Abstract
Din ile ilgili sosyal bilimler ekseninde yapılan tanımlarda öne çıkan başlıca özellikler insan ve toplum hayatını organize etmesi, dünyayı bireyler için daha baş edilebilir ve yaşanabilir kılmasıdır. Bu temalarla öne çıkan din insanlık tarihinde her daim görülmüştür. Bu açılardan dinin birey ve toplum hayatının etkililiği, verimliliği ve sürdürülebilirliği için yeri doldurulamaz bir kurum olduğu gerçeğine ulaşılır. Öte yandan teknolojinin çok hızlı ilerlemesi ile dijitalleşme adı verilen yeni bir eşik insanoğlunun önünde durmaktadır. Dijitalleşme süreci, eğitimden eğlenceye, iletişimden alışkanlıklara her şeye yeni bir format getirdiği gibi mutlaka dinî hayata ve din hizmetlerine de yeni boyutlar kazandıracaktır. Bu boyutların en çok etki edeceği alan dinî bilgi alanı olarak öne çıkar. Çünkü dijitalleşme en çok bilgiye erişimi kolaylaştırmakta ve hızlandırmaktadır. Diğer taraftan din sadece bilgi boyutundan ibaret bir kurum değildir. O, hayatın her alanını şamildir. Dinin tam anlamıyla verimli olabilmesi için ibadet, ahlak, inanç ve duygu boyutlarının da gereğince uygulanması gerekir. Çalışma, bireysel ve toplumsal alanlarda dijitalleşmenin bilgi üzerinde yoğunlaşan tek boyutluluğu ile dinin ve hayatın çok boyutluluğu arasındaki uyum, kapsam, çatışma alanları ve fırsatları konu edinmektedir. Bu konulardaki problem ve imkanları gündeme getirmektedir. Dijital dünyada dinin görünümlerine dair teorik yaklaşımlar ele alındıktan sonra dijital dinî bilginin değer ve yaşam tarzları üzerinden bireysel ve toplumsal yaşama yansımaları değerlendirilmektedir. Kimlik ve karakter inşası sürecinde örneklikler bağlamında süreç ele alınmakta, yabancılaşma, sığlaşma, entropi gibi gündelik hayat sosyolojisi terimleri üzerinden ilerlenmektedir. Son aşamada ise birtakım öneriler ile ortaya konan problemin çözümüne katkı sunulmaya çalışılmaktadır. Çalışmada literatür taraması, betimleme ve yordama yöntemleri karma olarak kullanılmaktadır.
References
- Akgül, Mehmet. “Dijitalleşme ve Din”. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 17/2 (31 Aralık 2017), 191-207.
- Aydın, Hakan - Eken, Metin. “Din Görevlilerinin Sosyal Medya Kullanım Alışkanlıkları”. Medya ve Din. ed. Mete Çamdereli vd. 377-405. İstanbul: Köprü Yayınları, 2014.
- Bedir, Umur. “Yeni Medya Çağında Zygmunt Bauman’ın ‘Akışkan Kimlik’ Kavramı: Eleştirel Bir Değerlendirme”. Dijital İletişime Kuramsal ve Kavramsal Yaklaşımlar. 329-344. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 2021.
- Berger, Peter L. Kutsal Şemsiye. çev. Ali Coşkun. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2015.
- Biçer, Birol. “Nabi Avcı: Düşünen değil düşünmeyen bir insan modeli öngörüyorlar”. Lacivert Yaşam ve Kültür Dergisi 115 (Eylül 2024).
- Campbell, Heidi. “Surveying theoretical approaches within digital religion studies”. New Media & Society 19 (27 Mayıs 2016). https://doi.org/10.1177/1461444816649912
- Campbell, Heidi A. - Tsuria, Ruth. Dijital Din - Dijital Medyada Dinî Pratikleri Anlamak. ed. Kemal Ataman. İstanbul: İz Yayıncılık, 2023.
- Çapçıoğlu, İhsan. “Dijitalleşme, ‘Yeni İnsan’ ve Etik Sorunlar”. Dijitalleşme ve Din. ed. İhsan Çapçıoğlu - Fatma Çapçıoğlu. İstanbul: Kriter Yayınevi, 2022.
