Abstract
This study aims to analyze the relationship between the investment incentive practices in the Turkish tax system and the institution of zakat based on Islamic law in depth. Both investment incentive practices and zakat in the Turkish taxation system are significant tools that contribute to economic development and the establishment of social justice. In this context, the primary objective of this study is to explore how these two mechanisms can be integrated and particularly to present potential applications within Turkey. Investment incentive practices function as a critical mechanism for the economic development of Turkey. Through these investment incentives in the Turkish tax system, firms that invest are offered tax exemptions, VAT exemptions, and various other financial advantages. These advantages encourage entrepreneurs to reduce their risks and invest more, thereby contributing to the creation of new job opportunities. On the other hand, the zakat practice stipulates that individuals allocate a certain portion of their wealth to those in need. In this respect, zakat becomes not only a religious obligation but also an important tool for ensuring social justice. Throughout Islamic history, zakat practices have been effectively implemented for ensuring economic stability, combatting poverty, and enhancing social solidarity. The direct distribution of zakat to the poor, orphans, and those in need helps maintain economic balance within society. The findings present significant results regarding the integration of these two systems. Notably, a model that encourages investors to donate zakat during their economic activities will enhance social responsibility and strengthen community solidarity. Adopting an approach that increases the necessity for entrepreneurs holding investment incentive certificates to donate a certain percentage of zakat bears great importance in achieving social justice. The aim of the study is to create synergy between these two mechanisms and to contribute to the enhancement of social and economic benefits in society following the proposed model. Furthermore, the findings of this study aim to serve as an important guide for the applicability of similar mechanisms in other Muslim countries. The study employs a documentation and documentation method.
Keywords
References
- Afacan, F. (2023). İslâm İktisat Düşüncesi Açısından Zekât Kurumu Ve Ekonomik Kalkınmadaki rolü (Master's thesis, Bursa Uludag University (Turkey).
- Ağır, H., Özcan, C.C., Önder, F. (2017), İslam Ülkelerinin Makroekonomik Göstergelerinin Değerlendirilmesi, International Congress of Islamic Economy, Finance and Ethics, 424-454.
- Akan, Y., & Arslan, İ. (2008). Türkiye’de Sektörel Yatırım Teşvik Belgeleri İle İstihdam Analizi: Doğu Anadolu Bölgesi Üzerine Bir Uygulama 1980-2006. Çalışma Ve Toplum, 1(16), 107-119.
- Akyol, M. (2016). Bölgesel Kalkınma ve Yeni Yatırım Teşvik Sisteminin Ekonomik Etkilerinin Analizi. Global Journal of Economics and Business Studies, 5(9), 49-61.
- Aras, O. N., Öztürk, M., & Erdoğan, E. (2011). Türkiye’nin Cari Açık Sorunu Ve Soruna Çözüm Noktasında Yeni Yatırım Teşvik Sisteminin Değerlendirmesi. Ekonomi Bilimleri Dergisi, 4(1), 91-104.
- Arslan, İ. (2014). Türkiye’de Bölgesel Alanda Uygulanan İktisadi Politikalar (Yatırım Teşvikleri-İstihdam Analizi 1980-2006). Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(8).
- Arslan, Ö. (2022). Türkiye’de Sanayisi Az Gelişmiş Kentlere Özgü Yatırım Teşvik ve Hibe Destek Mekanizması Geliştirme: Muş il Örneği. Avrupa Bilim Ve Teknoloji Dergisi(35), 299-305. https://doi.org/10.31590/ejosat.1067389.
- Aydın, M. & Odabaş, H. (2018). “Zekâtın Devlet Eliyle Yönetilmesi Ve Malezya Zekât Sistemi Örneği”. Dini Araştırmalar 21/15-12, 145-174. https://doi.org/10.15745/da.470809.
- Aydın, M. (2019). Sosyal Tabakalaşmayı Önlemesi Açısından Zekât Müessesesi. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 7(18), 368-381.
