Research Article
BibTex RIS Cite

SÂLİM TEZKİRESİ’NDEKİ AKTAR BİRRÎ BİYOGRAFİSİNDE GEÇEN AKTARLIK TERİMLERİ

Year 2025, Volume: 34 Issue: 34, 569 - 598, 30.06.2025

Metin Samancı

https://doi.org/10.15247/devdergisi.1650027

Abstract

Bu makale, Sâlim’in Tezkire’sinde yer alan aktar Birrî’nin biyografisindeki şifalı unsurları ortaya koyup bunların edebî ve kültürel yönlerine odaklanmaktadır. Metinde geçen bitkiler, baharatlar, mineraller, kimyevi maddeler, ölçü birimleri vb. sadece aktarlık bağlamında değil Birrî’yi ve çeveresindeki insanları tanımlamak için kullanılmıştır. Bu yönüyle bu biyografi metni insanın doğa unsurları üzerinden tarif edilişine bir örnektir.
Biyografide, zencefil, karanfil, zufa gibi bitkiler; dehnec, denizköpüğü gibi taşlar; güherçile, kükürt suyu, mürdesenk gibi kimyevi maddeler; kıst, hardal gibi ölçü birimleri olmak üzere aktarlıkla bağlantılı 126 farklı kelime geçmektedir. Biyografi günümüz Türkçesine çevrilmiş ve ilgili maddelerin genel özellikleri açıklanıp metindeki edebî yönlerine işaret edilmiştir.

