Abstract
İmâm Bûsîrî tarafından kaleme alınan ve tam ismi el-Kevâkibü’d-Dürriyye fî Medhi Hayri’l-Beriyye olsa da Kasîde-i Bürde olarak meşhur olan kaside, İslâmî edebiyatta Hz. Muhammed sevgisinin yansıdığı en meşhur metinlerden biridir. İslami edebiyatlardaki birçok şerh ve tercümesi yanında Batı dillerine tercümeleri de bulunan bu kaside, Türk edebiyatında da mensur ve manzum birçok şerh ve tercümeye konu edilmiştir. Kasîde-i Bürde’nin şu ana dek Doğu Türkçesiyle kaleme alınmış sadece iki örneği bilinmekteydi. Bunlardan birincisinde Kemaleddîn Hüseyin bin el-Hasan el-Hârezmî el-Kübrevî (ö. 1432-33-35-36-37-41-42?), Harezm Türkçesiyle yazdığı Keşfü’l-Hüdâ’da Kasîde-i Bürde’yi mensûr olarak şerh edip manzum tercümesini de yapmıştır. Kasîde-i Bürde’nin elimizde Çağatay Türkçesiyle yazılan ve müellifi bilinmeyen mensûr bir şerhi de bulunmaktadır. Harezm ve Çağatay Türkçesiyle yazılan bu iki şerh dışında Kasîde-i Bürde’nin Çağatay Türkçesiyle kaleme alınan manzum bir tercümesi daha bulunmaktadır. Bu manzum tercümenin şimdilik bilinen tek nüshası, Süleymaniye Kütüphanesi Lala İsmail Koleksiyonu 157 numarada kayıtlıdır. Ferîdî mahlaslı birisi tarafından kaleme alınan bu manzum tercümede önce Kasîde-i Bürde’nin Arapça aslından bir beyit yazılmış, sonra da her defasında bu beyitlerin altında Farsça ve Çağatay Türkçesiyle yazılan manzum tercümeleri sunulmuştur. Bu çalışmada, Ferîdî’nin bu çift dilli manzum tercümesine dikkat çekilerek tercümenin şimdilik bilinen tek nüshası ile dil ve tercüme özellikleri hakkında bilgi verilecektir. Çalışmamızın sonunda bu manzum tercümenin metni ve diliçi çevirisi de sunulacaktır.
Thanks
Prof. Dr. Sadık Yazar’a bizleri bu metnin varlığından haberdar ettiği ve çalışmamıza vesile olduğu için en içten minnettarlıkla teşekkürlerimizi sunarız.
References
- Akdemir, Yılmaz (2015). Kemâleddîn Hüseyin Harezmî’nin Çağatay Türkçesiyle Kasîde-i Bürde Şerhi (İnceleme, Metin, Çeviri, Gramatikal Dizin). Diyarbakır: Doktora Tezi. Diyarbakır: Dicle Üniversitesi.
- Ayçiçeği, Bünyamin (2024a). İmâm Bûsîrî’nin Hayatı, Divan’ı ve Kasîde-i Bürde’si. Türk Edebiyatında Bûsirî’nin Kasîde-i Bürde’si (Ed. Bünyamin Ayçiçeği). İstanbul: DBY Yayınları.
- Ayçiçeği, Bünyamin (2024b). Kasîde-i Bürde’nin Türkçe Mensur Tercüme ve Şerhleri. Türk Edebiyatında Bûsirî’nin Kasîde-i Bürde’si (Ed. Bünyamin Ayçiçeği). İstanbul: DBY Yayınları.
- Ayçiçeği, Bünyamin (2024c). Kasîde-i Bürde’nin Türkçe Tahmisleri. Türk Edebiyatında Bûsirî’nin Kasîde-i Bürde’si (Ed. Bünyamin Ayçiçeği). İstanbul: DBY Yayınları.
- Ayçiçeği, Bünyamin (2024d). Kasîde-i Bürde’nin Farklı Dillere Tercümeleri. Türk Edebiyatında Bûsirî’nin Kasîde-i Bürde’si (Ed. Bünyamin Ayçiçeği). İstanbul: DBY Yayınları.
- Bodrogligeti, A. J. E. (2001). A Grammar of Chagatay, Languages of the World/Materials 155. Muenchen: Lincom Europa.
- Clauson, Sir Grard (1972). An Etymological Dictionary Pre-Thirteenth-Century Turkish. Oxford: Clarendon Press. Çağlar, Dursaliye (2019). Doğu Türkçesi Kasîde-i Bürde Şerhi (İnceleme-Metin-Aktarım-Dizin-Tıpkıbasım). Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
- Çağlar, Yeşim (Dursaliye) (2023). Doğu Türkçesi ile Yazılmış Bir Kasîde-i Bürde Şerhi (İnceleme-Metin-Aktarım-Dizin-Tıpkıbasım). Çanakkale: Paradigma Akademi Yayınları.
