Research Article
BibTex RIS Cite

Azerbaycan Edebiyatında Kadın Şair ve Yazarların Tarihsel Perspektifi (21. Yüzyıla Kadar)

Year 2025, Volume: 25 Issue: 1, 91 - 115, 24.06.2025

Abstract

Azerbaycan edebiyatında kadın şair ve yazarların ortaya çıkışı 12. Yüzyıl şairi Mehseti Gencevi ile başlamıştır. Öncü kadın şairlerin yetiştiği bu yüzyılda, toplumsal ve kültürel değişimlerin etkisi edebî eserlere yansımıştır. 19. Yüzyılda kadının toplumsal rolü giderek değişmeye başlamış; ilk kız mekteplerinin açılması, kadın hakları konusunun tartışılmaya başlanması ve kadın bağımsızlığı hareketi gibi gelişmeler, kadınların edebiyat ve sanatta daha fazla yer almasını sağlayan sosyal dönüşümlere zemin hazırlamıştır. Bu dönüşümler, 20. Yüzyılda devam etmiş; 1918’de kurulan Azerbaycan Halk Cumhuriyeti, kadın bağımsızlığı hareketine hız kazandırmış ve 1919’da kadınlara seçme ve seçilme hakkı verilmiştir. Daha sonra Azerbaycan’da Sovyet hâkimiyetinin başlaması da, baskıcı tutumuna rağmen kadınların toplum hayatında aktif olmalarını destekleyen gelişmeler arasındadır. Bu doğrulta kadın şair ve yazarlar edebiyat, sanat ve matbuatta önemli başarılar elde etmişlerdir. 20. Yüzyılda, Gövher Hanım Kacar gibi maarifçi kadınlar, toplumsal değişimde kritik rol oynamışlardır. Ayrıca, kadın yazarlar, eserlerinde bağımsızlık ve sosyal eşitlik temalarını işlerken, dergi ve gazetelerde eserlerini yayımlayarak geniş kitlelere ulaşma imkânı bulmuşlardır. Bu çalışmada, Azerbaycanlı kadın şair ve yazarların tarihsel perspektifleri göz önünde bulundurularak, edebiyat alanındaki gelişimleri incelenmiştir.

References

  • Açıkgöz, H., Akdoğan, Y., Alışık, C. E., Develi, H., Tören, H. (1990). Azize Caferzade anamın masalları. Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.
  • Adıgüzel, S. (2023). Azerbaycan’da Türkçülüğün sembol şairi: Ümmügülsüm Sadıkzade (Ümgülsüm), Uluslararası Dil ve Edebiyat Sempozyumu. Bildiriler Kitabı. Atatürk Üniversitesi E-Kitap.
  • Akın, Ü. (2018). Azerbaycan tiyatrosu ve romanında öncü bir kadın: Sakine Hanım Ahundzade (Filoloji Alanında Yenilikçi Yaklaşımlar-Kitapta Bölüm). Gece Akadami.
  • Akgün A., Asgharabadi S. J. (2024) Kırcaali’nin çağdaş Türk kadın şiirleri üzerinde jinoeleştirel bir inceleme, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi. Selçuk Üniversitesi Yayınları.
  • Aliyeva, İ. (2001). El anası-Ezize Ceferzade. Elm.
  • Avşar, C., İmdat, A. (Çev.) (2013). Ela gözlüm Nigar Refibeyli. Bengü Yayınları.
  • Bayramoğlu, E. (2005). Sakine Hanım müellim, teatr hadimi ve dramaturg. BGU neşri.
  • Bayram, P. (2013). Azize Caferzade hayatı edebî şahsiyeti hikâyelerinin incelenmesi. Akçağ.
  • Butler, J. (1999). Gender trouble feminism and the subversion of ıdentity. Routledge Press.
  • Dıykanbay, M., Ilgısheva M. (2023). Kazak ve Kırgız Atasözlerinde Cinsiyet Algısı, Turcology. Research.
  • Dilbazi, M.(1950). Medine Gülgün Tebrizin baharı. Azerneşr.
  • Elekberli, M. (1989). Medine Gülgün dünya şirin dünyadır. Genclik.
  • Elican, E. (2003), Nigar Refibeyli bahar neğmesi (şe’rler). Genclik.
  • Caferzade, E. (1971). Fatman Hanım Kemine. Gençlik.
  • Caferzade, E. (1974). Azerbaycan âşık ve şair kadınları. Gençlik.
  • Caferzade, E. (2005). Azerbaycan kadın şairleri antolojisi. Avrasiya Press.
  • Gencevi, M. (2004). Rubailer. Lider Neşriyyat.
  • Gulusoy, K. (2024). Azerbaycan edebiyatında tarihî roman. Kültür Ajans.
  • Hemidova H. M. (1990). Mirvarid Dilbazi Bibliografik Gösterici. ADKE.
  • Hesenova, M. (2008). Azerbaycanın millî dövletçilik tarihinde görkemli kadınlar. İmakofset. Türkiye.
  • Hocayev, H. (1992). Ümmülbanu (Banin) Kafkas günleri. Yazıçı.
  • Hüseynov, R. (2013). Mehseti Gencevi. Şerg-Gerb.
  • Hüseynzade, A. (2005). İstiklal şairi Ümmgülsüm. Çaşıoğlu neşriyyatı.
  • Kolektif (1991). Âşık Peri Meclisi. Yazıçı.
  • Köçerli, F. (2005). Azerbaycan edebiyyatı, I. cild, Avrasiya Press,
  • Mahmudova, Ş. (2013), Mirvarid Dilbazi ve uşag edebiyyatı. Bilik Neşriyyatı.
  • Mehdiyev, R. (2002), Azerbaycan kadın ansiklopedisi, Neşriyyat Poligrafiya Birliği.
  • Memmedova, D. (2007). Azerbaycan dramaturgiyası antologiyası. Şerg-Gerb.
  • Memmedova, Nermine (2019). Medeni-maarifçilik tarihimizde Azerbaycan kadını. Tunapac.
  • Nebioğlu, M. (2018). Azerbaycan kadın âşıkları. Adalet.
  • Paşayeva, G. (2023). Tarihe adını yazan Azerbaycan kadınları. CBS.
  • Rzayev, A. (2004). Nigar Refibeyli seçilmiş eserleri, Şerg-Gerb,
  • Sultanlı, V. (2010). Medine Gülgün- men bu ömrü yaşadım. Nurlan.
  • Sultanly, V., İsmaely, İ. (2014). Modern Azerbaijani women’s prose, trafford publishing.
  • Umudlu, İ. (2021). Şahnihar Hanım Rencur. Azerbaycan Millî İlimler Akademisi.
  • Vezir, M. (2008). Deyişikliklere cesareti çatan örnek hanımlar. RİQC.
  • Zülfügarova, F. (2015). Dünya edebiyatında kadın mövzusu: genezis ve tipologiya. Elm ve Tehsil.
  • https://www.anl.az/down/meqale/azerbaycan/2015/aprel/431400.htm, erişim tarihi: 04.02.2025.
  • https://www.anl.az/down/meqale/kaspi_az/2020/may/708777(meqale).pdf, erişim tarihi: 04.02.2025.
  • https://www.anl.az/down/meqale/bdu_dil_edebiyyat/2019/02/760757(meqale).pdf, erişim tarihi: 12.02.2024.