Keywords

aktarlık Birrî Sâlim tezkire nesir

References

  • Acıduman, Ahmet - Şems, Şehriyar. “Ebu Bekr Zekeriyyâ Er-Râzî (865-925) ve Yaklaşık 1000 Yıl Önce Yazılmış Bir ‘Acil El Kitabı’: Bur’u’s-Sâa (Bir Saat İçinde Tedavi)”. Turkiye Klinikleri J Med Ethics 1/17 (2009), 6-16.
  • Açıkgöz, Namık. Kahvenâme, Ankara: Akçağ Yayınları, 1999.
  • Açıl, Berat. “Klasik Türk Şiirinde Estetik Bir Unsur Olarak Çiçekler”. FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi 0/5 (30 Haziran 2015). https://doi.org/10.16947/fsmiad.10637
  • Ahmed Vefik Paşa. Lehçe-i Osmânî. 2 Cilt. İstanbul: Mahmut Beg Matbaası, 1888.
  • Ak, Mahmut. Âşık Mehmed Menâzırü`l-Avâlim (III. Cilt Metin). 3 Cilt. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 2007. Akkuş, Yasemin. “Klasik Türk Şiirinde Vaat Meselesi”. Abant Sosyal Bilimler Dergisi 24/3 (30 Kasım 2024), 1015-1028. https://doi.org/10.11616/asbi.1516376
  • Akpur, Hikmet. Tabibin Ahlâkı ve Bir Saatte Şifa Risaleleri. İstanbul: Merkezefendi Geleneksel Tıp Derneği, 2013. Aksoy, Ömer Asım. Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü. 2 Cilt. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2013.
  • Ali Seydî. Resimli Kamus-ı Osmânî. 3 Cilt. İstanbul: Matbaa ve Kütübhane-i Cihân, 1330.
  • Alkan, Mustafa. “Manisa’da Hafsa Sultan Dârüşşifası (Bîmarhanesi)”. Journal of Turkish Studies 9/Volume 9 Issue 10 (29 Ağustos 2024), 19-31.
  • Arslan, Meryem. “Tarihî Batı Türkçesi Tıp Metinlerinde Kırıntı (Küçük Parçalar) ile İlgili Söz Varlığı Denemesi”. Milli Kültür Araştırmaları Dergisi 7/1 (2023), 1-11.
  • Aslan, Üzeyir. Osmanlı Edebiyatının 300’ü. İstanbul: Otto Yayınları, 2018.
  • Aydın, Mükerrem Bedizel - Murad, Sibel. Nizâmü’l-Edviye - Sakızlı İsa Efendi. Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi, 2019.
  • Aynacı, Mihrican. “Divan Şiirinde Geçen Göz Hastalıklarının Klâsik Dönem Tıp Metinleri Ekseninde Değerlendirilmesi”. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 9 (01 Ocak 2012), 29-29. https://doi.org/10.15247/dev.92
  • Baktır, Mustafa. “Afyon”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 1/442-443. İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 1988.
  • Bayat, Ali Haydar - Okumuş, Necdet. Muhammed bin Mahmûd-ı Şirvânî - Mürşid (Göz Hastalıkları). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı, 2004.
  • Baydar, Hasan. Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Bilimi ve Teknolojisi. Ankara: Nobel Yayınları, Genişletilmiş 9. Baskı., 2021.
  • Bayram, Yavuz. Çiçekler ve Diğer Bitkilerin Dîvân Şiirine Yansımaları ile Anlam Çerçeveleri. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2001.
  • Bayram, Yavuz. “Klasik Türk Şairlerinin Gözüyle Meyveler” 2/2 (2007), 221-227.
  • Bayram, Yavuz. “Klasik Türk Şiirinde Duyguların Dili: Çiçekler”. Turkish Studies 2/4 (2007), 209-219.
  • Baytop, Turhan. “Esrar”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 11/431-432. İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 1995.
  • Baytop, Turhan. Türkçe Bitki Adları Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 3. Baskı., 2007.
  • Baytop, Turhan. Türkiye’de Bitkilerle Tedavi Geçmişte ve Bugün. İstanbul: Nobel Yayınları, 1999.
  • Beyzadeoğlu, Süreyya Ali vd. Edirneli Ahmed Badi Efendi: Armağan. (Divan şiirinde atasözleri ve deyimler = Proverbs and idioms in the classical Ottoman poetry). ed. Şinasi Tekin - Gönül Alpay Tekin. Cambridge: Harvard University The Department of Near Eastern Languages and Civilizations, 2004.
  • Bingöl, Orhan. Menderes Magnesiası Magnesıa Ad Maeandrum. Ankara: Bilgin Kültür Sanat, 2020.
  • Ceylan, Ömür. “Taşranın Altın Çiçeği Safran”. Osmanlı Tarihi Araştırmaları 26/26 (Prof. Dr. Mehmet Çavuşoğlu’na Armağan II) (2005), 147-162.
  • Çağbayır, Yaşar. Ötüken Türkçe Sözlük. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2017.
