Research Article
BibTex RIS Cite

İşkodra’daki Osmanlı Dönemi Kamu Binaları (Hapishane, Tevkifhane ve Telgrafhane)

Year 2025, Volume: 25 Issue: 1, 35 - 61, 24.06.2025

Abstract

Osmanlı İmparatorluğu’nda III. Selim ile başlayan yenileşme, 1830’lardaki ıslah hareketleriyle devam ettirilmiş ve nihayetinde 1839’da ilan edilen Tanzimat Fermanı ile bir program çerçevesinde yeniden düzenlenmişti. Belirtilen modernleşme çalışmaları çerçevesinde idari yapı da yeniden şekillendirilmişti. Değişen idare anlayışıyla birlikte Osmanlı kentlerinde bu güne kadar görülmemiş olan hükümet konağı, belediye binası, hapishane, tevkifhane, telgrafhane vb. yapılar şehir merkezlerinde inşa edilmeye başlamıştı. Bu kamu yapıları devlet işlerinin görülüp kamusal düzeninin devam ettirildiği kurumlar olmalarının yanı sıra temsiliyet işlevini de üstlenmişlerdi. Yapılan bu araştırmayla birlikte Arnavutluk’un İşkodra şehrinde yer alan kamu yapılarından hapishane, tevkifhane ve telgrafhane binaları ele alınmıştır. Bu yapılar arasından yalnızca hapishane binasının bir kısmının günümüze ulaşabildiği tespit edilmiştir. Geri kalan yapıların hiç biri günümüze ulaşamamıştır. Çalışmada ana kaynak olarak Osmanlı arşiv belgeleri kullanılmıştır. Belgelere yansıdığı kadarıyla bu binaların inşa aşamaları ortaya konmaya çalışılmıştır. Binalar için yapılan keşif defterleri tespit edilmiş ve okunarak günümüz Türkçesine aktarılmıştır. Böylelikle dönemin inşaat ortamına ışık tutması ve aynı zamanda vilayetteki yapı organizasyonunda rol oynayan tasarımcı ve yürütücüler hakkında bilgiler sunması amaçlanmıştır. Aynı zamanda inşa edilecek binalar için çizilmiş planlar da arşivde rastlanan belgeler arasındadır. Bu planlar sergiledikleri şema açısından başkent ve Anadolu’daki örneklerle karşılaştırılmış benzer yönleri ön plana çıkarılmaya çalışılmıştır.

