Abstract
Edebî eserlerin sanatsal ve estetik değerini ortaya çıkarabilmek için farklı çözümleme yöntemlerine ihtiyaç duyulmaktadır. Bu yöntemlerden biri olan ontolojik analiz metodu, edebî eserlerin yüzeyde görünen anlamlarının ötesine geçerek onların derin yapısına ulaşmayı amaçlayan bir çözümleme tekniğidir. Ontolojik analiz, edebî metinleri tabakalar esasına göre inceleyerek, metindeki anlam katmanlarını açığa çıkarır ve eserin özüne inmeyi hedefler. Görünenin arkasındaki unsurları keşfetmeye, metnin içerdiği sembolik, tematik ve yapısal unsurları anlamaya yönelik derinlemesine bir analiz sunar. Bu çalışmada Hüseyin Akkaya’nın ilk şiir kitabında yer alan ve kırk şiirinden biri olan “Güzellik aynası” (Akkaya, 2019, 33) şiiri ontolojik analiz metoduyla, ön yapı ve arka yapı olmak üzere iki temel başlık altında incelenmiştir. Ön yapı incelemesi, şiirin duyulur ve görünür yapısı, ses tabakası ve reel varlık alanı üzerinden; arka yapı incelemesi ise şiirin derin yapısını oluşturan semantik (anlam), nesne, karakter ve alınyazısı tabakaları temelinde gerçekleştirilmiştir. Ayna, divan edebiyatından bu yana Türk edebiyatının her döneminde önemli bir metafor olarak kullanılmıştır. Akkaya, bu geleneği devam ettirerek şiirinde aynayı hem bir yansıma aracı olarak hem de bireyin yalnızlıkla yüzleşmesini sağlayan bir unsur olarak ele almıştır. Söz konusu şiiri ontolojik açıdan çözümlerken farklı bağlamları tespit edilmiştir. Çalışmada, Akkaya’nın Güzellik Aynası şiirinde Divan edebiyatından modern Türk şiirine uzanan ayna metaforunun derin anlam dünyası ortaya konmuştur.
Ethical Statement
Bu çalışmanın hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve yararlanılan tüm çalışmaların kaynakçada belirtildiği beyan olunur.
Thanks
İncelenen şiiri kaleme alan Prof. Dr. Hüseyin Akkaya'ya ve bu alanda bizi yönlendiren Prof. Dr. Orhan Söylemez'e teşekkür ederiz.
References
- Akkaya, Hüseyin. Aynadan geçen şiirler. İstanbul: Kendim Yayınları, 2019.
- Bayram, Yavuz. “Ontolojik çözümleme yöntemi ve bir uygulama.” Yom Sanat, Mayıs-Haziran, S. 12, s. 12-15, 2003.
- Bingöl, Ulaş. “Abdülhak Hamit Tarhan’ın ‘Nakafi’ adlı şiirinin ontolojik tahlili.” Turkish Studies, 8(13), 543-558, 2013.
- Binyazar, Adnan. Uzun ince bir yolda Aşık Veysel hayatı, sanatı, eserleri üzerine bir inceleme. İstanbul: Tel Yayınları, 1973.
- Eren, Hasan. Türk dilinin etimolojik sözlüğü. Ankara: Bizim Büro Basımevi, 2. Baskı, 1999.
- Ergin, Muharrem. Türk dil bilgisi. İstanbul: Bayrak Basımevi, 1998.
- https://erzurum.diyanet.gov.tr/narman/sayfalar/contentdetail.aspx?ContentId=96&MenuCategory=Kurumsal (erişim: 11.12.2024)
- https://www.bible.com/tr/bible/compare/1CO.13.12 (erişim: 10.12.2024)
- https://www.bible.com/tr/bible/compare/GEN.1.26-27 (erişim: 1.02.2025)
- Kaplan, Mehmet. Şiir tahlilleri I (Tanzimat’tan Cumhuriyet’e). İstanbul: Dergah Yayınları, 11. Baskı, 1991.
- Kaplan, Mehmet. Şiir tahlilleri II (Cumhuriyet Devri Türk Şiiri). İstanbul: Dergah Yayınları, 5. Baskı, 1992.
- Küçükağaoğlu Tunç, Sinem. Ayna Dergisinin Özbek Türkçesinin Modernleşmesindeki Rolü. İzmir: Yayınlanmamış Doktora Tezi, 2020.
- Moran, Berna. Edebiyat Kuramları ve Eleştiri. İstanbul: İletişim Yayınları, 30. Baskı, 2020.