  • Çağrıcı, Mustafa. “Kıst”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 25/502. Ankara: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 2002.
  • Çakmak, Hasan Basri. Göz Kapağı Hastalıklarının Ortaçağ İslam Dönemi Eser ve Tercümelerindeki Yeri. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. 2011.
  • Çakıcı, Bedinur. Eski Anadolu Türkçesi İle Yazılmış Dört Tıp Metni Üzerinde Bitki Adları İncelemesi. Bursa: Bursa Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2023.
  • Dalby, Andrew. Tehlikeli Tatlar, Tarih Boyunca Baharat. çev. Nazlı Pişkin. İstanbul: Kitap Yayınevi, 2004.
  • Demircan, Yasemin. “Tıyn-ı Mahtûm: Akdeniz Dünyasının Mucize Toprağı”. ed. Emine Gürsoy Naskali - Hilal Oytun Altun. Acta Turcica (Kültürümüzde Toprak Özel Sayısı) IV/1 (2012), 281-295.
  • Doğan, Hüseyin. Anadolu Türk uygarlığında bitkiler (XIII-XV. YY.). Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi, Doktora Tezi, 2023. Ebüzziya Tevfik. Lugat-ı Ebüzziya. 2 Cilt. İstanbul: Matba’a-i Ebüzziya, 1889.
  • Erdem, Sargon. “Buhurdan”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 6/384-385. İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 1992.
  • Erdöl, Cevdet. Mükeyyifât ve Müskirȃtdan Afyon, Kahve, Çay, Esrȃr Doktor Besim Ömer. İstanbul: Sağlık Bilimleri Üniversitesi Yayınları, 2022.
  • Erkal, Abdulkadir. “Divan Şiirinde Afyon ve Esrar”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 33 (2007), 25-60.
  • Erkul, Rasih. Birrî Mehmed Dede, Hayatı, Eserleri, Edebî kişiliği ve Divanı. Manisa: Manisa Valiliği Yayınları, 2000.
  • Eyüboğlu, E. Kemal. On Üçüncü Yüzyıldan Günümüze Kadar Şiirde ve Halk Dilinde Atasözleri ve Deyimler. İstanbul: Doğan Kardeş, 1973.
  • Güfta, Hüseyin. “Divan Şiirinde Vakt-i Seher”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi (Klâsik Türk Edebiyatının Kaynakları Özel Sayısı -Prof. Dr. Turgut KARABEY Armağanı) 3/15 (2010).
  • Güfta, Hüseyin. “Sâlim”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 36/46-47. İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 2009.
  • Gürlek, Mehmet. Alâ’im-i Cerrâhîn Cerrâh-nâme İbrahim bin Abdullah. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2016.
  • İlter, Burhaneddin. Tercüme-i Müfredât-ı İbni Baytar. İstanbul: Sağlık Bilimleri Üniversitesi Yayınları, 2022.
  • İnce, Adnan. Tezkiretü’ş-şu’arâ - Mirza-zâde Mehmed Sâlim. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2018.
  • Kaçar, Mücahit. “Şiir şerhlerinde tıp ve ecza metinlerinden yararlanma imkânı: Nizâmü’l-edviye örneği”. ed. Sibel Murad ve Mücahit Kaça, Sakızlı İsa Efendi ve Nizâmü’l- Edviye’si Üzerine İncelemeler içinde (s. 411-433). İstanbul: DBY Yayınları, 2021.
  • Kahraman, Seyit Ali vd. Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi (Cilt 5). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2008.
  • Kallek, Cengiz. “Kıst”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 25/502-505. Ankara: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 2002.
  • Kavak, Mehmet. “Ortaçağ Seyyah ve Coğrafyacı Anlatılarında Zehir, Panzehir Ve Zehirle Suikast”. Şarkiyat İlmi Araştırmaları Dergisi 15/2 (20 Kasım 2023). https://doi.org/10.26791/sarkiat.1320467
  • Kavak, Mehmet. “Ortaçağda Misk”. Vakanüvis - Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi 3/Prof. Dr. Azmi Özcan Öğrencileri Özel Sayısı (16 Ekim 2018), 188-229.
  • Kaya, Bayram Ali. “Klâsik Türk Şiirinde Şifâlı Bitkiler Üzerine Bir Deneme”. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 15 (2015), 263-314.
  • Kaya, Fatih. Lisânü’l-Etibba Tabiplerin Dili Giriş - Çeviriyazılı Metin - Söz Varlığı - Madde Başları Dizini. İstanbul: Hiper Yayın, 2020.
  • Kops, Johannes. Flora Batava. Cilt 10. Amsterdam: J.C. Sepp, 1849. [Dijital versiyon: Doronicum scorpioides çizimi]. Wikimedia Commons. Erişim: 25 Nisan 2025.
  • https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/12/Doronicum_scorpioides_%E2%80%94_Flora_Batava_%E2%80%94_Volume_v10.jpg
