Research Article
BibTex RIS Cite

Evaluation of the Narrations that Bring Together the Prophet Abraham (Pbuh) with Three Lies

Year 2025, Volume: 13 Issue: 1, 62 - 84, 31.05.2025

Sehal Deniz Varlık

https://doi.org/10.33931/dergiabant.1650981

Abstract

Islamic morality, as taught by Prophet Muhammad (PBUH) and all prophets, mandates truthfulness and forbids lying. Since some narrations are presented as sources claiming that Prophet Abraham al-Siddiq lied, this study aims to identify and analyze those specific narrations in which his name appears alongside the term kedhib. These narrations fall into two groups. The first group, from Abu Hurairah (RA), labels three statements of Prophet Ibrahim as kedhib. Some sources classify it as mawquf, which we find accurate. The second group concerns intercession on Judgment Day, where all prophets except Muhammad state they cannot intercede. In some versions of the narration, the three kedhibs or mistakes are cited as the reason, while most do not specify any cause. This situation suggests that some narrators mentioned the three kedhibs to explain why Prophet Abraham could not intercede. Additionally, in all versions, the verb kadhaba is used in the sense of ambiguous speech rather than lying, making its translation as 'telling a lie' inaccurate. The study concludes that these narrations emphasize avoiding falsehood.