- Çetin, Mustafa - Özgiden, Hatice. “Dijital Kültür Sürecinde Dijital Yerliler Ve Dijital Göçmenlerin Twitter Kullanım Davranışları Üzerine Bir Araştırma”. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi 2/11 (Mart 2013), 18.
- Çiçek, Fatma. “Din Sosyolojisinde Dijitalleşme Teorileri ve Yaklaşımlar”. Medya ve Din Araştırmaları Dergisi 5/2 (30 Aralık 2022), 455-480. https://doi.org/10.47951/mediad.1188722
- Çömez-Polat, Filiz - Tekdemir, Göklem. “What It Takes to Be Religious: Religion Online vs. Online Religion1”. Journal of Arab & Muslim Media Research 16/2 (01 Ekim 2023), 161-179. https://doi.org/10.1386/jammr_00061_1
- Demir, Zafer. “Dijital Dünyada Yabancılaşma ve Din”. Dijitalleşme ve Din. ed. İhsan Çapçıoğlu - Fatma Çapçıoğlu. İstanbul: Kriter Yayınevi, 2022.
- Dereli̇, Mustafa Derviş. “Dinî Kimliklerin Siber Uzamda Akışkanlaşması”. İnsan ve Toplum 9/1 (10 Mart 2019), 85-116.
- Haberli, Mehmet. “Dijital Din Araştırmalarında Konu ve Yaklaşımlar”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 9/2 (30 Haziran 2020), 879-902. https://doi.org/10.15869/itobiad.729581
- Haberli, Mehmet. Medyatikleşme ve Din Kavram-Teori-Tartışma. Konya: Kitabi Yayınevi, 2024.
- Haberli, Mehmet. Sanal Din Tarihsel, Kuramsal ve Pratik Boyutlarıyla İnternet ve Din. İstanbul: Açılım Kitap, 2014.
- Kafalı, Hasan. “Dijitalleşen Dünyada Sosyal ve Dini Entropi”. Dijitalleşme ve Din. ed. İhsan Çapçıoğlu - Fatma Çapçıoğlu. 13-32. İstanbul: Kriter Yayınevi, 2022.
- Karabulut, Burak. “Bilgi Toplumu Çağında Dijital Yerliler, Göçmenler Ve Melezler”. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 21 (01 Mayıs 2015), 11-23.
- Karaca, Faruk. Yabancılaşma ve Din Dinsel Yabancılaşmanın Sosyal Psikolojik Analizi. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2014.
- Karaman, H. vd. Kur’an Yolu Türkçe ve Meal Tefsir. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 5. Basım, 2014.
- Komisyon. Dijitalleşme Çağında Gençler Çalıştayı ve Araştırma Raporu. İstanbul: Çekmeköy Belediyesi, Pelikan Basım., 2022.
- Mardin, Şerif. Din ve İdeoloji. İstanbul: İletişim Yayınları, 2014.
- Meyer, Birgit. “Mediation and Immediacy”. Social Anthropology 19/1 (01 Şubat 2011). https://www.berghahnjournals.com/view/journals/saas/19/1/j.1469-8676.2010.00137.x.xml Postman, Neil. Televizyon Öldüren Eğlence. çev. Osman Akınhay. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2020.
- Taş, Kemaleddin. “Dindarlığın Kriterleri Üzerine Tipolojik Bir Araştırma”. Dindarlığın Sosyo-Psikolojisi. Adana: Karahan Yayınevi, 2006.
- Tuğran, Filiz Erdoğan. “Dijital Yerlilerin Siber-Uzamda Çoklu Kimlik Kullanımı ve Oyun Oynama Pratikleri”. Middle Black Sea Journal of Communication Studies 1/1 (31 Mart 2016), 8-17.
- Ünal, Mahir Fatih. “Dijitalleşmenin Transhümanizme Etkisi”. ISophos:International Journal of Information, Technology and Philosophy 2/2 (03 Haziran 2019), 19-39.