  • Kufacı, Osman. “Divan Şairinin İmgelem Dünyasından Bir Örnek: Fülfül”. Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi 6/16 (2019), 433-449.
  • Kufacı, Osman. “Divan Şiirinin Estetik Dünyasında Şem’-i Kâfur (Kâfurdan Mum)”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 67 (2020), 187-206. https://doi.org/10.14222/Turkiyat4232
  • Kutlar Oğuz, Fatma Sabiha. Arpaemîni-zâde Mustafâ Sâmî Dîvânı. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 2017. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56084,arpaeminizade-mustafa-sami-divanipdf.pdf?0
  • Kutluer, İlhan. “İbnü’r-Râvendî”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 21/179-184. İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 2000.
  • Muallim Nâcî, [Ömer Hulûsî]. Lugat-ı Nâcî. İstanbul: Asır Matbaa ve Kütübhânesi, 1978 (Çağrı Yayınları Ofset Baskı)., 1308.
  • Murad, Sibel vd. Tercüme-i Mâ-Lâ Yesa‘u’t-Tabîbe Cehluhu Hekimlere Gerekli Bilgiler Hasan B. Abdurrahmân. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2024.
  • Mutluel, Osman - Akyüz, Hüseyin. “Sanat Felsefesinde ‘İfade ve Anlatım’ Açısından ‘el-Kasibu Habibullah’ Levhası”. Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 22 (2022), 625-647.
  • Müberred, Muhammed bin Yezîd el-. el-Kâmil fi’l-edeb. thk. Muhammed Ebü’l-Fazl İbrâhim. 4 Cilt. Kahire: Dârü’l-Fikri’l-Arabî, 1417.
  • Nişanyan, Sevan. “karanfil”. Nişanyan Sözlük. 2020. Erişim 29 Aralık 2024. https://www.nisanyansozluk.com/kelime/karanfil
  • Onay, Ahmet Talat. Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1992. Özen, Şükrü. “Habbe”. 14/343-346. İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 1996.
  • Öztürk, Mürsel - Örs, Derya. Burhân-ı Katı Mütercim Âsım Efendi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2000.
  • Platts, John T. A Dictionary of Urdu, Classical Hindi, and English. Londra: W. H. Allen & Co., 1884. Erişim: 13 Haziran2025. https://dsal.uchicago.edu/cgibin/app/platts_query.py?page=1041.
  • Redhouse, J. W. A Turkish and English Lexicon: Shewing in English the significations of the Turkish terms. 2 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayıncılık, 1987.
  • Remzî, Hüseyin. Lugat-ı Remzî. 2 Cilt. İstanbul: Hüseyin Remzî Matbaası, 1305.
  • RHS. “Royal Horticultural Society (RHS) - Plant Finder”. Erişim 28 Aralık 2024. http://www.rhs.org.uk/plants/9057/hyssopus-officinalis/details
  • Sakin, Orhan vd. Tabib İb-i Şerif Yâdigâr 15. Yüzyıl Türkçe Tıp Kitabı. İstanbul: Merkezefendi Geleneksel Tıp Derneği, 2017.
  • Salâhî, Mehmed. Kâmûs-ı Osmânî Türkçede Kullanılan Arabî Farisî Ecnebî Kaffe-i Lüğâtı Hâvîdir. 4 Cilt. İstanbul: Mahmut Beg Matbaası, 1322.
  • Sâmî, Şemseddîn. Kâmûs-ı Türkî. İstanbul: İkdâm Matbaası, 1318.
  • Sarı, Nil. “Attar”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 4/94-95. İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 1991.
  • Sarı, Nil - Tuğ, Ramazan. Derviş Mehmed Neşati Yağı Tıbbî Yağlar Üzerine Bir Risale. İstanbul: Merkezefendi Geleneksel Tıp Derneği, 2009.
  • Sarıkaya, Muammer - Koç, Celal Turgut. Şifa Bahçesi (Ravdatu’l-Itr) Muhammed b. Mahmûd b. Hacı eş-Şirvânî. Ankara: Orman Genel Müdürlüğü Yayınları, ts.
  • Şentürk, Ahmet Atillâ. Osmanlı Şiiri Kılavuzu. İstanbul: OSEDAM, 2016.
  • Şentürk, Ahmet Atillâ. Osmanlı Şiiri Kılavuzu. İstanbul: OSEDAM, 2017.
  • Terzioğlu, Aslan. Osmanlılarda Hastaneler, Eczacılık, Tababet ve Bunların Dünya Çapında Etkileri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1999.
  • Tez, Zeki. “Güherçileden Karabaruta”. Bilim Tarihi 17 (1993), 8-15.
  • Ünver, Süheyl A. Türkiye Eczacılık Tarihi. İstanbul: Hüsnütabiat Basımevi, 1952.
  • Yetişen, Y. Kenan. “Kalaycılık Üzerine”. Belgesel Tarih. 2021. Erişim 02 Mart 2025. https://www.belgeseltarih.com/kalaycilik-uzerine/
  • Yılmaz, Ozan. Ferheng-i Şu’ûrî - Şu’ûrî Hasan Efendi. 4 Cilt. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2019.

