Abstract
Eşref-i mahlûkat olarak yaratılan insanoğlu aynı zamanda Yüce Allah’ın halifesi olarak tavsif edilmiştir. Akıl, irade ve düşünebilme nimetiyle donatılmış, haktan ve doğrudan ayrılmaması için çeşitli Peygamberlerle uyarılmıştır. Bu kıymetli varlık, kendisine tebliğ edilen vahyi kimi zaman dinlemiş, kimi zaman ise yüz çevirmiş ve isyan etmiştir. Tüm bunların neticesinde son peygamber olarak Hz. Muhammed (sav.) ve son kitap olarak da Kur’an-ı Kerim gönderilmiştir. O, yirmi üç yıl peygamberlik yapmış, Kur’an-ı Kerim’i hayatına uygulamış ve hadisleriyle de izah etmiştir. Sahabe, ondan çok şey öğrenmiş, onunla şeref bulmuş ve böylece Yüce Allah’ın övgüsüne mazhar olmuştur. Ondan duyduklarını ve gördüklerini birbirine nakleden sahabe Hz. Muhammed’in (sav.) vefatından sonra ise pek çok problemin çözüm mercii olmuştur. Hz. Osman’ın şehadetiyle beraber Müslümanlar arasında fitne diye isimlendirilen ayrılık tohumları ekilmiş ve ümmetin birliği zarar görmüştür. Abdullah b. Sebe gibi İslam düşmanları ve türevleri, bu birliğin derinleşmesinde önemli roller oynamışlardır. Fitne sonucu ortaya çıkan fırkalar taraftar bulma düşüncesiyle çok sayıda hadis uydurmuşlardır. Buna karşılık sahâbe, tabiin ve tebe-i tabiin, fitneyle beraber sahih hadisleri korumak düşüncesiyle çeşitli tedbirler almışlardır. Öncelikle isnâd sorgulaması başlatmış ve zamanla bunu bir ilmi disipline dönüştürmüşlerdir. Adalet ve zabt kriterlerini tespit etmiş, râvilere uygulamış ve bunun sonucunda “cerh ve ta’dil” ilmi ortaya çıkarılmıştır. Ayrıca sıhhatini tespit ettikleri hadisleri, daha sistemli bir şekilde büyük hacimli kitaplarda toplamak suretiyle, onların daha emin bir şekilde muhafaza edilmelerini sağlamışlardır. Hem Kur’an-ı Kerim’de hem de hadislerde fitne ve türevlerine genişçe yer verilmiştir. Çeşitli hadis kitaplarında konuyla ilgili müstakil başlıklar oluşturulmuş ve burada çok sayıda hadis zikredilmiştir.
Keywords
References
- Abdulbaki, Muhammed Fuad. el-Mu’cemu’l-Mufehres li Elfazi’l-Kur’ani’l-Kerim. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, tsz.
- Abbott, Nabia. Hz. Muhammed’in Sevgili Eşi Ayşe. trc. Tuba Asrak Hasdemir. Ankara: Yurt Kitap Yayınları, 1999.
- Ahterî, Mustafa b. Şemsuddin el-Karahisârî. Ahterî Kebîr. Dersaadet: 1310.
- Akalın, Şükrü Halûk vd., Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2011.
- Akseki, Ahmed Hamdi. İslâm Dini. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, tsz
- Amidi, Seyfuddin. el-İhkam fi Usuli’l-Ahkâm. Mısır: Basım yeri yok, 1967.
- Aslan, Ahmet. Felsefeye Giriş. Ankara: BB101 Yayınları, 2017.
- Aşıkkutlu, Emin. “Cerh ve Ta’dil”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 7/394-401. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1993.
- Aşık, Nevzat. Sahabe ve Hadis Rivâyeti. İzmir: Akyol Neşriyat, 1981.
- Ateş, Süleyman. Yüce Kur’ân’ın Çağdaş Tefsiri. İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat, tsz
- Aydınlı, Abdullah. Hadis Istılahları Sözlüğü. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2012.
