Research Article
BibTex RIS Cite

Muhammed el-Hâncî'nin el-Bakara ve en-Nisâ Sûrelerinin Tefsirinde Takip Ettiği Metot

Year 2025, Volume: 28 Issue: 1, 234 - 268

Rifka Manhal

https://doi.org/10.58852/dicd.1583804

Abstract

Allah’ın Kur’ân-ı Kerîm’deki muradını anlamak, ilâhî kelamın içerdiği hükümleri istinbat edebilmenin temel unsuru olarak kabul edilir. Zira müminler Allah’a kulluk vaziflerini Kur’ân’dan istinbat edilen emir ve yasaklara uyarak yerine getirirler. Sahâbe, tâbiûn ve ondan sonraki kuşaklardan bu yana âlimler, bu önemli hususun bilincinde olagelmişlerdir. Bu âlimlerden biri de ilmî derinliğiyle tanınan el-Hâncî’dir. Nitekim onun içtihat mertebesine ulaştığı veya en azından cüz’î içtihat seviyesinde olduğu ifade edilmiştir. Şüphesiz el-Hâncî’nin bu seviyeye ulaşmış bir âlim olarak görülmesi, İslâmi ilimlerdeki ve özellikle Kur’ân hakkındaki donanımından kaynaklanmaktadır. Onunla ilgili bu değerlendirmeyi destekleyen unsurlardan birisi de çeşitli ilim dallarında erken dönem âlimleri ile yarışacak kadar çok sayıda ilmî miras bırakmış olmasıdır. Nitekim henüz kırk yaşını aşmadan vefat etmesine rağmen bir kısmı matbu bir kısmı yazma halinde olmak üzere kitap, risale ve makalerden oluşan üç yüz’e yakın eser yazmıştır. Gazi Hüsrev Bey kütüphanesi, el-Hâncî’nin bütün eserlerini bir araya getirerek muhafaza etmiştir. Çalışmamızda, araştırmamızın ana konusunu el-Hâncî’nin el-Bakara ve en-Nisâ sûrelerinin tefsirinde takip ettiği metodu oluşturduğundan biyografisine kısaca değindik. Adı geçen iki sûrenin tefsirini içeren iki ayrı mahtuta el-Hâncî’nin en önemli tefsir eserleri arasındadır. Bu iki sûreye atfettiği önemden dolayı el-Bakara sûresinin tefsirini Boşnakça’ya çevirmiş; ancak en-Nisâ sûresini tamamlayamadan vefat etmiştir. el-Hâncî, Hanefî mezhebine mensup olmakla birlikte tefsirinde sadece Hanefîlerin görüşlerini zikretmekle yetinmemiş, farklı mezheplere mensup halef ve selef âlimlerinin görüşlerine de değinmiştir.

Keywords

el-Hânci Bosna Hersek Ahkâm Ayetleri Metot Te’vil Belâgat.