Year 2025, Volume: 34 Issue: 34, 569 - 598, 30.06.2025

Metin Samancı

https://doi.org/10.15247/devdergisi.1650027

Abstract

References

  • Acıduman, Ahmet - Şems, Şehriyar. “Ebu Bekr Zekeriyyâ Er-Râzî (865-925) ve Yaklaşık 1000 Yıl Önce Yazılmış Bir ‘Acil El Kitabı’: Bur’u’s-Sâa (Bir Saat İçinde Tedavi)”. Turkiye Klinikleri J Med Ethics 1/17 (2009), 6-16.
  • Açıkgöz, Namık. Kahvenâme, Ankara: Akçağ Yayınları, 1999.
  • Açıl, Berat. “Klasik Türk Şiirinde Estetik Bir Unsur Olarak Çiçekler”. FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi 0/5 (30 Haziran 2015). https://doi.org/10.16947/fsmiad.10637
  • Ahmed Vefik Paşa. Lehçe-i Osmânî. 2 Cilt. İstanbul: Mahmut Beg Matbaası, 1888.
  • Ak, Mahmut. Âşık Mehmed Menâzırü`l-Avâlim (III. Cilt Metin). 3 Cilt. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 2007. Akkuş, Yasemin. “Klasik Türk Şiirinde Vaat Meselesi”. Abant Sosyal Bilimler Dergisi 24/3 (30 Kasım 2024), 1015-1028. https://doi.org/10.11616/asbi.1516376
  • Akpur, Hikmet. Tabibin Ahlâkı ve Bir Saatte Şifa Risaleleri. İstanbul: Merkezefendi Geleneksel Tıp Derneği, 2013. Aksoy, Ömer Asım. Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü. 2 Cilt. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2013.
  • Ali Seydî. Resimli Kamus-ı Osmânî. 3 Cilt. İstanbul: Matbaa ve Kütübhane-i Cihân, 1330.
  • Alkan, Mustafa. “Manisa’da Hafsa Sultan Dârüşşifası (Bîmarhanesi)”. Journal of Turkish Studies 9/Volume 9 Issue 10 (29 Ağustos 2024), 19-31.
  • Arslan, Meryem. “Tarihî Batı Türkçesi Tıp Metinlerinde Kırıntı (Küçük Parçalar) ile İlgili Söz Varlığı Denemesi”. Milli Kültür Araştırmaları Dergisi 7/1 (2023), 1-11.
  • Aslan, Üzeyir. Osmanlı Edebiyatının 300’ü. İstanbul: Otto Yayınları, 2018.
  • Aydın, Mükerrem Bedizel - Murad, Sibel. Nizâmü’l-Edviye - Sakızlı İsa Efendi. Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi, 2019.
  • Aynacı, Mihrican. “Divan Şiirinde Geçen Göz Hastalıklarının Klâsik Dönem Tıp Metinleri Ekseninde Değerlendirilmesi”. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 9 (01 Ocak 2012), 29-29. https://doi.org/10.15247/dev.92
  • Baktır, Mustafa. “Afyon”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 1/442-443. İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 1988.
  • Bayat, Ali Haydar - Okumuş, Necdet. Muhammed bin Mahmûd-ı Şirvânî - Mürşid (Göz Hastalıkları). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı, 2004.
  • Baydar, Hasan. Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Bilimi ve Teknolojisi. Ankara: Nobel Yayınları, Genişletilmiş 9. Baskı., 2021.
  • Bayram, Yavuz. Çiçekler ve Diğer Bitkilerin Dîvân Şiirine Yansımaları ile Anlam Çerçeveleri. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2001.
  • Bayram, Yavuz. “Klasik Türk Şairlerinin Gözüyle Meyveler” 2/2 (2007), 221-227.
  • Bayram, Yavuz. “Klasik Türk Şiirinde Duyguların Dili: Çiçekler”. Turkish Studies 2/4 (2007), 209-219.
  • Baytop, Turhan. “Esrar”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 11/431-432. İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 1995.
  • Baytop, Turhan. Türkçe Bitki Adları Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 3. Baskı., 2007.
  • Baytop, Turhan. Türkiye’de Bitkilerle Tedavi Geçmişte ve Bugün. İstanbul: Nobel Yayınları, 1999.
  • Beyzadeoğlu, Süreyya Ali vd. Edirneli Ahmed Badi Efendi: Armağan. (Divan şiirinde atasözleri ve deyimler = Proverbs and idioms in the classical Ottoman poetry). ed. Şinasi Tekin - Gönül Alpay Tekin. Cambridge: Harvard University The Department of Near Eastern Languages and Civilizations, 2004.
  • Bingöl, Orhan. Menderes Magnesiası Magnesıa Ad Maeandrum. Ankara: Bilgin Kültür Sanat, 2020.
  • Ceylan, Ömür. “Taşranın Altın Çiçeği Safran”. Osmanlı Tarihi Araştırmaları 26/26 (Prof. Dr. Mehmet Çavuşoğlu’na Armağan II) (2005), 147-162.
  • Çağbayır, Yaşar. Ötüken Türkçe Sözlük. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2017.