- Balta, Y. (2015). İslam Hukukunda Zekât Malları Ve Nisapları. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı İslam Hukûku Bilim Dalı, Doktora Tezi.
- Beşel, F. (2015). Vergileme Amaçları ve İlkeleri Açısından Zekât. In International Congress on Islamic Economics and Finance (pp. 51-56).
- Bilen, M. (2019). Türkiye’de Yoksulluk Sorunu ile Mücadelede Zekât Kurumunun Rolü ve Gerekliliği Hakkında Camii Cemaati Üzerine Bir Araştırma. İslam Ekonomisi Ve Finansı Dergisi (İEFD), 5(2), 133-167.
- Dağ, M., & Çelik, M. (2019). Türkiye’de Yatırım Teşvik Sisteminin Gelişimine Yönelik Dönemsel Bir Değerlendirme. Uluslararası Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 5(2), 35-46.
- Dinler, Z. (1998), Bölgesel İktisat (Bursa: Ekin Kitabevi).
- Güman, O. (2018). Zekât Nisabına Dair Çağdaş Yaklaşımlar. Uluslararası İslam Ekonomisi Ve Finansı Araştırmaları Dergisi, 4(3), 62-73. https://doi.org/10.25272/ijisef.462866.
- Karakurt, A. (2010). Küresel Kriz Ortamında Yatırım Teşvikleri. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 65(02), 143-163. https://doi.org/10.1501/SBFder_0000002164
- Konar, S. (2021). Türkiyede Uygulanan Vergilerde Kurumlar Vergisi Özelinde İndirim Ve Giderler Konusuna İndirimli Kurumlar Vergisi Örneğinde Uygulamalı Bakış. Erişim Tarihi: 22.03.2025.
- Köse, M. (2017), Amerika‟da Zekât Çalışmaları, Tarihte ve Günümüzde Zekât Uygulamaları içinde (s. 531-539), İstanbul: Ensar Neşriyat.
- Öztürk, D. (2024). İslâmi Sosyal Finans İçin Bir Model Önerisi: Kurumsal Zekât Sistemi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı Doktora Tezi.
- Pıçak, M. (2007). Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde Kurulacak Bölgesel Kalkınma Ajansları Üzerine Bir Değerlendirme. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal Ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2007(2), 65-92.
- Recepoğlu, M., & Değer, M. K. (2016). Türkiye’de Bölgesel Yatırım Teşviklerinin Bölgesel Ekonomik Büyüme Üzerine Etkisi: Düzey 2 Bölgeleri Üzerine Panel Veri Analizleri (2004-2011). Kastamonu Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(4), 6-21.
- Şeker, A. (2020). Türkiye’de İhracat ve Yatırım Teşvikleri Arasındaki İlişki: ARDL Sınır Testi. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(4), 2311-2326. https://doi.org/10.33206/mjss.710639. Türkiye Cumhuriyeti Hazine ve Maliye Bakanlığı. (2023). Yatırım Teşvikleri Hakkında Bilgi Notu. Retrieved from [Hazine ve Maliye Bakanlığı, (https://www.hmb.gov.tr).
- Yayar, R., & Demir, Y. (2012). Bölgesel Kalkınma Ve Yatırım Teşvikleri: Tokat İlinde Bir Uygulama. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (39), 119-146.
- Yeşilyurt, Ö. Ü. Ş., & Tekdoğan, Ö. F. (2022). Zekât ve Sosyal Harcamalar: Türk Vergi Sisteminden Yansımalar. Vergi Sorunları Dergisi, 45(401), 129-143. Ekonomi Bakanlığı Yatırım Teşvik Sistemleri, Temmuz 2023, https://www.sanayi.gov.tr/destek-ve-tesvikler/yatirim-tesvik-sistemleri/md0103011615. Erişim Tarihi: 19.03.2025.