References

  • Bağavî, Ebû Muhammed el-Hüseyin b. Mes‘ûd b. Muhammed b. el-Ferâ’, Şerḥ es-Sünne, tahkik: Şuayb el-‘Arnavût - Muhammed Zuhayr eş-Şâvîş, Beyrut: el-Mekteb el-İslâmî, 2. baskı, 1983.
  • Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail, El-Câmi‘ es-Saḥîḥ, d.t.
  • Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail, Ṣaḥîḥ el-Buhârî, tahkik: Mustafa Dîb el-Bugha, Şam: Dâr İbn Kesîr - Dâr el-Yemâme, 4. baskı, 1414/1994.
  • Cerjânî, Ali b. Muhammed b. Ali ez-Zeyn eş-Şerîf, Et-Ta‘rîfât, Beyrut: Dār el-Kutub el-‘Ilmiyya, 1. baskı, 1983.
  • Cevherî, Ebû Nasr İsmail b. Ḥammād, Tâc el-Lugha ve Ṣiḥāḥ el-‘Arabiyya, tahkik: Ahmed Abdülgafûr ‘Attâr, Beyrut: Dār el-‘Ilm lil-Melâyîn, 4. baskı, 1987.
  • Demirci, Muhsin, Tefsir Tarihi, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı, 7. baskı, 2010.
  • Endelusî, Ebû Hayyân Muhammed b. Yusuf, El-Baḥr el-Muḥīṭ, Matbaat es-Sa‘âde, 1967.
  • Ensârî, Ebû’l-Velîd Ḥassân b. Sâbit b. el-Mundhir el-Hazrecî, Dîvân Ḥassân b. Sâbit, tahkik: Velid İrfan, Beyrut: Dār Sāder, tarih yok (d.t.).
  • Eṣfahânî, Er-Râğib Ebû’l-Kâsım el-Hüseyin b. Muhammed, El-Mufradât fî Gharīb al-Qur’ān, tahkik: Safvân ‘Adnân ed-Dâvûdî, Şam-Beyrut: Dār el-Kalem - ed-Dâr esh-Şâmiyye, 1. baskı, 1412/1991.
  • Fatîç, Elmir, "et-Tefsîr fî el-Qarn el-‘Ishrîn ma‘ Manshûrât Mukhtaṣara", el-Mu‘allim el-Jedîd, 12, 2002.
  • Fîrûzâbâdî, Mecd ed-Dîn Ebû Tâhir Muhammed b. Ya‘qûb, el-Qâmûs el-Muḥîṭ, tahkik: Mektebet Teḥqîq et-Turâth, Müessese et-Risâle, Beyrut: Müessese et-Risâle lil-Ṭibâ‘a vel-Nashr vel-Tawzî‘, 8. baskı, 2005.
  • Fîrûzâbâdî, Muhammed b. Ya‘qûb, el-Qâmûs el-Muḥîṭ, Beyrut: Müessese et-Risâle, 4. baskı, 1994.
  • Fûčak, Muhammed, "el-Ḥayâh eth-Thânawiyya vel-Jâmi‘iyya li el-Ḥâc Muhammed Efendî el-Hâncî".
  • Füyûmî, Ebû’l-Abbâs Ahmed b. Muhammed b. Ali, el-Miṣbāḥ el-Munīr fî Ġarīb Şerḥ el-Kebīr, Beyrut: Mektebet Lübnan, d.t.
  • Habenneke, Abd er-Rahmân b. Hasan, el-Balâġa el-‘Arabiyya, 2 cilt, Şam: Dâr el-Kalem, 1. baskı, 1996.
  • Halîfe, Hâci, Kashf ez-Zunûn ‘an Asâmî el-Kutub vel-Funûn, 2 cilt, İstanbul: Vekâlet el-Ma‘ârif, basım tarihi yok, 1943.
  • Haliloviç, Safvet Mustafa, el-İmâm Ebû Bakr er-Râzî el-Cessâs ve Menhacuhu fî et-Tefsîr, Saraybosna: Fakülte der-Dirâsât el-İslâmiyye, 2004.
  • Hâncî, Muhammed b. Muhammed, Mukaddime fî et-Tefsîr vel-Ḥadîth, Skopje: Dâr Lûgôs, 1997.
  • Hâncî, Muhammed b. Muhammed, Tefsîr Âyât el-Aḥkâm min Sûret el-Bakara ve Tefsîriha bi‘Ibârât Mukhtaṣara, müellifin hattı ile el yazması.
  • Hâncî, Muhammed b. Muhammed, Tefsîr Âyât el-Aḥkâm min Sûret en-Nisâ’, müellifin hattı ile el yazması.
  • Hanciç, Muhammed, el-A‘mâl el-Mukhtâra li-Muhammed Hanciç el-Bosnevî, tercüme: Abd er-Rahîm Yaqdî, 1 cilt, Beyrut: Dâr el-Kitâb el-Lubnânî, 1. baskı, d.t.
  • Hılef, Abdülvehhâb, ‘Ilm Usûl el-Fiqh ve Hulâṣet Târîḫ et-Tashrî‘, Mısır: Matba‘at el-Medînî, d.t.
  • Huzâ‘î, Kathîr b. ‘Abd er-Rahmân b. el-Aswad b. Melîḥ, Dîvân Kathîr, Beyrut: Dâr eth-Thaqâfa, 1971.
  • İbn Arabî, Muhammed b. Abdüllah Ebû Bekr, Aḥkām al-Qur’ān, tahkik: Muhammed Abdulkadir Attâ, 4 cilt, Beyrut: Dār al-Kutub al-‘Ilmiyya, 3. baskı, 1424/2003.
  • İbn Hanbel, Ebû Abdullah Ahmed, Musnad Ahmed, tahkik: Şuayb el-‘Arnavût - Adil Mürşid, 50 cilt, Mekteb: el-Risāle, 1. baskı, 1421/2000.
  • İbn Kesir, Ebû’l-Fidâ’ İsmail b. Ömer, Tefsîr al-Qur’ān al-‘Aẓîm, tahkik: Sâmî b. Muhammed Selâme, Riyad: Dār Tayyiba, 2. baskı, 1999.
  • İbn Menfûr, Ebû’l-Fazl Cemâleddin Muhammed b. Mikram b. Ali, Lisan al-‘Arab, 15 cilt, Beyrut: Dār Sāder, 3. baskı, 1414/1994.
  • Kâsım, Muhammed Ahmed - Dîb, Muhyiddin, ‘Ulûm el-Balâġa (el-Badî‘ vel-Bayân vel-Ma‘ânî), Trablus: el-Mu’assassa el-Ḥadîtha lil-Kitâb, 1. baskı, 2003.
  • Kasomağiç, İsmet, Cem‘iyyet el-A‘mâl, Saraybosna: el-Hidâye - Cem‘iyyet ‘Ulemâ’ el-Bosna vel-Hersek, 1996. Ḳaṭṭān, Men‘â‘ b. Halîl, Mabāḥiṯ fī ‘Ulūm el-Qur’ān, Mektebet el-Ma‘ārif, 3. baskı, 2000.
  • Kehâle, Ömer Redâ, Mu‘cem el-Mu’allifîn, Beyrut: Dâr İḥyā’ et-Turāth el-‘Arabî, basım tarihi yok, d.t.
  • Kurtubî, Muhammed b. Ahmed el-Ensârî, el-Cāmi‘ li-Aḥkām el-Qur’ān, tahkik: Ahmed el-Bardûnî - İbrâhîm Etfîş, 20 cilt, Kahire: Dâr el-Kutub el-Miṣriyya, 2. baskı, 1384/1964.
  • Mahmûdoviç, Mersad, "İs'hâm el-Ḥâc Muhammed el-Hâncî fî ‘Ulûm el-Ḥadîth", el-Hidâye.
  • Mâlikî, el-Ḥaṭṭâb, Qurrat el-‘Ayn li-Şerḥ Vurqāt İmâm el-Ḥaramayn, tahkik: Durğâm Menhel Muhammed, Mısır: el-Mektebe el-Ezheriyye lil-Turâth, 1. baskı, 2015.
  • Mecâhed, Zekî Muhammed, el-A‘lâm esh-Sharqiyya fî el-Mi’at el-Râbi‘a ‘Ashar el-Hicriyya, Dâr el-Gharb el-İslâmî, 1994.
  • Mehtîç, el-Hafız Halîl, "Musâhame el-Hâncî fî el-‘Aqîde", d.t., Kısım Cem‘iyyet el-A‘mâl.
  • Mehtîç, Halîl b. İbrâhîm, el-‘Allâme Muhammed b. Muhammed el-Hâncî el-Bosnî ve Cuhûduh fî et-Tefsîr, Beyrut: el-Mekteb el-İslâmî, 1. baskı, 2017.
  • Miḥlî, Celâleddin Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. İbrâhîm, Şerḥ el-Vurqāt fī Usûl el-Fiqh, tahkik: Ahmed Mustafa et-Tehtâvî, Kahire: Dâr el-Faḍîla, d.t.
  • Mu’zezînoviç, Muhammed, "el-A‘mâl el-Ākhıra li el-Ḥâc Muhammed Efendî el-Hâncî", el-Hidâye, 2–3, 1944.
  • Muhammed, Durğâm Menhel, Usûl el-Fiqh esh-Shâfi‘î: Su’âl ve Cevâb, Amman: Dâr en-Nûr el-Mubîn, 1. baskı, 2019.
  • Najjâr, Cemâl Mustafa Abd el-Hamîd, et-Tefsîr bel-Ma’thûr, Mısır: el-Ḥusayn el-İslâmî, 1. baskı, d.t.
  • Nîsâbûrî, Ebû’l-Hüseyin Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî, Ṣaḥîḥ Müslim, tahkik: Muhammed Fu’âd Abd el-Bâkî, Kahire: Matba‘at ‘Īsâ el-Bābî el-Ḥalabî ve Şurakâh, 1955.
  • Öğmüş, Harun, Muhadarat Fi Ulümı'l-Kur'an ve Tarihi't - Tefsir, İfav Yayınları, 2. baskı, 2015.
  • Râzî, Fahreddin Ebû Abdullah Muhammed b. Ömer b. Hüseyin, Et-Tefsîr el-Kebîr, 32 cilt, Beyrut: Dār al-Kutub al-‘Ilmiyya, basım tarihi yok (d.t.), 2004.
  • Rûmî, Fehd b. ‘Abd er-Rahmân b. Süleymân, Dirāsāt fî ‘Ulûm el-Qur’ān el-Karîm, telif hakkı müellifin, 12. baskı, 2003.
  • Rûmî, Fehd b. ‘Abd er-Rahmân, Etticâhât et-Tefsîr fî es-Saḳr er-Râbi‘ ‘Ashar, Beyrut: Dār er-Risāle, 3. baskı, d.t. Sahahçiç, el-Hafız Mustafa, "Zikrîyâtî ‘an el-Ḥâc el-Efendî", el-Hidâye, 2–3, 1944.
  • Sebahçiç, Cemâl Ṣâlih, "A‘mâl Muhammed el-Hâncî", Cem‘iyyet A‘mâl min el-Mu’tamarât el-‘Ilmiyya ‘an Muhammed el-Hâncî, 5/74, Saraybosna: el-Hidâye, 1996.
  • Sebahçiç, Cemâl Ṣâlih, "A‘mâl Muhammed el-Hâncî", Cem‘iyyet A‘mâl min el-Mu’tamarât el-‘Ilmiyya ‘an Muhammed el-Hâncî, 4/74, Saraybosna: el-Hidâye, 1996.
  • Sicistânî, Ebû Dâvûd Süleymân b. el-Eş‘at b. İshâk b. Beşîr b. Şeddâd b. Emr el-Ezdî, Sünen Ebû Dâvûd, tahkik: Muhammed Muhyiddin Abd el-Hamîd, 4 cilt, Seyda-Beyrut: el-Mektebe el-‘Asriye, d.t.
  • Suyûtî, Abd er-Rahmân b. Ebî Bekr Celâleddin, el-İtkân fî ‘Ulûm el-Qur’ân, tahkik: Mustafa Dîb el-Bugha, Beyrut: Dâr İbn Kesîr, 2. baskı, 1993.
  • Suyûtî, el-Hafız Celâleddin Abd er-Rahmân, el-İtkân fî ‘Ulûm el-Qur’ân, tahkik: Mustafa Dîb el-Bugha, 2 cilt, Şam: Dâr el-‘Ulûm el-İnsâniyye, 2. baskı, 1414/1994.
  • Şabanoviç, Hâzım, "Şems el-‘Ulemâ - el-Ḥâc Muhammed Efendî el-Hâncî", el-Hidâye, 2–3, 1994.
  • Şehrî, Abd er-Rahmân b. Mu‘âḍa, eş-Şâhid es-Şi‘rî fî Tefsîr el-Qur’ân el-Kerîm: Ehemmiyyetuhu ve Atharuhû ve Menâhej el-Mufassirîn fî el-Istehshâd bih, Riyad: Mektebet Dâr el-Minhâc, 1. baskı, 1431/2010.
  • Şeraf, Cemâleddin Muhammed, el-Qirâ’ât el-‘Ishr el-Mutavâtira min Ṭarîq esh-Şâṭibiyya ved-Durra, Tanta: Dâr es-Ṣaḥâba li-t-Turâth, 5. baskı, 2016.
  • Tâhir, ‘Alî Ḍayğam, "et-Tefsîr es-Sosiyî ve Atharuh fî Teṭbîq Mafâhîm el-Qur’ân fî el-Vâqi‘ el-Mu‘âṣir", 44/4 B, 2019.
  • Tâhir, Ali Cevad, Menhaj el-Baḥth el-‘Ilmî, Bağdat: Mektebet el-Lugha el-‘Arabiyya, 3. baskı, 1974.
  • Tayyâr, Mus‘ad b. Süleymân, Fuṣûl fî Usûl et-Tefsîr, Riyad: Dâr en-Nashr ed-Dawlî, 1. baskı, 1993.
  • Teralitç, el-Hafız Mahmûd, "Mektebet el-Gâzî Hüsrev Bey taḥt idâret el-Ḥâc Muhammed Efendî el-Hâncî", 2–3, 1944.
  • Teralitç, el-Hafız Mahmûd, Meşâhîr el-Buşnak, Zagreb, 1994.
  • Teralitç, Mahmûd, "el-Hâncî: el-Şakhsiyya es-Sosiyye vel-‘Âmma".
  • Tha‘lebî, Ebû İshak Ahmed b. Muhammed b. İbrâhîm, El-Keşf vel-Beyân ‘an Tefsîr el-Qur’ân, tahkik: Ebû Muhammed İbn Âşûr, 10 cilt, Beyrut: Dâr İḥyā’ et-Turāth el-‘Arabî, 1. baskı, 2002.
  • Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa, El-Câmi‘ el-Kebîr, tahkik: Beşar Avvâd Ma‘rûf, 6 cilt, Beyrut: Dâr el-Gharb el-İslâmî, 1. baskı, 1996.
  • Umrîtî, Şerafeddin Yahyâ eş-Şâfi‘î, Tenwîr esh-Şurafât fî Şerḥ Tes’hîl et-Turûq fî Neẓm el-Vurqât, tahkik: Durğâm Menhel Muhammed, Amman: Dâr en-Nûr el-Mubîn, 1. baskı, 2019.
  • Vâhidî, Ebû’l-Ḥasan ‘Alî b. Ahmed b. Muhammed b. ‘Alî, Asbâb Nuzûl el-Qur’ân, tahkik: İssâm b. Abdülmuhsin el-Ḥemeydân, ed-Dammâm: Dâr el-İṣlāḥ, 2. baskı, 1992.
  • Vehbe, Mecdî - el-Mühendis, Kâmil, Mu‘cem el-Muṣṭalaḥât el-‘Arabiyya fî el-Luġa vel-Adab, Mektebet Lübnan, d.t.
  • Zehebî, Muhammed Hüseyin, Et-Tefsîr vel-Mufassirûn, 2 cilt, Beyrut: Dâr el-Kalem, 1. baskı, d.t.
  • Zemahşerî, Mahmûd b. Ömer b. Ahmed, el-Keşşâf ‘an Ḥaqā’iq Ġawāmiḍ et-Tenzîl ve ‘Uyûn el-Aqāwîl fî Vücûh et-Ta’wîl, 4 cilt, Kahire-Beyrut: Dâr er-Riyân lil-Turâth - Dâr el-Kitâb el-‘Arabî, 3. baskı, 1407/1987.
  • Ziriklî, Hayreddin b. Mahmûd b. Muhammed b. Ali b. Fâris, el-A‘lâm, Beyrut: Dâr el-‘Ilm lil-Melâyîn, 9. baskı, 1992.
  • Ziriklî, Hayreddin b. Mahmûd b. Muhammed b. Ali b. Fâris, el-A‘lâm, Beyrut: Dâr el-‘Ilm lil-Melâyîn, 15. baskı, 2002.

