Abstract
Türkoloji’nin önemli çalışma alanlarından biri de uluslararası literatürde diyalektoloji olarak bilinen ağızbilimidir. Türkiye Türkoloji’sinde uzun yıllara dayanan Türkiye Türkçesi ağızbilimi çalışmaları arasında ağız sözlüğü ve ağız atlasının hazırlanması konusunda istenen ve beklenen sonuca ulaşılabilmiş değildir. Buna mukabil, Türkiye Türkçesi Ağızları Sözlüğü’ne ya da Derleme Sözlüğü’ne katkılar amacıyla hazırlanmış çok sayıda makale ve bildiriye rastlanabilmektedir. Bu çalışmaların amacı hem Türkiye Türkçesi ağızlarının söz varlığına katkıda bulunmak, hem de ağızlar üzerine yapılacak olan leksik, fonetik, morfolojik, semantik gibi alanlardaki gramatikal çalışmalarda kullanılmak üzere karşılaştırma verisi sağlamaktır.
Orta ve Doğu Karadeniz bölgesinde, M.Ö. 400 yılında, Kolhlar, Driller, Mossinoikler, Halibler ve Tibarenler gibi yerli halklar yaşamaktaydı. M.Ö. 675’lerden itibaren, bu bölgeye sırasıyla Kimmerler, Miletliler, Persler, Antik Makedonya Krallığı hâkim olmuş ve daha sonra bölgede yaklaşık üç buçuk asır hüküm sürecek olan Pontus Devleti varlık göstermiştir. 12. yüzyıldan başlayarak Türklerin bu bölgedeki temasları bilinmektedir. 14. yüzyıla gelindiğinde ise Ordu, Türkler tarafından fethedilmiştir.
Ordu ilinde tipik Karadeniz iklimi hâkimdir. Kışları ılık, yazları da serin geçmektedir. Ordu’nun kuzeyinde Karadeniz yer alırken güneyinde Tokat ili, doğusunda Giresun ve batısında Samsun illeri ile çevrilidir.
Leyla Karahan, Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması adlı eserinde Ordu ilini, Mesudiye hariç olmak üzere batı grubu ağızlarının 5. grubuna, Mesudiye ilçesini ise batı grubu ağızlarının 6. grubuna dâhil etmektedir. Ordu ili ağızları üzerine sınırlı sayıda çalışmalar mevcuttur. Bu çalışmalar arasında birkaç kitap, çoğu tarihsiz olmak üzere lisans ve lisansüstü tezler ile az sayıdaki makaleler bulunmaktadır.
Bu çalışmada Ordu ilinin iç bölgeleri olarak nitelendirilen ilçeler arasında yer alan Gölköy, Kabadüz, Kabataş ve Mesudiye ilçelerinden derlenen ağız malzemelerinden hareketle öncelikle elde edilen söz varlığı, Derleme Sözlüğü ile karşılaştırılacaktır. Derleme Sözlüğüne girmemiş olan bölge ağız söz varlığının tespit edilmesiyle kullanım alanı ortaya konulmuş olacaktır. Bu çalışmayla Türkiye Türkçesi ağızlarının söz varlığına yönelik hazırlanan diğer çalışmalara da katkı sunulması amaçlanmaktadır.
Keywords
References
- ALBAYRAK, Osman (2011). Ordu İlinin Resmi Kaynaklardaki Yer Adları Üzerine İncelemeler. Yüksek Lisans Tezi. Ordu: Ordu Üniversitesi.
- AYDIN, Mehmet (1992). Aybastı Ağzı, Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
- AYDIN, Mehmet (2002). Aybastı Ağzı (İnceleme-Metin-Sözlük). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- ÇEBİ, Sıtkı (2006). Ordu Ağzı Derlemeleri. Ordu: Ordu İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları.
- DEMİR, Necati (2001). Ordu İli ve Yöresi Ağızları. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- e-DS: Türk Dil Kurumu (1963-1982). Derleme Sözlüğü. https://sozluk.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 20.06.2024)
- KARAHAN, Leyla (2017). Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- KORKMAZ, Zeynep (2020). Türkiye Türkçesinin Temeli Oğuz Türkçesinin Gelişimi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- KÜÇÜK, Salim; ATEŞ, Mümin (2017). Ordu Ağzı Söz Varlığı. Ankara: Gece Kitaplığı.