- Wallace, Ruth A, Wolf, Alison. Çağdaş Sosyoloji Kuramları Klasik Geleneğin Genişletilmesi. çev. Elburuz, Leyla, Ayas, Rami. Ankara: Doğubatı Yayınları, 2012. Toplumsal Değerler ve Gençlik Araştırma Raporu Konda Araştırma & Danışmanlık. Araştırma Raporu. İstanbul, 2024. https://konda.com.tr/rapor/187/toplumsal-degerler-ve-genclik-arastirma-raporu
Abstract
The main features that stand out in the definitions made on the social sciences about religion are that it organizes human and social life and makes the world more manageable and livable for individuals. Religion, which stands out with these themes, has always been seen in human history. From these perspectives, it is understood that religion is an irreplaceable institution for the effectiveness, efficiency and sustainability of individual and social life. On the other hand, with the very rapid advancement of technology, a new threshold called digitalization stands before humanity. The digitalization process, just as it brings a new format to everything from education to entertainment, from communication to habits, will definitely add new dimensions to religious life and religious services. The area where these dimensions will have the most impact stands out as the field of religious knowledge. Because digitalization facilitates and accelerates access to information the most. On the other hand, religion is not an institution consisting only of the information dimension. It encompasses every area of life. In order for religion to be fully productive, the dimensions of worship, morality, belief and emotion must also be implemented accordingly. The study deals with the harmony, scope, conflict areas and opportunities between the one-dimensionality of digitalization in individual and social areas, which focuses on information, and the multidimensionality of religion and life. It brings the problems and opportunities in these issues to the agenda. After the theoretical approaches regarding the appearances of religion in the digital world are discussed, the reflections of digital religious knowledge on individual and social life through values and lifestyles are evaluated. The process is addressed in the context of examples in the process of identity and character construction, and it progresses through the terms of everyday life sociology such as alienation, shallowness and entropy. In the last stage, it is tried to contribute to the solution of the problem presented with some suggestions. In the study, literature review, description and prediction methods are used in a mixed way.
References
- Akgül, Mehmet. “Dijitalleşme ve Din”. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 17/2 (31 Aralık 2017), 191-207.
- Aydın, Hakan - Eken, Metin. “Din Görevlilerinin Sosyal Medya Kullanım Alışkanlıkları”. Medya ve Din. ed. Mete Çamdereli vd. 377-405. İstanbul: Köprü Yayınları, 2014.
- Bedir, Umur. “Yeni Medya Çağında Zygmunt Bauman’ın ‘Akışkan Kimlik’ Kavramı: Eleştirel Bir Değerlendirme”. Dijital İletişime Kuramsal ve Kavramsal Yaklaşımlar. 329-344. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 2021.
- Berger, Peter L. Kutsal Şemsiye. çev. Ali Coşkun. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2015.
- Biçer, Birol. “Nabi Avcı: Düşünen değil düşünmeyen bir insan modeli öngörüyorlar”. Lacivert Yaşam ve Kültür Dergisi 115 (Eylül 2024).
- Campbell, Heidi. “Surveying theoretical approaches within digital religion studies”. New Media & Society 19 (27 Mayıs 2016). https://doi.org/10.1177/1461444816649912
- Campbell, Heidi A. - Tsuria, Ruth. Dijital Din - Dijital Medyada Dinî Pratikleri Anlamak. ed. Kemal Ataman. İstanbul: İz Yayıncılık, 2023.
- Çapçıoğlu, İhsan. “Dijitalleşme, ‘Yeni İnsan’ ve Etik Sorunlar”. Dijitalleşme ve Din. ed. İhsan Çapçıoğlu - Fatma Çapçıoğlu. İstanbul: Kriter Yayınevi, 2022.
- Çetin, Mustafa - Özgiden, Hatice. “Dijital Kültür Sürecinde Dijital Yerliler Ve Dijital Göçmenlerin Twitter Kullanım Davranışları Üzerine Bir Araştırma”. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi 2/11 (Mart 2013), 18.
