Abstract
The Epic of Akbuzat encompasses many elements of the culture and lifestyle of the Bashkir Turks. Through various events and motifs in its plot, the epic conveys to its audience the idea of respecting nature and other living beings, emphasizing coexistence based on equal rights. It achieves this through the use of symbols and the incorporation of mythical elements, which strengthen the narrative by portraying both the conflict between humans and nature and the unity that emerges from resolving this conflict. The transformation of this conflict into unity, as well as the interpretation of the literary text from an environmental perspective, constitutes a theoretical approach that has been explored under frameworks such as ecocriticism, bioethics, and ecofolklore. These approaches analyze literature’s engagement with environmental issues. These approaches focus on the relationship between humans, nature, and animals in oral and written narratives, emphasizing that nature is a living entity and advocating for the abandonment of an anthropocentric perspective in favor of respecting all elements. In this study, the Epic of Akbuzat from the Bashkir Turks has been analyzed through these methods in terms of human struggle against nature and struggles against other forces with the aid of nature. Thus, through the Epic of Akbuzat, which belongs to the Bashkir epic tradition, the perspective of the Turkish World’s epic tradition on human, nature, and animal relationships has been presented within a specific sample. Additionally, suggestions have been made regarding how these approaches can be utilized in various fields through folklore today.
Keywords
Bashkir Turks Epic Myth Ecofolklore Ecocriticism Bioethics Nature
References
- Akgün, M. (2018). Başkurt mitolojik destanlarının söz varlığı. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Ege Üniversitesi.
- Aluç, Ü. (2019). Tatar ve Başkurt destanlarında kadın. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Afyon Kocatepe Üniversitesi.
- Arslan, M. (2017). Başkurt Türklerinin tarihî destanı İdigey ile Moradım. Ötüken.
- Ata Yıldız, N. (2015). Türk dünyası destancılık geleneği ve destanlar. Akçağ.
- Atasever, M. (2024). Oğuz Kağan’da derin ekoloji açısından “doğa ve insan”. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 16, 202-216.
- Baysal, N. (2020). Türk halk kültüründe su. Gece.
- Bütüner, Ş. (2021). Çevre bilinci oluşturmada Türk mitolojisinin rolü: Dede Korkut hikâyelerine ekoeleştirel bir yaklaşım”, Türk Dünyası Araştırmaları, Cilt: 129, Sayı: 255, s. 433-448.
- Çakır, E. (2019) Halk bilimine çevre korumacı bir yaklaşım önerisi: “ekofolklor”. A. Çelik ve A. Ortakçı (Ed.), Ekoeleştiri folklor ve edebiyat incelemeleri içinde (s. 107-148). Kömen.
- Çelepi, M. S. (2020). Doğaya uyarlanma stratejisi olarak Orhun abidelerindeki Türk biyoetiği. Milli Folklor Dergisi, 16(128), s. 5-18.
- Çelik, A. (2019). Dede Korkut anlatılarından XXI. yüzyıla avcı folklorundaki süreklilik ve dönüşümlerin ekoeleştirel bir analizi. A. Çelik ve A. Ortakçı (Ed.), Ekoeleştiri folklor ve edebiyat incelemeleri içinde (s. 81-105). Kömen.
- Ekici, M. vd. (2021). Anonim halk edebiyatı. M. Öcal Oğuz vd. (Ed.) Türk halk edebiyatı el kitabı içinde (s. 287-398). Grafiker.
- Ergin, M. (1964). Dede korkut kitabı metin-sözlük. Ankara Üniversitesi.
- Ergun, M ve İbrahimov, G. (1996). Başkurt halk destanı Ural Batır. TÜRKSOY.
- Fedakar, P. (2011). Çizgiyi aşanlar: Cille Türk mitolojisinin çizgi filmde kullanılması ve çizgi filmle aktarılması, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 11/1, s.107-119.
- Kara Düzgün, Ü. (2014). Türk destan kahramanı ve Başkurt destanlarının tipolojisi. Kömen.
- Karagöz, E. (2008). Başkurt destanlarında su altı dünyası. TUDOK 2006 1. Uluslarası Türk dili ve edebiyatı öğrenci kongresi, s. 473-478.
- Karagöz, E. (2023). Türk mitolojik destanlarında sualtı dünyası. Bengü.
- Kuzay Demir, G. (2018). Eston millî destanı “Kalevipoeg”. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 18/1, s. 63-76.
- Oppermann, S. (2012). Ekoeleştiri: Çevre ve edebiyat çalışmalarının dünü ve bugünü. S. Oppermann (Ed.) Ekoeleştiri çevre ve edebiyat içinde (s. 9-57). Phoenix.
