Tarih Eğitiminde “Kanıt” Kelimesinin Hatalı Kullanımı: Terminolojik Bir İnceleme

Mahmut Cesur

doi:10.53444/deubefd.1569625

Research Article

The Misuse of the Term 'Evidence' in History Education: A Terminological Examination

Year 2025, Issue: 64, 1729 - 1745, 30.06.2025

Mahmut Cesur

https://doi.org/10.53444/deubefd.1569625

Abstract

Bu çalışma, evidence teriminin Türkçeye "kanıt" olarak çevrilmesinin tarih öğretimi bağlamında kavramsal sorunlara yol açabileceğini tartışmaktadır. İngilizce'de evidence kelimesi, olayların anlaşılmasına yardımcı olan çeşitli bilgi ve bulguları ifade ederken, Türkçede "kanıt" kelimesi daha dar ve kesin bir anlama sahiptir. Bu anlamsal fark, özellikle tarih öğretiminde kullanılan birincil ve ikincil kaynakların "kanıt" olarak adlandırılmasının, öğrencilerde bu belgelerin bir olayın kesin ispatı olarak algılanmasına yol açabileceğini düşündürmektedir. Tarihsel belgeler, bir olayın kesinliğini ispatlamak amacıyla değil, o olayın anlaşılmasını sağlamak için kullanılan araçlardır. Bu durum, tarih öğretiminde "kanıt" kelimesinin kullanılmasının pedagojik açıdan bir karmaşaya yol açabileceği anlamına gelir. Makalede, bu terminolojik sorunun tarih eğitimi üzerindeki etkileri analiz edilmekte ve "kanıt" yerine "bulgu", "doküman" ya da "veri" gibi terimlerin kullanılmasının daha uygun olabileceği hipotezi öne sürülmektedir. Özellikle tarih derslerinde kullanılan birincil ve ikincil kaynakların, olayları derinlemesine anlamaya yönelik yardımcı materyaller olarak değerlendirilmesi gerektiği vurgulanmaktadır. Örneğin, bir tarih dersinde kullanılan mektuplar, fotoğraflar ya da gazeteler, olayların detaylarını anlamaya yardımcı olan dokümanlar olarak görülmeli, olayların kesin kanıtı olarak algılanmamalıdır. Bu perspektiften bakıldığında, tarih öğretiminde kullanılan materyallerin "kanıt" değil, bir olayın anlaşılmasına katkıda bulunan kaynaklar olarak değerlendirilmesi gerektiği ileri sürülmektedir.Ayrıca, evidence teriminin Türkçede tam olarak karşılığının bulunmaması, tarih öğretiminde yanlış anlamalara yol açabileceği gibi, öğrencilerin tarihsel olayları yanlış yorumlamalarına da neden olabilir. Makale, bu terminolojik sorunu ele alarak, doğru bir çevirinin tarih öğretiminde nasıl daha verimli sonuçlar doğurabileceğini tartışmaktadır.

Keywords

Evidence-based history teaching, evidence, proof, historical document, primary source, translation.

