Klasik manada mısra, beyit veya bentlerin başındaki kelimelerin ilk harflerinin elif’ten ye’ye sıralanmasıyla meydana getirilen şiirlere elifname denilmiştir. Elifnameler mesnevi, kaside, gazel, murabba, muhammes, müseddes gibi klasik şiirin nazım şekilleri yanında halk şiirinin farklı formlarında da kaleme alınmışlardır. Şiirlerde elif’ten ye’ye sıralama bazen ye’den elif’e şeklinde ters olmuş, bazen harfin delalet ettiği kelime ilk kelime değil ilerleyen kelimelerden biri olarak kullanılmış, bazen harf söylenirken bazen hiç söylenmeyip doğrudan o harfle başlayan kelimeye geçilmiş, bazı şairler sadece Arap alfabesindeki harfleri esas alırken bazıları bunlara Farsçadan gelen pe, çe ve je harflerini de eklemiş, bazen bir baştan (elif) bir sondan (ye) alınarak çapraz olarak harfler sıralanmış, bazen sembol olarak görülen harflerin anlamları da açıklanmış, bazen Arap alfabesindeki sıra yerine ebcetteki sıralama kullanılmış (ebcetname), bazen de harfler mısranın başına değil sonuna alınmıştır. Bu çalışmada ele alınacak olan Bandırmalızade Hâşim Baba’nın (1130-1197 / 1718-1783) iki elifnamesinde harfler mısra başında değil sonundadır. Şiirlerden birinde Arap alfabesindeki sıra esas alınırken diğerinde harflerin ebcetteki sıralaması kullanılmıştır.
Bu makale Balıkesir Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri (BAP) birimince desteklenen 2022/103 numaralı projeden üretilmiştir.
In a traditional sense, elifnames (i.e., alphabet letters) can be defined as poems created by alphabetizing the first letters of the words at the beginning of verses, couplets, or passages from the first letter ‘elif’ to the last letter ‘ye’ in the Ottoman Turkish alphabet. In addition to various forms of verse in the classical poetry such as masnavi, kaside, gazel, murabba, muhammes, and musaddas, elifnames were also written in different forms of folk poetry. For instance, alphabetizing from ‘elif’ to ‘ye’ was sometimes reversed by alphabetizing from ‘ye’ to ‘elif’, sometimes the word indicated by the respective letter was not used as the first word but one of the subsequent words, in some cases, the letter is included while in other cases, the letter is not included but instead, the word starting with that letter was directly used while some poets used letters in the Arabic alphabet and others added the letters p, ç, and j, which originate from the Persian alphabet, in other cases, the letters were cross-alphabetized by taking one letter from the beginning (i.e., elif) and one letter from the end (i.e., ye) and so on; sometimes the meaning of the letters considered as a symbol was explained while in some cases, the abjad order was used instead of the order in the Arabic alphabet (in case of ebcetname or ‘abjad letters’), and sometimes the letters were placed at the end of the verse instead of at the beginning of the verse. The letters in two elifnames written by Bandırmalızade Haşim Baba (1130-1197 / 1718-1783) and discussed in this paper are at the end of the verses. While the order in the Arabic alphabet was used in one of the poems, the abjad order of the letters was adopted in the other poem.
Primary Language | Turkish |
---|---|
Subjects | Classical Turkish Literature of Ottoman Field |
Journal Section | Research Article |
Authors | |
Publication Date | June 30, 2025 |
Submission Date | April 28, 2025 |
Acceptance Date | May 5, 2025 |
Published in Issue | Year 2025 Volume: 34 Issue: 34 |
Makale gönderme ve takip:
Makalelerinizin gönderimini dergimizin dergipark web ana sayfasından "Makale Gönder" seçeneği ile yapabilirsiniz. Daha sonraki süreci ise “Dergipark Sistemi”nden takip edebilirsiniz. Herhangi bir sorun yaşamanız halinde lütfen aşağıdaki adreslere bilgi veriniz.
Nihat Öztoprak (Başeditör): noztoprak@fsm.edu.tr
Bünyamin Ayçiçeği (Editör): bunyamin.aycicegi@istanbul.edu.tr
Nusret Gedik (Editör Yardımcısı): nusret.gedik@marmara.edu.tr