- Özdağ, U. (2017). Çevreci eleştiriye giriş doğa, kültür, edebiyat. Ürün.
- Roux, J. P. (2000). Dağ. Kozmik eksen. Türkler ve Moğollar. Y. Bonnedof (Ed.). L. Yılmaz (Hzl). Antik dünya ve geleneksel toplumlarda dinler ve mitolojiler sözlüğü içinde (s. 147). 1. Cilt. Dost.
- Rueckert, W. (1996). Literature and ecology: An experiment in ecocriticism [Edebiyat ve ekoloji: Ekokritizmde bir deney]. C. Glotfelty ve H. Fromm (Ed.) The ecocriticism reader: Landmarks in literary ecology içinde (s. 105-123). The University of Georgia.
- Sagitov, M. M. (1986). Başkurt folklorunda hayvanlara tapınma. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Dergisi, Belleten 1982-1983. TDK. s. 125-132.
- Sarpkaya, S. (2022). Azerbaycan Türklerinin efsanelerinde ekofolklor bakış açısıyla av, su ve ağaç. Folklor Akademi Dergisi, 5(1), s. 59-77.
- Suleymanov, A. vd. (2014). Başkurt destanları 1 mitolojik destanlar. TDK.
- Şenocak, E. ve Koçsoy, F.G. (2024). An ecological approach to selected Turkish folk tales (Seçilmiş Türk halk masallarına ekolojik bir yaklaşım). Folklor/Edebiyat- Folklore&Literature, 30(3),119, s. 665-670.
- Yolcu, M.A. ve Aça, M. (2019). Geleneksel ekolojik bilgi ve folklor. Folklor/Edebiyat, 25(4), 100. s. 861-871.
Abstract
Akbuzat Destanı, Başkurt Türklerinin kültürüne ve yaşam tarzına dair pek çok ögeyi barındıran bir destandır. Bu destan, olay örgüsündeki birçok olay ve ögeyle birlikte, doğaya ve diğer canlılara saygı duymayı ve onlarla birlikte eşit yaşam hakkıyla yaşama fikrini içerisindeki semboller aracılığıyla dinleyicisine ya da okuyucusuna aktarır. Bunu yaparken de mitik unsurların gücünü kullanır. Bu sayede anlatıyı güçlendirir ve insan-doğa çatışmasını ve bu çatışmanın dönüştürülmesiyle ortaya çıkacak birlikteliği ortaya koyar. Bu çatışmanın birlikteliğe dönüşmesi ve edebî metnin çevreci bir yaklaşımla okunması kuramsal bir yaklaşım olarak mevcuttur. Söz konusu kuramsal yaklaşım edebiyatın çevre sorunlarına karşı verdiği tepkiyi incelemek adına ekoeleştiri, biyoetik veya ekofolklor adlarıyla ele alınmıştır. Bu yaklaşımlar, sözlü ve yazılı anlatmalardaki insan, doğa, hayvan ilişkisini ele alarak doğanın canlı bir varlık olduğunu, insan merkezli bir yaklaşımdan vazgeçilerek her bir unsura saygı duyulması üzerine yoğunlaşır. Bu çalışmada Başkurt Türklerinin Akbuzat Destanı, insanın doğaya karşı mücadelesi ve doğanın yardımıyla başka şeylere karşı mücadelesi adı geçen yöntemlerle incelenmiştir. Böylece Başkurt destancılık geleneğine ait Akbuzat Destanı vasıtasıyla Türk Dünyası destancılık geleneğinin insan, doğa, hayvan ilişkisine bakış açısı belli bir örneklemde ortaya konmuştur. Ayrıca günümüzde folklor vasıtasıyla çeşitli alanlarda bu yaklaşımlardan nasıl istifade edileceğine dair önerilerde bulunulmuştur.
Keywords
Başkurt Türkleri Destan Mit Ekofolklor Ekoeleştiri Biyoetik Doğa
References
- Akgün, M. (2018). Başkurt mitolojik destanlarının söz varlığı. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Ege Üniversitesi.
- Aluç, Ü. (2019). Tatar ve Başkurt destanlarında kadın. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Afyon Kocatepe Üniversitesi.
- Arslan, M. (2017). Başkurt Türklerinin tarihî destanı İdigey ile Moradım. Ötüken.
- Ata Yıldız, N. (2015). Türk dünyası destancılık geleneği ve destanlar. Akçağ.
- Atasever, M. (2024). Oğuz Kağan’da derin ekoloji açısından “doğa ve insan”. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 16, 202-216.
- Baysal, N. (2020). Türk halk kültüründe su. Gece.