References

Alabaş, R. (2007). İlköğretim 6. sınıf sosyal bilgiler dersinde kanıt temelli öğrenme modeli: Bir eylem araştırması (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Ata, B. (2002). “Tarih Derslerinde "Dokümanlarla Öğretim” Yaklaşımı" Türk Yurdu, 175, 80-86.
Avcı Akçalı, A. (2022). İngiltere’de yakın dönem tarih eğitimi gündemi “Tarih Öğretimi” dergisi kapsamında. Uluslararası Sosyal Bilimler Eğitimi Dergisi, 8(2), 237-26
Aytekin, E., Sağlam Tekir, H., & Aktın, K. (2022). Kanıt temelli öğrenme yöntemiyle öğrencilerin tarihsel kanıt kullanma becerileri. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(2), 1051-1079 https://doi.org/10.17679/inuefd.1031214
Baker, M. (2018). In other words: A coursebook on translation (3rd ed.). Routledge
Barton, K. C. (2018). Historical sources in the classroom: Purpose and use. HSSE Online, 7(2), 1-11. Dere, İ., & Gökçınar, B. (2020). Learning to use historical evidence: Reflections from the experiences of prospective social studies teachers. i.e.: Inquiry in Education, 13(1), Article 4. https://digitalcommons.nl.edu/ie/vol13/iss1/4
Deveci Bozkuş, Y. & Ayantaş, T. (Ed.). (2023). Kanıt temelli tarih öğretimi. Pegem Akademi.
Doğan, N. & Kabapinar, Y. (2010). Effects of the evidence-based history teaching on Turkish primary students’ perception of history and related concepts. Procedia - Social and Behavioral Sciences. 2. 4677-4682. 10.1016/j.sbspro.2010.03.749.
Doğan, Y. (2011). Tarih Öğretiminde Kanıtı Sorgulama. Mustafa Safran (Ed.), Tarih Nasıl Öğretilir? (ss. 159-169). Yeni İnsan Yayınevi.
Felten, P., Gilchrist, L. Z., & Darby, A. (2006). Ways of seeing: Historical evidence in the classroom. Journal of American History, 92(4), 1171–1192. https://jah.oah.org/article/ways-of-seeing-historical-evidence-in-education/
Işık, H. (2008). Tarih Öğretiminde Doküman Kullanımının Öğrencilerin Başarılarına Etkisi. Kastamonu Education Journal, 16(2), 389-402.
Kabapınar, Y., & Yetiş, A. (2019). Öğretmen ve öğrencilerin "kanıt temelli tarih öğretimi"ne ilişkin görüşleri: Bir durum saptaması. Turkish History Education Journal, 8(1), 231-262. https://doi.org/10.17497/tuhed.555574
Keleş, H., Ata, B., ve Köksal, İ. (2006). Tarihî dokümanla tarih öğretiminin lise öğrencilerinin başarısına etkisi. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi. S. 2, s. 99-112.
Koldaş, M., & Pamuk, A. (2020). Tarih ders kitaplarında kanıt temelli öğrenme yaklaşımı: Ortaöğretim T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük ders kitabı örneği. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 16(Eğitim ve Toplum Özel Sayısı), 6413-6436. https://doi.org/10.26466/opus.825129
Munday, J. (2016). Introducing translation studies: Theories and applications (4th ed.). Routledge..
Newmark, P. (1988). A Textbook of Translation. Prentice Hall.
Safran, M. ve Köksal, H. (1998). Tarih öğretiminde yazılı kanıtların kullanılması. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, S. 18(1), s. 71-86.
Sağlam, H. İ., & Bilgiç, S. (2018). İlkokul 4. sınıf sosyal bilgiler dersinde kanıt temelli öğrenmenin etkililiğinin incelenmesi. Sakarya University Journal of Education, 8(2), 60-71.
Adalet Bakanlığı Hukuk Sözlüğü. (t.y.). www.sozluk.adalet.gov.tr (Erişim Tarihi: 07.09.2024)
Cambridge Dictionary. (t.y.). Evidence. Cambridge University Press. Erişim adresi: www.dictionary.cambridge.org (Erişim Tarihi: 22.08.2024)
Etimoloji Türkçe. (t.y.). www.etimolojiturkce.com (Erişim Tarihi: 22.08.2024)
Luggat.com. (t.y.). https://www.luggat.com/ (Erişim Tarihi: 26.08.2024)
Nişanyan Sözlük. (t.y.). Kanıt. www.nisanyansozluk.com (Erişim Tarihi: 09.09.2024)
Oxford English Dictionary. (t.y.). Evidence. https://www.oed.com/search/dictionary/?scope=Entries&q=evidence (Erişim Tarihi: 04.09.2024).
Sosyal Bilimler Vakfı Sosyal Bilimler Sözlüğü. (t.y.). https://www.sosyalbilimlervakfi.org/tr/sozluk/ (Erişim Tarihi: 09.09.2024).
Türk Dil Kurumu Çevrimiçi Sözlük. (t.y.). https://sozluk.gov.tr (Erişim Tarihi: 09.09.2024).