- Aynî, Bedruddin Ebû Muhammed Mahmud b. Ahmed. Umdetu’l-Kârî Şerhu Sahîhi’l-Buhârî. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 2002.
- Ayverdi, İlhan. Kubbealtı Lügati-Misalli Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul: Kubbealtı Yayınları, 2005.
- A’zamî, Muhammed Mustafa. İlk Devir Hadis Edebiyatı. trc. Hulûsi Yavuz. İstanbul: İz Yayıncılık, 1993
- A’zamî, Muhammed Mustafa. İslam Fıkhı ve Sünnet Oryantalist J. Schacht’a Eleştiri. trc. Mustafa Ertürk. İstanbul: İz Yayıncılık, 1996. Azîmâbâdî, Ebû Abdirrahmân Şerefi’l-Hak Muhammed Eşref es-Sadîkî. Avnü’l-Ma’bûd Şerhu Süneni Ebî Dâvûd. Dımaşk: Darü’l-Feyhâi, 2013.
- Bağcı, H. Musa. Hadis Tarihi ve Usûlü. Ankara: Bilay Araştırma Yayınları, 2018.
- Bağcı, Hadis Rivayetinde Sahabenin Kavrama ve Nakletme Sorunu. Ankara: İlâhiyât, 2004.
- Baktır, Mustafa. İslam Hukukunda Zaruret Hali. Ankara: Akçağ Yayınları, 1981.
- Beydâvî, Nasiruddin Ebû Said Abdullah b. Ömer b. Muhammed eş-Şîrâzî. Envâru't-Tenzîl ve Esrâru't- Te'vîl. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1988.
- Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail b. İbrahim b. el-Muğire. el-Câmiu’s-Sahîh. Beyrut: Dâru İhyâi’t- Turâsi’l-Arabî. tsz.
- Cevizci, Ahmet. Felsefe Tarihi. İstanbul: Say Yayınları, 2022.
- Cürcânî, Ebû’l-Hasan eş-Şerif Ali b. Muhammed. Kitâbü’t-Ta’rifât. Basım yeri ve yılı yok.
- Çağrıcı, Mustafa, “Fitne”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 13/156-159. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1996.
- Çakan, İsmail Lütfi. Hadis Usûlü. İstanbul: İFAV, 1993.
- Çakan, İsmail Lütfi- N. Mehmed Solmaz. Kur’an-ı Kerim’e Göre Peygamberler ve Tevhid Mücadelesi. İstanbul: Altınoluk, 1994.
- Çelik, Ali. “Hz. Ömer’in Hadisçiliği”. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2 (1995), 253-275.
- Dervîş, Muhyiddin. İ’râbu’l-Kur’âni’l-Kerim ve Beyânuhu. Humus: Dâru’l-İrşâd, 1988.
- Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eşas es-Sicistânî el-Ezdî. Sünen. thk. Muhammed Muhyiddîn Abdülhamid. İstanbul: Mektebetü’l-İslâmiyye. tsz.
- Ebu Zehra, Muhammed, Kur’an Nizamı. trc. Ali Arslan. Ankara: Elif Yayınevi, 1969.
- Ertürk, Mustafa. Metin Tenkidi. Ankara: Fecr, 2017.
- Eskicioğlu, Osman. İslam Hukuku Açısından Hukuk ve İnsan Hakları. İzmir: Anadolu Matbaacılık, 1996.
- Fayda, Mustafa. “Ömer”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 34/44-53. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2007.
- Ferrâ, Ebû Zekeriyâ Yahya b. Ziyâd. Meâni’l-Kur’ân. thk. Ahmed Yûsuf Necâtî ve Muhammed Ali en-Neccâr. Mısır: Dâru’s-Surûr, tsz.
- Fığlalı, Ethem Ruhi. “Abdullah b. Sebe”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1/133-134. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1988.
- Gazzali, Ebû Hamid Muhammed b. Muhammed. el-Mustasfa. Mısır: Basım yeri yok, 1937.
