Abstract
Perfume is of material, cultural, and social importance alike in human history. In day-to-day life, it has been a part of sacred ceremonies (funerals, marriage, and worship), food, and fabrics to prevent bad odours and the creation of an effect of beauty. Perfume, obtained from the combination of oils and fragrant materials that have the capacity to revive emotions and memories, has been redefined by blending different essential oils and chemical components in certain ratios since the 19th century, laying the foundations of modern perfumery and becoming an integral part of cultural and social life. Aristocrats were the initial users of perfumes, and the material spread to society at large over time. Due to the high cost of fragrances, the bottle containers had elaborate workmanship in Antiquity for purposes of effective preservation. While terracotta bottles were used to preserve the perfumes produced from the 4th millennium BC onwards, the variety of forms increased with the production of glass vessels from 1550 BC onwards; amphoriskos, alabastron, aryballos and oinokhoe are some of the vessels used. The aim of this article is to identify the glass perfume bottles made with the inner mould technique in the Mardin Museum Collection and to evaluate the ancient glass production and trade in and around Mardin. The article examines three glass perfume bottles made with the inner moulding technique preserved in the Mardin Museum. The bottles in the form of alabastron and amphoriskos were acquired by purchase. The colours of these vessels are black, opaque white, cobalt blue and yellow. The artifacts were dated by comparing them with similar examples in terms of materials, form, and decoration. Since similar examples are not frequently encountered especially in Anatolia, it will be useful to bring them to the world of science with this study.
References
- Arslan, N. (2008). 2006 Yılı Assos Kazı Çalışmaları. Türk Arkeoloji ve Etnografya Dergisi, 8, 49-58.
- Atik, Ş. (1990). İç Kalıp Tekniği ile Yapılmış Anadolu Kaynaklı Cam Kaplar. I. Uluslararası Anadolu Cam Sanatı Sempozyumu, 16-29.
- Atila, C. (2021a). (Ed.) Myken Dünyasında Parfüm ve Parfüm Kapları. C. Atila & G. E. Erginer (Ed.), Antik Çağdan Günümüze Parfüm (ss. 19-30). Ankara, Myrina Yayınları.
- Atila, C., (2021b). Antik Yunan Dünyasında Parfüm ve Parfüm Kapları. C. Atila & G. E. Erginer (Ed.), Antik Çağdan Günümüze Parfüm (ss. 31-61). Ankara, Myrina Yayınları.
- Başaran, C. (1998). Arkeolojiye Giriş. Erzurum, Akademik Araştırmalar.
- Baybo, S. (2003). Patara Kazılarından (1989-2001) Ele Geçen Cam Eserler. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi, Antalya.
- Baykan, C. & Baykan, D. (2012). Eskiçağ’da Cam. İstanbul, Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü Yayınları.
- Bergman, S. M. & Oliver, A. Jr. (1980). Ancient glass in the Carnegie Museum of Natural History. Pennsylvania, Board of Trustees, Carnegie Institute, Pittsburgh.
- Bimson, M. & Werner, A. E. (1967). Problems in Egyptian Core Glasses. Research Laboratory, British Museum, 121,122.
- Boardman, J. (2003). Siyah Figürlü Atina Vazoları. İstanbul, Homer Kitabevi.
- Byl, S. A. (2012). The Essence and Use of Perfume in Ancient Egypt, Master of Arts, University of South Africa, Africa.
- Canav Özgümüş, Ü. (2013). Çağlar Boyu Cam Tasarımı. İstanbul, Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
- Civelek A. (2019). Antik Dönemde Parfüm. Arkeoloji ve Sanat Dergisi, 163, 1-12.
- Civelek, A. (2009). Stratonikeia - Akdağ Alabastronu Üzerine Gözlemler. Arkeoloji ve Sanat, 130, 81-88.
- Cole, J. K. (2006). The History of Fragrance. The Herbarist, 72.
- Demir, B., Timur S.S. & Gürsoy, R. N., (2020). Parfümler: Formülasyonları, Dünü, Bugünü ve Yarını. Hacettepe University Journal of the Faculty of Pharmacy, 40 (1), 20-30.
- Eker, F. & Eker, K. (2016). Antik Çağ Cam Yapım Tekniklerinin 3D Modelleme Çalışması ile Yeniden Ele Alınması. ODÜSOBİAD, 6 (15), 198-214.