Keywords

Hadith Narration Controversy Abraham Kedhib

Project Number

Yok

References

  • Abd b. Humeyd, Ebû Muhammed Abd b. Humeyd b. Nasr el-Kissî. el-Münteḫab min Müsnedi ʿAbd b. Ḥumeyd. thk. Subhî’l-Bedrî - Mahmûd Muhammed Halil. Kahire: el-Mektebetü’l-sünne, 1988.
  • Abdullah b. Mübârek, Ebû Abdurrahmân Abdullāh b. el-Mübârek b. Vâzıh. Kitabü’z-Zühd ve’r-rekâik. thk. el-A‘zamî Habîbürrahmân. Beyrut: Daru’l-kütübü’l-ilmiyye, ts.
  • Abdürrezzâk, Ebû Bekr Abdürrezzâk b. Hemmâm es-San’ânî. el-Musannef. thk. Habîburrahman el-A’zamî. 11 Cilt. Beyrut: el-Mektebetu’l-İslâmî, 1982.
  • Abdürrezzâk, Ebû Bekr Abdürrezzâk b. Hemmâm es-San’ânî. Tefsîru’l-Kur’ân. thk. Ahmed Muhammed Şakir. 3 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1998.
  • Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed eş-Şeybanî. el-Müsned. thk. Şuayb el-Arnâut, Âdil Mürşid vd. 50 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2001.
  • Akgün, Hüseyin. “Sahâbe Tefsi̇ri̇ni̇n Hz. Peygamber’e İsnâdı Meselesi̇”. Amasya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8 (30 Haziran 2017), 21-54. https://doi.org/10.18498/amauifd.325824
  • Ateş, Abdurrahman. “Hz. İbrahim’e İsnad Edilen Üç Yalan”. Ekev Akademi Dergisi 8/18 (2004), 75-88.
  • Aydın, Mustafa. Müdrec Hadisler ve Değeri. Kitap Dünyası, 2024.
  • Aygün, Fatma. Kitab-ı Mukaddes ve Kur’an-ı Kerim’de Hz. İbrahim ve İnsanlığa Mesajı. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
  • Bahar, Murat. “Yusufefendizâde’nin Hz. İbrahim’e İsnad Edilen Üç Yalan Meselesini Şerhi”. Amasya İlahiyat Dergisi 23 (30 Kasım 2024), 105-130. https://doi.org/10.18498/amailad.1558881
  • Baktır, Mustafa. “Kur’an’da Tanıtılan Model Şahsiyet Hz. İbrahim”. Ekev Akademi Dergisi 7/14 (2003), 43-57.
  • Bezzâr, Ebû Bekr Ahmed b. Amr el-. el-Müsned. thk. Zeynündîn Mahfûzu’r-rahmân vd. Medine: Mektetebetü’l-ulûm ve’l-hikme, 2009.
  • Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl el-. Ḫalḳu efʿâli’l-ʿibâd. thk. Abdurrâhman Umeyra. Riyâd: Daru’l-meârif, ts.
  • Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl el-. el-Câmi’u’s-sahîh. thk. Muhammed Züheyr. 9 Cilt. Beyrut: Dâru Tavkı’n-necât, 2001.
  • Büyükbirer, Sümeyye. Türkçe ‘Yalan’ Sözcüğünün Anlambi̇li̇msel ve Edi̇mbi̇li̇msel Anali̇zi̇: Türkçe Ana Di̇l Konuşurlarına Yöneli̇k Bi̇r Uygulama. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2022.
  • Cevherî, Ebû Nasr İsmâîl b. Hammâd el-. eṣ-Ṣıḥâḥu Tâcü’l-luġa ve Ṣıḥâḥu’l-’Arabiyye. thk. Ahmed Abdülğafûr Attâr. Beyrut: Dâru’l-’İlm li’l-Melâyîn, 1987.
  • Çağrıcı, Mustafa. “Yalan”. TDV İslam Ansiklopedisi. 43/297-300. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
  • Çap, Sabri. Hadi̇s İlmi̇nde Merfû-Mevkuf İli̇şki̇si̇. Ankara: İlâhiyât, 2020.
  • Dârekutnî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ömer b. Ahmed ed-. ʿİlelü’l-ḥadîs̱. thk. Mahfûzürrahman Zeynullah es-Silefî. Riyâd: Dâru Tayyibe, 1985.
  • Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdirrahmân ed-. es-Sünen. thk. Hüseyin Süleym Esed. 4 Cilt. Cidde: Daru’l-Muğnî, 2000.
  • Durmuş, İsmail. “Tevriye”. Türkiya Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 41/47-48. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
  • Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş’as es-Sicistânî. es-Sünen. thk. Muhammed Muhiddin. 4 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-’Asriyye, ts.
  • Ebû Ubeyd, Kâsım b. Sellâm el-Herevî. el-Hutab ve’l-mevâiz. thk. Ramazan Abdü’t-tevvâb. Kahire: Mektebetü’s-Sekâfeti’d-dîniyye, 1986.
  • Ebû Ya‘lâ, Ahmed b. Alî el-Mevsılî. Müsnedü Ebî Yaʿlâ. 13 Cilt. Beyrut: Daru’l-Me’mûn li’t-turâs, 1984.
  • Elagöz, Burak. Yalanın Sosyolojisi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
  • Erul, Bünyamin. “Sahabe Döneminde ‘Tekzib’ Olgusu ve Tekzibin Mahiyeti”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 39/1 (1999), 455-490.