- Gürânî, Şemsuddin Ahmed b. İsmail b. Osman b. Muhammed. “el-Kevserü’l-Cârî ilâ Riyâdi Ehâdîsi’l-Buhârî”. thk. Ahmed İzzu İnâye. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 2008.
- Halil b. Ahmed, el-Ferâhîdî. Kitabu’l-Ayn. thk. Abdulhamid Hendâvî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l- İlmiyye, 2003.
- Hatiboğlu, Mehmed Said. İslami Tenkid Zihniyeti ve Hadis Tenkidinin Doğuşu. Ankara: Otto, 2016.
- Hatip el-Bağdâdî, Ahmed b. Ali Ebû Bekr. Kitâbu’l-Kifâye fî ilmi’r-Rivâye. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l- İlmiyye, 1988.
- Hatipoğlu, Haydar, Sünen-i İbni Mâce Tercemesi ve Şerhi. İstanbul: Kahraman Yayınları, 2012.
- Hattâbî, Ebû Süleyman Hamd b. Muhammed. Meâlimü’s-Sünen Şerhu Sünen-i Ebî Dâvûd. thk. Ebû Mus’ab Muhammed Subhî b. Hasen Hallâk, Riyâd: Mektebetu’l-Meârif, 2010.
- Hüseyin, Tâhâ. el-Fitnetü’l-Kübrâ Osman. Kahire: Basım Yeri Yok, 1951.
- İbn Allan, Muhammed. Delilu’l-Falihîn li Turuki Riyâdi’s-Salihin. Beyrut: Dâru’l-Fikr, tsz.
- İbn Hacer, Ahmed b. Ali. Fethu’l-Bârî Şerhu Sahîhi’l-Buhârî. Beyrut: el-Mektebetu’l-Asriyye, 2005.
- İbn Hanbel, Ahmed. Müsned. thk. Şuayb el-Arnaût vdğ. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2001.
- İbn. Kesîr, Ebu’l-Fida İmaduddin İsmail. Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1969.
- İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezid b. Mâce el-Kazvînî. Sünen. Mısır: İsa el-Bâbî el-Halebî ve Şurekâuh. tsz.
- İbn Manzûr, Cemaluddin Muhammed b. Mukerrem. Lisânu’l-Arab. Beyrut: Dâru Sadr, 2014.
- İbnu’l-Arabî Ebû Bekr Muhammed b. Abdillah b. Muhammed b. Abdillah el-Mâlikî. Âridetu’l-Ahvezî bi Şerhi Sahîhu’t-Tirmizî. thk. Cemâl Mur’âşlî, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l İlmiyye, 2011.
- İbnu’l-Esîr, Mecdüddin Ebü’s-Sâdât el-Mübârek b. Muhammed el-Cezerî. en-Nihâye fî Ğarîbi’l-Hadîs ve’l-Eser. thk. Halil b. Me’mûn Şeyhâ, Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 2011.
- İsfahânî, Hüseyin b. Muhammed er-Rağıb. Müfredâtu Elfâzi’l-Kur’ân. thk. Safvân Adnan Dâvûdî, Dımaşk: Dâru’l-Kalem, 2011.
- Karakaş, Ali. Nabia Abbott ve Hadis’e Yaklaşımı. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2018.
- Kanar, Mehmet. Osmanlı Türkçesi Sözlüğü. İstanbul: Derin Yayınları, 2003.
- Kastalanî, Şehâbuddin Ebu’l-Abbas Ahmed b. Muhammed. İrşâdu’s-Sârî li Şerhi Sahîhi’l-Buhârî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2012.
- Kirmanî, Şemsuddin Muhammed b. Yusuf b. Ali b. Said. Şerhu’l-Kirmânî alâ Sahîhi’l-Buhârî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2010.
- Koçyiğit, Talat. Hadis Terimleri Sözlüğü. Ankara: Rehber Yayıncılık, 1992.