- Eker, F. (2016). Kahramanmaraş Müzesi’ndeki İç Kalıp Tekniği ile Üretilmiş Cam Kaplar. KSÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 13(2), 325-342.
- Eker, F. (2018). Antikçağ’da Cam Kap Formlarının Kullanımı Üzerine Bir Deneme. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 17 (4), 1248-1261.
- Eker, F. (2021). İç Kalıp Teknikte Üretilmiş Cam Koku Şişeleri Üzerindeki Bezeme Öğeleri. C. Atila & G. E. Erginer (Ed.), Antik Çağdan Günümüze Parfüm (ss. 121-144). Ankara, Myrina Yayınları.
- Er, Y. (2004). Klasik Arkeoloji Sözlüğü. Phoenix Yayınevi, Ankara.
- Erdoğan, E.& Dilaver, Z., (2006). Kültürlerin Buluştuğu Kent; MARDİN. I. Uluslararası Mardin Tarihi Sempozyumu Bildirileri, İstanbul, 269-274.
- Fossing, P. (1940). Glass Vessels Before Glassblowing. Munksgaard, Copenhagen.
- Gençler, Ç. (2009). Elaiussa Sebaste Antik Yerleşimi Cam Buluntuları, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
- Goldstein, S. M. (1979). Pre-Roman and Early Roman Glass in the Corning. Museum of Glass Corning, New York.
- Grose, D. F. (1989). The Toledo Museum of Art: Early Ancient Glass. New York, Hudson Hills Press.
- Grossmann R. A., (2002). Ancient Glass a Guide to the Yale Collection. New Haven, Yale University Art Gallery.
- Gürler, B. (2000). Tire Müzesi Cam Eserleri. Ankara, T.C. Kültür Bakanlığı Milli Kütüphane Basımevi.
- Gürler, B. (2021). Helenistik ve Roma Döneminde Cam Parfüm Kapları. C. Atila & G. E. Erginer (Ed.), Antik Çağdan Günümüze Parfüm (ss. 87-108), Ankara, Myrina Yayınları.
- Güveloğlu A. (2018). Antik Cağ’da Beslenme ve Damak Tadı. İstanbul, Pinhan Yayıncılık.
- Harden, D. B. (1981). Catalogue of Greek and Roman Glass in the British Museum 1: Core-and Rod-Formed Vessels and Pendants and Mycenaean Glass Objects. London.
- Hayes, J. W. (1975). Roman And Pre-Roman Glass in the Royal Ontario Museum. Toronto, Royal Ontario Museum.
- Karakurt, M. (2021). Antik Çağ Mısır, Hellen ve Roma Dünyasında Parfüm Kullanımı. C. Atila & G. E. Erginer (Ed.), Antik Çağdan Günümüze Parfüm (ss. 1-18). Ankara, Myrina Yayınları.
- Kavaz Kındığılı, B. (2023). Adana Müzesi İç Kalıp Teknik Üretimi Cam Kaplar. ODÜSOBİAD, 13 (2), 1617-1634.
- Kunina, N. (1997). Ancient Glass in the Hermitage Museum, ARS Publisher, St. Petersburg.
- Lightfoot, C. S. (1991). Anatolian Iron Age. A. Çilingiroğlu & D.H. French (Ed.), The Proceedings of the Second Anatolian Iron Ages Colloquium, (ss.67-74). Oxbow Monograph.
- Limet, H. (1978). Pharmacopée et Parfumerie Sumériennes. Renue D’Historie De La Pharmacie 66, 147-159.
- Matsumura, K. (2013). “Büyükkale” Hititler Bir Anadolu İmparatorluğu. M. Doğan Alparslan & M. Alparslan (Ed.), İstanbul, Yapıkredi Yayınları.
- McClellan, M. C. (1984). Core-Formed Glass from Dated Contexts (Classical, Mediterranean), PhD Thesis, Univesity of Pennsylvania, Philadelphia.
- Plinius (1962). Natural History (Ed.-Çev. D. E. Eichholz), Vol. X (books xxxvi–xxxvii) London.
- Pliny (1938). Natural History, Volume IV: Books XIII. (Translated by H. Rackham. Loeb), Classical Library 330. MA: Harvard University Press, Cambridge.
- Saltuk, S. (1997). Arkeoloji Sözlüğü, İnkılap Kitabevi, İstanbul.
