Research Article
Year 2024,
Volume: 33 Issue: 33, 404 - 431, 26.12.2024
Abstract
Hz. Mevlâna Celâleddîn-i Rûmî’ye (1207-1273) nisbet edilen Mevlevîyye Tarîkatı’nın ve onun ibâdet merasiminin alâmet-i fârikası olan, Hz. Mevlâna’nın öte alemlere iştiyâkıyla içinde tutuşan aşk odundan aldığı ilhâm ve vecd halinde iken belirli bir kuralı olmaksızın kendi etrafında dönerek yaptığı semâ‘, Sultân Veled (1226-1312), Ulu Ârif Çelebi (1272-1320) ve Pîr Âdil Çelebi (1379-1460) tarafından düzenlenip geliştirilmiş ve kâideleri belirlenerek günümüzdeki halini almıştır.
Hz. Mevlâna Celâleddîn-i Rûmî’nin bendelerinden, Klâsik Türk Edebiyatının XVIII. Yüzyıldaki en önemli temsilcisi ve şâhikasında bulunan Galata Mevlevîhânesi postnişîni
Şeyh Gâlib Dede (1757-1799) Tarîk-i Mevlevîye’nin dîvan sahibi mümtaz ve abîdevî şahsiyetlerindendir. Bu makalede Şeyh Gâlib Dede’nin Dîvanında bulunan şiirlerinden yola çıkılarak şerh yöntemiyle Semâ‘ olarak bilinen ve resmi adı
Mukabele-i Şerif olan Mevlevî Ayîn-i Şerîfi hakkındaki tasavvurları ortaya koyulmaya gayret edilmiştir.
References
- Abdulkerim Kuşeyri. Kuşeyri Risalesi. yay.haz.: Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh Yayınları, 1981.
- Ahmed Eflâkî. Menâkıbü’l-‘Ârifîn. çev. Tahsin Yazıcı. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2020.
- Ayvazoğlu, Beşir. Kuğunun Son Şarkısı. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 1999.
- Baz, İbrahim. Kadızâdeliler Sivasiler Tartışması. Ankara: Otto Yayınevi, 2019.
- Ceylan, Semih. “Bir Mukâbele Üç Devir: Mevlevî Yolu İsmail Ankaravî‘ye Göre Mevlevî Mukâbelesindeki Tasavvufî Remizler”. Keşkül Dergisi 7/2006, 33-43.
- Çavuşoğlu, Semiramis. “Kadızâdeliler” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 24/100-102. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
- Çıpan, Mustafa: “Mevlevîliğin Çile’li Şehrâhında Vücut Bulan Üç Selîm”in Saltanat, Edebiyat ve Mûsikîmizdeki Tezâhürleri (III. Selîm-Şeyh Gâlib-Dede Efendi)”. Uluslararası Mevlânâ Sempozyumu Bildirileri. 1/305-306. İstanbul: Motto Project Yayını, 2010. Ergün, Sadettin Nüzhet. Şeyh Galib Hayatı ve Eserleri. İstanbul: Bozkurd Matbaası, 1935.
- Esrar Dede. Tezkire-i Şuarâ-yı Mevlevîyye. nşr. İlhan Genç. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, 2000. Güleç, İsmail. “Türk Edebiyatında Cezîre-i Mesnevî Şerhleri”. Osmanlı Araştırmaları: The Journal of Ottoman Studies, 24/24, (Aralık 2004), 100.
- Gölpınarlı, Abdülbâki. Mevlevî Âdâb ve Erkânı, İstanbul: İnkılâp Kitabevi, 2006.
- Gürer, Abdülkadir. Şeyh Gâlib Divanı: İnceleme- Metin., Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1993. Kalkışım, M. Muhsin. Şeyh Gâlib Dîvânı”. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1992.
- Kılıç, Mahmud Erol. “İbnü’l-Arabî, Muhyiddin” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 20/493-516. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
- Köprülüzâde Mehmed Fuad. Servet-i Fünûn. 43/1110 (1328/1910-1911), 414-417.
- Kurnaz, Cemal. “Felek (Edebiyat)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12/306-307. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
- Küçük, Sezai. “Ben Dervîşim Diyene Mevlevîlerde Manevî Eğitim” Keşkül Dergisi 5 (2005), 93-97.
- Küçük, Sezai. “Mevlânâ ve Semâ‘” Keşkül Dergisi 7 (2006), 44-51.
- Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî. Divân-ı Kebîr/ Külliyât-ı Şems. nşr. Bediüzzaman Füruzanfer. IV.Cilt. Tahran: Danişgah-ı Tahran, 1336/1917-1918.