- Bütüner, Ş. (2021). Çevre bilinci oluşturmada Türk mitolojisinin rolü: Dede Korkut hikâyelerine ekoeleştirel bir yaklaşım”, Türk Dünyası Araştırmaları, Cilt: 129, Sayı: 255, s. 433-448.
- Çakır, E. (2019) Halk bilimine çevre korumacı bir yaklaşım önerisi: “ekofolklor”. A. Çelik ve A. Ortakçı (Ed.), Ekoeleştiri folklor ve edebiyat incelemeleri içinde (s. 107-148). Kömen.
- Çelepi, M. S. (2020). Doğaya uyarlanma stratejisi olarak Orhun abidelerindeki Türk biyoetiği. Milli Folklor Dergisi, 16(128), s. 5-18.
- Çelik, A. (2019). Dede Korkut anlatılarından XXI. yüzyıla avcı folklorundaki süreklilik ve dönüşümlerin ekoeleştirel bir analizi. A. Çelik ve A. Ortakçı (Ed.), Ekoeleştiri folklor ve edebiyat incelemeleri içinde (s. 81-105). Kömen.
- Ekici, M. vd. (2021). Anonim halk edebiyatı. M. Öcal Oğuz vd. (Ed.) Türk halk edebiyatı el kitabı içinde (s. 287-398). Grafiker.
- Ergin, M. (1964). Dede korkut kitabı metin-sözlük. Ankara Üniversitesi.
- Ergun, M ve İbrahimov, G. (1996). Başkurt halk destanı Ural Batır. TÜRKSOY.
- Fedakar, P. (2011). Çizgiyi aşanlar: Cille Türk mitolojisinin çizgi filmde kullanılması ve çizgi filmle aktarılması, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 11/1, s.107-119.
- Kara Düzgün, Ü. (2014). Türk destan kahramanı ve Başkurt destanlarının tipolojisi. Kömen.
- Karagöz, E. (2008). Başkurt destanlarında su altı dünyası. TUDOK 2006 1. Uluslarası Türk dili ve edebiyatı öğrenci kongresi, s. 473-478.
- Karagöz, E. (2023). Türk mitolojik destanlarında sualtı dünyası. Bengü.
- Kuzay Demir, G. (2018). Eston millî destanı “Kalevipoeg”. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 18/1, s. 63-76.
- Oppermann, S. (2012). Ekoeleştiri: Çevre ve edebiyat çalışmalarının dünü ve bugünü. S. Oppermann (Ed.) Ekoeleştiri çevre ve edebiyat içinde (s. 9-57). Phoenix.
- Özdağ, U. (2017). Çevreci eleştiriye giriş doğa, kültür, edebiyat. Ürün.
- Roux, J. P. (2000). Dağ. Kozmik eksen. Türkler ve Moğollar. Y. Bonnedof (Ed.). L. Yılmaz (Hzl). Antik dünya ve geleneksel toplumlarda dinler ve mitolojiler sözlüğü içinde (s. 147). 1. Cilt. Dost.
- Rueckert, W. (1996). Literature and ecology: An experiment in ecocriticism [Edebiyat ve ekoloji: Ekokritizmde bir deney]. C. Glotfelty ve H. Fromm (Ed.) The ecocriticism reader: Landmarks in literary ecology içinde (s. 105-123). The University of Georgia.
- Sagitov, M. M. (1986). Başkurt folklorunda hayvanlara tapınma. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Dergisi, Belleten 1982-1983. TDK. s. 125-132.
- Sarpkaya, S. (2022). Azerbaycan Türklerinin efsanelerinde ekofolklor bakış açısıyla av, su ve ağaç. Folklor Akademi Dergisi, 5(1), s. 59-77.
- Suleymanov, A. vd. (2014). Başkurt destanları 1 mitolojik destanlar. TDK.
- Şenocak, E. ve Koçsoy, F.G. (2024). An ecological approach to selected Turkish folk tales (Seçilmiş Türk halk masallarına ekolojik bir yaklaşım). Folklor/Edebiyat- Folklore&Literature, 30(3),119, s. 665-670.
- Yolcu, M.A. ve Aça, M. (2019). Geleneksel ekolojik bilgi ve folklor. Folklor/Edebiyat, 25(4), 100. s. 861-871.
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Turkish Folklore Outside Türkiye, Turkish Folklore in the Türkiye Field |
| Journal Section | Research Article |
| Authors | |
| Publication Date | June 24, 2025 |
| Submission Date | February 3, 2025 |
| Acceptance Date | April 3, 2025 |
| Published in Issue | Year 2025 Volume: 25 Issue: 1 |
Journal of Turkish World Studies is licensed under a Attribution-NonCommercial 4.0 International license.