SOSYAL TEORİNİN EPİSTEMİK DOĞUM SANCILARI: KLASİK SOSYOLOJİDE YÖNTEM NOSYONU, GÜÇ İLİŞKİLERİ PRATİĞİ VE TARİHSEL BİR FAİLLİK OLARAK İNSANSAL ETKİ
Abstract
Bu makale, klasik sosyologların anladığı biçimiyle, modern toplumun nasıl ortaya çıktığı ve nasıl yapılaştığı sorunsalını, sosyoloji kuramının sunduğu olanaklar çerçevesinde teorik olarak tartışmaya açmaktadır. Bu eksende, 19. Yüzyıl sosyolojisinin gündemini belirleyen ve klasik sosyologların kuramsal yaklaşım ve kavramsal çerçevelerine yön veren belirli tutarlılıklar ve ortaklaşmalar dikkat çekicidir. Bu ortaklaşmaları, toplumun hangi yöntemsel kurallarla ele alındığı, toplumsallığı oluşturan dinamiklerin neler olduğu ve toplumla ilişkisinde insan sorunsalı çerçevesinde yapılan tartışmalar olarak özetlemek olanaklıdır. Bu çalışma, bu sorunsal setlerinin üç eksende analiz etmeyi amaçlamaktadır. Eksenlerden ilki, klasik sosyologların toplumsal dinamikleri hangi bağlamlarda ele aldıkları ve toplumu kendi başına bir inceleme nesnesi olarak nasıl gördükleri sorunsalıdır. Klasik sosyologlar, sosyal felsefesinin yarı sosyolojik analiz biçimlerinden sıyrılarak toplumu saf sosyolojik fikirler ve kavramlar çerçevesinde nasıl kurgulamışlardır? İkinci eksen, toplumsal insanın gücün denetimiyle ilişkisinde nasıl ele alındığıdır. Klasik sosyologlar, işbölümü, bürokrasi, kapitalizm, ulus-devlet gibi nosyonları tartışırken, modern toplumun çatışkılarını nasıl betimlemişlerdir? Üçüncü eksen ise, klasik sosyologların modern toplumun tinsel doğasıyla nesnel yapılaşması arasındaki hem gerilim alanlarını hem de tutarlılık çizgilerini, ekonomi ve siyaset gibi iki makro yapılaşmayla bağlantısında açıklama girişimlerini tartışmaya açmaktadır.
References
- Aron, R. (2014). Sosyolojik düşüncenin evreleri. (K. Alemdar, Çev.). Kırmızı Yayınları.
- Comte, A. (2001). Pozitif felsefe kursları. (E. Ataçay, Çev.). Sosyal Yayınlar.
- Coser Lewis, A. (2011). Sosyolojik düşüncenin ustaları. (H. Hülkür, S. Toker, İ. Mazman, Çev.). De Ki Basım Yayın.
- Durkheim, E. (1994). Sosyolojik metodun kuralları. (E. Aytekin, Çev.). Sosyal Yayınlar.
- Durkheim, E. (2006). Toplumsal işbölümü. (Ö. Ozankaya, Çev.). Cem Yayınevi.
- Durkheim, E. (2010). Dinsel yaşamın ilk biçimleri. (Ö. Ozankaya, Çev.). Cem Yayınevi.
- Durkheim, E. (2012). Sosyoloji dersleri. (A. Berktay, Çev.). İletişim Yayınları.
- Durkheim, E. (2016). Ahlak ve toplum. (D. Çenesiz, Çev.). Pinhan Yayıncılık.
- Durkheim, E. (2018). Sosyoloji ve felsefe. (M. Elma, Çev.). Pinhan Yayıncılık.
- Giddens, A. (2000). Siyaset, sosyoloji ve toplumsal teori. (T. Birkan, Çev.). Metis Yayınları.
- Giddens, A. (2008). Ulus devlet ve şiddet. (C. Atay, Çev.). Kalkedon Yayınları.
- Giddens, A. (2013). Sosyoloji, kısa fakat eleştirel bir giriş. (Ü. Yıldız Battal, Çev.). Siyasal Kitabevi.
- Giddens, A. (2014). Kapitalizm ve modern sosyal teori. (Ü. Tatlıcan, Çev.). İletişim Yayınları.
- Layder, D. (2014). Sosyal teoriye giriş. (Ü. Tatlıcan. Çev.). Küre Yayınları.
- Kane, E. A. (2013). Sosyal teoride kültürün merkeziliği: Weber ve Durkheim’dan temel ipuçları. S. P. Turner (Ed.). Sosyal teori ve sosyoloji klasikler ve ötesi içinde. (ss. 193- 216). Küre Yayınları.
- Marx, K & Engels, F. (2010). Gotha ve Erfurt programlarının eleştirisi. (B. Erdost, Çev.). Sol Yayınları.