  • Geze, Hidayet. Kur’an-ı Keri̇m’de “Ki̇zb” Kavramı. Elazığ: Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2009.
  • Günaydın, Fatma. Mâtürîdî’ni̇n Kelâm Si̇stemi̇nde Peygamberleri̇n İsmeti̇. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2013.
  • Güzel, Kazım. Hz. İbrahim ve İsmet Sıfatı. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1993.
  • Hâris b. Ebû Üsâme. Buġyetü’l-bâḥis̱ ʿan zevâʾidi Müsnedi’l-Ḥâris̱. ed. Ebü’l-Hasen Nûrüddîn Alî b. Ebî Bekr b. Süleymân el-Heysemî. thk. Hüseyin Ahmed Sâlih el-Bâkerî. 2 Cilt. Medîne: Merkezü Hidmeti’s-Sünne, 1992.
  • Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Alî b. Sâbit. el-Kifâye fî ʿilmi’r-rivâye. Haydarâbâd: Dâiretu'l-Meârifi'l-Osmanî, 1938.
  • Hatiboğlu, İbrahim. “İsrâîliyyât”. Türkiya Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 23/195-199. İstanbul: TDV Yayınları, 2023.
  • İbn ’Adî, Ebû Ahmed Abdullâh b. Adî b. Abdillâh el-Cürcânî. el-Kâmil fî ḍuʿafâʾi’r-ricâl. thk. Âdil Ahmed Abdülmevcûd - Ali Muhammed Muavvaz. Beyrût: el-Kütübü’l-İlmiyye, 1997.
  • İbn Asâkir, Ebü’l-Kāsım Alî b. el-Hasen b. Hibetillâh ed-Dımaşkî eş-Şâfiî. Târîḫu Dımaşḳ. thk. Muhibbuddîn Ebû Saîd Amr b. Ğarâme el-Amrî. 80 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1997.
  • İbn Battâl, Ebu’l-Hasen Alî b. Halef b. Abdilmelik el-Bekrî el-Kurtubî. Şerḥu Ṣaḥîḥi’l-Buḫârî. thk. Ebû Temîm Yâsir b. İbrâhîm. Riyâd: Mektebetü’r-Rüşd, 2003.
  • İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr Abdullāh b. Muhammed. el-Musannef. thk. Kemâl Yûsuf el-Hût. 7 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1988.
  • İbn Ebû Âsım, Ebû Bekr Ahmed b. Amr eş-Şeybânî. Kitâbü’s-Sünne. 2 Cilt. Beyrut: el-Mektebetu’l-İslâmî, 1980.
  • İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî el-Askalânî. Tehzîbü’t-Tehzîb. 12 Cilt. Haydarabad: Matbaatu Dâiretü’l-Maarifi’n-Nizâmiyye, 1908.
  • İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî el-Askalânî. Fethü’l-Bârî Şerhü Sahîhi’l-Buhârî. 13 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Ma’rife, 1959.
  • İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîn İsmâîl Ömer b. Kesîr. en-Nihâyetü fi’l-fiten. 2 Cilt. Beyrut: Daru’l-cîl, 1988.
  • İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullāh b. Müslim b. Kuteybe ed-Dîneverî. Te’vîlü muhtelifi’l-Hadîs. Beyrut: el-Mektebetu’l-İslâmî, 1999.
  • İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd. es-Sünen. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. 2 Cilt. Kahire: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabîyye, 1952.
  • İbnü’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî. Keşfü’l-müşkil min ḥadîs̱i’ṣ-Ṣaḥîḥayn. thk. Alî Hüseyn el-Bevvâb. 4 Cilt. Riyâd: Dârü’l-Vatan, ts.
  • İshâk b. Râhûye, Ebû Ya‘kūb İshâk b. İbrâhîm. el-Müsned. thk. Abdülgafûr Abdülhak el-Belûşî. 5 Cilt. Medine: Mektebetu’l-îmân, 1991.
  • İyibildiren, Ahmet. Kur’an’da İbrahim (as). Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1990.
  • Kandemir, M. Yaşar. “Kâ‘b el-Ahbâr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 24/1-3. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
  • Köktaş, Yavuz. “Mevdûdî’ni̇n Hadîsle İlgi̇li̇ Görüşleri̇ ve Hadîs Tahli̇lleri̇ Üzeri̇ne (II)”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6/9 (Haziran 2004). https://doi.org/10.17335/suifd.70878
  • Kur’ân-ı Kerîm Meâli. çev. Halil Altuntaş - Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 4. Basım, 2009.
  • Mâlik b. Enes, Ebû Abdillâh. el-Muvatta. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. Beyrût: Dâru İhyâi’l-kütübi’l-Arabî, 1985.
  • Marulcu, Hasan Tevfik. “Bâtinî Te’vîl Bağlamında Şi̇î Takiyye Anlayışı –Ehl-İ Sünnet ve Şi̇a Kelâmı Bağlamında Bi̇r Değerlendi̇rme”. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 36 (Haziran 2016), 31-47.
  • Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed el-. Teʾvîlâtü Ehli’s-sünne. thk. Mecdî Bâsellum. Beyrût: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2005.
  • Mervezî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Nasr el-. Taʿẓîmü ḳadri’ṣ-ṣalât. 2 Cilt. Medîne: Mektebetu’l-dâr, 1985.
  • Mizzî, Ebü’l-Haccâc Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdirrahmân el-. Tehẕîbü’l-Kemâl fî esmâʾi’r-ricâl. thk. Beşşâr Avvâd Ma’rûf. 35 Cilt. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 2. Basım, 1987.
  • Mukâtil b. Süleymân. et-Tefsîr’ul-Mukâtil. thk. Abdullah Mahmûd Şehhâte. 1 Cilt. Kahire, 1989.
  • Mücâhid, Mücâhid b. Cebr Ebü’l-Haccâc. Tefsîru Mücâhid. thk. Muhammed Abdüsselâm. Mısır: Daru’l-Fikr, 1989.
  • Müslim, Ebû’l-Hüseyn Müslim b. Haccâc el-Kuşeyrî. el-Câmiʿu’s-sahîh. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. 5 Cilt. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1956.
  • Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şu’ayb en-. es-Sünenü’l-Kübrâ. thk. Hasan Abdülmün’im. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2001.
  • Önder, Şeyma Gülsüm. Peirce’ün Göstergebi̇li̇m Anlayışı Açısından Ki̇zb (yalan) Kavramı. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2021.
  • Paksoy, Kadir. “Hadis Metodolojisinde İdrâc ve Müdrec Hadisler -I-”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 5/3 (Haziran 2005), 105-124.
  • Râzî, Fahreddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn er-. Mefâtîhu’l-gayb. 32 Cilt. Beyrût: Daru İhyâi’l-tırâsu’l-Arabî, 1999.
  • Saʻadia Goan, Sa’îd b. Yûsuf el-Feyyûmî. Tefsîru’t-Tevrât bi’l-’Arabiyye: Tevrat (Tora) Tefsiri: (metin - açıklamalı çeviri). thk. Ferruh Özpilavcı. 2 Cilt. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 1. baskı., 2018.
  • Sarıkaya, Nedrettin. Hz. İbrahim’in Masumiyeti ve Örnek Oluşu. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1996.
  • Serrâc, Ebü’l-Abbâs Muhammed b. İshâk b. İbrâhîm es-. Zâhir b. Tâhir. Ḥadîs̱ü’s-Serrâc. thk. Ebû Abdullah Hüseyin b. Ukkâşe. Kahire: el-Fârûku’l-hadisiyye, 2004.
  • Sezen, Melikşah. Peygamberlerin Vasıfları ve İsmet Sıfatı. İstanbul: Siyer Yayınları, 2019.
  • Sönmez, Elif. Mevkuf Hadisin Merfû Ri̇vâyet Edilmesi ile İlgili Müslim’e Yöneltilen Eleştiriler (Tetebbuʿ Özelinde). İstanbul: 29 Mayıs Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
  • Suiçmez, Yusuf. Hadiste Ref’ Problemi. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2005.
  • Suyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebû Bekr es-. Tedrîbü’r-râvî fî şerhi takrîbi’n-Nevevî. thk. Ebû Kuteybe Nazar Muhammed el-Fâryabî. 2 Cilt. Riyad: Dâru Tayyibe, 2005.
  • Sümertaş, Burhan. Sıdkın Semantik Süreveni: Kur’an’da Doğruluk ve Samimiyet. İstanbul: TDV Yayınları, Birinci basım., 2017.
  • Tayâlisî, Ebû Dâvûd Süleymân b. Dâvûd b. el-Cârûd et-. el-Müsned. thk. Muhammed b. Abdülmuhsin et-Türkî. 4 Cilt. Mısır: Dâru Hicr, 1999.
  • Tirmiẕī, Ebū ʿĪsâ Muḥammed b. ʿĪsâ et-. es-Sünen. thk. Beşşār ʿAvvād. 6 Cilt. Beyrut: Daru’l-ġarbi’l-İslāmī, 1998.
  • Turan, Zekiye. “Allah Âdem’i Kendi Suretinde Yarattı” Hadisinin İncelenmesi. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2004.
  • Ukaylî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Amr el-. ed-Duʿafâʾü’l-kebîr. thk. Abdü’l-Mu’tî Emîn Kalʻacî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Mektebeti’l-İlmiyye, 1984.
  • Yüksel Çamur, Fatma. “Güvenilir Ravi ‘Güvenilmez’ Rivayet: Bir Ṣaḥīḥu’l-Buḫārī Rivayetindeki Meçhul Bedevi Kadın Kıssasının Olgusal Gerçekliği Üzerine”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 557-605. https://doi.org/10.33227/auifd.1091108
  • Zehebî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân ez-. Siyerü a’lâmi’n-nübelâ. thk. Şuayb el-Arnaût. 25 Cilt. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 1985.