Muhammad Al-Khanji's approach to interpreting Surat Al-Baqarah and Surat An-Nisa

Year 2025, Volume: 28 Issue: 1, 234 - 268

Rifka Manhal

https://doi.org/10.58852/dicd.1583804

Abstract

Understanding the intention of Allah in Quran is aprinciple in deriving the legal rulings contained therein. Scholars have realized this principle since Sahaba and who came after them, including Al-Khanji, was knowledgeable in many sciences, to the point that was said about him: He reached the level of ijtihad, at least partial ijtihad; This is due to his great immersion in the sciences, especially in Quran. What reinforces this claim is great scientific legacy he left in various sciences, to the point that he rivaled the first authors in number, as his works reached 300 works between manuscripts and printed, distributed between books and articles he wrote in various sciences, although he died at forty. (Ghazi Khusraw’s) library, Al-Khanji’s collected all his works and preserve them. This research talked briefly about Al-Khanji’s life, because the title is (Sheikh’s Methodology in Interpretations of Surat Al-Baqarah and An-Nisa), these manuscripts his most important works. Sheikh’s interest in surahs reached the point that he translated the interpretation of Al-Baqarah into the Bosnian, and he died before completing An-Nisa. Despite being Hanafi, he didn’t limit his interpretation to Hanafi sayings only, but he reviewed the opinions of scholars, despite their different schools of thought.

Keywords

al-Hanci Bosnia and Herzegovina Verses of Rulings Method İnterpretation Eloquence.