  • Çağrıcı, Mustafa. “Kıst”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 25/502. Ankara: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 2002.
  • Çakmak, Hasan Basri. Göz Kapağı Hastalıklarının Ortaçağ İslam Dönemi Eser ve Tercümelerindeki Yeri. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. 2011.
  • Çakıcı, Bedinur. Eski Anadolu Türkçesi İle Yazılmış Dört Tıp Metni Üzerinde Bitki Adları İncelemesi. Bursa: Bursa Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2023.
  • Dalby, Andrew. Tehlikeli Tatlar, Tarih Boyunca Baharat. çev. Nazlı Pişkin. İstanbul: Kitap Yayınevi, 2004.
  • Demircan, Yasemin. “Tıyn-ı Mahtûm: Akdeniz Dünyasının Mucize Toprağı”. ed. Emine Gürsoy Naskali - Hilal Oytun Altun. Acta Turcica (Kültürümüzde Toprak Özel Sayısı) IV/1 (2012), 281-295.
  • Doğan, Hüseyin. Anadolu Türk uygarlığında bitkiler (XIII-XV. YY.). Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi, Doktora Tezi, 2023. Ebüzziya Tevfik. Lugat-ı Ebüzziya. 2 Cilt. İstanbul: Matba’a-i Ebüzziya, 1889.
  • Erdem, Sargon. “Buhurdan”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 6/384-385. İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 1992.
  • Erdöl, Cevdet. Mükeyyifât ve Müskirȃtdan Afyon, Kahve, Çay, Esrȃr Doktor Besim Ömer. İstanbul: Sağlık Bilimleri Üniversitesi Yayınları, 2022.
  • Erkal, Abdulkadir. “Divan Şiirinde Afyon ve Esrar”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 33 (2007), 25-60.
  • Erkul, Rasih. Birrî Mehmed Dede, Hayatı, Eserleri, Edebî kişiliği ve Divanı. Manisa: Manisa Valiliği Yayınları, 2000.
  • Eyüboğlu, E. Kemal. On Üçüncü Yüzyıldan Günümüze Kadar Şiirde ve Halk Dilinde Atasözleri ve Deyimler. İstanbul: Doğan Kardeş, 1973.
  • Güfta, Hüseyin. “Divan Şiirinde Vakt-i Seher”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi (Klâsik Türk Edebiyatının Kaynakları Özel Sayısı -Prof. Dr. Turgut KARABEY Armağanı) 3/15 (2010).
  • Güfta, Hüseyin. “Sâlim”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 36/46-47. İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 2009.
  • Gürlek, Mehmet. Alâ’im-i Cerrâhîn Cerrâh-nâme İbrahim bin Abdullah. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2016.
  • İlter, Burhaneddin. Tercüme-i Müfredât-ı İbni Baytar. İstanbul: Sağlık Bilimleri Üniversitesi Yayınları, 2022.
  • İnce, Adnan. Tezkiretü’ş-şu’arâ - Mirza-zâde Mehmed Sâlim. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2018.
  • Kaçar, Mücahit. “Şiir şerhlerinde tıp ve ecza metinlerinden yararlanma imkânı: Nizâmü’l-edviye örneği”. ed. Sibel Murad ve Mücahit Kaça, Sakızlı İsa Efendi ve Nizâmü’l- Edviye’si Üzerine İncelemeler içinde (s. 411-433). İstanbul: DBY Yayınları, 2021.
  • Kahraman, Seyit Ali vd. Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi (Cilt 5). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2008.
  • Kallek, Cengiz. “Kıst”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 25/502-505. Ankara: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 2002.
  • Kavak, Mehmet. “Ortaçağ Seyyah ve Coğrafyacı Anlatılarında Zehir, Panzehir Ve Zehirle Suikast”. Şarkiyat İlmi Araştırmaları Dergisi 15/2 (20 Kasım 2023). https://doi.org/10.26791/sarkiat.1320467
  • Kavak, Mehmet. “Ortaçağda Misk”. Vakanüvis - Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi 3/Prof. Dr. Azmi Özcan Öğrencileri Özel Sayısı (16 Ekim 2018), 188-229.
  • Kaya, Bayram Ali. “Klâsik Türk Şiirinde Şifâlı Bitkiler Üzerine Bir Deneme”. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 15 (2015), 263-314.
  • Kaya, Fatih. Lisânü’l-Etibba Tabiplerin Dili Giriş - Çeviriyazılı Metin - Söz Varlığı - Madde Başları Dizini. İstanbul: Hiper Yayın, 2020.
  • Kops, Johannes. Flora Batava. Cilt 10. Amsterdam: J.C. Sepp, 1849. [Dijital versiyon: Doronicum scorpioides çizimi]. Wikimedia Commons. Erişim: 25 Nisan 2025.
  • https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/12/Doronicum_scorpioides_%E2%80%94_Flora_Batava_%E2%80%94_Volume_v10.jpg