- Yılmaz, H. (2020). Türkiye’de Yatırım Teşvik Sisteminin Tarihçesi. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi (AKAD), 12(23), 431-441. https://doi.org/10.20990/kilisiibfakademik.707681.
- Yılmaz, Ö., & Sırım, V. (2017). Zekât-Sosyal Adalet İlişkisi: Gelir Dağılımındaki Adaletsizliklere İlişkin Teorik Yaklaşımlarla Mukayeseli Bir İnceleme. Sosyal Bilimler Metinleri, 2017(1), 76-85.
Abstract
Bu çalışma, Türk vergi sisteminde yer alan yatırım teşvik uygulamaları ile İslam hukukuna dayanan zekât müessesesi arasındaki ilişkiyi derinlemesine incelemeyi amaçlamaktadır. Türk Vergi Sisteminde yatırım teşvik uygulaması ve zekât, hem ekonomik kalkınmanın sağlanmasına hem de toplumsal adaletin tesis edilmesine katkıda bulunan önemli araçlar arasındadır. Bu bağlamda, çalışmanın temel hedefi, bu iki mekanizmanın nasıl entegrasyon sağlanabileceğini ve özellikle Türkiye’deki potansiyel uygulamalarını ortaya koymak olacaktır. Yatırım teşvik uygulaması, Türkiye'nin ekonomik gelişimi için kritik öneme sahip bir mekanizma olarak fonksiyon görmektedir. Türk vergi sisteminde yatırım teşvik uygulamalarıyla yatırım yapan firmalara, vergi muafiyetleri, KDV istisnaları ve diğer çeşitli mali avantajlar sunulmaktadır. Bu avantajlar, girişimcilerin risklerini azaltarak daha fazla yatırım yapmalarını teşvik etmekte ve yeni iş alanları oluşturulmasına katkıda bulunmaktadır. Zekât uygulaması, bireylerin mal varlıklarından belirli bir kısmını ihtiyaç sahiplerine aktarmalarını öngörmektedir. Bu yönüyle zekât, sadece dini bir yükümlülük değil, aynı zamanda sosyal adaletin sağlanmasına yönelik önemli bir araçtır. İslam tarihinde zekât uygulamaları, ekonomik istikrarın sağlanması, yoksullukla mücadele ve sosyal dayanışmanın artırılması amacıyla etkin bir biçimde gerçekleştirilmiştir. Zekâtın, doğrudan yoksullara, yetimlere ve ihtiyaç sahiplerine ulaşması, toplumda ekonomik dengenin sağlanmasına yardımcı olmaktadır. Bulgular, bu iki sistemin entegrasyonuna dair önemli sonuçlar ortaya koymaktadır. Özellikle, yatırımcıların ekonomik faaliyetleri sırasında zekât vermeye teşvik eden bir model hem sosyal sorumluluğu artıracak hem de toplumsal dayanışmayı güçlendirecektir. Yatırım teşvik belgelerine sahip girişimcilerin belirli oranda zekât vermeleri gerekliliğini artıran bir yaklaşım benimsenmesi, toplumsal adaletin sağlanması açısından da büyük önem taşımaktadır. Çalışmanın amacı, bu iki mekanizma arasında sinerji sağlamak, önerilen uygulama doğrultusunda toplumda sosyal ve ekonomik faydaların artırılmasına katkıda bulunmaktır. Bu çalışmanın bulguları, benzer mekanizmaların diğer Müslüman ülkelerde uygulanabilirliği açısından da önemli bir rehber olmayı hedeflemektedir. Çalışmada belge ve dokümantasyon yöntemi kullanılmıştır.
Keywords
References
- Afacan, F. (2023). İslâm İktisat Düşüncesi Açısından Zekât Kurumu Ve Ekonomik Kalkınmadaki rolü (Master's thesis, Bursa Uludag University (Turkey).
- Ağır, H., Özcan, C.C., Önder, F. (2017), İslam Ülkelerinin Makroekonomik Göstergelerinin Değerlendirilmesi, International Congress of Islamic Economy, Finance and Ethics, 424-454.