A Historical Perspective on Female Poets and Writers in Azerbaijani Literature (Up to the 21st Century)

Year 2025, Volume: 25 Issue: 1, 91 - 115, 24.06.2025

Abstract

The emergence of female poets and writers in Azerbaijani literature began with the 12th century with the pioneering figure of Mehseti Ganjavi. In this century, which witnessed the emergence of pioneering female poets, the impact of social and cultural changes was clearly reflected in literary works. In the 19th century, the social role of women began to change gradually; developments such as the opening of the first girls’ schools, the discussion of women’s rights and the women’s independence movement paved the way for social transformations that enabled women to take more part in literature and art. During 20th century transformation era, the Azerbaijan Democratic Republic established in 1918, that accelerated the women’s independence movement and women were given the right to vote and be elected in 1919. Later, the onset of Soviet rule in Azerbaijan was also among the developments that supported women to be active in social life despite its oppressive attitude. In this respect, female poets and writers achieved significant success in literature, art and print media. In this period, educationist women such as Govher Khanim Kajar played a critical role in social change. In addition, while dealing with the themes of independence and social equality in their works, fe4male writers had the opportunity to reach a wide audience by publishing their works in magazines and newspapers. In this study, the development of Azerbaijani female poets and writers in the field of literature is analysed by considering their historical perspectives.

