Research Article
BibTex RIS Cite

Eğitimde Kayırmacılık: Bahtiyar Vahabzade’nin Kıymet Poeması Üzerine Sosyolojik Bir Okuma Denemesi

Year 2025, Volume: 25 Issue: 1, 133 - 173, 24.06.2025

Abstract

Eğitim sistemlerinde yaşanan eşitsizlikler ve adaletsizlikler, toplumsal yapıyı derinden etkileyen önemli sorunlardandır. Bu makale, Sovyet dönemi Azerbaycan eğitim sistemindeki kayırma ve iltimas uygulamalarının eğitimdeki adaletsizliklere yol açtığını vurgulayan Bahtiyar Vahabzade’nin (1925-2009) Kıymet adlı poeması (1970) üzerinden bir analiz sunmaktadır. Konunun önemi, Sovyet eğitim sistemindeki yapısal bozulmaların bireyler ve toplum üzerinde yarattığı etkilerin günümüz toplumsal yapılarındaki yansımasıyla doğrudan ilgilidir. Amaç, şairin eğitimdeki adalet, liyakat ve dürüstlük gibi kavramlarla ilişkilendirdiği toplumsal eleştirilerini incelemek ve bu eleştirilerin sosyolojik kuramlarla nasıl örtüştüğünü göstermektir. Yöntem olarak Lucien Goldmann’ın genetik yapısalcılık yaklaşımı ana kuram olarak benimsenmiş; Pierre Bourdieu’nün sosyal sermaye kavramı, Max Weber’in otorite ve liyakat anlayışları, John Rawls’un adalet teorisi ile Emile Durkheim’ın toplumsal düzen ve norm anlayışı ise çalışmada destekleyici kuramlar olarak kullanılmıştır. Bu kuramsal çerçevede şiir, kayırma/iltimas uygulamalarının eğitimde nasıl derin eşitsizliklere yol açtığını ve toplumsal yapıyı nasıl pekiştirdiğini incelemektedir. Bulgular, şiirin kayırma ve iltimasın sadece bireysel hakları değil, aynı zamanda toplumun geleceğini de tehdit ettiğini ortaya koymaktadır. Sonuç olarak, bu poemada, B. Vahabzade’nin eğitimde adaletin sağlanmasının toplumsal kalkınma için kritik bir öneme sahip olduğunu vurguladığı ve bireysel hayal kırıklıklarından evrensel bir toplumsal mesaj sunduğu anlaşılmaktadır. Eser, birey ve toplum arasındaki karşılıklı etkileşimi anlamak için güçlü bir sosyolojik analiz sunmaktadır.Bu makalede hem eğitimci hem şair olan Bahtiyar Vahabzade'nin (1925-2009) “Kıymet” adlı poeması (1970), öğretmen ve şair kimliklerinin kesişiminde şekillenen etik sorumluluklar, değerler ve toplumsal eleştiriler çerçevesinde incelenmiştir. Şair; eğitimde adalet, dürüstlük ve vicdan gibi kavramların önemini vurgularken, özellikle torpil ve kayırmacılığın eğitim sistemi üzerindeki yıkıcı etkilerini eleştirmektedir.
Makalede ayrıca, poemada yer alan metaforlar, semboller yoluyla, birey ve toplum arasındaki karşılıklı etkileşimlerin nasıl aktarıldığı tartışılmaktadır. Burada “Kıymet” poeması hem yapısal hem de tematik açıdan analiz edilmiştir. Bu analizde, şiirin iç yapısının, kullanılan dilin ve kurgusal öğelerin nasıl bir bütünlük oluşturduğuna odaklanılmakta, ayrıca şiirin tematik içeriği üzerinden yazarın işlediği ana fikirler ve toplumsal mesajlar ele alınmaktadır.
Poemanın yapısal ve tematik incelenmesi sonucu eserin, eğitimde torpilin sadece bireylerin kişisel haklarını değil, toplumun geleceğini de tehdit ettiğini vurguladığı belli olmuştur. Eser, bireysel hayal kırıklıklarından yola çıkarak toplumsal bir çığlığa dönüşmüş ve evrensel bir mesaj sunmuştur.