- Soslu, A. (2022). Burdur Müzesi Cam Eserleri, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Aydın Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
- Tait, H. (1991). Five Thousand Years of Glass, The British Museum. University of Pennsylvania Press, Philadelphia.
- Taştemür, E. & Gürler, B. (2019). Doğu Trakya Müzeleri Cam Eserleri, Gazi Kitabevi, Ankara.
- Tavukçu, A. Y. (2020). Elazığ Müzesi Cam Eserleri, Ertual Akademi Yayıncılık, Erzurum.
- Tek, A. T. (2007). Antik Dönem’de Anadolu’da Cam Üretimi. Seres, III. Uluslararası Katılımlı Seramik, Cam, Emaye, Sır ve Boya Semineri, Eskişehir, 108-123.
- Temür, A. (2013). Two Fake Glass Amphoriskoi from Samsun. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6 (25), 539-549.
- Uzuner, B. (2004). Bulunuşundan Üflemeye Cam Teknikleri AKANTAŞ, İnkilap Yayınevi, İstanbul.
- Von Saldern, A. (1980). Ancient and Byzantine Glass from Sardis, Harvard University Press, London.
- Yentürk, A. (2005). Uygarlık ve Parfüm: Bir Yolculuğun Tarihçesi. Ş. Şentürk (Ed.), Kutsal Dumandan Sihirli Damlaya Parfüm, (ss. 7-47), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
- Yıldırım, Ü. (2009). Antik Dönemde Kadın ve Süslenme. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
Abstract
Parfüm, insanlık tarihi boyunca hem kültürel hem de sosyal öneme sahip bir malzemedir. Gündelik hayatta, kötü kokuların engellenmesi ve güzel etki yaratmak amacıyla, kutsal törenlerde (cenaze, evlilik ve ibadet), yemeklerde ve kumaşlarda kullanılmıştır. Duyguları ve anıları canlandırma kapasitesine sahip yağlar ile güzel kokulu malzemelerin birleşmesinden elde edilen parfüm 19. yüzyıldan itibaren farklı esansiyel yağlar ve kimyasal bileşenlerin belirli oranlar içerisinde harmanlanmasıyla yeniden tanımlanmış, modern parfümerinin temelleri atılarak, kültürel ve toplumsal yaşamın ayrılmaz bir parçası hâline gelmiştir. Parfüm başlangıçta aristokratlar tarafından kullanılmış, zamanla tüm topluma yayılmıştır. Kokuların pahalı olması nedeniyle, Antik Dönem’de şişelerin özenli işçiliğe sahip olduğu görülmektedir. MÖ 4. binden itibaren üretilen parfümlerin korunmasında pişmiş topraktan şişeler kullanılırken, MÖ 1550’lerden itibaren cam kapların üretilmeye başlamasıyla birlikte form çeşitliliği artmıştır; amphoriskos, alabastron, aryballos ve oinokhoe kullanılan kaplardan bazılarıdır. Bu makalenin amacı Mardin Müzesi Koleksiyonu’ndaki iç kalıp tekniği ile yapılmış cam parfüm şişelerinin tanınması, Mardin ve çevresinde Antik Dönem cam üretimi ve ticaretinin değerlendirilmesidir. Mardin Müzesi’nde korunan iç kalıp tekniğinde üretilen üç adet cam parfüm şişesi incelenmiştir. Alabastron ve amphoriskos formundaki şişeler satın alma yolu ile müzeye kazandırılmıştır. Bu kaplarda siyah, opak beyaz, kobalt mavisi ve sarı renkler kullanılmıştır. Malzemeler, form ve bezeme açısından benzer örneklerle karşılaştırılarak tarihlendirilen eserlerin benzer örneklerine özellikle Anadolu’da çok sık rastlanmadığından bu çalışma ile bilim dünyasına kazandırılması faydalı olacaktır.
Keywords
References
- Arslan, N. (2008). 2006 Yılı Assos Kazı Çalışmaları. Türk Arkeoloji ve Etnografya Dergisi, 8, 49-58.
- Atik, Ş. (1990). İç Kalıp Tekniği ile Yapılmış Anadolu Kaynaklı Cam Kaplar. I. Uluslararası Anadolu Cam Sanatı Sempozyumu, 16-29.