  • Kufacı, Osman. “Divan Şairinin İmgelem Dünyasından Bir Örnek: Fülfül”. Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi 6/16 (2019), 433-449.
  • Kufacı, Osman. “Divan Şiirinin Estetik Dünyasında Şem’-i Kâfur (Kâfurdan Mum)”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 67 (2020), 187-206. https://doi.org/10.14222/Turkiyat4232
  • Kutlar Oğuz, Fatma Sabiha. Arpaemîni-zâde Mustafâ Sâmî Dîvânı. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 2017. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56084,arpaeminizade-mustafa-sami-divanipdf.pdf?0
  • Kutluer, İlhan. “İbnü’r-Râvendî”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 21/179-184. İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 2000.
  • Muallim Nâcî, [Ömer Hulûsî]. Lugat-ı Nâcî. İstanbul: Asır Matbaa ve Kütübhânesi, 1978 (Çağrı Yayınları Ofset Baskı)., 1308.
  • Murad, Sibel vd. Tercüme-i Mâ-Lâ Yesa‘u’t-Tabîbe Cehluhu Hekimlere Gerekli Bilgiler Hasan B. Abdurrahmân. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2024.
  • Mutluel, Osman - Akyüz, Hüseyin. “Sanat Felsefesinde ‘İfade ve Anlatım’ Açısından ‘el-Kasibu Habibullah’ Levhası”. Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 22 (2022), 625-647.
  • Müberred, Muhammed bin Yezîd el-. el-Kâmil fi’l-edeb. thk. Muhammed Ebü’l-Fazl İbrâhim. 4 Cilt. Kahire: Dârü’l-Fikri’l-Arabî, 1417.
  • Nişanyan, Sevan. “karanfil”. Nişanyan Sözlük. 2020. Erişim 29 Aralık 2024. https://www.nisanyansozluk.com/kelime/karanfil
  • Onay, Ahmet Talat. Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1992. Özen, Şükrü. “Habbe”. 14/343-346. İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 1996.
  • Öztürk, Mürsel - Örs, Derya. Burhân-ı Katı Mütercim Âsım Efendi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2000.
  • Platts, John T. A Dictionary of Urdu, Classical Hindi, and English. Londra: W. H. Allen & Co., 1884. Erişim: 13 Haziran2025. https://dsal.uchicago.edu/cgibin/app/platts_query.py?page=1041.
  • Redhouse, J. W. A Turkish and English Lexicon: Shewing in English the significations of the Turkish terms. 2 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayıncılık, 1987.
  • Remzî, Hüseyin. Lugat-ı Remzî. 2 Cilt. İstanbul: Hüseyin Remzî Matbaası, 1305.
  • RHS. “Royal Horticultural Society (RHS) - Plant Finder”. Erişim 28 Aralık 2024. http://www.rhs.org.uk/plants/9057/hyssopus-officinalis/details
  • Sakin, Orhan vd. Tabib İb-i Şerif Yâdigâr 15. Yüzyıl Türkçe Tıp Kitabı. İstanbul: Merkezefendi Geleneksel Tıp Derneği, 2017.
  • Salâhî, Mehmed. Kâmûs-ı Osmânî Türkçede Kullanılan Arabî Farisî Ecnebî Kaffe-i Lüğâtı Hâvîdir. 4 Cilt. İstanbul: Mahmut Beg Matbaası, 1322.
  • Sâmî, Şemseddîn. Kâmûs-ı Türkî. İstanbul: İkdâm Matbaası, 1318.
  • Sarı, Nil. “Attar”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 4/94-95. İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 1991.
  • Sarı, Nil - Tuğ, Ramazan. Derviş Mehmed Neşati Yağı Tıbbî Yağlar Üzerine Bir Risale. İstanbul: Merkezefendi Geleneksel Tıp Derneği, 2009.
  • Sarıkaya, Muammer - Koç, Celal Turgut. Şifa Bahçesi (Ravdatu’l-Itr) Muhammed b. Mahmûd b. Hacı eş-Şirvânî. Ankara: Orman Genel Müdürlüğü Yayınları, ts.
  • Şentürk, Ahmet Atillâ. Osmanlı Şiiri Kılavuzu. İstanbul: OSEDAM, 2016.
  • Şentürk, Ahmet Atillâ. Osmanlı Şiiri Kılavuzu. İstanbul: OSEDAM, 2017.
  • Terzioğlu, Aslan. Osmanlılarda Hastaneler, Eczacılık, Tababet ve Bunların Dünya Çapında Etkileri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1999.
  • Tez, Zeki. “Güherçileden Karabaruta”. Bilim Tarihi 17 (1993), 8-15.
  • Ünver, Süheyl A. Türkiye Eczacılık Tarihi. İstanbul: Hüsnütabiat Basımevi, 1952.
  • Yetişen, Y. Kenan. “Kalaycılık Üzerine”. Belgesel Tarih. 2021. Erişim 02 Mart 2025. https://www.belgeseltarih.com/kalaycilik-uzerine/
  • Yılmaz, Ozan. Ferheng-i Şu’ûrî - Şu’ûrî Hasan Efendi. 4 Cilt. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2019.
There are 78 citations in total.