References

  • Adıgüzel, S. (2011). Bahtiyar Vahabzade’nin şiirinde millet, vatan ve dil. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi (31), 63-74.
  • Akimova, E. (2014). Janrın qürubu, yoxsa ədəbi laqeydliyimiz. 525-ci qəzet. 28 aprel, s.12.
  • Akpınar, Y. (1994). Azeri edebîyatı araştırmaları. Dergâh Yayıncılık.
  • Anar. (2005). Şəhərin yay günləri. Əsərlər (V cild). Bakı: Nurlan.
  • Astanin, V. V. (2003). Bor'ba s Korruptsiyey v Rossii XVI–XX vekov: Razvitie sistemnogo podkhoda. Moskva: Rossiyskaya Kriminologicheskaya Assotsiatsiya.
  • Aydogan, İ. (2016). Türk eğitim sisteminde kayırmacılık: Kayırmacılık ve patronaj. Eğitim Politikaları Analizi ve Stratejik Araştırmalar, 4(1), 19-35.
  • Azərbaycan tarixi. (2008). Yeddi cilddə. VI cild (aprel 1920 - iyun 1941). Bakı: Elm.
  • Azadəliyeva, Ş. (2012). Azərbaycanda ali pedaqoji təhsilin təşəkkülü və inkişafı: 1920-1991-ci illər. Bakı: Elm və təhsil.
  • Dağlı, Seyfəddin. (1978). Şakərlilər: Povest və hekayələr. Gənclik.
  • Durkheim, E. (2016). Ahlak eğitimi (O. Adanır, Çev.). Say Yayınları.
  • Durkheim, E. (2014). Toplumsal işbölümü (Ö. Ozankaya, Çev.). İletişim Yayınları.
  • Ercilasun, A.B. (2011). Türk Dünyası üzerine incelemeler. Akçağ.
  • Əsgərov, Ş. (2003). Təhsilimiz dünən, bugün,sabah. Azərbaycan Nəşriyyatı.
  • Xəlilov, B. (2014). Bəxtiyar Vahabzadənin pedaqoji görüşləri. Bakı Çap Evi.
  • Qoca, F. (2004). Seçilmiş əsərləri. Şərq-Qərb.
  • Qurban, T. (2018). Yüz tələbə, yüz tale. Bakı: Şur.
  • Fitzpatrick, S. (1999). Everyday Stalinism: Ordinary life in extraordinary times: Soviet Russia in the 1930s. Oxford University Press.
  • Goldmann, L. (1966). Sciences humaines et philosophie. Paris: Gallimard.
  • Goldmann, L. (1977). Cultural creation in modern society. Oxford: Basil Blackwell.
  • Goldmann, L. (1980). Essays on method in the sociology of literature (W. Q. Boelhower trans.). St. Louis: Telos Press.
  • Goldmann, L. (2005). Roman sosyolojisi (A. Erkay, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
  • İmamverdiyev, Q. (1974). Nə şəkildə olsa rüşvət cinayətdir, cinayət (İzomaterial, Afiş). Rəssam Z. İsmayılova. Bakı: Azərbaycan SSR Bədii Fondunun İstehsalat Yaradıcılıq Kombinatı.
  • Khayntsen, Dzh. (2021). Iskusstvo vzyatki. Korruptsiya pri Staline 1943–1953. Moskva: Politicheskaya Entsiklopediya. Ledeneva, L. V. (1998). Russia's economy of favours: Blat, networking and informal exchange. Cambridge University Press.
  • Məhərrəmli, Qulu. (2018). Azərbaycan Dilinin Frazeologiya Lüğəti. Altun Kitab.
  • Mərdanov, M. (2011). Azərbaycan təhsil tarixi (II cild: 1920-1991-ci illər). Bakı: Təhsil.
  • Mir Cəlal. (2013a). Əsərləri. 5 cilddə. III cild. Bakı: Adiloğlu.
  • Mir Cəlal. (2013b). Əsərləri. 5 cilddə. IV cild. Bakı: Adiloğlu.
  • Moran, Berna. (2018). Edebiyat kuramları ve eleştiri. İletişim Yayınları.
  • Nəcəfqulu. (1974). Karikatura, yumor və şarjlar kirpinin albomu [İzomaterial]. Bakı.
  • Rawls, J. (2023). Bir adalet teorisi (V. A. Coşar, Çev.). Ankara: Phoenix Yayınevi.
  • Rza, R. Duyğular düşüncələr. Azərnəşr, 1964.
  • Sabir, M. Ə. (2004). Hophopnamə (İki cilddə, I cild). Bakı: Şərq Qərb.
  • Sapiro, G. (2019). Edebiyat sosyolojisi (E. C. Gürcan, Çev.). Doğubatı Yayınları.
  • Tahirzadə, Ə., Tahirli, O. (2016). Azərbaycan Cümhuriyyəti Tələbələri: Tarixi Arayış, Bəlgələr, Yaşamlar. Bakı: TEAS Press.
  • Tahirzadə, Ə. Ş. (2001). Prezident Elçibəy. Bakı: Yeni Müsavat.
  • Vahabzadə, B. (2004). Seçilmiş Əsərləri. İki cilddə. II cild (Poemalar). Öndər Nəşriyyatı.
  • Vahabzadə, B. (2015). Biblioqrafiya. tərt. ed.: M. Vəliyeva, S. Əsədova, G. Misirova. Zərdabi LTD.
  • Vahabzadə, B. (1980). Pyeslər.Gənclik.
  • Vahabzadə, B. (2008). Əsərləri. On iki cilddə. IV cild (1970-1979). Еlm Nəşriyyatı.
  • Vahabzadə, B. (2009). Əsərləri. On iki cilddə. IX cild (Mərsiyə-Rekviyem, hekayələr, pyeslər, tele-radio pyeslər). Еlm Nəşriyyatı.
  • Yusifoğlu, R. (1998). Azərbaycan poeması: Axtarışlar və perspektivlər: XX əsr Azərbaycan poemasının sənətkarlıq xüsusiyyətləri. Elm.
  • Weber, M. (2012a). Ekonomi ve toplum (L. Boyacı, Çev., 1. cilt). İstanbul: Yarın Yayınları.
  • Weber, M. (2012b). Ekonomi ve toplum (L. Boyacı, Çev., 2. cilt). İstanbul: Yarın Yayınları.