- Çiçek, Fatma. “Din Sosyolojisinde Dijitalleşme Teorileri ve Yaklaşımlar”. Medya ve Din Araştırmaları Dergisi 5/2 (30 Aralık 2022), 455-480. https://doi.org/10.47951/mediad.1188722
- Çömez-Polat, Filiz - Tekdemir, Göklem. “What It Takes to Be Religious: Religion Online vs. Online Religion1”. Journal of Arab & Muslim Media Research 16/2 (01 Ekim 2023), 161-179. https://doi.org/10.1386/jammr_00061_1
- Demir, Zafer. “Dijital Dünyada Yabancılaşma ve Din”. Dijitalleşme ve Din. ed. İhsan Çapçıoğlu - Fatma Çapçıoğlu. İstanbul: Kriter Yayınevi, 2022.
- Dereli̇, Mustafa Derviş. “Dinî Kimliklerin Siber Uzamda Akışkanlaşması”. İnsan ve Toplum 9/1 (10 Mart 2019), 85-116.
- Haberli, Mehmet. “Dijital Din Araştırmalarında Konu ve Yaklaşımlar”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 9/2 (30 Haziran 2020), 879-902. https://doi.org/10.15869/itobiad.729581
- Haberli, Mehmet. Medyatikleşme ve Din Kavram-Teori-Tartışma. Konya: Kitabi Yayınevi, 2024.
- Haberli, Mehmet. Sanal Din Tarihsel, Kuramsal ve Pratik Boyutlarıyla İnternet ve Din. İstanbul: Açılım Kitap, 2014.
- Kafalı, Hasan. “Dijitalleşen Dünyada Sosyal ve Dini Entropi”. Dijitalleşme ve Din. ed. İhsan Çapçıoğlu - Fatma Çapçıoğlu. 13-32. İstanbul: Kriter Yayınevi, 2022.
- Karabulut, Burak. “Bilgi Toplumu Çağında Dijital Yerliler, Göçmenler Ve Melezler”. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 21 (01 Mayıs 2015), 11-23.
- Karaca, Faruk. Yabancılaşma ve Din Dinsel Yabancılaşmanın Sosyal Psikolojik Analizi. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2014.
- Karaman, H. vd. Kur’an Yolu Türkçe ve Meal Tefsir. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 5. Basım, 2014.
- Komisyon. Dijitalleşme Çağında Gençler Çalıştayı ve Araştırma Raporu. İstanbul: Çekmeköy Belediyesi, Pelikan Basım., 2022.
- Mardin, Şerif. Din ve İdeoloji. İstanbul: İletişim Yayınları, 2014.
- Meyer, Birgit. “Mediation and Immediacy”. Social Anthropology 19/1 (01 Şubat 2011). https://www.berghahnjournals.com/view/journals/saas/19/1/j.1469-8676.2010.00137.x.xml Postman, Neil. Televizyon Öldüren Eğlence. çev. Osman Akınhay. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2020.
- Taş, Kemaleddin. “Dindarlığın Kriterleri Üzerine Tipolojik Bir Araştırma”. Dindarlığın Sosyo-Psikolojisi. Adana: Karahan Yayınevi, 2006.
- Tuğran, Filiz Erdoğan. “Dijital Yerlilerin Siber-Uzamda Çoklu Kimlik Kullanımı ve Oyun Oynama Pratikleri”. Middle Black Sea Journal of Communication Studies 1/1 (31 Mart 2016), 8-17.
- Ünal, Mahir Fatih. “Dijitalleşmenin Transhümanizme Etkisi”. ISophos:International Journal of Information, Technology and Philosophy 2/2 (03 Haziran 2019), 19-39.
- Wallace, Ruth A, Wolf, Alison. Çağdaş Sosyoloji Kuramları Klasik Geleneğin Genişletilmesi. çev. Elburuz, Leyla, Ayas, Rami. Ankara: Doğubatı Yayınları, 2012. Toplumsal Değerler ve Gençlik Araştırma Raporu Konda Araştırma & Danışmanlık. Araştırma Raporu. İstanbul, 2024. https://konda.com.tr/rapor/187/toplumsal-degerler-ve-genclik-arastirma-raporu
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Sociology of Religion |
| Journal Section | Araştırma Makaleleri |
| Authors | |
| Publication Date | April 30, 2025 |
| Submission Date | March 22, 2025 |
| Acceptance Date | April 25, 2025 |
| Published in Issue | Year 2025 Volume: 5 Issue: 8 |