- Mustafa Sâkıb Dede. Sefîne-i Nefîse-i Mevlevîyân. I. Cilt. Kahire: Mektebetu Vehbe, 1866. Odunkıran, Fatih. Mevlevî Tezkiresi: Sefîne-i Nefîse-i Mevleviyyân (İnceleme-Metin). İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, 2020. Pala, İskender. Ansiklopedik Divân Şiiri Sözlüğü. İstanbul: Kapı Yayınları, 2015.
- Pala, İskender. “Anka” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 3/201. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
- Süngü, Arife Ünal. “İbn Sînâ’da Felekler Nazariyesi ve İşrâkî Felsefe ile Mukayesesi”, Türk & İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi /The Journal of Turk & Islam World Social Studies 15/15, 44-55. https://doi.org/10.16989/TIDSAD.1419
- Şeyh Gâlib. Dîvân. nşr. Naci Okçu. PDF: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü Kültür Eserleri, Sayı 429. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-78404/seyh-galib-divani.html
- Şeyh Gâlib. Hüsn ü Aşk. nşr. Muhammet Nur Doğan. PDF: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü Kültür Eserleri Sayı 419. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-78443/seyh-galib---husn-u-ask.html Şeyh Gâlib. Şerh-i Cezîre-i Mesnevî. nşr.Mehmet Atalay, Turgut Karabey, Konya: Konya Büyükşehir Belediyesi, 2007.
- Şeyh Rüsûhüddîn İsmâil Bin Ahmed el-Ankaravî. Minhâcü’l Fukarâ. nşr. Mehmet Kanar. İstanbul: Şûle Yayınları, 2012.
- Tanrıkorur, Ş.Bârîhüdâ. Türkiye Mevlevîhânelerinin Mimarî Özellikleri. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, 2000.
- Top, H. Hüseyin. Mevlevî Usûl ve Âdâbı. İstanbul:Ötüken Neşriyat, 2001.
- Topaloğlu, Bekir. “İsm-i A’zam” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 23/75-76. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
- Türinay, Necmettin. “Klasik Hikâyenin Son Zirvesi: Hüsn ü Aşk”. Şeyh Gâlib Kitabı. ed. Beşir Ayvazoğlu. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yayınları No:18, 1995.
- Uludağ, Süleyman: Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Marifet Yayınları,1995.
- Uludağ, Süleyman: “Ahadiyyet” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 1/484. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
- Uludağ, Süleyman: “Nefes” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 32/522-523. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
- Uludağ, Süleyman: “Âlem” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 2/360-361. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
- Yılmaz, Hasan Kâmil: “Cem‘” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 7/278-279. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
Year 2024,
Volume: 33 Issue: 33, 404 - 431, 26.12.2024
Abstract
References
- Abdulkerim Kuşeyri. Kuşeyri Risalesi. yay.haz.: Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh Yayınları, 1981.
- Ahmed Eflâkî. Menâkıbü’l-‘Ârifîn. çev. Tahsin Yazıcı. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2020.
- Ayvazoğlu, Beşir. Kuğunun Son Şarkısı. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 1999.
- Baz, İbrahim. Kadızâdeliler Sivasiler Tartışması. Ankara: Otto Yayınevi, 2019.
- Ceylan, Semih. “Bir Mukâbele Üç Devir: Mevlevî Yolu İsmail Ankaravî‘ye Göre Mevlevî Mukâbelesindeki Tasavvufî Remizler”. Keşkül Dergisi 7/2006, 33-43.
- Çavuşoğlu, Semiramis. “Kadızâdeliler” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 24/100-102. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
- Çıpan, Mustafa: “Mevlevîliğin Çile’li Şehrâhında Vücut Bulan Üç Selîm”in Saltanat, Edebiyat ve Mûsikîmizdeki Tezâhürleri (III. Selîm-Şeyh Gâlib-Dede Efendi)”. Uluslararası Mevlânâ Sempozyumu Bildirileri. 1/305-306. İstanbul: Motto Project Yayını, 2010. Ergün, Sadettin Nüzhet. Şeyh Galib Hayatı ve Eserleri. İstanbul: Bozkurd Matbaası, 1935.
- Esrar Dede. Tezkire-i Şuarâ-yı Mevlevîyye. nşr. İlhan Genç. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, 2000. Güleç, İsmail. “Türk Edebiyatında Cezîre-i Mesnevî Şerhleri”. Osmanlı Araştırmaları: The Journal of Ottoman Studies, 24/24, (Aralık 2004), 100.
- Gölpınarlı, Abdülbâki. Mevlevî Âdâb ve Erkânı, İstanbul: İnkılâp Kitabevi, 2006.