- Koçyiğit, Talat. Hadis Tarihi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2011.
- Malik b. Enes, Ebû Abdillah. el-Muvatta’. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî. tsz.
- Mâverdî, Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed b. Habib. en-Nuketu ve’l-Uyûn. thk. es-Seyyid Abdulmaksûd b. Abdirrahim, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2012.
- Münâvî, Muhammed Abdurrauf. Feyzu’l-Kadîr Şerhu’l-Camii’s-Sağîr. Mısır: Matbaatu Mustafa Muhammed, 1938.
- Müslim, Ebû’l-Hüseyn b. el-Haccâc el-Kuşeyrî en-Nisâbûrî. Sahîhu Müslim. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1998.
- Naim, Babanzâde Ahmed. Sahîh-i Buhârî Muhtasarı Tecrîd-i Sarîh Tercemesi Mukaddimesi. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1970.
- Naim, Babanzâde Ahmed. İlmü’n-Nefs Tercümesi. trc. Fatma Yıldız-Recep Alpyağıl. İstanbul: İz Yayıncılık, 2017.
- Naim, Babanzâde Ahmed. Felsefe Dersleri. trc. Cahid Şenel-M. Cüneyt Kaya. İstanbul: Klasik Yayınları, 2015
- Nesâî, Ebû Abdirrahman b. Şuayb. Sünen. Mısır: Şirketu Mektebe-Matbaati Mustafa el-Bâbî el- Halebî, 1964.
- Nesefî, Abdullah b. Ahmed b. Mahmud. Medâriku’t-Tenzîl ve Hakâiku’t-Te’vîl. Beyrut: Dâru’l- Kitâbi’l-Arabî, 1988.
- Nevevî, Muhyiddin Ebû Zekeriya Yahya b. Şeref. el-Minhâc Şerhu Sahîh-i Müslimi’bni’l-Haccâc. thk. Rıdvan Câmi’ Rıdvân. Kahire: el-Mektebetu’s-Sakâfî li’n-Neşri ve’t-Tevzî’, 2001
- Sâbûnî, Muhammed Ali. eş-Şerhu’l-Muyesser li Sahîhi’l-Buhârî el-Musemma ed-Dureru ve’l-Leâlî bi Şerhi Sahîhi’l-Buhârî. Beyrut: el-Mektebetu’l-Asriyye, 2014.
- Sâbûnî, Muhammed Ali. Fethu İlâhi’l-Mun’im fî Şerhi Sahîhi Müslim. Ankara: Kalkan Matbaacılık, tsz.
- Sibâî, Mustafa. İslâm Hukukunda Sünnet, trc. Edip Gönenç. İstanbul: Evs Yayıncılık, 1981.
- Şatıbi, Ebû İshak İbrahim b. Musa. el-Muvafekat fi Usuli’ş-Şeria. thk. Muhammed Hasaneyn Mahluf, Mısır: Dâru’l-Fikr, 1975.
- Taberî, Muhammed b. Cerîr. Camiu’l-Beyân an Te’vîli Ayi’l-Kur’ân. thk. Mahmud Şakir, Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2013.
- Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa. Sünen. thk. Ahmed Muhammed Şakir. Kahire: Matbaatu Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 1937.
- Yavuz, Yusuf Şevki, “peygamber”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 34/257-262. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2007.
- Yıldırım, Celal, İlmin Işığında Asrın Kur’ân Tefsiri. İzmir: Anadolu Yayınları, 1991.
- Yücel, Ahmet, Hadis Usûlü. İstanbul: İFAV, 2012.
- Wensinck, Arent Jan. el-Mu’cemu’l-Mufehres li Elfâzi’l-Hadîsi’n-Nebevî. Leydın: Mektebetu Bril, 1936.
- Zâhir Efendi, Yusuf. “İslâm Tarihinde İsnâd”. çev. Sadettin Gürman. İstem Dergisi 17/34 (2019), 507-525.