References

  • BOA, Osmanlı Arşivi. Sadaret Mühimme Kalemi Evrakı [A. MKT. MHM]. Dosya No. 474, Gömlek No. 71.
  • BOA, Osmanlı Arşivi. Bab-ı Ali Evrak Odası [BEO]. Dosya No. 2591, Gömlek No. 194316.
  • BOA, Osmanlı Arşivi. Dâhiliye Islahat [DH. TMIK. S]. Dosya No. 17, Gömlek No. 31; Dosya No. 1, Gömlek No. 58.
  • BOA, Osmanlı Arşivi. Dâhiliye Mektubi Kalemi [DH. MKT]. Dosya No. 1861, Gömlek No. 66.
  • BOA. Osmanlı Arşivi. İrade Dâhiliye [İ. DH]. Dosya No. 671, Gömlek No. 46748; Dosya No. 692, Gömlek No. 48374.
  • BOA. Osmanlı Arşivi. Maarif Nezareti Mektubi Kalemi [MF. MKT]. Dosya No. 730, Gömlek No. 17.
  • BOA. Osmanlı Arşivi. Maliye Nezareti Emlak-ı Emiriye Müdüriyeti [ML. EEM]. Dosya No. 901, Gömlek No. 1; Dosya No. 923, Gömlek No. 48.
  • BOA. Osmanlı Arşivi. Meclis-i Vâlâ [MVL]. Dosya No. 966, Gömlek No. 12; Dosya No. 1016, Gömlek No. 17; Dosya No. 971, Gömlek No. 11.
  • BOA. Osmanlı Arşivi. Şura-i Devlet [ŞD]. Dosya No. 1956, Gömlek No. 1; Dosya No. 1958, Gömlek No. 12; Dosya No. 1958, Gömlek No. 16.
  • İşkodra Vilayet Salnamesi, İşkodra: Vilayet Matbaası, 1310.
  • İşkodra Vilayet Salnamesi, İşkodra: Vilayet Matbaası, 1312.
  • İşkodra Vilayet Salnamesi, İşkodra: Vilayet Matbaası, 1313.
  • İşkodra Vilayet Salnamesi, İşkodra: Vilayet Matbaası, 1316.
  • Andreasyan, H.D. ve İnciciyan, P.L. (1974). Osmanlı Rumelisi tarih ve coğrafyası (Ayrıbasım). Edebiyat Fakültesi.
  • Avcı, Y. (2016). Osmanlı hükümet konakları: Tanzimat dönemi’nde kent mekânında devletin erki ve temsili. Tarih Vakfı Yurt.
  • Avcı, Y. (2021). Kudüs hükümet konağı: Osmanlı modernleşmesinin mimari temsili. Filistin Araştırmaları Dergisi, 10, 1-21.
  • Bardakoğlu, A. (1997). Hapis. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi: C. 16. (s. 54-64). Türkiye Diyanet Vakfı.
  • Bozkurt, G. (1996). Batı hukukunun Türkiye’de benimsenmesi: Osmanlı Devleti’nden Türkiye Cumhuriyeti’ne resepsiyon süreci (1839-1939). Türk Tarih Kurumu, 1996.
  • Çakılcı, D. (2018). Teke Sancağı telgraf şebekesi’nin tesisi ve Antalya telgrafhanesi. antalya kitabı 1 içinde (s. 260-281). Antalya Büyük Şehir Belediyesi.
  • Demir, T. (2005). Türkiye’de posta ve telgraf ve telefon teşkilatının tarihsel gelişimi (1840-1920). PTT Genel Müdürlüğü.
  • Gençoğlu, M. (2015), İşkodra vilayeti’nin idari taksimatı ve yapısı (1867/1868-1908). CBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 13(3), 259-290.
  • Hasol, D. (2018). Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü. YEM Yayınevi.
  • Kaya, Y. (2023). 839 numaralı İşkodra eyaleti ayniyat defterinin transkripsiyonu ve değerlendirilmesi. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. İbrahim Çeçen Üniversitesi.
  • Kiel, M. (2001). İşkodra. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi: C. 23. (s. 433-434). Türkiye Diyanet Vakfı.
  • Kolay, E. (2021a). Ankara mahbushanesi: Osmanlı arşivinde Ankara hapishane projeleri. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 14(79), 87-96.
  • Kolay, E. (2021b). Arşiv belgeleri ışığında Osmanlı hapishane mimarisi. Atatürk Üniversitesi.
  • Kolay, E. (2022). Osmanlı kentinde kamu sitesinin oluşumu: Sakız adası örneği. Ahmet Çaycı, Ahmet Yavuzyılmaz (Ed.), 25. Uluslararası Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Kitabı içinde (s. 341-352). Necmeddin Erbakan Üniversitesi.
  • Kolay, E. (2025). Uygulanmamış bir proje: Konya telgraf ve postahane binası. Art-Sanat, 23, 276-291
  • Kolay, E. ve Çiftyürek, M. (2023). Selanik tevkifhanesi projesi ve keşif defteri üzerine bir değerlendirme. Sanat Tarihi Yıllığı, 32, 367-388.
  • Konuk Halaçoğlu, N. (2018a). Tanzimat sonrası şekillenen cezâir-i bahr-i sefid vilâyet merkezi Rodos hükümet konağı. Art-Sanat, 9, 193-213.
  • Konuk Halaçoğlu, N. (2018b). Tanzimat sonrası, Osmanlı Rumeli vilâyetleri hükümet konaklarında ideoloji ve erk’in mimari temsili (1839-1922). [Yayınlanmamış doktora tezi]. Atılım Üniversitesi.
  • Kurukaya, N. (2023). İzmir hükümet konağı keşif defteri. Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Dergisi, 32(2), 549-575.
  • Yazıcı Metin, N. (2019). Tanzimat’tan cumhuriyete hükümet konaklarının inşa süreci ve mimarisi-devlet kapısı. Kitabevi Yayınları.
  • Yazıcı Metin, N. (2024). İletişimin mimarisi, Osmanlı telgrafhane binaları. Candan Ülkü, Halil Elemana (Ed.), 26. Orta Çağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Kitabı içinde (s. 1679-1711). Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı, 2024.
  • Yıldız, Ö. (2015). Osmanlı hapishaneleri üzerine bir değerlendirme: Karesi hapishanesi örneği. Gazi Akademik Bakış, 9 (17), 91-111.