References

  • Bağavî, Ebû Muhammed el-Hüseyin b. Mes‘ûd b. Muhammed b. el-Ferâ’, Şerḥ es-Sünne, tahkik: Şuayb el-‘Arnavût - Muhammed Zuhayr eş-Şâvîş, Beyrut: el-Mekteb el-İslâmî, 2. baskı, 1983.
  • Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail, El-Câmi‘ es-Saḥîḥ, d.t.
  • Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail, Ṣaḥîḥ el-Buhârî, tahkik: Mustafa Dîb el-Bugha, Şam: Dâr İbn Kesîr - Dâr el-Yemâme, 4. baskı, 1414/1994.
  • Cerjânî, Ali b. Muhammed b. Ali ez-Zeyn eş-Şerîf, Et-Ta‘rîfât, Beyrut: Dār el-Kutub el-‘Ilmiyya, 1. baskı, 1983.
  • Cevherî, Ebû Nasr İsmail b. Ḥammād, Tâc el-Lugha ve Ṣiḥāḥ el-‘Arabiyya, tahkik: Ahmed Abdülgafûr ‘Attâr, Beyrut: Dār el-‘Ilm lil-Melâyîn, 4. baskı, 1987.
  • Demirci, Muhsin, Tefsir Tarihi, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı, 7. baskı, 2010.
  • Endelusî, Ebû Hayyân Muhammed b. Yusuf, El-Baḥr el-Muḥīṭ, Matbaat es-Sa‘âde, 1967.
  • Ensârî, Ebû’l-Velîd Ḥassân b. Sâbit b. el-Mundhir el-Hazrecî, Dîvân Ḥassân b. Sâbit, tahkik: Velid İrfan, Beyrut: Dār Sāder, tarih yok (d.t.).
  • Eṣfahânî, Er-Râğib Ebû’l-Kâsım el-Hüseyin b. Muhammed, El-Mufradât fî Gharīb al-Qur’ān, tahkik: Safvân ‘Adnân ed-Dâvûdî, Şam-Beyrut: Dār el-Kalem - ed-Dâr esh-Şâmiyye, 1. baskı, 1412/1991.
  • Fatîç, Elmir, "et-Tefsîr fî el-Qarn el-‘Ishrîn ma‘ Manshûrât Mukhtaṣara", el-Mu‘allim el-Jedîd, 12, 2002.
  • Fîrûzâbâdî, Mecd ed-Dîn Ebû Tâhir Muhammed b. Ya‘qûb, el-Qâmûs el-Muḥîṭ, tahkik: Mektebet Teḥqîq et-Turâth, Müessese et-Risâle, Beyrut: Müessese et-Risâle lil-Ṭibâ‘a vel-Nashr vel-Tawzî‘, 8. baskı, 2005.
  • Fîrûzâbâdî, Muhammed b. Ya‘qûb, el-Qâmûs el-Muḥîṭ, Beyrut: Müessese et-Risâle, 4. baskı, 1994.
  • Fûčak, Muhammed, "el-Ḥayâh eth-Thânawiyya vel-Jâmi‘iyya li el-Ḥâc Muhammed Efendî el-Hâncî".
  • Füyûmî, Ebû’l-Abbâs Ahmed b. Muhammed b. Ali, el-Miṣbāḥ el-Munīr fî Ġarīb Şerḥ el-Kebīr, Beyrut: Mektebet Lübnan, d.t.
  • Habenneke, Abd er-Rahmân b. Hasan, el-Balâġa el-‘Arabiyya, 2 cilt, Şam: Dâr el-Kalem, 1. baskı, 1996.
  • Halîfe, Hâci, Kashf ez-Zunûn ‘an Asâmî el-Kutub vel-Funûn, 2 cilt, İstanbul: Vekâlet el-Ma‘ârif, basım tarihi yok, 1943.
  • Haliloviç, Safvet Mustafa, el-İmâm Ebû Bakr er-Râzî el-Cessâs ve Menhacuhu fî et-Tefsîr, Saraybosna: Fakülte der-Dirâsât el-İslâmiyye, 2004.
  • Hâncî, Muhammed b. Muhammed, Mukaddime fî et-Tefsîr vel-Ḥadîth, Skopje: Dâr Lûgôs, 1997.
  • Hâncî, Muhammed b. Muhammed, Tefsîr Âyât el-Aḥkâm min Sûret el-Bakara ve Tefsîriha bi‘Ibârât Mukhtaṣara, müellifin hattı ile el yazması.
  • Hâncî, Muhammed b. Muhammed, Tefsîr Âyât el-Aḥkâm min Sûret en-Nisâ’, müellifin hattı ile el yazması.
  • Hanciç, Muhammed, el-A‘mâl el-Mukhtâra li-Muhammed Hanciç el-Bosnevî, tercüme: Abd er-Rahîm Yaqdî, 1 cilt, Beyrut: Dâr el-Kitâb el-Lubnânî, 1. baskı, d.t.
  • Hılef, Abdülvehhâb, ‘Ilm Usûl el-Fiqh ve Hulâṣet Târîḫ et-Tashrî‘, Mısır: Matba‘at el-Medînî, d.t.
  • Huzâ‘î, Kathîr b. ‘Abd er-Rahmân b. el-Aswad b. Melîḥ, Dîvân Kathîr, Beyrut: Dâr eth-Thaqâfa, 1971.
  • İbn Arabî, Muhammed b. Abdüllah Ebû Bekr, Aḥkām al-Qur’ān, tahkik: Muhammed Abdulkadir Attâ, 4 cilt, Beyrut: Dār al-Kutub al-‘Ilmiyya, 3. baskı, 1424/2003.
  • İbn Hanbel, Ebû Abdullah Ahmed, Musnad Ahmed, tahkik: Şuayb el-‘Arnavût - Adil Mürşid, 50 cilt, Mekteb: el-Risāle, 1. baskı, 1421/2000.
  • İbn Kesir, Ebû’l-Fidâ’ İsmail b. Ömer, Tefsîr al-Qur’ān al-‘Aẓîm, tahkik: Sâmî b. Muhammed Selâme, Riyad: Dār Tayyiba, 2. baskı, 1999.
  • İbn Menfûr, Ebû’l-Fazl Cemâleddin Muhammed b. Mikram b. Ali, Lisan al-‘Arab, 15 cilt, Beyrut: Dār Sāder, 3. baskı, 1414/1994.
  • Kâsım, Muhammed Ahmed - Dîb, Muhyiddin, ‘Ulûm el-Balâġa (el-Badî‘ vel-Bayân vel-Ma‘ânî), Trablus: el-Mu’assassa el-Ḥadîtha lil-Kitâb, 1. baskı, 2003.
  • Kasomağiç, İsmet, Cem‘iyyet el-A‘mâl, Saraybosna: el-Hidâye - Cem‘iyyet ‘Ulemâ’ el-Bosna vel-Hersek, 1996. Ḳaṭṭān, Men‘â‘ b. Halîl, Mabāḥiṯ fī ‘Ulūm el-Qur’ān, Mektebet el-Ma‘ārif, 3. baskı, 2000.
  • Kehâle, Ömer Redâ, Mu‘cem el-Mu’allifîn, Beyrut: Dâr İḥyā’ et-Turāth el-‘Arabî, basım tarihi yok, d.t.
  • Kurtubî, Muhammed b. Ahmed el-Ensârî, el-Cāmi‘ li-Aḥkām el-Qur’ān, tahkik: Ahmed el-Bardûnî - İbrâhîm Etfîş, 20 cilt, Kahire: Dâr el-Kutub el-Miṣriyya, 2. baskı, 1384/1964.
  • Mahmûdoviç, Mersad, "İs'hâm el-Ḥâc Muhammed el-Hâncî fî ‘Ulûm el-Ḥadîth", el-Hidâye.
  • Mâlikî, el-Ḥaṭṭâb, Qurrat el-‘Ayn li-Şerḥ Vurqāt İmâm el-Ḥaramayn, tahkik: Durğâm Menhel Muhammed, Mısır: el-Mektebe el-Ezheriyye lil-Turâth, 1. baskı, 2015.
  • Mecâhed, Zekî Muhammed, el-A‘lâm esh-Sharqiyya fî el-Mi’at el-Râbi‘a ‘Ashar el-Hicriyya, Dâr el-Gharb el-İslâmî, 1994.
  • Mehtîç, el-Hafız Halîl, "Musâhame el-Hâncî fî el-‘Aqîde", d.t., Kısım Cem‘iyyet el-A‘mâl.