- Zehebî, Muhammed Hüseyin. et-Tefsîr ve’l-Mufessirûn. Beyrut: Dâru’l-Erkâm, tsz.
Abstract
Human beings, who are described as ashraf al-makhluqat (the most honorable of creation), have also been designated in Islamic theology as the khulafā (vicegerents) of God on earth. Endowed with the blessings of reason, free will, and the ability to reflect, human beings have been sent various prophets to prevent them from deviating from truth and righteousness. Despite their honored status, these beings have at times listened to the divine revelation conveyed to them, while at other times they have turned away and rebelled. As a culmination of this process, the final prophet, Muhammad (pbuh)), and the final divine book, the Qur’an, were sent. The Prophet Muhammad (pbuh) fulfilled his prophetic mission over a period of twenty-three years, embodying the teachings of the Qur’an in his life and explaining its meanings through his hadiths. The Sahabah (Companions) learned extensively from him, were honored by his presence, and thus attained the praise of Almighty God. After the Prophet’s passing, the Sahabah became an important source of guidance, transmitting what they had heard and witnessed from him. However, following the martyrdom of Caliph Uthmān (may Allah be pleased with him), seeds of division referred to as fitnah were sown among the Muslim community, undermining the unity of the ummah. Adversaries of Islam, such as ʿAbd Allāh ibn Sabaʾ and his followers, played a significant role in deepening this discord. As a consequence of this fitnah, numerous sects emerged, many of which fabricated hadiths in an effort to attract followers. In response, the Sahabah, the Followers (Tābiʿūn), and the Followers of the Followers (Taba' al-Tābi'īn) took various measures to preserve the authenticity of hadiths in the face of such turmoil. They initiated the practice of scrutinizing isnāds (chains of transmission), which gradually evolved into a formal scholarly discipline. They established criteria for integrity (adālah) and precision (ḍabt), applied these standards to transmitters, and thereby developed the science of “al-jarḥ wa al-taʿdīl” (impugnment and validation). Moreover, they compiled authentic hadiths into comprehensive and systematically arranged collections, ensuring their more reliable preservation. Both the Qur’an and the hadiths contain extensive discussions on fitnah and its various forms. Numerous hadith compilations include dedicated chapters on the subject, citing a significant number of related narrations.
References
- Abdulbaki, Muhammed Fuad. el-Mu’cemu’l-Mufehres li Elfazi’l-Kur’ani’l-Kerim. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, tsz.
- Abbott, Nabia. Hz. Muhammed’in Sevgili Eşi Ayşe. trc. Tuba Asrak Hasdemir. Ankara: Yurt Kitap Yayınları, 1999.
- Ahterî, Mustafa b. Şemsuddin el-Karahisârî. Ahterî Kebîr. Dersaadet: 1310.
- Akalın, Şükrü Halûk vd., Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2011.
- Akseki, Ahmed Hamdi. İslâm Dini. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, tsz
- Amidi, Seyfuddin. el-İhkam fi Usuli’l-Ahkâm. Mısır: Basım yeri yok, 1967.
- Aslan, Ahmet. Felsefeye Giriş. Ankara: BB101 Yayınları, 2017.
- Aşıkkutlu, Emin. “Cerh ve Ta’dil”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 7/394-401. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1993.
- Aşık, Nevzat. Sahabe ve Hadis Rivâyeti. İzmir: Akyol Neşriyat, 1981.
- Ateş, Süleyman. Yüce Kur’ân’ın Çağdaş Tefsiri. İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat, tsz
- Aydınlı, Abdullah. Hadis Istılahları Sözlüğü. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2012.
- Aynî, Bedruddin Ebû Muhammed Mahmud b. Ahmed. Umdetu’l-Kârî Şerhu Sahîhi’l-Buhârî. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 2002.
- Ayverdi, İlhan. Kubbealtı Lügati-Misalli Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul: Kubbealtı Yayınları, 2005.