Üç Yalanla Hz. İbrahim'i (s.a.s.) Bir Araya Getiren Rivayetlerin Değerlendirilmesi

Year 2025, Volume: 13 Issue: 1, 62 - 84, 31.05.2025

Sehal Deniz Varlık

https://doi.org/10.33931/dergiabant.1650981

Abstract

Hz. Muhammed (s.a.s) ve tüm peygamberlerin rehberlik ettiği İslam ahlakı, doğru sözlü olmayı emreder, yalanı yasaklar. Öyleyken bazı rivayetlerdeki ifadeler, Hz. İbrahim es-Sıddîk'ın yalan söylediği şeklinde anlaşılmıştır. Çalışmamızda bu yanlış anlamaya kaynak gösterilen, Hz. İbrahim ve kezib kelimesinin bir arada geçtiği rivayetlerin tespit ve tahlili amaçlanmaktadır. İlgili rivayetlerin metinleri, iki guruba ayrılmaktadır. Ebû Hureyre'den (ra) nakledilien ilk guruptaki rivayetler, Hz. İbrahim'in üç sözünü kezib olarak nitelendirirler. Rivayet bazı kaynaklarda mevkuftur ve ulaştığımız kanaat, doğrusunun bu olduğudur. İkinci guruptakilerse kıyamet günü belli peygamberlerden şefaat istenmesi hakkındadır. Hz. Muhammed hariç, diğerleri gibi Hz. İbrahim de şefaat edemeyeceğini söyler. Rivayetin bazı tariklerinde bunun sebebi olarak üç kezibi veya hataları gösterilirken, çoğu tarikte herhangi bir sebep belirtilmemektedir. Bu durum, bazı râvilerin Hz. İbrahim'in şefaat edememe sebebini açıklamak için üç kezibi saydığını düşündürmektedir. Ayrıca tüm rivayetlerde kezebe fiili, yanlış anlaşılabilecek söz söyleme manasında kullanılmıştır. Türkçeye yalan söylemek şeklinde çevrilmesi hatalıdır. Araştırmada, ilgili rivayetlerin yalandan uzak durmayı vurguladığı sonucuna ulaşılmıştır.

Keywords

Hadis Rivayet İhtilaf Hz. İbrahim Kezib

Ethical Statement

Makale süreçlerini yürütüken akademik etik ilkelerine uyduğumu beyan ederim.

Supporting Institution

Yok

Project Number

Yok

Thanks

Makalenin değerlendirme sürecinde yer alan tüm hocalarımıza en derin şükranlarımı sunarım.