Nepotism in Education: A Sociological Interpretation of Bakhtiyar Vahabzadeh’s Poem “Kıymet”

Year 2025, Volume: 25 Issue: 1, 133 - 173, 24.06.2025

Abstract

Inequalities and injustices in education systems are among the most critical issues that significantly affect the structure of society. This article offers an analysis of Kıymet (1970), a poem by Bakhtiyar Vahabzadeh (1925–2009), which highlights the injustices in education caused by nepotism and patronage practices within the Soviet-era Azerbaijani educational system. The significance of this topic lies in the structural decline of the Soviet education system and its lasting impact on individuals and society—effects that remain visible in contemporary social frameworks. The study aims to explore the poet’s social criticism concerning justice, meritocracy, and integrity in education, and to demonstrate how these critiques align with key sociological theories. Lucien Goldmann’s genetic structuralism has been adopted as the main theoretical framework. Supporting theories include Pierre Bourdieu’s concept of social capital, Max Weber’s views on authority and merit, John Rawls’s theory of justice, and Emile Durkheim’s understanding of social order and norms. Within this theoretical framework, the poem is analyzed in terms of how favoritism and nepotism lead to deep-seated inequalities in education and reinforce systemic distortions within the social structure. The findings suggest that such practices threaten not only individual rights but also the future of society as a whole. Ultimately, the poem emphasizes the critical role of justice in education for societal development and presents a universal social message rooted in personal disillusionment. The work offers a powerful sociological insight into the dynamic interaction between individual experiences and collective structures.In this article, the poem “Assessment” (1970) by Bakhtiyar Vahabzadeh (1925-2009), who was both an educator and a poet, was examined in the framework of ethical responsibility, values, and social criticism formed at the intersection of the personality of a teacher and a poet. Although the poet emphasizes the importance of such concepts as fairness, honesty, and conscience in education, he especially criticizes the destructive impact of favoritism and nepotism on the education system.
The article also examines how the relationship between the individual and society is conveyed through metaphors and symbols in the poem. Here the poem "Assessment" is analyzed both structurally and thematically. This analysis focuses on how the internal structure of the poem, the language used, and the artistic elements form a coherent whole, and also examines the main ideas and social messages processed by the author through the thematic content of the poem.
As a result of the structural and thematic examination of the poem, it became clear that the work emphasizes for oppression in education threatens not only the personal rights of the individual, but also the future of society. Based on individual disappointments, the work turned into a social cry and became a universal message.

