Askalânî, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b Alî b. Muhammed İbn Hacer. İnbâü’l-gumr bi-ebnâi’l-umr. 4 Cilt. Mısır: Lecnetü İhyâi’t-Türâsi’l-İslâmî, 1969.
  • Aynacı, Mediha. Osmanlı Kuruluş Dönemi Türkçe İlmihal Eserleri Çerçevesinde İlmihallerin Fıkhî Yönden Değerlendirilmesi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2009.
  • Bağdâdî, İsmail Paşa. Hediyyetü’l-ârifîn esmâü’l-müellifîn ve âsârü’l-musannifîn. 2 Cilt. Beyrut: Darü’t-Türâsi’l-Arabiyye, İstanbul 1951-Ofset baskı-., ts.
  • Bağdâdî, İsmail Paşa. Îzâhü’l-meknûn fî zeyl-i ala Keşfü’z-zunûn an esâmi’l-kütüb ve’l-fünûn. 2 Cilt. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1947.
  • Carl, Brockelmann. Târîhu’l-edebi’l-Arabî. 2 Cilt. Kahire, 1993.
  • Demirî, Tâcüddîn Behrâm b. Abdullah b. Abdülazîz. Tahbîru’l-Muhtasar ve huve’ş-şerhu’l-vasatu li-Behrâm alâ Muhtasarı Halîl. 5 Cilt. Mısır: Merkez Necibeviyye li’l-Mahtûtât ve Hitmetü’t-Türâs, 2013.
  • Dinler, Ferit. Ebu’l-Leys es-Semerkandi ve Mukaddimetü’s-Salat İsimli Eserinin Tahkiki. Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
  • Dinler, Ferit. “Ebü’l-Leys es-Semerkandî’nin (v. 373/983) Mukaddimetü’s-Salât İsimli Eserinin Tahkikli Neşri”. İslam Hukuku Araştırmalar Dergisi 28 (2016), 519-563.
  • Erdoğan, Mehmet. Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Ensar Neşriyat, 5. Basım, 2015.
  • Güman, Osman. “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e İlmihal Literatürü (1839-1922)”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 12/23 (2014), 167-211.
  • İbn Kutluboğa, Ebü’l-Fidâ Zeynüddîn Kâsım. Tâcü’t-terâcim ve ’t-tabakât. Dımaşk: Dâru’l-Kalem, 1992.
  • İbnü’l-İmâd, Ebü’l-Felah Abdülhay b. Ahmed b. Muhammed. Şezerâtü’z-zeheb fî ahbâri men zeheb. nşr. Abdülkadir el-Arnaûd-Mahmud el-Arnaûd. 11 Cilt. Dımaşk: Dâru İbn Kesîr, 1. Basım, 1986.
  • Kahraman, Abdullah. “Cumhuriyet Dönemi İlmihalleri: Fıkıh ve Toplumsal İhtiyaç Bakımından Bir Değerlendirme”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 12/24 (2014), 147-172.
  • Karabulut, Ali Rıza - Karabulut, Ahmet Turan. Mu’cemü’t-târîhu’t-türâsi’l-İslâmî fi mektebeti’l-âlemi’l-mahtûtât ve’l-matbûât. 6 Cilt. Kayseri: Dâru’l-Akabe, 2001.
  • Kâtib Çelebi, Hacı Halife Mustafa b. Abdullah. Keşfü’z-zunûn an esâmi’l-kütüb ve’l-fünûn: tsh. M.[ehmet] Şerefettin Yaltkaya, Kilisli Rifat Bilge. 2 Cilt. Ankara: Maârif Vekalet, 1941.
  • Kâtib Çelebi, Hacı Halife Mustafa b. Abdullah. Süllemü’l-vusûl ilâ tabakâti’l-fuhûl. 6 Cilt. İstanbul: İRSİKA, 2010.
  • Kaylı, Ahmet. A Critical Study of Birgivi Mehmed Efendi’s (d.981/1573) Works and Their Dissemination in Manuscript Form. İstanbul: Boğaziçi University, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2010.
  • Kehhâle, Ömer Rızâ. Muʿcemü’l-müellifin: Terâcîmu musannifi’l-kütübi’l-Arabiyye. 15 Cilt. Beyrut: Mektebetü’l-Müsennâ, 1431.
  • Küçük, Salim. “Satır Altı Kur’an Tercümeleri Üzerine”. Türk Ekini Dil ve Kültür Dergisi 5 (2020), 13-20.
  • Muhammed Nevevî b. Ömer b. Arabî. Katrü’l-gays fî şerhi mesâili Ebi’l-Leys. İstanbul: Haşimi Yayınevi, 2016. Şurûtu’s-salât. İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1361.
  • Öngören, Reşat. “Kutbüddin İznikî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 26/485-486. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
  • Özkan, Mustafa. Kitab-ı Mukaddime-i Ebi’l-Leysi es-Semerkandi. Konya: Palet Yayınları, 2018.