References

  • Abd b. Humeyd, Ebû Muhammed Abd b. Humeyd b. Nasr el-Kissî. el-Münteḫab min Müsnedi ʿAbd b. Ḥumeyd. thk. Subhî’l-Bedrî - Mahmûd Muhammed Halil. Kahire: el-Mektebetü’l-sünne, 1988.
  • Abdullah b. Mübârek, Ebû Abdurrahmân Abdullāh b. el-Mübârek b. Vâzıh. Kitabü’z-Zühd ve’r-rekâik. thk. el-A‘zamî Habîbürrahmân. Beyrut: Daru’l-kütübü’l-ilmiyye, ts.
  • Abdürrezzâk, Ebû Bekr Abdürrezzâk b. Hemmâm es-San’ânî. el-Musannef. thk. Habîburrahman el-A’zamî. 11 Cilt. Beyrut: el-Mektebetu’l-İslâmî, 1982.
  • Abdürrezzâk, Ebû Bekr Abdürrezzâk b. Hemmâm es-San’ânî. Tefsîru’l-Kur’ân. thk. Ahmed Muhammed Şakir. 3 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1998.
  • Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed eş-Şeybanî. el-Müsned. thk. Şuayb el-Arnâut, Âdil Mürşid vd. 50 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2001.
  • Akgün, Hüseyin. “Sahâbe Tefsi̇ri̇ni̇n Hz. Peygamber’e İsnâdı Meselesi̇”. Amasya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8 (30 Haziran 2017), 21-54. https://doi.org/10.18498/amauifd.325824
  • Ateş, Abdurrahman. “Hz. İbrahim’e İsnad Edilen Üç Yalan”. Ekev Akademi Dergisi 8/18 (2004), 75-88.
  • Aydın, Mustafa. Müdrec Hadisler ve Değeri. Kitap Dünyası, 2024.
  • Aygün, Fatma. Kitab-ı Mukaddes ve Kur’an-ı Kerim’de Hz. İbrahim ve İnsanlığa Mesajı. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
  • Bahar, Murat. “Yusufefendizâde’nin Hz. İbrahim’e İsnad Edilen Üç Yalan Meselesini Şerhi”. Amasya İlahiyat Dergisi 23 (30 Kasım 2024), 105-130. https://doi.org/10.18498/amailad.1558881
  • Baktır, Mustafa. “Kur’an’da Tanıtılan Model Şahsiyet Hz. İbrahim”. Ekev Akademi Dergisi 7/14 (2003), 43-57.
  • Bezzâr, Ebû Bekr Ahmed b. Amr el-. el-Müsned. thk. Zeynündîn Mahfûzu’r-rahmân vd. Medine: Mektetebetü’l-ulûm ve’l-hikme, 2009.
  • Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl el-. Ḫalḳu efʿâli’l-ʿibâd. thk. Abdurrâhman Umeyra. Riyâd: Daru’l-meârif, ts.
  • Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl el-. el-Câmi’u’s-sahîh. thk. Muhammed Züheyr. 9 Cilt. Beyrut: Dâru Tavkı’n-necât, 2001.
  • Büyükbirer, Sümeyye. Türkçe ‘Yalan’ Sözcüğünün Anlambi̇li̇msel ve Edi̇mbi̇li̇msel Anali̇zi̇: Türkçe Ana Di̇l Konuşurlarına Yöneli̇k Bi̇r Uygulama. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2022.
  • Cevherî, Ebû Nasr İsmâîl b. Hammâd el-. eṣ-Ṣıḥâḥu Tâcü’l-luġa ve Ṣıḥâḥu’l-’Arabiyye. thk. Ahmed Abdülğafûr Attâr. Beyrut: Dâru’l-’İlm li’l-Melâyîn, 1987.
  • Çağrıcı, Mustafa. “Yalan”. TDV İslam Ansiklopedisi. 43/297-300. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
  • Çap, Sabri. Hadi̇s İlmi̇nde Merfû-Mevkuf İli̇şki̇si̇. Ankara: İlâhiyât, 2020.
  • Dârekutnî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ömer b. Ahmed ed-. ʿİlelü’l-ḥadîs̱. thk. Mahfûzürrahman Zeynullah es-Silefî. Riyâd: Dâru Tayyibe, 1985.
  • Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdirrahmân ed-. es-Sünen. thk. Hüseyin Süleym Esed. 4 Cilt. Cidde: Daru’l-Muğnî, 2000.
  • Durmuş, İsmail. “Tevriye”. Türkiya Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 41/47-48. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
  • Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş’as es-Sicistânî. es-Sünen. thk. Muhammed Muhiddin. 4 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-’Asriyye, ts.
  • Ebû Ubeyd, Kâsım b. Sellâm el-Herevî. el-Hutab ve’l-mevâiz. thk. Ramazan Abdü’t-tevvâb. Kahire: Mektebetü’s-Sekâfeti’d-dîniyye, 1986.
  • Ebû Ya‘lâ, Ahmed b. Alî el-Mevsılî. Müsnedü Ebî Yaʿlâ. 13 Cilt. Beyrut: Daru’l-Me’mûn li’t-turâs, 1984.
  • Elagöz, Burak. Yalanın Sosyolojisi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
  • Erul, Bünyamin. “Sahabe Döneminde ‘Tekzib’ Olgusu ve Tekzibin Mahiyeti”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 39/1 (1999), 455-490.
  • Geze, Hidayet. Kur’an-ı Keri̇m’de “Ki̇zb” Kavramı. Elazığ: Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2009.
  • Günaydın, Fatma. Mâtürîdî’ni̇n Kelâm Si̇stemi̇nde Peygamberleri̇n İsmeti̇. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2013.