References

  • Adıgüzel, S. (2011). Bahtiyar Vahabzade’nin şiirinde millet, vatan ve dil. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi (31), 63-74.
  • Akimova, E. (2014). Janrın qürubu, yoxsa ədəbi laqeydliyimiz. 525-ci qəzet. 28 aprel, s.12.
  • Akpınar, Y. (1994). Azeri edebîyatı araştırmaları. Dergâh Yayıncılık.
  • Anar. (2005). Şəhərin yay günləri. Əsərlər (V cild). Bakı: Nurlan.
  • Astanin, V. V. (2003). Bor'ba s Korruptsiyey v Rossii XVI–XX vekov: Razvitie sistemnogo podkhoda. Moskva: Rossiyskaya Kriminologicheskaya Assotsiatsiya.
  • Aydogan, İ. (2016). Türk eğitim sisteminde kayırmacılık: Kayırmacılık ve patronaj. Eğitim Politikaları Analizi ve Stratejik Araştırmalar, 4(1), 19-35.
  • Azərbaycan tarixi. (2008). Yeddi cilddə. VI cild (aprel 1920 - iyun 1941). Bakı: Elm.
  • Azadəliyeva, Ş. (2012). Azərbaycanda ali pedaqoji təhsilin təşəkkülü və inkişafı: 1920-1991-ci illər. Bakı: Elm və təhsil.
  • Dağlı, Seyfəddin. (1978). Şakərlilər: Povest və hekayələr. Gənclik.
  • Durkheim, E. (2016). Ahlak eğitimi (O. Adanır, Çev.). Say Yayınları.
  • Durkheim, E. (2014). Toplumsal işbölümü (Ö. Ozankaya, Çev.). İletişim Yayınları.
  • Ercilasun, A.B. (2011). Türk Dünyası üzerine incelemeler. Akçağ.
  • Əsgərov, Ş. (2003). Təhsilimiz dünən, bugün,sabah. Azərbaycan Nəşriyyatı.
  • Xəlilov, B. (2014). Bəxtiyar Vahabzadənin pedaqoji görüşləri. Bakı Çap Evi.
  • Qoca, F. (2004). Seçilmiş əsərləri. Şərq-Qərb.
  • Qurban, T. (2018). Yüz tələbə, yüz tale. Bakı: Şur.
  • Fitzpatrick, S. (1999). Everyday Stalinism: Ordinary life in extraordinary times: Soviet Russia in the 1930s. Oxford University Press.
  • Goldmann, L. (1966). Sciences humaines et philosophie. Paris: Gallimard.
  • Goldmann, L. (1977). Cultural creation in modern society. Oxford: Basil Blackwell.
  • Goldmann, L. (1980). Essays on method in the sociology of literature (W. Q. Boelhower trans.). St. Louis: Telos Press.
  • Goldmann, L. (2005). Roman sosyolojisi (A. Erkay, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
  • İmamverdiyev, Q. (1974). Nə şəkildə olsa rüşvət cinayətdir, cinayət (İzomaterial, Afiş). Rəssam Z. İsmayılova. Bakı: Azərbaycan SSR Bədii Fondunun İstehsalat Yaradıcılıq Kombinatı.
  • Khayntsen, Dzh. (2021). Iskusstvo vzyatki. Korruptsiya pri Staline 1943–1953. Moskva: Politicheskaya Entsiklopediya. Ledeneva, L. V. (1998). Russia's economy of favours: Blat, networking and informal exchange. Cambridge University Press.