- Dağıstanlıoğlu, Bilal Erdem (2015). Keşfü’l-Hüdâ Doğu Türkçesiyle Yazılmış Bir Kasîde-i Bürde Şerhi İnceleme-Metin-Dizin I-II. Doktora Tezi. Adana: Çukurova Üniversitesi.
- Dağıstanlıoğlu, Bilal Erdem (2018). Keşfü’l-Hüdâ Doğu Türkçesiyle Yazılmış Bir Kasîde-i Bürde Şerhi. Ankara: TDK Yayınları
- Devellioğlu, Ferit (2003). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi.
- Dilçin, Cem (2013). Yeni Tarama Sözlüğü (3. baskı). Ankara: TDK Yayınları.
- Eckmann, János (1966). Chagatay Manual. Bloomington: Indiana University.
- Güler, Ömer Said (2022). “Kasîde-i Bürde (Bânet Su‘âd) Üzerine Osmanlı Döneminde Yazılan Türkçe Eserler.” Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi. S. 8, s. 548-592.
- Hazar, Mehmet (2011). “Çağatay Türkçesinde Oğuzca Özellikler ve Benzerlikler.” The Journal of Academic Social Science Studies. S. 4/1, s. 31-63.
- Kaçalin, Mustafa (haz.), (2011). NİYĀZİ, Nevâyî’nin Sözleri ve Çağatayca Tanıklar, El-Luġātu’n-Nevā’iyye ve’l-İstişhādātu’l-Caġātā’iyye, Ankara: TDK Yay.
- Kaymaz, Zeki (2004). “Çağatay Türkçesinde Oğuzca Unsurlar Üzerine.” Amancolovskie Çiteniya, Kazakistan/Öskemen: s. 204-210.
- Koç, Hamza (2024a). Kasîde-i Bürde’nin Türkçe Manzum Şerhleri. Türk Edebiyatında Bûsirî’nin Kasîde-i Bürde’si (Ed. Bünyamin Ayçiçeği). İstanbul: DBY Yayınları.
- Koç, Hamza (2024b). Kasîde-i Bürde’nin Türkçe Manzum Tercümeleri. Türk Edebiyatında Bûsirî’nin Kasîde-i Bürde’si (Ed. Bünyamin Ayçiçeği). İstanbul: DBY Yayınları.
- Kurnaz, Cemal (1997). Anadolu’da Orta Asyalı Şairler. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
- Kurtuluş, Rıza (2022). Kemâleddîn-i Hârizmî. TDV İslam Ansiklopedisi, C. 25, s. 33.
- Mert, Abdullah (2017). “Osmanlı Şairlerinin Çağatay Türkçesiyle Yazdıkları Şiirlerde Kullandıkları Dil Üzerine.” SUTAD. S. 41, s. 107-118.
- Muhammad Mahdi Xān, Sanglax. A persian Guide to the Turkish Language, Faksimile Text with an Introduction and Indices by Sir Gerard Clauson (1960), London.
- Redhouse, Sir James W. (1890). A Turkish and English Lexicon. Constantinople.
Abstract
References
- Akdemir, Yılmaz (2015). Kemâleddîn Hüseyin Harezmî’nin Çağatay Türkçesiyle Kasîde-i Bürde Şerhi (İnceleme, Metin, Çeviri, Gramatikal Dizin). Diyarbakır: Doktora Tezi. Diyarbakır: Dicle Üniversitesi.
- Ayçiçeği, Bünyamin (2024a). İmâm Bûsîrî’nin Hayatı, Divan’ı ve Kasîde-i Bürde’si. Türk Edebiyatında Bûsirî’nin Kasîde-i Bürde’si (Ed. Bünyamin Ayçiçeği). İstanbul: DBY Yayınları.
- Ayçiçeği, Bünyamin (2024b). Kasîde-i Bürde’nin Türkçe Mensur Tercüme ve Şerhleri. Türk Edebiyatında Bûsirî’nin Kasîde-i Bürde’si (Ed. Bünyamin Ayçiçeği). İstanbul: DBY Yayınları.
- Ayçiçeği, Bünyamin (2024c). Kasîde-i Bürde’nin Türkçe Tahmisleri. Türk Edebiyatında Bûsirî’nin Kasîde-i Bürde’si (Ed. Bünyamin Ayçiçeği). İstanbul: DBY Yayınları.
- Ayçiçeği, Bünyamin (2024d). Kasîde-i Bürde’nin Farklı Dillere Tercümeleri. Türk Edebiyatında Bûsirî’nin Kasîde-i Bürde’si (Ed. Bünyamin Ayçiçeği). İstanbul: DBY Yayınları.