  • Mehtîç, Halîl b. İbrâhîm, el-‘Allâme Muhammed b. Muhammed el-Hâncî el-Bosnî ve Cuhûduh fî et-Tefsîr, Beyrut: el-Mekteb el-İslâmî, 1. baskı, 2017.
  • Miḥlî, Celâleddin Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. İbrâhîm, Şerḥ el-Vurqāt fī Usûl el-Fiqh, tahkik: Ahmed Mustafa et-Tehtâvî, Kahire: Dâr el-Faḍîla, d.t.
  • Mu’zezînoviç, Muhammed, "el-A‘mâl el-Ākhıra li el-Ḥâc Muhammed Efendî el-Hâncî", el-Hidâye, 2–3, 1944.
  • Muhammed, Durğâm Menhel, Usûl el-Fiqh esh-Shâfi‘î: Su’âl ve Cevâb, Amman: Dâr en-Nûr el-Mubîn, 1. baskı, 2019.
  • Najjâr, Cemâl Mustafa Abd el-Hamîd, et-Tefsîr bel-Ma’thûr, Mısır: el-Ḥusayn el-İslâmî, 1. baskı, d.t.
  • Nîsâbûrî, Ebû’l-Hüseyin Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî, Ṣaḥîḥ Müslim, tahkik: Muhammed Fu’âd Abd el-Bâkî, Kahire: Matba‘at ‘Īsâ el-Bābî el-Ḥalabî ve Şurakâh, 1955.
  • Öğmüş, Harun, Muhadarat Fi Ulümı'l-Kur'an ve Tarihi't - Tefsir, İfav Yayınları, 2. baskı, 2015.
  • Râzî, Fahreddin Ebû Abdullah Muhammed b. Ömer b. Hüseyin, Et-Tefsîr el-Kebîr, 32 cilt, Beyrut: Dār al-Kutub al-‘Ilmiyya, basım tarihi yok (d.t.), 2004.
  • Rûmî, Fehd b. ‘Abd er-Rahmân b. Süleymân, Dirāsāt fî ‘Ulûm el-Qur’ān el-Karîm, telif hakkı müellifin, 12. baskı, 2003.
  • Rûmî, Fehd b. ‘Abd er-Rahmân, Etticâhât et-Tefsîr fî es-Saḳr er-Râbi‘ ‘Ashar, Beyrut: Dār er-Risāle, 3. baskı, d.t. Sahahçiç, el-Hafız Mustafa, "Zikrîyâtî ‘an el-Ḥâc el-Efendî", el-Hidâye, 2–3, 1944.
  • Sebahçiç, Cemâl Ṣâlih, "A‘mâl Muhammed el-Hâncî", Cem‘iyyet A‘mâl min el-Mu’tamarât el-‘Ilmiyya ‘an Muhammed el-Hâncî, 5/74, Saraybosna: el-Hidâye, 1996.
  • Sebahçiç, Cemâl Ṣâlih, "A‘mâl Muhammed el-Hâncî", Cem‘iyyet A‘mâl min el-Mu’tamarât el-‘Ilmiyya ‘an Muhammed el-Hâncî, 4/74, Saraybosna: el-Hidâye, 1996.
  • Sicistânî, Ebû Dâvûd Süleymân b. el-Eş‘at b. İshâk b. Beşîr b. Şeddâd b. Emr el-Ezdî, Sünen Ebû Dâvûd, tahkik: Muhammed Muhyiddin Abd el-Hamîd, 4 cilt, Seyda-Beyrut: el-Mektebe el-‘Asriye, d.t.
  • Suyûtî, Abd er-Rahmân b. Ebî Bekr Celâleddin, el-İtkân fî ‘Ulûm el-Qur’ân, tahkik: Mustafa Dîb el-Bugha, Beyrut: Dâr İbn Kesîr, 2. baskı, 1993.
  • Suyûtî, el-Hafız Celâleddin Abd er-Rahmân, el-İtkân fî ‘Ulûm el-Qur’ân, tahkik: Mustafa Dîb el-Bugha, 2 cilt, Şam: Dâr el-‘Ulûm el-İnsâniyye, 2. baskı, 1414/1994.
  • Şabanoviç, Hâzım, "Şems el-‘Ulemâ - el-Ḥâc Muhammed Efendî el-Hâncî", el-Hidâye, 2–3, 1994.
  • Şehrî, Abd er-Rahmân b. Mu‘âḍa, eş-Şâhid es-Şi‘rî fî Tefsîr el-Qur’ân el-Kerîm: Ehemmiyyetuhu ve Atharuhû ve Menâhej el-Mufassirîn fî el-Istehshâd bih, Riyad: Mektebet Dâr el-Minhâc, 1. baskı, 1431/2010.
  • Şeraf, Cemâleddin Muhammed, el-Qirâ’ât el-‘Ishr el-Mutavâtira min Ṭarîq esh-Şâṭibiyya ved-Durra, Tanta: Dâr es-Ṣaḥâba li-t-Turâth, 5. baskı, 2016.
  • Tâhir, ‘Alî Ḍayğam, "et-Tefsîr es-Sosiyî ve Atharuh fî Teṭbîq Mafâhîm el-Qur’ân fî el-Vâqi‘ el-Mu‘âṣir", 44/4 B, 2019.
  • Tâhir, Ali Cevad, Menhaj el-Baḥth el-‘Ilmî, Bağdat: Mektebet el-Lugha el-‘Arabiyya, 3. baskı, 1974.
  • Tayyâr, Mus‘ad b. Süleymân, Fuṣûl fî Usûl et-Tefsîr, Riyad: Dâr en-Nashr ed-Dawlî, 1. baskı, 1993.
  • Teralitç, el-Hafız Mahmûd, "Mektebet el-Gâzî Hüsrev Bey taḥt idâret el-Ḥâc Muhammed Efendî el-Hâncî", 2–3, 1944.
  • Teralitç, el-Hafız Mahmûd, Meşâhîr el-Buşnak, Zagreb, 1994.
  • Teralitç, Mahmûd, "el-Hâncî: el-Şakhsiyya es-Sosiyye vel-‘Âmma".
  • Tha‘lebî, Ebû İshak Ahmed b. Muhammed b. İbrâhîm, El-Keşf vel-Beyân ‘an Tefsîr el-Qur’ân, tahkik: Ebû Muhammed İbn Âşûr, 10 cilt, Beyrut: Dâr İḥyā’ et-Turāth el-‘Arabî, 1. baskı, 2002.
  • Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa, El-Câmi‘ el-Kebîr, tahkik: Beşar Avvâd Ma‘rûf, 6 cilt, Beyrut: Dâr el-Gharb el-İslâmî, 1. baskı, 1996.
  • Umrîtî, Şerafeddin Yahyâ eş-Şâfi‘î, Tenwîr esh-Şurafât fî Şerḥ Tes’hîl et-Turûq fî Neẓm el-Vurqât, tahkik: Durğâm Menhel Muhammed, Amman: Dâr en-Nûr el-Mubîn, 1. baskı, 2019.
  • Vâhidî, Ebû’l-Ḥasan ‘Alî b. Ahmed b. Muhammed b. ‘Alî, Asbâb Nuzûl el-Qur’ân, tahkik: İssâm b. Abdülmuhsin el-Ḥemeydân, ed-Dammâm: Dâr el-İṣlāḥ, 2. baskı, 1992.
  • Vehbe, Mecdî - el-Mühendis, Kâmil, Mu‘cem el-Muṣṭalaḥât el-‘Arabiyya fî el-Luġa vel-Adab, Mektebet Lübnan, d.t.
  • Zehebî, Muhammed Hüseyin, Et-Tefsîr vel-Mufassirûn, 2 cilt, Beyrut: Dâr el-Kalem, 1. baskı, d.t.
  • Zemahşerî, Mahmûd b. Ömer b. Ahmed, el-Keşşâf ‘an Ḥaqā’iq Ġawāmiḍ et-Tenzîl ve ‘Uyûn el-Aqāwîl fî Vücûh et-Ta’wîl, 4 cilt, Kahire-Beyrut: Dâr er-Riyân lil-Turâth - Dâr el-Kitâb el-‘Arabî, 3. baskı, 1407/1987.
  • Ziriklî, Hayreddin b. Mahmûd b. Muhammed b. Ali b. Fâris, el-A‘lâm, Beyrut: Dâr el-‘Ilm lil-Melâyîn, 9. baskı, 1992.
  • Ziriklî, Hayreddin b. Mahmûd b. Muhammed b. Ali b. Fâris, el-A‘lâm, Beyrut: Dâr el-‘Ilm lil-Melâyîn, 15. baskı, 2002.