  • Güzel, Kazım. Hz. İbrahim ve İsmet Sıfatı. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1993.
  • Hâris b. Ebû Üsâme. Buġyetü’l-bâḥis̱ ʿan zevâʾidi Müsnedi’l-Ḥâris̱. ed. Ebü’l-Hasen Nûrüddîn Alî b. Ebî Bekr b. Süleymân el-Heysemî. thk. Hüseyin Ahmed Sâlih el-Bâkerî. 2 Cilt. Medîne: Merkezü Hidmeti’s-Sünne, 1992.
  • Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Alî b. Sâbit. el-Kifâye fî ʿilmi’r-rivâye. Haydarâbâd: Dâiretu'l-Meârifi'l-Osmanî, 1938.
  • Hatiboğlu, İbrahim. “İsrâîliyyât”. Türkiya Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 23/195-199. İstanbul: TDV Yayınları, 2023.
  • İbn ’Adî, Ebû Ahmed Abdullâh b. Adî b. Abdillâh el-Cürcânî. el-Kâmil fî ḍuʿafâʾi’r-ricâl. thk. Âdil Ahmed Abdülmevcûd - Ali Muhammed Muavvaz. Beyrût: el-Kütübü’l-İlmiyye, 1997.
  • İbn Asâkir, Ebü’l-Kāsım Alî b. el-Hasen b. Hibetillâh ed-Dımaşkî eş-Şâfiî. Târîḫu Dımaşḳ. thk. Muhibbuddîn Ebû Saîd Amr b. Ğarâme el-Amrî. 80 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1997.
  • İbn Battâl, Ebu’l-Hasen Alî b. Halef b. Abdilmelik el-Bekrî el-Kurtubî. Şerḥu Ṣaḥîḥi’l-Buḫârî. thk. Ebû Temîm Yâsir b. İbrâhîm. Riyâd: Mektebetü’r-Rüşd, 2003.
  • İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr Abdullāh b. Muhammed. el-Musannef. thk. Kemâl Yûsuf el-Hût. 7 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1988.
  • İbn Ebû Âsım, Ebû Bekr Ahmed b. Amr eş-Şeybânî. Kitâbü’s-Sünne. 2 Cilt. Beyrut: el-Mektebetu’l-İslâmî, 1980.
  • İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî el-Askalânî. Tehzîbü’t-Tehzîb. 12 Cilt. Haydarabad: Matbaatu Dâiretü’l-Maarifi’n-Nizâmiyye, 1908.
  • İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî el-Askalânî. Fethü’l-Bârî Şerhü Sahîhi’l-Buhârî. 13 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Ma’rife, 1959.
  • İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîn İsmâîl Ömer b. Kesîr. en-Nihâyetü fi’l-fiten. 2 Cilt. Beyrut: Daru’l-cîl, 1988.
  • İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullāh b. Müslim b. Kuteybe ed-Dîneverî. Te’vîlü muhtelifi’l-Hadîs. Beyrut: el-Mektebetu’l-İslâmî, 1999.
  • İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd. es-Sünen. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. 2 Cilt. Kahire: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabîyye, 1952.
  • İbnü’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî. Keşfü’l-müşkil min ḥadîs̱i’ṣ-Ṣaḥîḥayn. thk. Alî Hüseyn el-Bevvâb. 4 Cilt. Riyâd: Dârü’l-Vatan, ts.
  • İshâk b. Râhûye, Ebû Ya‘kūb İshâk b. İbrâhîm. el-Müsned. thk. Abdülgafûr Abdülhak el-Belûşî. 5 Cilt. Medine: Mektebetu’l-îmân, 1991.
  • İyibildiren, Ahmet. Kur’an’da İbrahim (as). Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1990.
  • Kandemir, M. Yaşar. “Kâ‘b el-Ahbâr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 24/1-3. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
  • Köktaş, Yavuz. “Mevdûdî’ni̇n Hadîsle İlgi̇li̇ Görüşleri̇ ve Hadîs Tahli̇lleri̇ Üzeri̇ne (II)”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6/9 (Haziran 2004). https://doi.org/10.17335/suifd.70878
  • Kur’ân-ı Kerîm Meâli. çev. Halil Altuntaş - Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 4. Basım, 2009.
  • Mâlik b. Enes, Ebû Abdillâh. el-Muvatta. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. Beyrût: Dâru İhyâi’l-kütübi’l-Arabî, 1985.
  • Marulcu, Hasan Tevfik. “Bâtinî Te’vîl Bağlamında Şi̇î Takiyye Anlayışı –Ehl-İ Sünnet ve Şi̇a Kelâmı Bağlamında Bi̇r Değerlendi̇rme”. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 36 (Haziran 2016), 31-47.
  • Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed el-. Teʾvîlâtü Ehli’s-sünne. thk. Mecdî Bâsellum. Beyrût: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2005.
  • Mervezî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Nasr el-. Taʿẓîmü ḳadri’ṣ-ṣalât. 2 Cilt. Medîne: Mektebetu’l-dâr, 1985.
  • Mizzî, Ebü’l-Haccâc Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdirrahmân el-. Tehẕîbü’l-Kemâl fî esmâʾi’r-ricâl. thk. Beşşâr Avvâd Ma’rûf. 35 Cilt. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 2. Basım, 1987.