- Bodrogligeti, A. J. E. (2001). A Grammar of Chagatay, Languages of the World/Materials 155. Muenchen: Lincom Europa.
- Clauson, Sir Grard (1972). An Etymological Dictionary Pre-Thirteenth-Century Turkish. Oxford: Clarendon Press. Çağlar, Dursaliye (2019). Doğu Türkçesi Kasîde-i Bürde Şerhi (İnceleme-Metin-Aktarım-Dizin-Tıpkıbasım). Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
- Çağlar, Yeşim (Dursaliye) (2023). Doğu Türkçesi ile Yazılmış Bir Kasîde-i Bürde Şerhi (İnceleme-Metin-Aktarım-Dizin-Tıpkıbasım). Çanakkale: Paradigma Akademi Yayınları.
- Dağıstanlıoğlu, Bilal Erdem (2015). Keşfü’l-Hüdâ Doğu Türkçesiyle Yazılmış Bir Kasîde-i Bürde Şerhi İnceleme-Metin-Dizin I-II. Doktora Tezi. Adana: Çukurova Üniversitesi.
- Dağıstanlıoğlu, Bilal Erdem (2018). Keşfü’l-Hüdâ Doğu Türkçesiyle Yazılmış Bir Kasîde-i Bürde Şerhi. Ankara: TDK Yayınları
- Devellioğlu, Ferit (2003). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi.
- Dilçin, Cem (2013). Yeni Tarama Sözlüğü (3. baskı). Ankara: TDK Yayınları.
- Eckmann, János (1966). Chagatay Manual. Bloomington: Indiana University.
- Güler, Ömer Said (2022). “Kasîde-i Bürde (Bânet Su‘âd) Üzerine Osmanlı Döneminde Yazılan Türkçe Eserler.” Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi. S. 8, s. 548-592.
- Hazar, Mehmet (2011). “Çağatay Türkçesinde Oğuzca Özellikler ve Benzerlikler.” The Journal of Academic Social Science Studies. S. 4/1, s. 31-63.
- Kaçalin, Mustafa (haz.), (2011). NİYĀZİ, Nevâyî’nin Sözleri ve Çağatayca Tanıklar, El-Luġātu’n-Nevā’iyye ve’l-İstişhādātu’l-Caġātā’iyye, Ankara: TDK Yay.
- Kaymaz, Zeki (2004). “Çağatay Türkçesinde Oğuzca Unsurlar Üzerine.” Amancolovskie Çiteniya, Kazakistan/Öskemen: s. 204-210.
- Koç, Hamza (2024a). Kasîde-i Bürde’nin Türkçe Manzum Şerhleri. Türk Edebiyatında Bûsirî’nin Kasîde-i Bürde’si (Ed. Bünyamin Ayçiçeği). İstanbul: DBY Yayınları.
- Koç, Hamza (2024b). Kasîde-i Bürde’nin Türkçe Manzum Tercümeleri. Türk Edebiyatında Bûsirî’nin Kasîde-i Bürde’si (Ed. Bünyamin Ayçiçeği). İstanbul: DBY Yayınları.
- Kurnaz, Cemal (1997). Anadolu’da Orta Asyalı Şairler. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
- Kurtuluş, Rıza (2022). Kemâleddîn-i Hârizmî. TDV İslam Ansiklopedisi, C. 25, s. 33.
- Mert, Abdullah (2017). “Osmanlı Şairlerinin Çağatay Türkçesiyle Yazdıkları Şiirlerde Kullandıkları Dil Üzerine.” SUTAD. S. 41, s. 107-118.
- Muhammad Mahdi Xān, Sanglax. A persian Guide to the Turkish Language, Faksimile Text with an Introduction and Indices by Sir Gerard Clauson (1960), London.
- Redhouse, Sir James W. (1890). A Turkish and English Lexicon. Constantinople.
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Classical Turkish Literature of Ottoman Field |
| Journal Section | Research Article |
| Authors | |
| Publication Date | June 30, 2025 |
| Submission Date | April 8, 2025 |
| Acceptance Date | May 6, 2025 |
| Published in Issue | Year 2025 Volume: 34 Issue: 34 |
Makale gönderme ve takip:
Makalelerinizin gönderimini dergimizin dergipark web ana sayfasından "Makale Gönder" seçeneği ile yapabilirsiniz. Daha sonraki süreci ise “Dergipark Sistemi”nden takip edebilirsiniz. Herhangi bir sorun yaşamanız halinde lütfen aşağıdaki adreslere bilgi veriniz.
Nihat Öztoprak (Başeditör): noztoprak@fsm.edu.tr
Bünyamin Ayçiçeği (Editör): bunyamin.aycicegi@istanbul.edu.tr
Nusret Gedik (Editör Yardımcısı): nusret.gedik@marmara.edu.tr