References

  • Açıkgöz, H., Akdoğan, Y., Alışık, C. E., Develi, H., Tören, H. (1990). Azize Caferzade anamın masalları. Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.
  • Adıgüzel, S. (2023). Azerbaycan’da Türkçülüğün sembol şairi: Ümmügülsüm Sadıkzade (Ümgülsüm), Uluslararası Dil ve Edebiyat Sempozyumu. Bildiriler Kitabı. Atatürk Üniversitesi E-Kitap.
  • Akın, Ü. (2018). Azerbaycan tiyatrosu ve romanında öncü bir kadın: Sakine Hanım Ahundzade (Filoloji Alanında Yenilikçi Yaklaşımlar-Kitapta Bölüm). Gece Akadami.
  • Akgün A., Asgharabadi S. J. (2024) Kırcaali’nin çağdaş Türk kadın şiirleri üzerinde jinoeleştirel bir inceleme, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi. Selçuk Üniversitesi Yayınları.
  • Aliyeva, İ. (2001). El anası-Ezize Ceferzade. Elm.
  • Avşar, C., İmdat, A. (Çev.) (2013). Ela gözlüm Nigar Refibeyli. Bengü Yayınları.
  • Bayramoğlu, E. (2005). Sakine Hanım müellim, teatr hadimi ve dramaturg. BGU neşri.
  • Bayram, P. (2013). Azize Caferzade hayatı edebî şahsiyeti hikâyelerinin incelenmesi. Akçağ.
  • Butler, J. (1999). Gender trouble feminism and the subversion of ıdentity. Routledge Press.
  • Dıykanbay, M., Ilgısheva M. (2023). Kazak ve Kırgız Atasözlerinde Cinsiyet Algısı, Turcology. Research.
  • Dilbazi, M.(1950). Medine Gülgün Tebrizin baharı. Azerneşr.
  • Elekberli, M. (1989). Medine Gülgün dünya şirin dünyadır. Genclik.
  • Elican, E. (2003), Nigar Refibeyli bahar neğmesi (şe’rler). Genclik.
  • Caferzade, E. (1971). Fatman Hanım Kemine. Gençlik.
  • Caferzade, E. (1974). Azerbaycan âşık ve şair kadınları. Gençlik.
  • Caferzade, E. (2005). Azerbaycan kadın şairleri antolojisi. Avrasiya Press.
  • Gencevi, M. (2004). Rubailer. Lider Neşriyyat.
  • Gulusoy, K. (2024). Azerbaycan edebiyatında tarihî roman. Kültür Ajans.
  • Hemidova H. M. (1990). Mirvarid Dilbazi Bibliografik Gösterici. ADKE.
  • Hesenova, M. (2008). Azerbaycanın millî dövletçilik tarihinde görkemli kadınlar. İmakofset. Türkiye.
  • Hocayev, H. (1992). Ümmülbanu (Banin) Kafkas günleri. Yazıçı.
  • Hüseynov, R. (2013). Mehseti Gencevi. Şerg-Gerb.
  • Hüseynzade, A. (2005). İstiklal şairi Ümmgülsüm. Çaşıoğlu neşriyyatı.
  • Kolektif (1991). Âşık Peri Meclisi. Yazıçı.
  • Köçerli, F. (2005). Azerbaycan edebiyyatı, I. cild, Avrasiya Press,
  • Mahmudova, Ş. (2013), Mirvarid Dilbazi ve uşag edebiyyatı. Bilik Neşriyyatı.
  • Mehdiyev, R. (2002), Azerbaycan kadın ansiklopedisi, Neşriyyat Poligrafiya Birliği.
  • Memmedova, D. (2007). Azerbaycan dramaturgiyası antologiyası. Şerg-Gerb.
  • Memmedova, Nermine (2019). Medeni-maarifçilik tarihimizde Azerbaycan kadını. Tunapac.
  • Nebioğlu, M. (2018). Azerbaycan kadın âşıkları. Adalet.
  • Paşayeva, G. (2023). Tarihe adını yazan Azerbaycan kadınları. CBS.
  • Rzayev, A. (2004). Nigar Refibeyli seçilmiş eserleri, Şerg-Gerb,
  • Sultanlı, V. (2010). Medine Gülgün- men bu ömrü yaşadım. Nurlan.
  • Sultanly, V., İsmaely, İ. (2014). Modern Azerbaijani women’s prose, trafford publishing.
  • Umudlu, İ. (2021). Şahnihar Hanım Rencur. Azerbaycan Millî İlimler Akademisi.
  • Vezir, M. (2008). Deyişikliklere cesareti çatan örnek hanımlar. RİQC.
  • Zülfügarova, F. (2015). Dünya edebiyatında kadın mövzusu: genezis ve tipologiya. Elm ve Tehsil.
  • https://www.anl.az/down/meqale/azerbaycan/2015/aprel/431400.htm, erişim tarihi: 04.02.2025.
  • https://www.anl.az/down/meqale/kaspi_az/2020/may/708777(meqale).pdf, erişim tarihi: 04.02.2025.
  • https://www.anl.az/down/meqale/bdu_dil_edebiyyat/2019/02/760757(meqale).pdf, erişim tarihi: 12.02.2024.
There are 40 citations in total.

Details

Primary Language Turkish
Subjects South-West (Oghuz) Turkic Dialects and Literatures
Journal Section Research Article
Authors

Elif Koç 0000-0002-0202-8344

Publication Date June 24, 2025
Submission Date February 26, 2025
Acceptance Date April 21, 2025
Published in Issue Year 2025 Volume: 25 Issue: 1

Cite

APA Koç, E. (2025). Azerbaycan Edebiyatında Kadın Şair ve Yazarların Tarihsel Perspektifi (21. Yüzyıla Kadar). Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 25(1), 91-115. https://doi.org/10.32449/egetdid.1647287

by-nc.png  Journal of Turkish World Studies is licensed under a Attribution-NonCommercial 4.0 International license.