  • Məhərrəmli, Qulu. (2018). Azərbaycan Dilinin Frazeologiya Lüğəti. Altun Kitab.
  • Mərdanov, M. (2011). Azərbaycan təhsil tarixi (II cild: 1920-1991-ci illər). Bakı: Təhsil.
  • Mir Cəlal. (2013a). Əsərləri. 5 cilddə. III cild. Bakı: Adiloğlu.
  • Mir Cəlal. (2013b). Əsərləri. 5 cilddə. IV cild. Bakı: Adiloğlu.
  • Moran, Berna. (2018). Edebiyat kuramları ve eleştiri. İletişim Yayınları.
  • Nəcəfqulu. (1974). Karikatura, yumor və şarjlar kirpinin albomu [İzomaterial]. Bakı.
  • Rawls, J. (2023). Bir adalet teorisi (V. A. Coşar, Çev.). Ankara: Phoenix Yayınevi.
  • Rza, R. Duyğular düşüncələr. Azərnəşr, 1964.
  • Sabir, M. Ə. (2004). Hophopnamə (İki cilddə, I cild). Bakı: Şərq Qərb.
  • Sapiro, G. (2019). Edebiyat sosyolojisi (E. C. Gürcan, Çev.). Doğubatı Yayınları.
  • Tahirzadə, Ə., Tahirli, O. (2016). Azərbaycan Cümhuriyyəti Tələbələri: Tarixi Arayış, Bəlgələr, Yaşamlar. Bakı: TEAS Press.
  • Tahirzadə, Ə. Ş. (2001). Prezident Elçibəy. Bakı: Yeni Müsavat.
  • Vahabzadə, B. (2004). Seçilmiş Əsərləri. İki cilddə. II cild (Poemalar). Öndər Nəşriyyatı.
  • Vahabzadə, B. (2015). Biblioqrafiya. tərt. ed.: M. Vəliyeva, S. Əsədova, G. Misirova. Zərdabi LTD.
  • Vahabzadə, B. (1980). Pyeslər.Gənclik.
  • Vahabzadə, B. (2008). Əsərləri. On iki cilddə. IV cild (1970-1979). Еlm Nəşriyyatı.
  • Vahabzadə, B. (2009). Əsərləri. On iki cilddə. IX cild (Mərsiyə-Rekviyem, hekayələr, pyeslər, tele-radio pyeslər). Еlm Nəşriyyatı.
  • Yusifoğlu, R. (1998). Azərbaycan poeması: Axtarışlar və perspektivlər: XX əsr Azərbaycan poemasının sənətkarlıq xüsusiyyətləri. Elm.
  • Weber, M. (2012a). Ekonomi ve toplum (L. Boyacı, Çev., 1. cilt). İstanbul: Yarın Yayınları.
  • Weber, M. (2012b). Ekonomi ve toplum (L. Boyacı, Çev., 2. cilt). İstanbul: Yarın Yayınları.
There are 43 citations in total.

Details

Primary Language Turkish
Subjects South-West (Oghuz) Turkic Dialects and Literatures
Journal Section Research Article
Authors

Vüsale Musalı 0000-0002-1104-272X

Publication Date June 24, 2025
Submission Date December 29, 2024
Acceptance Date May 12, 2025
Published in Issue Year 2025 Volume: 25 Issue: 1

Cite

APA Musalı, V. (2025). Eğitimde Kayırmacılık: Bahtiyar Vahabzade’nin Kıymet Poeması Üzerine Sosyolojik Bir Okuma Denemesi. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 25(1), 133-173. https://doi.org/10.32449/egetdid.1609454

by-nc.png  Journal of Turkish World Studies is licensed under a Attribution-NonCommercial 4.0 International license.