- A’zamî, Muhammed Mustafa. İlk Devir Hadis Edebiyatı. trc. Hulûsi Yavuz. İstanbul: İz Yayıncılık, 1993
- A’zamî, Muhammed Mustafa. İslam Fıkhı ve Sünnet Oryantalist J. Schacht’a Eleştiri. trc. Mustafa Ertürk. İstanbul: İz Yayıncılık, 1996. Azîmâbâdî, Ebû Abdirrahmân Şerefi’l-Hak Muhammed Eşref es-Sadîkî. Avnü’l-Ma’bûd Şerhu Süneni Ebî Dâvûd. Dımaşk: Darü’l-Feyhâi, 2013.
- Bağcı, H. Musa. Hadis Tarihi ve Usûlü. Ankara: Bilay Araştırma Yayınları, 2018.
- Bağcı, Hadis Rivayetinde Sahabenin Kavrama ve Nakletme Sorunu. Ankara: İlâhiyât, 2004.
- Baktır, Mustafa. İslam Hukukunda Zaruret Hali. Ankara: Akçağ Yayınları, 1981.
- Beydâvî, Nasiruddin Ebû Said Abdullah b. Ömer b. Muhammed eş-Şîrâzî. Envâru't-Tenzîl ve Esrâru't- Te'vîl. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1988.
- Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail b. İbrahim b. el-Muğire. el-Câmiu’s-Sahîh. Beyrut: Dâru İhyâi’t- Turâsi’l-Arabî. tsz.
- Cevizci, Ahmet. Felsefe Tarihi. İstanbul: Say Yayınları, 2022.
- Cürcânî, Ebû’l-Hasan eş-Şerif Ali b. Muhammed. Kitâbü’t-Ta’rifât. Basım yeri ve yılı yok.
- Çağrıcı, Mustafa, “Fitne”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 13/156-159. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1996.
- Çakan, İsmail Lütfi. Hadis Usûlü. İstanbul: İFAV, 1993.
- Çakan, İsmail Lütfi- N. Mehmed Solmaz. Kur’an-ı Kerim’e Göre Peygamberler ve Tevhid Mücadelesi. İstanbul: Altınoluk, 1994.
- Çelik, Ali. “Hz. Ömer’in Hadisçiliği”. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2 (1995), 253-275.
- Dervîş, Muhyiddin. İ’râbu’l-Kur’âni’l-Kerim ve Beyânuhu. Humus: Dâru’l-İrşâd, 1988.
- Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eşas es-Sicistânî el-Ezdî. Sünen. thk. Muhammed Muhyiddîn Abdülhamid. İstanbul: Mektebetü’l-İslâmiyye. tsz.
- Ebu Zehra, Muhammed, Kur’an Nizamı. trc. Ali Arslan. Ankara: Elif Yayınevi, 1969.
- Ertürk, Mustafa. Metin Tenkidi. Ankara: Fecr, 2017.
- Eskicioğlu, Osman. İslam Hukuku Açısından Hukuk ve İnsan Hakları. İzmir: Anadolu Matbaacılık, 1996.
- Fayda, Mustafa. “Ömer”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 34/44-53. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2007.
- Ferrâ, Ebû Zekeriyâ Yahya b. Ziyâd. Meâni’l-Kur’ân. thk. Ahmed Yûsuf Necâtî ve Muhammed Ali en-Neccâr. Mısır: Dâru’s-Surûr, tsz.
- Fığlalı, Ethem Ruhi. “Abdullah b. Sebe”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1/133-134. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1988.
- Gazzali, Ebû Hamid Muhammed b. Muhammed. el-Mustasfa. Mısır: Basım yeri yok, 1937.
- Gürânî, Şemsuddin Ahmed b. İsmail b. Osman b. Muhammed. “el-Kevserü’l-Cârî ilâ Riyâdi Ehâdîsi’l-Buhârî”. thk. Ahmed İzzu İnâye. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 2008.
- Halil b. Ahmed, el-Ferâhîdî. Kitabu’l-Ayn. thk. Abdulhamid Hendâvî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l- İlmiyye, 2003.