Details

Primary Language Turkish
Subjects Classical Turkish Literature of Ottoman Field
Journal Section Research Article
Authors

Metin Samancı 0000-0002-6193-0370

Publication Date June 30, 2025
Submission Date March 3, 2025
Acceptance Date April 21, 2025
Published in Issue Year 2025 Volume: 34 Issue: 34

Cite

ISNAD Samancı, Metin. “SÂLİM TEZKİRESİ’NDEKİ AKTAR BİRRÎ BİYOGRAFİSİNDE GEÇEN AKTARLIK TERİMLERİ”. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 34/34 (June 2025), 569-598. https://doi.org/10.15247/devdergisi.1650027.
 Download Cover Image

Makale gönderme ve takip:

Makalelerinizin gönderimini dergimizin dergipark web ana sayfasından "Makale Gönder" seçeneği ile yapabilirsiniz. Daha sonraki süreci ise “Dergipark Sistemi”nden takip edebilirsiniz. Herhangi bir sorun yaşamanız halinde lütfen aşağıdaki adreslere bilgi veriniz.

Nihat Öztoprak (Başeditör): noztoprak@fsm.edu.tr

Bünyamin Ayçiçeği (Editör): bunyamin.aycicegi@istanbul.edu.tr

Nusret Gedik (Editör Yardımcısı): nusret.gedik@marmara.edu.tr