Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi

Abstract

Osmanlı telif geleneğinde diliçi çeviri yapılarak ortaya konmuş pek çok müstakil eser bulunmaktadır. Bunlardan kimisi manzum bir metnin nesre aktarılması kimisi mensur bir metnin nazma çekilmesi şeklinde kimisi de kaynak bir metnin ihtisar edilmesi şeklinde gerçekleşmiştir. Kaynak metnin aslına bağlı kalınıp bilhassa onun dil ve üslubunda değişikliğe gidilerek yapılan bu yeniden yazım faaliyetine diliçi çeviri denilmektedir. Bu tür çevirilerdeki amaç metne muhatap olan kimselerin işini kolaylaştırmak ve metnin daha kolay anlaşılmasını sağlamaktır.
Osmanlının son döneminin önemli devlet adamlarından ve vakanüvislerinden olan Ahmed Lutfî Efendi, henüz 19. asrın başlarında Mütercim Âsım Efendi tarafından tercüme edilen ve bir başvuru kaynağı olarak kabul gören Kâmûsu’l-Muhît Tercümesi’ni bilhassa Arapça dil bilgisi kurallarına tam hâkim olamayan hoca ve talebeler için hem sadeleştirmiş hem de farklı bir tertip yöntemiyle kelimeleri yeniden dizmiştir. Bunu yaparken hem kelimelerin sayısında hem de kelimelere verilen anlamlarda kısaltmaya giderek eserin muhtasar bir diliçi çevirisini yapmıştır. Müellif, Lugât-ı Kâmûs adını verdiği bu sözlük çalışmasıyla mezkûr eserin hem daha kolay kullanılmasını hem de daha rahat anlaşılmasını sağlamayı hedeflemiştir. Eserin ilk iki cildi kendisi hayattayken Matbaa-i Âmire’de iki defa basılmış diğer ciltler ise neşredilmemiştir.
Bu çalışmada diliçi çeviri yöntemiyle ilgili bir giriş yapıldıktan sonra Ahmed Lutfî Efendi’nin hayatı ve eserleri hakkında kısaca bilgi verilmiş, ardından onun Lugât-ı Kâmûs adlı eserinin muhtasar bir diliçi çeviri örneği olduğu ortaya konulmaya çalışılmıştır.