- Hatiboğlu, Mehmed Said. İslami Tenkid Zihniyeti ve Hadis Tenkidinin Doğuşu. Ankara: Otto, 2016.
- Hatip el-Bağdâdî, Ahmed b. Ali Ebû Bekr. Kitâbu’l-Kifâye fî ilmi’r-Rivâye. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l- İlmiyye, 1988.
- Hatipoğlu, Haydar, Sünen-i İbni Mâce Tercemesi ve Şerhi. İstanbul: Kahraman Yayınları, 2012.
- Hattâbî, Ebû Süleyman Hamd b. Muhammed. Meâlimü’s-Sünen Şerhu Sünen-i Ebî Dâvûd. thk. Ebû Mus’ab Muhammed Subhî b. Hasen Hallâk, Riyâd: Mektebetu’l-Meârif, 2010.
- Hüseyin, Tâhâ. el-Fitnetü’l-Kübrâ Osman. Kahire: Basım Yeri Yok, 1951.
- İbn Allan, Muhammed. Delilu’l-Falihîn li Turuki Riyâdi’s-Salihin. Beyrut: Dâru’l-Fikr, tsz.
- İbn Hacer, Ahmed b. Ali. Fethu’l-Bârî Şerhu Sahîhi’l-Buhârî. Beyrut: el-Mektebetu’l-Asriyye, 2005.
- İbn Hanbel, Ahmed. Müsned. thk. Şuayb el-Arnaût vdğ. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2001.
- İbn. Kesîr, Ebu’l-Fida İmaduddin İsmail. Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1969.
- İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezid b. Mâce el-Kazvînî. Sünen. Mısır: İsa el-Bâbî el-Halebî ve Şurekâuh. tsz.
- İbn Manzûr, Cemaluddin Muhammed b. Mukerrem. Lisânu’l-Arab. Beyrut: Dâru Sadr, 2014.
- İbnu’l-Arabî Ebû Bekr Muhammed b. Abdillah b. Muhammed b. Abdillah el-Mâlikî. Âridetu’l-Ahvezî bi Şerhi Sahîhu’t-Tirmizî. thk. Cemâl Mur’âşlî, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l İlmiyye, 2011.
- İbnu’l-Esîr, Mecdüddin Ebü’s-Sâdât el-Mübârek b. Muhammed el-Cezerî. en-Nihâye fî Ğarîbi’l-Hadîs ve’l-Eser. thk. Halil b. Me’mûn Şeyhâ, Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 2011.
- İsfahânî, Hüseyin b. Muhammed er-Rağıb. Müfredâtu Elfâzi’l-Kur’ân. thk. Safvân Adnan Dâvûdî, Dımaşk: Dâru’l-Kalem, 2011.
- Karakaş, Ali. Nabia Abbott ve Hadis’e Yaklaşımı. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2018.
- Kanar, Mehmet. Osmanlı Türkçesi Sözlüğü. İstanbul: Derin Yayınları, 2003.
- Kastalanî, Şehâbuddin Ebu’l-Abbas Ahmed b. Muhammed. İrşâdu’s-Sârî li Şerhi Sahîhi’l-Buhârî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2012.
- Kirmanî, Şemsuddin Muhammed b. Yusuf b. Ali b. Said. Şerhu’l-Kirmânî alâ Sahîhi’l-Buhârî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2010.
- Koçyiğit, Talat. Hadis Terimleri Sözlüğü. Ankara: Rehber Yayıncılık, 1992.
- Koçyiğit, Talat. Hadis Tarihi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2011.
- Malik b. Enes, Ebû Abdillah. el-Muvatta’. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî. tsz.
- Mâverdî, Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed b. Habib. en-Nuketu ve’l-Uyûn. thk. es-Seyyid Abdulmaksûd b. Abdirrahim, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2012.
- Münâvî, Muhammed Abdurrauf. Feyzu’l-Kadîr Şerhu’l-Camii’s-Sağîr. Mısır: Matbaatu Mustafa Muhammed, 1938.