  • Sehâvî, Şemsüddîn Muhammed b. Abdurrahmân. el-Makâsıdü’l-hasene fî beyânikesîrin mine’l-ehâdîsi’l-müştehira ale’l-elsine. 5 Cilt. Dımaşk: Dârü’l-Meymene li’n-Neşr ve’t-Tevzi’, 2005.
  • Serahsî, Şemsüleimme Muhammed b. Ahmed. el-Mebsût. 31 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1978.
  • Sezgin, Fuat. Târîhu’t-türâsi’l-Arabî. 4 Cilt. Riyad: Câmiatü’l-İmâm Muhammed b. Suûdi’l-İslâmiyye, 1991.
  • Şeybânî, Muhammed b. Hasen. Kitâbü’l-kesb. thk. Abdülfettah Ebû Ğudde. 1 Cilt. Haleb: Mektebetü’l-Matbûâti’l’İslâmiyye, 1997.
  • Toparlı, Recep. Kitab-ı Mukaddime-i Ebi’l-Leysi es-Semerkandi. Erzurum, 1986.
  • Uleymî, Mucîruddîn Ebü’l-Yemen Abdurrahman b. Muhammed b. Abdurrahman. el-Ünsü’l-celîl bi-târîhi’l-Kudsi ve’l-Halîl. 2 Cilt. Umman: Mektebetü Dendîs, 1999.
  • Yaşaroğlu, M. Kâmil. “Mızraklı İlmihal”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 30/5-6. Ankara: TDV Yayınları, 2020,
  • Zajaczkowski, Ananiasz. Le Traite Arabe Mukaddima D’abou’l-Lait As-Samarkandi, En Version Mamelouk-Kiptchak. Warszawa, 1962.
  • Ziriklî, Hayreddin. el-Aʿlâm: Kâmûsu terâcîmi li-eşheri’r-ricâl ve’n-nisâ mine’l-Arabi’l-müsta’ribîn ve’l-müsteşrikîn. 8 Cilt. Beyrut: Dârü’l-İlm li’l-Melâyin, 15. Basım, 2002.
  • Yazma Eser Kaynaklar:
  • Alkamî, Halil b. Mukbil b. Abdullah. Müntehabü’t-Tavzîh. Kahire: el-Mektebetü’l-Ezheriyye, Fıkhu’l-Hanefî 2252, Halim 33133, 1b-160a.
  • Gencânî, Cibril b. Hasan. b. Osman. et-Takdüme fî şerhi’l-Mukaddime. İstanbul: Hacı Selim Ağa Yazma Eser Kütüphanesi, Hacı Selim Ağa, 393, 31a-198b.
  • Gencâvî, Cibril b. Hasan. b. Osman. et-Takdüme fî şerhi’l-Mukaddime. Manisa: Manisa Yazma Eser Kütüphanesi, Manisa Akhisar Zeynelzade, 5474, 1a-177b.
  • Gencâvî, Cibril b. Hasan. b. Osman. et-Takdüme fî şerhi’l-Mukaddime. Manisa: Manisa Yazma Eser Kütüphanesi, Manisa İl Halk Kütüphanesi, 729, 1a-120b.
  • Gencâvî, Cibril b. Hasan. b. Osman. et-Takdüme fî şerhi’l-Mukaddime. Erzurum: Erzurum Yazma Eser Kütüphanesi, Yazmalar, 119, 1a-162b.
  • Gencevî, Cibril b. Hasan. b. Osman. et-Takdüme fî şerhi’l-Mukaddime. İstanbul: Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Bağdatlı Vehbi, 409, 1a-201a.
  • Halebî, Muhammed b. İbrahim b. Muhammed. Şerhu Mukaddimeti Ebi’l-Leys. Kahire: Mektebetü’t-Teymûriyye, Fıkıh 12, 1972, 1b-60a.
  • İbn Abdişşekûr, Abdullah b. Abdişşekûr el-Mekkî. Tuhfetü’s-sıbyân. Kahire: Mektebetü Haremi’ş-Şerîf, 1787, 1b-3a.
  • İbn Abdişşekûr, Abdullah b. Abdişşekûr el-Mekkî. Tuhfetü’s-sıbyân. Kahire: el-Mektebetü’l-Ezheriyye, Fıkhu’l-Hanefî 5903, 98453, 1b-5b.
  • Kâdîzâde, Muhammed b. Muhammed. Katarâtü’l-gays alâ Mukaddimeti’l-fakîh Ebi’l-Leys. İstanbul: Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Şehid Ali Paşa, 906, 1a-41a.
  • Karamânî, Muslihuddîn Mustafa b. Zekeriya b. Aydoğmuş. et-Tavzîh. İstanbul: Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Ayasofya, 1270, 1a-247a.
  • Karamânî, Muslihuddîn Mustafa b. Zekeriya b. Aydoğmuş. et-Tavzîh. İstanbul: Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Hacı Mahmud Efendi, 1815, 1a-134b.
  • Karamânî, Muslihuddîn Mustafa b. Zekeriya b. Aydoğmuş. Muhtasaru’t-Tavzîh. İstanbul: Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Yazma Bağışlar, 7817, 1b-91b.
  • Mağribi, Halil Ebü’l-Mürşid. Muhaddarâtü’l-fühûm fî mâ yete‘allaku bi’t-terâcimi ve’l-ulûm. Kahire: el-Mektebetü’l-Ezheriyye, Genel 43143, 1b-23b.
  • Manzum Mukaddime. İstanbul: Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Laleli, 3706-33, 350b-358b.
  • Şerhu Mukaddimeti Ebi’l-Leys. İstanbul: Hacı Selim Ağa Yazma Eser Kütüphanesi, Kemankeş, 688-01, 1b-51b.