- Ögke, Ahmet. “İbnü’l-Arabî’nin Fusûsu’l Hikem’inde ayna metaforu.” İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi (İbnü’l-Arabî Özel Sayısı-2), sayı: 23, ss. 75-89, 2009.
- Tunalı, İsmail. Sanat ontolojisi. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Matbaası, 1971.
- TUNÇ, Gökhan. Kavramlar ve kuramlarla modern Türk şiiri okumaları. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2023.
- Yeniterzi, Emine. “Mevlâna torunu bir akademisyen: Âmil Çelebioğlu (bilim adamlığı ve şahsiyeti).” Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, İstanbul, S. 10, s. 5-12, 2013.
- Yiğit Özgenç, Seçil. Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Roman ve Hikâyelerinde Ayna Motifi. Denizli: Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2019.
Abstract
References
- Akkaya, Hüseyin. Aynadan geçen şiirler. İstanbul: Kendim Yayınları, 2019.
- Bayram, Yavuz. “Ontolojik çözümleme yöntemi ve bir uygulama.” Yom Sanat, Mayıs-Haziran, S. 12, s. 12-15, 2003.
- Bingöl, Ulaş. “Abdülhak Hamit Tarhan’ın ‘Nakafi’ adlı şiirinin ontolojik tahlili.” Turkish Studies, 8(13), 543-558, 2013.
- Binyazar, Adnan. Uzun ince bir yolda Aşık Veysel hayatı, sanatı, eserleri üzerine bir inceleme. İstanbul: Tel Yayınları, 1973.
- Eren, Hasan. Türk dilinin etimolojik sözlüğü. Ankara: Bizim Büro Basımevi, 2. Baskı, 1999.
- Ergin, Muharrem. Türk dil bilgisi. İstanbul: Bayrak Basımevi, 1998.
- https://erzurum.diyanet.gov.tr/narman/sayfalar/contentdetail.aspx?ContentId=96&MenuCategory=Kurumsal (erişim: 11.12.2024)
- https://www.bible.com/tr/bible/compare/1CO.13.12 (erişim: 10.12.2024)
- https://www.bible.com/tr/bible/compare/GEN.1.26-27 (erişim: 1.02.2025)
- Kaplan, Mehmet. Şiir tahlilleri I (Tanzimat’tan Cumhuriyet’e). İstanbul: Dergah Yayınları, 11. Baskı, 1991.
- Kaplan, Mehmet. Şiir tahlilleri II (Cumhuriyet Devri Türk Şiiri). İstanbul: Dergah Yayınları, 5. Baskı, 1992.
- Küçükağaoğlu Tunç, Sinem. Ayna Dergisinin Özbek Türkçesinin Modernleşmesindeki Rolü. İzmir: Yayınlanmamış Doktora Tezi, 2020.
- Moran, Berna. Edebiyat Kuramları ve Eleştiri. İstanbul: İletişim Yayınları, 30. Baskı, 2020.
- Ögke, Ahmet. “İbnü’l-Arabî’nin Fusûsu’l Hikem’inde ayna metaforu.” İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi (İbnü’l-Arabî Özel Sayısı-2), sayı: 23, ss. 75-89, 2009.
- Tunalı, İsmail. Sanat ontolojisi. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Matbaası, 1971.
- TUNÇ, Gökhan. Kavramlar ve kuramlarla modern Türk şiiri okumaları. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2023.
- Yeniterzi, Emine. “Mevlâna torunu bir akademisyen: Âmil Çelebioğlu (bilim adamlığı ve şahsiyeti).” Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, İstanbul, S. 10, s. 5-12, 2013.
- Yiğit Özgenç, Seçil. Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Roman ve Hikâyelerinde Ayna Motifi. Denizli: Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2019.
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Turkish Language and Literature (Other) |
| Journal Section | Research Article |
| Authors | |
| Publication Date | June 30, 2025 |
| Submission Date | March 1, 2025 |
| Acceptance Date | March 15, 2025 |
| Published in Issue | Year 2025 Volume: 34 Issue: 34 |
Makale gönderme ve takip:
Makalelerinizin gönderimini dergimizin dergipark web ana sayfasından "Makale Gönder" seçeneği ile yapabilirsiniz. Daha sonraki süreci ise “Dergipark Sistemi”nden takip edebilirsiniz. Herhangi bir sorun yaşamanız halinde lütfen aşağıdaki adreslere bilgi veriniz.
Nihat Öztoprak (Başeditör): noztoprak@fsm.edu.tr
Bünyamin Ayçiçeği (Editör): bunyamin.aycicegi@istanbul.edu.tr
Nusret Gedik (Editör Yardımcısı): nusret.gedik@marmara.edu.tr