- YEŞİLKAŞ, Erdinç (2021). Ordu İli İç Bölge İlçeleri (Gölköy, Kabadüz, Kabataş, Mesudiye) Ağızları (Metin, İnceleme, Gramatikal Dizin). Yüksek Lisans Tezi. Ordu: Ordu Üniversitesi.
Contributions to the Compilation Dictionary from the Dialects of the Ordu Region: Gölköy, Mesudı̇ye, Kabadüz and Kabataş Sample
Abstract
One of the important fields of study of Turkology is oral science, known as dialectology in the international literature. The desired and expected result in the preparation of dialect dictionary and dialect atlas has not been reached among the studies of Turkey Turkish dialectology based on many years in Turkish Turcology. On the other hand, there are many articles and papers prepared to contribute to Turkey Turkish Dialects Dictionary or Compilation Dictionary. The aim of these papers is to contribute to the vocabulary of Turkey Turkish dialects and to provide comparison data to be used in grammatical studies in areas such as lexical, phonetic, morphological and semantic on dialects.
In the Central and Eastern Black Sea region, BC. In 400 BC, indigenous peoples such as Kolkhs, Drillers, Mossinoiks, Halibs and Tibarens lived. B.C. From 675 onwards, this region was dominated by the Cimmerians, Miletus, Persians, and the Ancient Macedonian Kingdom, respectively, and then the Pontus State, which would rule for about three and a half centuries, existed in the region. Starting from the 12th century, the contacts of the Turks in this region are known. In the 14th century, Ordu was conquered by the Turks.
The typical Black Sea climate prevails in Ordu. Winters are warm and summers are cool. While the Black Sea is located in the north of Ordu, it is surrounded by the province of Tokat in the south, Giresun in the east and Samsun in the west.
Leyla Karahan, in her work Classification of Anatolian Dialects, includes Ordu province in the 5th group of western group dialects, excluding Mesudiye, and Mesudiye district in the 6th group of western group dialects. There are a limited number of studies on the dialects of Ordu province. These studies include several books, undergraduate and graduate theses, mostly undated, and a small number of articles.
In this study, primarily the vocabulary obtained from the dialect materials compiled from the districts of Gölköy, Kabadüz, Kabataş and Mesudiye, which are among the districts of Ordu province, will be compared with the Compilation Dictionary. By determining the dialect vocabulary of the region that has not been included in the Compilation Dictionary, its usage area will be revealed. With this study, it is aimed to contribute to other studies on the vocabulary of Turkey Turkish dialects.
Keywords
References
- ALBAYRAK, Osman (2011). Ordu İlinin Resmi Kaynaklardaki Yer Adları Üzerine İncelemeler. Yüksek Lisans Tezi. Ordu: Ordu Üniversitesi.
- AYDIN, Mehmet (1992). Aybastı Ağzı, Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
- AYDIN, Mehmet (2002). Aybastı Ağzı (İnceleme-Metin-Sözlük). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- ÇEBİ, Sıtkı (2006). Ordu Ağzı Derlemeleri. Ordu: Ordu İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları.
- DEMİR, Necati (2001). Ordu İli ve Yöresi Ağızları. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- e-DS: Türk Dil Kurumu (1963-1982). Derleme Sözlüğü. https://sozluk.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 20.06.2024)
- KARAHAN, Leyla (2017). Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- KORKMAZ, Zeynep (2020). Türkiye Türkçesinin Temeli Oğuz Türkçesinin Gelişimi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- KÜÇÜK, Salim; ATEŞ, Mümin (2017). Ordu Ağzı Söz Varlığı. Ankara: Gece Kitaplığı.
- YEŞİLKAŞ, Erdinç (2021). Ordu İli İç Bölge İlçeleri (Gölköy, Kabadüz, Kabataş, Mesudiye) Ağızları (Metin, İnceleme, Gramatikal Dizin). Yüksek Lisans Tezi. Ordu: Ordu Üniversitesi.
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Dialectology |
| Journal Section | Articles |
| Authors | |
| Early Pub Date | May 8, 2025 |
| Publication Date | May 12, 2025 |
| Submission Date | June 23, 2024 |
| Acceptance Date | March 13, 2025 |
| Published in Issue | Year 2025 Volume: 19 Issue: 36 |