- Müslim, Ebû’l-Hüseyn b. el-Haccâc el-Kuşeyrî en-Nisâbûrî. Sahîhu Müslim. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1998.
- Naim, Babanzâde Ahmed. Sahîh-i Buhârî Muhtasarı Tecrîd-i Sarîh Tercemesi Mukaddimesi. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1970.
- Naim, Babanzâde Ahmed. İlmü’n-Nefs Tercümesi. trc. Fatma Yıldız-Recep Alpyağıl. İstanbul: İz Yayıncılık, 2017.
- Naim, Babanzâde Ahmed. Felsefe Dersleri. trc. Cahid Şenel-M. Cüneyt Kaya. İstanbul: Klasik Yayınları, 2015
- Nesâî, Ebû Abdirrahman b. Şuayb. Sünen. Mısır: Şirketu Mektebe-Matbaati Mustafa el-Bâbî el- Halebî, 1964.
- Nesefî, Abdullah b. Ahmed b. Mahmud. Medâriku’t-Tenzîl ve Hakâiku’t-Te’vîl. Beyrut: Dâru’l- Kitâbi’l-Arabî, 1988.
- Nevevî, Muhyiddin Ebû Zekeriya Yahya b. Şeref. el-Minhâc Şerhu Sahîh-i Müslimi’bni’l-Haccâc. thk. Rıdvan Câmi’ Rıdvân. Kahire: el-Mektebetu’s-Sakâfî li’n-Neşri ve’t-Tevzî’, 2001
- Sâbûnî, Muhammed Ali. eş-Şerhu’l-Muyesser li Sahîhi’l-Buhârî el-Musemma ed-Dureru ve’l-Leâlî bi Şerhi Sahîhi’l-Buhârî. Beyrut: el-Mektebetu’l-Asriyye, 2014.
- Sâbûnî, Muhammed Ali. Fethu İlâhi’l-Mun’im fî Şerhi Sahîhi Müslim. Ankara: Kalkan Matbaacılık, tsz.
- Sibâî, Mustafa. İslâm Hukukunda Sünnet, trc. Edip Gönenç. İstanbul: Evs Yayıncılık, 1981.
- Şatıbi, Ebû İshak İbrahim b. Musa. el-Muvafekat fi Usuli’ş-Şeria. thk. Muhammed Hasaneyn Mahluf, Mısır: Dâru’l-Fikr, 1975.
- Taberî, Muhammed b. Cerîr. Camiu’l-Beyân an Te’vîli Ayi’l-Kur’ân. thk. Mahmud Şakir, Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2013.
- Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa. Sünen. thk. Ahmed Muhammed Şakir. Kahire: Matbaatu Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 1937.
- Yavuz, Yusuf Şevki, “peygamber”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 34/257-262. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2007.
- Yıldırım, Celal, İlmin Işığında Asrın Kur’ân Tefsiri. İzmir: Anadolu Yayınları, 1991.
- Yücel, Ahmet, Hadis Usûlü. İstanbul: İFAV, 2012.
- Wensinck, Arent Jan. el-Mu’cemu’l-Mufehres li Elfâzi’l-Hadîsi’n-Nebevî. Leydın: Mektebetu Bril, 1936.
- Zâhir Efendi, Yusuf. “İslâm Tarihinde İsnâd”. çev. Sadettin Gürman. İstem Dergisi 17/34 (2019), 507-525.
- Zehebî, Muhammed Hüseyin. et-Tefsîr ve’l-Mufessirûn. Beyrut: Dâru’l-Erkâm, tsz.
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Hadith |
| Journal Section | Research Article |
| Authors | |
| Early Pub Date | June 30, 2025 |
| Publication Date | |
| Submission Date | April 16, 2025 |
| Acceptance Date | June 18, 2025 |
| Published in Issue | Year 2025 Volume: 28 Issue: 1 |
All works published in this journal are licensed under the Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.