منهج محمد الخانجي في تفسير سورتي البقرة والنساء

Year 2025, Volume: 28 Issue: 1, 234 - 268

Rifka Manhal

https://doi.org/10.58852/dicd.1583804

Abstract

إنّ فهم مراد الله تعالى في القرآن الكريم يُعدُّ أصلًا أصيلا في استنباط الأحكام الشرعية التي تضمنها القرآن ونزل بها وتعبَّدنَا الله بامتثالها أمرا ونهيًا. وقد أدرك علماء المسلمين هذا منذ جيل الصحابة والتابعين فمن دونهم، ومن جملتهم الخانجي الذي كان عالمًا بكثير من العلوم الإسلامية، حتى قيل فيه: إنه بلغ رتبة الاجتهاد، أو على أقل تقدير الاجتهاد الجزئي؛ وما ذاك إلا لشدة تبحّره في العلوم وخاصة في القرآن الكريم. ومما يقوِّي هذه الدعوى: الإرث العلمي الكبير الذي تركه في علوم شتى نافس في عددها المُصنِّفينَ الأوائل، حيث ناهزت مؤلفاته الثلاثمائة مؤلف بين مخطوط ومطبوع توزعت بين كتب ورسائل ومقالات كتبها في علوم مختلفة على الرغم من أنه توفي في سِنٍّ لم تتجاوز الأربعين سنة، وقد قامت مكتبة (الغازي خسرو بك) بجمع مؤلفات الخانجي كلها وعملوا على ترتيبها وحفظها. وقد تناولنا في بحثنا هذا: حياة الخانجي بشكل موجز، لأن عنوان البحث الأصلي هو (منهج الشيخ في كتابة تفسيرَيْه لسورتي البقرة والنساء)، وهاتان المخطوطتان تُعدّان من أهم أعماله التفسيرية، وكان من عناية الشيخ بالسورتين أن ترجم تفسير سورة البقرة إلى البوسنية، وتوفيَ قبل إتمامه سورة النساء. وعلى الرغم من كونه حنفي المذهب، إلا أنه لم يقتصر في تفسيره على أقوال الحنفية فقط، بل استعرَض آراء علماء السلف والخلف بمختلف مذاهبهم الفقهية.

Keywords

الخانجي البوسنة والهرسك آيات الأحكام المنهج التأويل البلاغة

Supporting Institution

جامعة سلجوق

Thanks

السلام عليكم ورحمة الله أستاذنا المحقق، أنا أدرس ماجستير في قسم التفسير بجامعة سلجوق في قونيا، نشكر جهودكم الموقرة لإنشاء هذه المجلة، أتمنى أن تقبلوا نشرَ مقالتي في هذه المجلة لكم جزيل الشكر والتقدير، تحياتي