- Atila, C. (2021a). (Ed.) Myken Dünyasında Parfüm ve Parfüm Kapları. C. Atila & G. E. Erginer (Ed.), Antik Çağdan Günümüze Parfüm (ss. 19-30). Ankara, Myrina Yayınları.
- Atila, C., (2021b). Antik Yunan Dünyasında Parfüm ve Parfüm Kapları. C. Atila & G. E. Erginer (Ed.), Antik Çağdan Günümüze Parfüm (ss. 31-61). Ankara, Myrina Yayınları.
- Başaran, C. (1998). Arkeolojiye Giriş. Erzurum, Akademik Araştırmalar.
- Baybo, S. (2003). Patara Kazılarından (1989-2001) Ele Geçen Cam Eserler. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi, Antalya.
- Baykan, C. & Baykan, D. (2012). Eskiçağ’da Cam. İstanbul, Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü Yayınları.
- Bergman, S. M. & Oliver, A. Jr. (1980). Ancient glass in the Carnegie Museum of Natural History. Pennsylvania, Board of Trustees, Carnegie Institute, Pittsburgh.
- Bimson, M. & Werner, A. E. (1967). Problems in Egyptian Core Glasses. Research Laboratory, British Museum, 121,122.
- Boardman, J. (2003). Siyah Figürlü Atina Vazoları. İstanbul, Homer Kitabevi.
- Byl, S. A. (2012). The Essence and Use of Perfume in Ancient Egypt, Master of Arts, University of South Africa, Africa.
- Canav Özgümüş, Ü. (2013). Çağlar Boyu Cam Tasarımı. İstanbul, Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
- Civelek A. (2019). Antik Dönemde Parfüm. Arkeoloji ve Sanat Dergisi, 163, 1-12.
- Civelek, A. (2009). Stratonikeia - Akdağ Alabastronu Üzerine Gözlemler. Arkeoloji ve Sanat, 130, 81-88.
- Cole, J. K. (2006). The History of Fragrance. The Herbarist, 72.
- Demir, B., Timur S.S. & Gürsoy, R. N., (2020). Parfümler: Formülasyonları, Dünü, Bugünü ve Yarını. Hacettepe University Journal of the Faculty of Pharmacy, 40 (1), 20-30.
- Eker, F. & Eker, K. (2016). Antik Çağ Cam Yapım Tekniklerinin 3D Modelleme Çalışması ile Yeniden Ele Alınması. ODÜSOBİAD, 6 (15), 198-214.
- Eker, F. (2016). Kahramanmaraş Müzesi’ndeki İç Kalıp Tekniği ile Üretilmiş Cam Kaplar. KSÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 13(2), 325-342.
- Eker, F. (2018). Antikçağ’da Cam Kap Formlarının Kullanımı Üzerine Bir Deneme. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 17 (4), 1248-1261.
- Eker, F. (2021). İç Kalıp Teknikte Üretilmiş Cam Koku Şişeleri Üzerindeki Bezeme Öğeleri. C. Atila & G. E. Erginer (Ed.), Antik Çağdan Günümüze Parfüm (ss. 121-144). Ankara, Myrina Yayınları.
- Er, Y. (2004). Klasik Arkeoloji Sözlüğü. Phoenix Yayınevi, Ankara.
- Erdoğan, E.& Dilaver, Z., (2006). Kültürlerin Buluştuğu Kent; MARDİN. I. Uluslararası Mardin Tarihi Sempozyumu Bildirileri, İstanbul, 269-274.
- Fossing, P. (1940). Glass Vessels Before Glassblowing. Munksgaard, Copenhagen.
- Gençler, Ç. (2009). Elaiussa Sebaste Antik Yerleşimi Cam Buluntuları, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
- Goldstein, S. M. (1979). Pre-Roman and Early Roman Glass in the Corning. Museum of Glass Corning, New York.
- Grose, D. F. (1989). The Toledo Museum of Art: Early Ancient Glass. New York, Hudson Hills Press.
- Grossmann R. A., (2002). Ancient Glass a Guide to the Yale Collection. New Haven, Yale University Art Gallery.
- Gürler, B. (2000). Tire Müzesi Cam Eserleri. Ankara, T.C. Kültür Bakanlığı Milli Kütüphane Basımevi.