  • Şerhu Mukaddimeti Ebi’l-Leys. İstanbul: Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Reşid Efendi, 232, 8b-55b.
  • Şerhu Mukaddimeti Ebi’l-Leys. İstanbul: Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Mehmet Taviloğlu, 149, 1a-71b.
  • Şerhu Mukaddimeti Ebi’l-Leys. İstanbul: Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, İzmirli İsmail Hakkı, 713, 1a-64a.
  • Şerhu Mukaddimeti Ebi’l-Leys. İstanbul: Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Ayasofya, 4791-03, 1b-101a.
  • Şerhu Mukaddimeti Ebi’l-Leys. İstanbul: Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Antalya Tekelioğlu, 208-01, 1b-62a.
  • Şerhu Mukaddimeti Ebi’l-Leys. İstanbul: Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Ayasofya, 1447-02, 19b-32b.
  • Şerhu Mukaddimeti Ebi’l-Leys. İstanbul: Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Reşid Efendi, 1025-09, 220a-263b.
  • Terceme-i Mukaddime-i Ebi’l-Leys. İstanbul: Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Ayasofya, 1451, 1b-47b.
  • Terceme-i Mukaddime-i Ebi’l-Leys. İstanbul: Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Ayasofya, 1449, 1b-27b.
  • Terceme-i Mukaddime-i Ebi’l-Leys. İstanbul: Kastamonu Yazma Eser Kütüphanesi, Kastamonu Halk Kütüphanesi, 320, 1b-20b.
  • Terceme-i Mukaddime-i Ebi’l-Leys. İstanbul: Beyazıt Yazma Eser Kütüphanesi, Beyazıt, B2534, 1a-110a.
  • Terceme-i Mukaddime-i Ebi’l-Leys. İstanbul: Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Yazma Bağışlar, 3737-01, 1a-48a.
  • Terceme-i Mukaddime-i Ebi’l-Leys. İstanbul: Kastamonu Yazma Eser Kütüphanesi, Kastamonu Halk Kütüphanesi, 320, 21a-80b.
  • Terceme-i Mukaddime-i Ebi’l-Leys. İstanbul: Kastamonu Yazma Eser Kütüphanesi, Kastamonu Halk Kütüphanesi, 2666-02, 250b-291a.
  • Terceme-i Şurûtu’s-Salât. İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1361.
  • Terceme-i Şurûtu’s-salât. İstanbul: Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Atıf Efendi, 2795, 117a-127a.
  • Semerkandî, Ebü’l-Leys Nasr b. Muhammed. Kitâbü Mukaddimeti Ebi’l-Leys. İstanbul: Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Ayasofya, 1443, 1b-32a.
  • Semerkandî, Ebü’l-Leys Nasr b. Muhammed. Kitâbü Mukaddimeti Ebi’l-Leys es-Semerkandî. İstanbul: Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Ayasofya, 1450, 1b-35b.
  • Semerkandî, Ebü’l-Leys Nasr b. Muhammed. Kitâbü’l-Mukaddime. İstanbul: Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Ayasofya, 1442, 1b-41a.
  • Semerkandî, Ebü’l-Leys Nasr b. Muhammed. Kitâbü’l-Mukaddime fi’l-fikhi alâ mezhebi’l-İmâm Ebî Hanîfe. İstanbul: Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Ayasofya, 511, 32b-66a.
  • Sentecî, Abdullah b. Muhammed b. Muhammed. el-Mutavvel şerhu Mukaddimeti Ebi’l-Leys. Kahire: el-Mektebetü’l-Ezheriyye, 45900, 1b-47b.
There are 72 citations in total.

Details

Primary Language Turkish
Subjects Islamic Law
Journal Section Articles
Authors

Necmettin Azak 0000-0001-8383-5756

Publication Date May 31, 2025
Submission Date December 11, 2024
Acceptance Date December 23, 2024
Published in Issue Year 2025 Volume: 13 Issue: 1

Cite

ISNAD Azak, Necmettin. “İlmihal Türünde Bir Literatür İncelemesi: Ebü’l-Leys Es-Semerkandî’nin Mukaddimetü’s-Salâtı Ve Üzerine Yapılan Çalışmalar”. Dergiabant 13/1 (May 2025), 1-22. https://doi.org/10.33931/dergiabant.1600022.
 Download Cover Image

Dergiabant is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License (CC BY NC).