References

  • Bağavî, Ebû Muhammed el-Hüseyin b. Mes‘ûd b. Muhammed b. el-Ferâ’, Şerḥ es-Sünne, tahkik: Şuayb el-‘Arnavût - Muhammed Zuhayr eş-Şâvîş, Beyrut: el-Mekteb el-İslâmî, 2. baskı, 1983.
  • Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail, El-Câmi‘ es-Saḥîḥ, d.t.
  • Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail, Ṣaḥîḥ el-Buhârî, tahkik: Mustafa Dîb el-Bugha, Şam: Dâr İbn Kesîr - Dâr el-Yemâme, 4. baskı, 1414/1994.
  • Cerjânî, Ali b. Muhammed b. Ali ez-Zeyn eş-Şerîf, Et-Ta‘rîfât, Beyrut: Dār el-Kutub el-‘Ilmiyya, 1. baskı, 1983.
  • Cevherî, Ebû Nasr İsmail b. Ḥammād, Tâc el-Lugha ve Ṣiḥāḥ el-‘Arabiyya, tahkik: Ahmed Abdülgafûr ‘Attâr, Beyrut: Dār el-‘Ilm lil-Melâyîn, 4. baskı, 1987.
  • Demirci, Muhsin, Tefsir Tarihi, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı, 7. baskı, 2010.
  • Endelusî, Ebû Hayyân Muhammed b. Yusuf, El-Baḥr el-Muḥīṭ, Matbaat es-Sa‘âde, 1967.
  • Ensârî, Ebû’l-Velîd Ḥassân b. Sâbit b. el-Mundhir el-Hazrecî, Dîvân Ḥassân b. Sâbit, tahkik: Velid İrfan, Beyrut: Dār Sāder, tarih yok (d.t.).
  • Eṣfahânî, Er-Râğib Ebû’l-Kâsım el-Hüseyin b. Muhammed, El-Mufradât fî Gharīb al-Qur’ān, tahkik: Safvân ‘Adnân ed-Dâvûdî, Şam-Beyrut: Dār el-Kalem - ed-Dâr esh-Şâmiyye, 1. baskı, 1412/1991.
  • Fatîç, Elmir, "et-Tefsîr fî el-Qarn el-‘Ishrîn ma‘ Manshûrât Mukhtaṣara", el-Mu‘allim el-Jedîd, 12, 2002.
  • Fîrûzâbâdî, Mecd ed-Dîn Ebû Tâhir Muhammed b. Ya‘qûb, el-Qâmûs el-Muḥîṭ, tahkik: Mektebet Teḥqîq et-Turâth, Müessese et-Risâle, Beyrut: Müessese et-Risâle lil-Ṭibâ‘a vel-Nashr vel-Tawzî‘, 8. baskı, 2005.
  • Fîrûzâbâdî, Muhammed b. Ya‘qûb, el-Qâmûs el-Muḥîṭ, Beyrut: Müessese et-Risâle, 4. baskı, 1994.
  • Fûčak, Muhammed, "el-Ḥayâh eth-Thânawiyya vel-Jâmi‘iyya li el-Ḥâc Muhammed Efendî el-Hâncî".
  • Füyûmî, Ebû’l-Abbâs Ahmed b. Muhammed b. Ali, el-Miṣbāḥ el-Munīr fî Ġarīb Şerḥ el-Kebīr, Beyrut: Mektebet Lübnan, d.t.
  • Habenneke, Abd er-Rahmân b. Hasan, el-Balâġa el-‘Arabiyya, 2 cilt, Şam: Dâr el-Kalem, 1. baskı, 1996.
  • Halîfe, Hâci, Kashf ez-Zunûn ‘an Asâmî el-Kutub vel-Funûn, 2 cilt, İstanbul: Vekâlet el-Ma‘ârif, basım tarihi yok, 1943.
  • Haliloviç, Safvet Mustafa, el-İmâm Ebû Bakr er-Râzî el-Cessâs ve Menhacuhu fî et-Tefsîr, Saraybosna: Fakülte der-Dirâsât el-İslâmiyye, 2004.
  • Hâncî, Muhammed b. Muhammed, Mukaddime fî et-Tefsîr vel-Ḥadîth, Skopje: Dâr Lûgôs, 1997.
  • Hâncî, Muhammed b. Muhammed, Tefsîr Âyât el-Aḥkâm min Sûret el-Bakara ve Tefsîriha bi‘Ibârât Mukhtaṣara, müellifin hattı ile el yazması.
  • Hâncî, Muhammed b. Muhammed, Tefsîr Âyât el-Aḥkâm min Sûret en-Nisâ’, müellifin hattı ile el yazması.
  • Hanciç, Muhammed, el-A‘mâl el-Mukhtâra li-Muhammed Hanciç el-Bosnevî, tercüme: Abd er-Rahîm Yaqdî, 1 cilt, Beyrut: Dâr el-Kitâb el-Lubnânî, 1. baskı, d.t.
  • Hılef, Abdülvehhâb, ‘Ilm Usûl el-Fiqh ve Hulâṣet Târîḫ et-Tashrî‘, Mısır: Matba‘at el-Medînî, d.t.
  • Huzâ‘î, Kathîr b. ‘Abd er-Rahmân b. el-Aswad b. Melîḥ, Dîvân Kathîr, Beyrut: Dâr eth-Thaqâfa, 1971.
  • İbn Arabî, Muhammed b. Abdüllah Ebû Bekr, Aḥkām al-Qur’ān, tahkik: Muhammed Abdulkadir Attâ, 4 cilt, Beyrut: Dār al-Kutub al-‘Ilmiyya, 3. baskı, 1424/2003.
  • İbn Hanbel, Ebû Abdullah Ahmed, Musnad Ahmed, tahkik: Şuayb el-‘Arnavût - Adil Mürşid, 50 cilt, Mekteb: el-Risāle, 1. baskı, 1421/2000.
  • İbn Kesir, Ebû’l-Fidâ’ İsmail b. Ömer, Tefsîr al-Qur’ān al-‘Aẓîm, tahkik: Sâmî b. Muhammed Selâme, Riyad: Dār Tayyiba, 2. baskı, 1999.
  • İbn Menfûr, Ebû’l-Fazl Cemâleddin Muhammed b. Mikram b. Ali, Lisan al-‘Arab, 15 cilt, Beyrut: Dār Sāder, 3. baskı, 1414/1994.
  • Kâsım, Muhammed Ahmed - Dîb, Muhyiddin, ‘Ulûm el-Balâġa (el-Badî‘ vel-Bayân vel-Ma‘ânî), Trablus: el-Mu’assassa el-Ḥadîtha lil-Kitâb, 1. baskı, 2003.
  • Kasomağiç, İsmet, Cem‘iyyet el-A‘mâl, Saraybosna: el-Hidâye - Cem‘iyyet ‘Ulemâ’ el-Bosna vel-Hersek, 1996. Ḳaṭṭān, Men‘â‘ b. Halîl, Mabāḥiṯ fī ‘Ulūm el-Qur’ān, Mektebet el-Ma‘ārif, 3. baskı, 2000.
  • Kehâle, Ömer Redâ, Mu‘cem el-Mu’allifîn, Beyrut: Dâr İḥyā’ et-Turāth el-‘Arabî, basım tarihi yok, d.t.
  • Kurtubî, Muhammed b. Ahmed el-Ensârî, el-Cāmi‘ li-Aḥkām el-Qur’ān, tahkik: Ahmed el-Bardûnî - İbrâhîm Etfîş, 20 cilt, Kahire: Dâr el-Kutub el-Miṣriyya, 2. baskı, 1384/1964.
  • Mahmûdoviç, Mersad, "İs'hâm el-Ḥâc Muhammed el-Hâncî fî ‘Ulûm el-Ḥadîth", el-Hidâye.
  • Mâlikî, el-Ḥaṭṭâb, Qurrat el-‘Ayn li-Şerḥ Vurqāt İmâm el-Ḥaramayn, tahkik: Durğâm Menhel Muhammed, Mısır: el-Mektebe el-Ezheriyye lil-Turâth, 1. baskı, 2015.
  • Mecâhed, Zekî Muhammed, el-A‘lâm esh-Sharqiyya fî el-Mi’at el-Râbi‘a ‘Ashar el-Hicriyya, Dâr el-Gharb el-İslâmî, 1994.
  • Mehtîç, el-Hafız Halîl, "Musâhame el-Hâncî fî el-‘Aqîde", d.t., Kısım Cem‘iyyet el-A‘mâl.
  • Mehtîç, Halîl b. İbrâhîm, el-‘Allâme Muhammed b. Muhammed el-Hâncî el-Bosnî ve Cuhûduh fî et-Tefsîr, Beyrut: el-Mekteb el-İslâmî, 1. baskı, 2017.
  • Miḥlî, Celâleddin Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. İbrâhîm, Şerḥ el-Vurqāt fī Usûl el-Fiqh, tahkik: Ahmed Mustafa et-Tehtâvî, Kahire: Dâr el-Faḍîla, d.t.