- Marx, K & Engels, F. (2011). Politika ve felsefe. (T. Ağaoğlu, Çev.). Belge Yayınları.
- Marx, K & Engels, F. (2013). Alman ideolojisi. (S. Belli, Çev.). Sol Yayınları.
- Marx, K & Engels, F. (2014). Komünist manifesto. (L. Kavas, Çev.). İthaki Yayınları.
- Marx, K. (1992). Ücretli emek ve sermaye ücret, fiyat ve kâr. (S. Belli, Çev.). Sol Yayınları.
- Marx, K. (1997). Kapital cilt 1. (A. Bilgi, Çev.). Sol Yayınları.
- Marx, K. (2011a). Felsefenin sefaleti. (A. Kardam, Çev.). Sol Yayınları.
- Marx, K. (2011b). Ekonomi politiğin eleştirisine katkı. (S. Belli, Çev.). Sol Yayınları.
- Marx, K. (2012). Louis Bonaparte’ın 18. Brumaire’i. (S. Belli, Çev.). Sol Yayınları.
- Nisbet, R. (2014). Muhafazakârlık. M. Tuncay, A. Uğur (Ed.). (E. Mutlu, Çev.). Sosyolojik çözümlemenin tarihi içinde. (ss. 105- 142). Kırmızı Yayınları.
- Sennett, R. (2021). Otorite. (K. Durand, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
- Simmel, G. (2009a). Toplum nasıl mümkün olur?. M. G. Sökmen (Ed.). (T. Birkan, Çev.). Bireysellik ve kültür içinde. (ss. 33-46). Metis Yayınları.
- Simmel, G. (2009b). Çatışma. M. G. Sökmen (Ed.). (T. Birkan, Çev.). Bireysellik ve kültür içinde. (ss. 87-108). Metis Yayınları.
- Simmel, G. (2013). Modern Kültürde Çatışma. (T. Bora, Çev.). Modern kültürde çatışma içinde. (ss. 55-81). İletişim Yayınları.
- Swingewood, A. (2010). Sosyolojik düşüncenin kısa tarihi. (O. Akınhay, Çev.). Agorakitaplığı.
- Weber, M. (1998). Sosyoloji yazıları. (T. Parla, Çev.). İletişim Yayınları.
- Weber, M. (1999). Protestan ahlakı ve kapitalizmin ruhu. (Z. Gürata, Çev.). Ayraç Yayınevi.
- Weber, M. (2012). Ekonomi ve toplum cilt 1. (L. Boyacı, Çev.). Yarın Yayınları.
- Weber, M. (2014). Toplumsal ve ekonomik örgütlenme kuramı. (Ö. Ozankaya, Çev.). Cem Yayınevi.
EPISTEMIC BIRTH PAINS OF SOCIAL THEORY: THE NOTION OF METHOD IN CLASSICAL SOCIOLOGY, THE PRACTICE OF POWER RELATIONS AND HUMAN INFLUENCE AS A HISTORICAL AGENCY
Abstract
This article theoretically discusses the problematic of how modern society emerged and how it was structured, as understood by classical sociologists, within the framework of the possibilities offered by sociological theory. In this axis, certain consistencies and commonalities that determined the agenda of sociology in the 19th century and guided the theoretical approaches and conceptual frameworks of classical sociologists are remarkable. It is possible to summarize these commonalities as the methodological rules with which society will be addressed, what the dynamics that constitute sociality are, and the discussions held within the framework of the human problem in its relationship with society. This study aims to analyze these sets of problems on three axes. The first of the axes is the problematic of in which contexts classical sociologists addressed social dynamics and how they viewed society as an object of study in itself. How did classical sociologists construct society within the framework of pure sociological ideas and concepts, breaking away from the semi-sociological analysis forms of social philosophy? What kind of possibilities did the consistency of sociological meaning-giving offer in terms of analyzing social and historical institutional structuring? The second axis is how social man is considered in relation to the control of power. How did classical sociologists describe the conflicts of modern society when discussing notions such as division of labor, bureaucracy, capitalism, and the nation-state? The third axis opens up discussions on the attempts of classical sociologists to explain both the areas of tension and the lines of consistency between the spiritual nature of modern society and its objective structure in relation to two macro structures such as economy and politics.
References
- Aron, R. (2014). Sosyolojik düşüncenin evreleri. (K. Alemdar, Çev.). Kırmızı Yayınları.
- Comte, A. (2001). Pozitif felsefe kursları. (E. Ataçay, Çev.). Sosyal Yayınlar.
- Coser Lewis, A. (2011). Sosyolojik düşüncenin ustaları. (H. Hülkür, S. Toker, İ. Mazman, Çev.). De Ki Basım Yayın.
- Durkheim, E. (1994). Sosyolojik metodun kuralları. (E. Aytekin, Çev.). Sosyal Yayınlar.
