Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi

Abstract

Bu makalede inceleme konusu yapılan şiirler, 15 ve 16.yüzyıllarda yaşamış üç padişah şairden seçilmiştir. Makale; biri muhammes, ikisi murabba olmak üzere üç şiirdeki arûz uygulamalarına dayanmaktadır. Söz konusu şiirlerden muhammesin şairi, Avnî mahlaslı Fatih Sultan Mehmed’dir. Murabbalardan birinin şairi Adlî mahlaslı Sultan İkinci Bâyezîd ve diğerinin şairi Muhibbî mahlaslı Kânûnî Sultan Süleymân’dır. Makale kapsamında önce şiirler orijinal metinleri dikkate alınarak çeviri yazılı olarak verilmiştir. Daha sonra şiirlerin metinleri, biçimsel olarak arûz açısından incelemeye hazır hâle getirilmiştir. Ardından şiirlerin metinleri hece hece incelenmiş ve şairlerin vezni tutturabilmek için ne tür müdahaleler ve hamleler yaptıkları belirlenmiştir. Bu müdahaleler ve hamleler hem nicel hem de nitel açıdan değerlendirilip karşılaştırılmıştır. Bu sayede şairlerin arûz bağlamında hangi uygulamalara ve tasarruflara hangi oranda başvurdukları tespit edilmeye çalışılmıştır. Ayrıca elde edilen veriler üzerinden şairlerin arûz bağlamındaki başarı düzeylerine dair karşılaştırma ve değerlendirmelerin de yapılması amaçlanmıştır. Çalışma sonunda şairlerin en çok vasla, ardından imâleye ve medde başvurdukları görülmüştür. Bunların ardından tahfîf, sekt ve sesliden sesliye vasl gelmektedir. Şairler zihafa ise istisna düzeyinde az yer vermişlerdir. Az çok arûz hatası sayılabilecek uygulamalara ilişkin veriler dikkate alındığında, aralarında önemli farklılıklar bulunmamakla birlikte, inceleme konusu yapılan üç musammat bağlamında metne en az müdahale eden şairin Avnî olduğu görülmektedir. Ardından Muhibbî ve Adlî gelmektedir. Veriler ışığında şairlerin her bir mısrada ortalama üç buçuk kez metne müdahale ettikleri anlaşılmaktadır. Sonuçta üç padişah şairin de arûzu doğru kullanma açısından en kötü senaryoda % 90, en iyi senaryoda ise % 98 civarında başarılı olduğu tespit edilmiştir.