- Gürer, Abdülkadir. Şeyh Gâlib Divanı: İnceleme- Metin., Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1993. Kalkışım, M. Muhsin. Şeyh Gâlib Dîvânı”. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1992.
- Kılıç, Mahmud Erol. “İbnü’l-Arabî, Muhyiddin” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 20/493-516. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
- Köprülüzâde Mehmed Fuad. Servet-i Fünûn. 43/1110 (1328/1910-1911), 414-417.
- Kurnaz, Cemal. “Felek (Edebiyat)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12/306-307. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
- Küçük, Sezai. “Ben Dervîşim Diyene Mevlevîlerde Manevî Eğitim” Keşkül Dergisi 5 (2005), 93-97.
- Küçük, Sezai. “Mevlânâ ve Semâ‘” Keşkül Dergisi 7 (2006), 44-51.
- Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî. Divân-ı Kebîr/ Külliyât-ı Şems. nşr. Bediüzzaman Füruzanfer. IV.Cilt. Tahran: Danişgah-ı Tahran, 1336/1917-1918.
- Mustafa Sâkıb Dede. Sefîne-i Nefîse-i Mevlevîyân. I. Cilt. Kahire: Mektebetu Vehbe, 1866. Odunkıran, Fatih. Mevlevî Tezkiresi: Sefîne-i Nefîse-i Mevleviyyân (İnceleme-Metin). İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, 2020. Pala, İskender. Ansiklopedik Divân Şiiri Sözlüğü. İstanbul: Kapı Yayınları, 2015.
- Pala, İskender. “Anka” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 3/201. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
- Süngü, Arife Ünal. “İbn Sînâ’da Felekler Nazariyesi ve İşrâkî Felsefe ile Mukayesesi”, Türk & İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi /The Journal of Turk & Islam World Social Studies 15/15, 44-55. https://doi.org/10.16989/TIDSAD.1419
- Şeyh Gâlib. Dîvân. nşr. Naci Okçu. PDF: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü Kültür Eserleri, Sayı 429. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-78404/seyh-galib-divani.html
- Şeyh Gâlib. Hüsn ü Aşk. nşr. Muhammet Nur Doğan. PDF: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü Kültür Eserleri Sayı 419. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-78443/seyh-galib---husn-u-ask.html Şeyh Gâlib. Şerh-i Cezîre-i Mesnevî. nşr.Mehmet Atalay, Turgut Karabey, Konya: Konya Büyükşehir Belediyesi, 2007.
- Şeyh Rüsûhüddîn İsmâil Bin Ahmed el-Ankaravî. Minhâcü’l Fukarâ. nşr. Mehmet Kanar. İstanbul: Şûle Yayınları, 2012.
- Tanrıkorur, Ş.Bârîhüdâ. Türkiye Mevlevîhânelerinin Mimarî Özellikleri. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, 2000.
- Top, H. Hüseyin. Mevlevî Usûl ve Âdâbı. İstanbul:Ötüken Neşriyat, 2001.
- Topaloğlu, Bekir. “İsm-i A’zam” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 23/75-76. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
- Türinay, Necmettin. “Klasik Hikâyenin Son Zirvesi: Hüsn ü Aşk”. Şeyh Gâlib Kitabı. ed. Beşir Ayvazoğlu. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yayınları No:18, 1995.
- Uludağ, Süleyman: Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Marifet Yayınları,1995.
- Uludağ, Süleyman: “Ahadiyyet” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 1/484. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
- Uludağ, Süleyman: “Nefes” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 32/522-523. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
- Uludağ, Süleyman: “Âlem” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 2/360-361. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
- Yılmaz, Hasan Kâmil: “Cem‘” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 7/278-279. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
There are 31 citations in total.
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Classical Turkish Literature of Ottoman Field |
| Journal Section | Research Article |
| Authors | |
| Publication Date | December 26, 2024 |
| Submission Date | September 21, 2024 |
| Acceptance Date | November 13, 2024 |
| Published in Issue | Year 2024 Volume: 33 Issue: 33 |
Makale gönderme ve takip:
Makalelerinizin gönderimini dergimizin dergipark web ana sayfasından "Makale Gönder" seçeneği ile yapabilirsiniz. Daha sonraki süreci ise “Dergipark Sistemi”nden takip edebilirsiniz. Herhangi bir sorun yaşamanız halinde lütfen aşağıdaki adreslere bilgi veriniz.
Nihat Öztoprak (Başeditör): noztoprak@fsm.edu.tr
Bünyamin Ayçiçeği (Editör): bunyamin.aycicegi@istanbul.edu.tr
Nusret Gedik (Editör Yardımcısı): nusret.gedik@marmara.edu.tr