Ottoman Period Government Buildings in Shkodra (Prison, Detention Centre and Telegraph Office)

Year 2025, Volume: 25 Issue: 1, 35 - 61, 24.06.2025

Abstract

Westernization movements in the Ottoman Empire began with Selim III, continued through the reform efforts of the 1830s, and were ultimately formalized with the proclamation of the Tanzimat Edict in 1839. As part of these modernization initiatives, the administrative structure was also reconfigured. With the evolving concept of administration, buildings such as government mansions, municipal offices, prisons, and telegraph stations—previously unseen in Ottoman cities—began to be constructed in city centers. Beyond serving as institutions for organizing state affairs and maintaining public order, these public buildings also took on a representational role. Within the scope of this research, the public buildings of Shkodra, Albania—namely prisons, detention centers, and telegraph offices—are analyzed and discussed Among these buildings, only a part of the prison building has survived to the present day. None of the remaining buildings have survived to the present day. Ottoman archive documents were used as the main source of the study. As far as it is reflected in the documents, the construction stages of these buildings have been tried to be determined. The estimation books for the buildings were identified, read and translated into modern Turkish. In this way, the study aims to shed light on the construction environment of the period, while also providing insights into the designers and officials who played a role in the organization of building activities in the province. The archive also contained architectural plans drawn for the proposed buildings. These plans were analyzed and compared with counterparts from the capital and Anatolia in terms of their layout and design features, with an emphasis placed on identifying similarities.