  • Mu’zezînoviç, Muhammed, "el-A‘mâl el-Ākhıra li el-Ḥâc Muhammed Efendî el-Hâncî", el-Hidâye, 2–3, 1944.
  • Muhammed, Durğâm Menhel, Usûl el-Fiqh esh-Shâfi‘î: Su’âl ve Cevâb, Amman: Dâr en-Nûr el-Mubîn, 1. baskı, 2019.
  • Najjâr, Cemâl Mustafa Abd el-Hamîd, et-Tefsîr bel-Ma’thûr, Mısır: el-Ḥusayn el-İslâmî, 1. baskı, d.t.
  • Nîsâbûrî, Ebû’l-Hüseyin Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî, Ṣaḥîḥ Müslim, tahkik: Muhammed Fu’âd Abd el-Bâkî, Kahire: Matba‘at ‘Īsâ el-Bābî el-Ḥalabî ve Şurakâh, 1955.
  • Öğmüş, Harun, Muhadarat Fi Ulümı'l-Kur'an ve Tarihi't - Tefsir, İfav Yayınları, 2. baskı, 2015.
  • Râzî, Fahreddin Ebû Abdullah Muhammed b. Ömer b. Hüseyin, Et-Tefsîr el-Kebîr, 32 cilt, Beyrut: Dār al-Kutub al-‘Ilmiyya, basım tarihi yok (d.t.), 2004.
  • Rûmî, Fehd b. ‘Abd er-Rahmân b. Süleymân, Dirāsāt fî ‘Ulûm el-Qur’ān el-Karîm, telif hakkı müellifin, 12. baskı, 2003.
  • Rûmî, Fehd b. ‘Abd er-Rahmân, Etticâhât et-Tefsîr fî es-Saḳr er-Râbi‘ ‘Ashar, Beyrut: Dār er-Risāle, 3. baskı, d.t. Sahahçiç, el-Hafız Mustafa, "Zikrîyâtî ‘an el-Ḥâc el-Efendî", el-Hidâye, 2–3, 1944.
  • Sebahçiç, Cemâl Ṣâlih, "A‘mâl Muhammed el-Hâncî", Cem‘iyyet A‘mâl min el-Mu’tamarât el-‘Ilmiyya ‘an Muhammed el-Hâncî, 5/74, Saraybosna: el-Hidâye, 1996.
  • Sebahçiç, Cemâl Ṣâlih, "A‘mâl Muhammed el-Hâncî", Cem‘iyyet A‘mâl min el-Mu’tamarât el-‘Ilmiyya ‘an Muhammed el-Hâncî, 4/74, Saraybosna: el-Hidâye, 1996.
  • Sicistânî, Ebû Dâvûd Süleymân b. el-Eş‘at b. İshâk b. Beşîr b. Şeddâd b. Emr el-Ezdî, Sünen Ebû Dâvûd, tahkik: Muhammed Muhyiddin Abd el-Hamîd, 4 cilt, Seyda-Beyrut: el-Mektebe el-‘Asriye, d.t.
  • Suyûtî, Abd er-Rahmân b. Ebî Bekr Celâleddin, el-İtkân fî ‘Ulûm el-Qur’ân, tahkik: Mustafa Dîb el-Bugha, Beyrut: Dâr İbn Kesîr, 2. baskı, 1993.
  • Suyûtî, el-Hafız Celâleddin Abd er-Rahmân, el-İtkân fî ‘Ulûm el-Qur’ân, tahkik: Mustafa Dîb el-Bugha, 2 cilt, Şam: Dâr el-‘Ulûm el-İnsâniyye, 2. baskı, 1414/1994.
  • Şabanoviç, Hâzım, "Şems el-‘Ulemâ - el-Ḥâc Muhammed Efendî el-Hâncî", el-Hidâye, 2–3, 1994.
  • Şehrî, Abd er-Rahmân b. Mu‘âḍa, eş-Şâhid es-Şi‘rî fî Tefsîr el-Qur’ân el-Kerîm: Ehemmiyyetuhu ve Atharuhû ve Menâhej el-Mufassirîn fî el-Istehshâd bih, Riyad: Mektebet Dâr el-Minhâc, 1. baskı, 1431/2010.
  • Şeraf, Cemâleddin Muhammed, el-Qirâ’ât el-‘Ishr el-Mutavâtira min Ṭarîq esh-Şâṭibiyya ved-Durra, Tanta: Dâr es-Ṣaḥâba li-t-Turâth, 5. baskı, 2016.
  • Tâhir, ‘Alî Ḍayğam, "et-Tefsîr es-Sosiyî ve Atharuh fî Teṭbîq Mafâhîm el-Qur’ân fî el-Vâqi‘ el-Mu‘âṣir", 44/4 B, 2019.
  • Tâhir, Ali Cevad, Menhaj el-Baḥth el-‘Ilmî, Bağdat: Mektebet el-Lugha el-‘Arabiyya, 3. baskı, 1974.
  • Tayyâr, Mus‘ad b. Süleymân, Fuṣûl fî Usûl et-Tefsîr, Riyad: Dâr en-Nashr ed-Dawlî, 1. baskı, 1993.
  • Teralitç, el-Hafız Mahmûd, "Mektebet el-Gâzî Hüsrev Bey taḥt idâret el-Ḥâc Muhammed Efendî el-Hâncî", 2–3, 1944.
  • Teralitç, el-Hafız Mahmûd, Meşâhîr el-Buşnak, Zagreb, 1994.
  • Teralitç, Mahmûd, "el-Hâncî: el-Şakhsiyya es-Sosiyye vel-‘Âmma".
  • Tha‘lebî, Ebû İshak Ahmed b. Muhammed b. İbrâhîm, El-Keşf vel-Beyân ‘an Tefsîr el-Qur’ân, tahkik: Ebû Muhammed İbn Âşûr, 10 cilt, Beyrut: Dâr İḥyā’ et-Turāth el-‘Arabî, 1. baskı, 2002.
  • Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa, El-Câmi‘ el-Kebîr, tahkik: Beşar Avvâd Ma‘rûf, 6 cilt, Beyrut: Dâr el-Gharb el-İslâmî, 1. baskı, 1996.
  • Umrîtî, Şerafeddin Yahyâ eş-Şâfi‘î, Tenwîr esh-Şurafât fî Şerḥ Tes’hîl et-Turûq fî Neẓm el-Vurqât, tahkik: Durğâm Menhel Muhammed, Amman: Dâr en-Nûr el-Mubîn, 1. baskı, 2019.
  • Vâhidî, Ebû’l-Ḥasan ‘Alî b. Ahmed b. Muhammed b. ‘Alî, Asbâb Nuzûl el-Qur’ân, tahkik: İssâm b. Abdülmuhsin el-Ḥemeydân, ed-Dammâm: Dâr el-İṣlāḥ, 2. baskı, 1992.
  • Vehbe, Mecdî - el-Mühendis, Kâmil, Mu‘cem el-Muṣṭalaḥât el-‘Arabiyya fî el-Luġa vel-Adab, Mektebet Lübnan, d.t.
  • Zehebî, Muhammed Hüseyin, Et-Tefsîr vel-Mufassirûn, 2 cilt, Beyrut: Dâr el-Kalem, 1. baskı, d.t.
  • Zemahşerî, Mahmûd b. Ömer b. Ahmed, el-Keşşâf ‘an Ḥaqā’iq Ġawāmiḍ et-Tenzîl ve ‘Uyûn el-Aqāwîl fî Vücûh et-Ta’wîl, 4 cilt, Kahire-Beyrut: Dâr er-Riyân lil-Turâth - Dâr el-Kitâb el-‘Arabî, 3. baskı, 1407/1987.
  • Ziriklî, Hayreddin b. Mahmûd b. Muhammed b. Ali b. Fâris, el-A‘lâm, Beyrut: Dâr el-‘Ilm lil-Melâyîn, 9. baskı, 1992.
  • Ziriklî, Hayreddin b. Mahmûd b. Muhammed b. Ali b. Fâris, el-A‘lâm, Beyrut: Dâr el-‘Ilm lil-Melâyîn, 15. baskı, 2002.
There are 68 citations in total.

Details

Primary Language Arabic
Subjects Tafsir
Journal Section Research Article
Authors

Rifka Manhal 0009-0007-3125-6980

Early Pub Date June 30, 2025
Publication Date
Submission Date November 12, 2024
Acceptance Date June 11, 2025
Published in Issue Year 2025 Volume: 28 Issue: 1

Cite

ISNAD Manhal, Rifka. “منهج محمد الخانجي في تفسير سورتي البقرة والنساء”. Dicle İlahiyat Dergisi 28/1 (June 2025), 234-268. https://doi.org/10.58852/dicd.1583804.
 Download Cover Image

All works published in this journal are licensed under the Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.