- Gürler, B. (2021). Helenistik ve Roma Döneminde Cam Parfüm Kapları. C. Atila & G. E. Erginer (Ed.), Antik Çağdan Günümüze Parfüm (ss. 87-108), Ankara, Myrina Yayınları.
- Güveloğlu A. (2018). Antik Cağ’da Beslenme ve Damak Tadı. İstanbul, Pinhan Yayıncılık.
- Harden, D. B. (1981). Catalogue of Greek and Roman Glass in the British Museum 1: Core-and Rod-Formed Vessels and Pendants and Mycenaean Glass Objects. London.
- Hayes, J. W. (1975). Roman And Pre-Roman Glass in the Royal Ontario Museum. Toronto, Royal Ontario Museum.
- Karakurt, M. (2021). Antik Çağ Mısır, Hellen ve Roma Dünyasında Parfüm Kullanımı. C. Atila & G. E. Erginer (Ed.), Antik Çağdan Günümüze Parfüm (ss. 1-18). Ankara, Myrina Yayınları.
- Kavaz Kındığılı, B. (2023). Adana Müzesi İç Kalıp Teknik Üretimi Cam Kaplar. ODÜSOBİAD, 13 (2), 1617-1634.
- Kunina, N. (1997). Ancient Glass in the Hermitage Museum, ARS Publisher, St. Petersburg.
- Lightfoot, C. S. (1991). Anatolian Iron Age. A. Çilingiroğlu & D.H. French (Ed.), The Proceedings of the Second Anatolian Iron Ages Colloquium, (ss.67-74). Oxbow Monograph.
- Limet, H. (1978). Pharmacopée et Parfumerie Sumériennes. Renue D’Historie De La Pharmacie 66, 147-159.
- Matsumura, K. (2013). “Büyükkale” Hititler Bir Anadolu İmparatorluğu. M. Doğan Alparslan & M. Alparslan (Ed.), İstanbul, Yapıkredi Yayınları.
- McClellan, M. C. (1984). Core-Formed Glass from Dated Contexts (Classical, Mediterranean), PhD Thesis, Univesity of Pennsylvania, Philadelphia.
- Plinius (1962). Natural History (Ed.-Çev. D. E. Eichholz), Vol. X (books xxxvi–xxxvii) London.
- Pliny (1938). Natural History, Volume IV: Books XIII. (Translated by H. Rackham. Loeb), Classical Library 330. MA: Harvard University Press, Cambridge.
- Saltuk, S. (1997). Arkeoloji Sözlüğü, İnkılap Kitabevi, İstanbul.
- Soslu, A. (2022). Burdur Müzesi Cam Eserleri, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Aydın Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
- Tait, H. (1991). Five Thousand Years of Glass, The British Museum. University of Pennsylvania Press, Philadelphia.
- Taştemür, E. & Gürler, B. (2019). Doğu Trakya Müzeleri Cam Eserleri, Gazi Kitabevi, Ankara.
- Tavukçu, A. Y. (2020). Elazığ Müzesi Cam Eserleri, Ertual Akademi Yayıncılık, Erzurum.
- Tek, A. T. (2007). Antik Dönem’de Anadolu’da Cam Üretimi. Seres, III. Uluslararası Katılımlı Seramik, Cam, Emaye, Sır ve Boya Semineri, Eskişehir, 108-123.
- Temür, A. (2013). Two Fake Glass Amphoriskoi from Samsun. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6 (25), 539-549.
- Uzuner, B. (2004). Bulunuşundan Üflemeye Cam Teknikleri AKANTAŞ, İnkilap Yayınevi, İstanbul.
- Von Saldern, A. (1980). Ancient and Byzantine Glass from Sardis, Harvard University Press, London.
- Yentürk, A. (2005). Uygarlık ve Parfüm: Bir Yolculuğun Tarihçesi. Ş. Şentürk (Ed.), Kutsal Dumandan Sihirli Damlaya Parfüm, (ss. 7-47), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
- Yıldırım, Ü. (2009). Antik Dönemde Kadın ve Süslenme. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Archaeological Science |
| Journal Section | Articles |
| Authors | |
| Early Pub Date | April 16, 2025 |
| Publication Date | |
| Submission Date | November 27, 2024 |
| Acceptance Date | April 15, 2025 |
| Published in Issue | Year 2025 Volume: 8 Issue: 1 |
Cite
Journal of Karamanoğlu Mehmetbey University Faculty of Letters is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.