References

  • BOA, Osmanlı Arşivi. Sadaret Mühimme Kalemi Evrakı [A. MKT. MHM]. Dosya No. 474, Gömlek No. 71.
  • BOA, Osmanlı Arşivi. Bab-ı Ali Evrak Odası [BEO]. Dosya No. 2591, Gömlek No. 194316.
  • BOA, Osmanlı Arşivi. Dâhiliye Islahat [DH. TMIK. S]. Dosya No. 17, Gömlek No. 31; Dosya No. 1, Gömlek No. 58.
  • BOA, Osmanlı Arşivi. Dâhiliye Mektubi Kalemi [DH. MKT]. Dosya No. 1861, Gömlek No. 66.
  • BOA. Osmanlı Arşivi. İrade Dâhiliye [İ. DH]. Dosya No. 671, Gömlek No. 46748; Dosya No. 692, Gömlek No. 48374.
  • BOA. Osmanlı Arşivi. Maarif Nezareti Mektubi Kalemi [MF. MKT]. Dosya No. 730, Gömlek No. 17.
  • BOA. Osmanlı Arşivi. Maliye Nezareti Emlak-ı Emiriye Müdüriyeti [ML. EEM]. Dosya No. 901, Gömlek No. 1; Dosya No. 923, Gömlek No. 48.
  • BOA. Osmanlı Arşivi. Meclis-i Vâlâ [MVL]. Dosya No. 966, Gömlek No. 12; Dosya No. 1016, Gömlek No. 17; Dosya No. 971, Gömlek No. 11.
  • BOA. Osmanlı Arşivi. Şura-i Devlet [ŞD]. Dosya No. 1956, Gömlek No. 1; Dosya No. 1958, Gömlek No. 12; Dosya No. 1958, Gömlek No. 16.
  • İşkodra Vilayet Salnamesi, İşkodra: Vilayet Matbaası, 1310.
  • İşkodra Vilayet Salnamesi, İşkodra: Vilayet Matbaası, 1312.
  • İşkodra Vilayet Salnamesi, İşkodra: Vilayet Matbaası, 1313.
  • İşkodra Vilayet Salnamesi, İşkodra: Vilayet Matbaası, 1316.
  • Andreasyan, H.D. ve İnciciyan, P.L. (1974). Osmanlı Rumelisi tarih ve coğrafyası (Ayrıbasım). Edebiyat Fakültesi.
  • Avcı, Y. (2016). Osmanlı hükümet konakları: Tanzimat dönemi’nde kent mekânında devletin erki ve temsili. Tarih Vakfı Yurt.
  • Avcı, Y. (2021). Kudüs hükümet konağı: Osmanlı modernleşmesinin mimari temsili. Filistin Araştırmaları Dergisi, 10, 1-21.
  • Bardakoğlu, A. (1997). Hapis. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi: C. 16. (s. 54-64). Türkiye Diyanet Vakfı.
  • Bozkurt, G. (1996). Batı hukukunun Türkiye’de benimsenmesi: Osmanlı Devleti’nden Türkiye Cumhuriyeti’ne resepsiyon süreci (1839-1939). Türk Tarih Kurumu, 1996.
  • Çakılcı, D. (2018). Teke Sancağı telgraf şebekesi’nin tesisi ve Antalya telgrafhanesi. antalya kitabı 1 içinde (s. 260-281). Antalya Büyük Şehir Belediyesi.
  • Demir, T. (2005). Türkiye’de posta ve telgraf ve telefon teşkilatının tarihsel gelişimi (1840-1920). PTT Genel Müdürlüğü.
  • Gençoğlu, M. (2015), İşkodra vilayeti’nin idari taksimatı ve yapısı (1867/1868-1908). CBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 13(3), 259-290.
  • Hasol, D. (2018). Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü. YEM Yayınevi.
  • Kaya, Y. (2023). 839 numaralı İşkodra eyaleti ayniyat defterinin transkripsiyonu ve değerlendirilmesi. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. İbrahim Çeçen Üniversitesi.
  • Kiel, M. (2001). İşkodra. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi: C. 23. (s. 433-434). Türkiye Diyanet Vakfı.
  • Kolay, E. (2021a). Ankara mahbushanesi: Osmanlı arşivinde Ankara hapishane projeleri. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 14(79), 87-96.
  • Kolay, E. (2021b). Arşiv belgeleri ışığında Osmanlı hapishane mimarisi. Atatürk Üniversitesi.
  • Kolay, E. (2022). Osmanlı kentinde kamu sitesinin oluşumu: Sakız adası örneği. Ahmet Çaycı, Ahmet Yavuzyılmaz (Ed.), 25. Uluslararası Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Kitabı içinde (s. 341-352). Necmeddin Erbakan Üniversitesi.
  • Kolay, E. (2025). Uygulanmamış bir proje: Konya telgraf ve postahane binası. Art-Sanat, 23, 276-291
  • Kolay, E. ve Çiftyürek, M. (2023). Selanik tevkifhanesi projesi ve keşif defteri üzerine bir değerlendirme. Sanat Tarihi Yıllığı, 32, 367-388.
  • Konuk Halaçoğlu, N. (2018a). Tanzimat sonrası şekillenen cezâir-i bahr-i sefid vilâyet merkezi Rodos hükümet konağı. Art-Sanat, 9, 193-213.
  • Konuk Halaçoğlu, N. (2018b). Tanzimat sonrası, Osmanlı Rumeli vilâyetleri hükümet konaklarında ideoloji ve erk’in mimari temsili (1839-1922). [Yayınlanmamış doktora tezi]. Atılım Üniversitesi.
  • Kurukaya, N. (2023). İzmir hükümet konağı keşif defteri. Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Dergisi, 32(2), 549-575.
  • Yazıcı Metin, N. (2019). Tanzimat’tan cumhuriyete hükümet konaklarının inşa süreci ve mimarisi-devlet kapısı. Kitabevi Yayınları.
  • Yazıcı Metin, N. (2024). İletişimin mimarisi, Osmanlı telgrafhane binaları. Candan Ülkü, Halil Elemana (Ed.), 26. Orta Çağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Kitabı içinde (s. 1679-1711). Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı, 2024.
  • Yıldız, Ö. (2015). Osmanlı hapishaneleri üzerine bir değerlendirme: Karesi hapishanesi örneği. Gazi Akademik Bakış, 9 (17), 91-111.
There are 35 citations in total.

Details

Primary Language Turkish
Subjects Late Modern Balkan History
Journal Section Research Article
Authors

Enes Kavalçalan 0000-0002-2277-0968

Publication Date June 24, 2025
Submission Date March 1, 2025
Acceptance Date May 12, 2025
Published in Issue Year 2025 Volume: 25 Issue: 1

Cite

APA Kavalçalan, E. (2025). İşkodra’daki Osmanlı Dönemi Kamu Binaları (Hapishane, Tevkifhane ve Telgrafhane). Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 25(1), 35-61. https://doi.org/10.32449/egetdid.1649542

by-nc.png  Journal of Turkish World Studies is licensed under a Attribution-NonCommercial 4.0 International license.