- Durkheim, E. (2006). Toplumsal işbölümü. (Ö. Ozankaya, Çev.). Cem Yayınevi.
- Durkheim, E. (2010). Dinsel yaşamın ilk biçimleri. (Ö. Ozankaya, Çev.). Cem Yayınevi.
- Durkheim, E. (2012). Sosyoloji dersleri. (A. Berktay, Çev.). İletişim Yayınları.
- Durkheim, E. (2016). Ahlak ve toplum. (D. Çenesiz, Çev.). Pinhan Yayıncılık.
- Durkheim, E. (2018). Sosyoloji ve felsefe. (M. Elma, Çev.). Pinhan Yayıncılık.
- Giddens, A. (2000). Siyaset, sosyoloji ve toplumsal teori. (T. Birkan, Çev.). Metis Yayınları.
- Giddens, A. (2008). Ulus devlet ve şiddet. (C. Atay, Çev.). Kalkedon Yayınları.
- Giddens, A. (2013). Sosyoloji, kısa fakat eleştirel bir giriş. (Ü. Yıldız Battal, Çev.). Siyasal Kitabevi.
- Giddens, A. (2014). Kapitalizm ve modern sosyal teori. (Ü. Tatlıcan, Çev.). İletişim Yayınları.
- Layder, D. (2014). Sosyal teoriye giriş. (Ü. Tatlıcan. Çev.). Küre Yayınları.
- Kane, E. A. (2013). Sosyal teoride kültürün merkeziliği: Weber ve Durkheim’dan temel ipuçları. S. P. Turner (Ed.). Sosyal teori ve sosyoloji klasikler ve ötesi içinde. (ss. 193- 216). Küre Yayınları.
- Marx, K & Engels, F. (2010). Gotha ve Erfurt programlarının eleştirisi. (B. Erdost, Çev.). Sol Yayınları.
- Marx, K & Engels, F. (2011). Politika ve felsefe. (T. Ağaoğlu, Çev.). Belge Yayınları.
- Marx, K & Engels, F. (2013). Alman ideolojisi. (S. Belli, Çev.). Sol Yayınları.
- Marx, K & Engels, F. (2014). Komünist manifesto. (L. Kavas, Çev.). İthaki Yayınları.
- Marx, K. (1992). Ücretli emek ve sermaye ücret, fiyat ve kâr. (S. Belli, Çev.). Sol Yayınları.
- Marx, K. (1997). Kapital cilt 1. (A. Bilgi, Çev.). Sol Yayınları.
- Marx, K. (2011a). Felsefenin sefaleti. (A. Kardam, Çev.). Sol Yayınları.
- Marx, K. (2011b). Ekonomi politiğin eleştirisine katkı. (S. Belli, Çev.). Sol Yayınları.
- Marx, K. (2012). Louis Bonaparte’ın 18. Brumaire’i. (S. Belli, Çev.). Sol Yayınları.
- Nisbet, R. (2014). Muhafazakârlık. M. Tuncay, A. Uğur (Ed.). (E. Mutlu, Çev.). Sosyolojik çözümlemenin tarihi içinde. (ss. 105- 142). Kırmızı Yayınları.
- Sennett, R. (2021). Otorite. (K. Durand, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
- Simmel, G. (2009a). Toplum nasıl mümkün olur?. M. G. Sökmen (Ed.). (T. Birkan, Çev.). Bireysellik ve kültür içinde. (ss. 33-46). Metis Yayınları.
- Simmel, G. (2009b). Çatışma. M. G. Sökmen (Ed.). (T. Birkan, Çev.). Bireysellik ve kültür içinde. (ss. 87-108). Metis Yayınları.
- Simmel, G. (2013). Modern Kültürde Çatışma. (T. Bora, Çev.). Modern kültürde çatışma içinde. (ss. 55-81). İletişim Yayınları.
- Swingewood, A. (2010). Sosyolojik düşüncenin kısa tarihi. (O. Akınhay, Çev.). Agorakitaplığı.
- Weber, M. (1998). Sosyoloji yazıları. (T. Parla, Çev.). İletişim Yayınları.
- Weber, M. (1999). Protestan ahlakı ve kapitalizmin ruhu. (Z. Gürata, Çev.). Ayraç Yayınevi.
- Weber, M. (2012). Ekonomi ve toplum cilt 1. (L. Boyacı, Çev.). Yarın Yayınları.
- Weber, M. (2014). Toplumsal ve ekonomik örgütlenme kuramı. (Ö. Ozankaya, Çev.). Cem Yayınevi.
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Social Theory |
| Journal Section | Articles |
| Authors | |
| Early Pub Date | April 25, 2025 |
| Publication Date | April 29, 2025 |
| Submission Date | August 19, 2024 |
| Acceptance Date | December 27, 2024 |
| Published in Issue | Year 2025 Volume: 12 Issue: 1 |