  • Mukâtil b. Süleymân. et-Tefsîr’ul-Mukâtil. thk. Abdullah Mahmûd Şehhâte. 1 Cilt. Kahire, 1989.
  • Mücâhid, Mücâhid b. Cebr Ebü’l-Haccâc. Tefsîru Mücâhid. thk. Muhammed Abdüsselâm. Mısır: Daru’l-Fikr, 1989.
  • Müslim, Ebû’l-Hüseyn Müslim b. Haccâc el-Kuşeyrî. el-Câmiʿu’s-sahîh. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. 5 Cilt. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1956.
  • Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şu’ayb en-. es-Sünenü’l-Kübrâ. thk. Hasan Abdülmün’im. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2001.
  • Önder, Şeyma Gülsüm. Peirce’ün Göstergebi̇li̇m Anlayışı Açısından Ki̇zb (yalan) Kavramı. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2021.
  • Paksoy, Kadir. “Hadis Metodolojisinde İdrâc ve Müdrec Hadisler -I-”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 5/3 (Haziran 2005), 105-124.
  • Râzî, Fahreddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn er-. Mefâtîhu’l-gayb. 32 Cilt. Beyrût: Daru İhyâi’l-tırâsu’l-Arabî, 1999.
  • Saʻadia Goan, Sa’îd b. Yûsuf el-Feyyûmî. Tefsîru’t-Tevrât bi’l-’Arabiyye: Tevrat (Tora) Tefsiri: (metin - açıklamalı çeviri). thk. Ferruh Özpilavcı. 2 Cilt. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 1. baskı., 2018.
  • Sarıkaya, Nedrettin. Hz. İbrahim’in Masumiyeti ve Örnek Oluşu. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1996.
  • Serrâc, Ebü’l-Abbâs Muhammed b. İshâk b. İbrâhîm es-. Zâhir b. Tâhir. Ḥadîs̱ü’s-Serrâc. thk. Ebû Abdullah Hüseyin b. Ukkâşe. Kahire: el-Fârûku’l-hadisiyye, 2004.
  • Sezen, Melikşah. Peygamberlerin Vasıfları ve İsmet Sıfatı. İstanbul: Siyer Yayınları, 2019.
  • Sönmez, Elif. Mevkuf Hadisin Merfû Ri̇vâyet Edilmesi ile İlgili Müslim’e Yöneltilen Eleştiriler (Tetebbuʿ Özelinde). İstanbul: 29 Mayıs Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
  • Suiçmez, Yusuf. Hadiste Ref’ Problemi. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2005.
  • Suyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebû Bekr es-. Tedrîbü’r-râvî fî şerhi takrîbi’n-Nevevî. thk. Ebû Kuteybe Nazar Muhammed el-Fâryabî. 2 Cilt. Riyad: Dâru Tayyibe, 2005.
  • Sümertaş, Burhan. Sıdkın Semantik Süreveni: Kur’an’da Doğruluk ve Samimiyet. İstanbul: TDV Yayınları, Birinci basım., 2017.
  • Tayâlisî, Ebû Dâvûd Süleymân b. Dâvûd b. el-Cârûd et-. el-Müsned. thk. Muhammed b. Abdülmuhsin et-Türkî. 4 Cilt. Mısır: Dâru Hicr, 1999.
  • Tirmiẕī, Ebū ʿĪsâ Muḥammed b. ʿĪsâ et-. es-Sünen. thk. Beşşār ʿAvvād. 6 Cilt. Beyrut: Daru’l-ġarbi’l-İslāmī, 1998.
  • Turan, Zekiye. “Allah Âdem’i Kendi Suretinde Yarattı” Hadisinin İncelenmesi. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2004.
  • Ukaylî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Amr el-. ed-Duʿafâʾü’l-kebîr. thk. Abdü’l-Mu’tî Emîn Kalʻacî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Mektebeti’l-İlmiyye, 1984.
  • Yüksel Çamur, Fatma. “Güvenilir Ravi ‘Güvenilmez’ Rivayet: Bir Ṣaḥīḥu’l-Buḫārī Rivayetindeki Meçhul Bedevi Kadın Kıssasının Olgusal Gerçekliği Üzerine”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 557-605. https://doi.org/10.33227/auifd.1091108
  • Zehebî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân ez-. Siyerü a’lâmi’n-nübelâ. thk. Şuayb el-Arnaût. 25 Cilt. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 1985.
There are 74 citations in total.

Details

Primary Language Turkish
Subjects Hadith
Journal Section Articles
Authors

Sehal Deniz Varlık 0000-0002-3247-7490

Project Number Yok
Publication Date May 31, 2025
Submission Date March 4, 2025
Acceptance Date March 24, 2025
Published in Issue Year 2025 Volume: 13 Issue: 1

Cite

ISNAD Varlık, Sehal Deniz. “Üç Yalanla Hz. İbrahim’i (s.a.S.) Bir Araya Getiren Rivayetlerin Değerlendirilmesi”. Dergiabant 13/1 (May 2025), 62-84. https://doi.org/10.33931/dergiabant.1650981.
 Download Cover Image

Dergiabant is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License (CC BY NC).