- Akan, Y., & Arslan, İ. (2008). Türkiye’de Sektörel Yatırım Teşvik Belgeleri İle İstihdam Analizi: Doğu Anadolu Bölgesi Üzerine Bir Uygulama 1980-2006. Çalışma Ve Toplum, 1(16), 107-119.
- Akyol, M. (2016). Bölgesel Kalkınma ve Yeni Yatırım Teşvik Sisteminin Ekonomik Etkilerinin Analizi. Global Journal of Economics and Business Studies, 5(9), 49-61.
- Aras, O. N., Öztürk, M., & Erdoğan, E. (2011). Türkiye’nin Cari Açık Sorunu Ve Soruna Çözüm Noktasında Yeni Yatırım Teşvik Sisteminin Değerlendirmesi. Ekonomi Bilimleri Dergisi, 4(1), 91-104.
- Arslan, İ. (2014). Türkiye’de Bölgesel Alanda Uygulanan İktisadi Politikalar (Yatırım Teşvikleri-İstihdam Analizi 1980-2006). Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(8).
- Arslan, Ö. (2022). Türkiye’de Sanayisi Az Gelişmiş Kentlere Özgü Yatırım Teşvik ve Hibe Destek Mekanizması Geliştirme: Muş il Örneği. Avrupa Bilim Ve Teknoloji Dergisi(35), 299-305. https://doi.org/10.31590/ejosat.1067389.
- Aydın, M. & Odabaş, H. (2018). “Zekâtın Devlet Eliyle Yönetilmesi Ve Malezya Zekât Sistemi Örneği”. Dini Araştırmalar 21/15-12, 145-174. https://doi.org/10.15745/da.470809.
- Aydın, M. (2019). Sosyal Tabakalaşmayı Önlemesi Açısından Zekât Müessesesi. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 7(18), 368-381.
- Balta, Y. (2015). İslam Hukukunda Zekât Malları Ve Nisapları. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı İslam Hukûku Bilim Dalı, Doktora Tezi.
- Beşel, F. (2015). Vergileme Amaçları ve İlkeleri Açısından Zekât. In International Congress on Islamic Economics and Finance (pp. 51-56).
- Bilen, M. (2019). Türkiye’de Yoksulluk Sorunu ile Mücadelede Zekât Kurumunun Rolü ve Gerekliliği Hakkında Camii Cemaati Üzerine Bir Araştırma. İslam Ekonomisi Ve Finansı Dergisi (İEFD), 5(2), 133-167.
- Dağ, M., & Çelik, M. (2019). Türkiye’de Yatırım Teşvik Sisteminin Gelişimine Yönelik Dönemsel Bir Değerlendirme. Uluslararası Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 5(2), 35-46.
- Dinler, Z. (1998), Bölgesel İktisat (Bursa: Ekin Kitabevi).
- Güman, O. (2018). Zekât Nisabına Dair Çağdaş Yaklaşımlar. Uluslararası İslam Ekonomisi Ve Finansı Araştırmaları Dergisi, 4(3), 62-73. https://doi.org/10.25272/ijisef.462866.
- Karakurt, A. (2010). Küresel Kriz Ortamında Yatırım Teşvikleri. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 65(02), 143-163. https://doi.org/10.1501/SBFder_0000002164
- Konar, S. (2021). Türkiyede Uygulanan Vergilerde Kurumlar Vergisi Özelinde İndirim Ve Giderler Konusuna İndirimli Kurumlar Vergisi Örneğinde Uygulamalı Bakış. Erişim Tarihi: 22.03.2025.
- Köse, M. (2017), Amerika‟da Zekât Çalışmaları, Tarihte ve Günümüzde Zekât Uygulamaları içinde (s. 531-539), İstanbul: Ensar Neşriyat.
- Öztürk, D. (2024). İslâmi Sosyal Finans İçin Bir Model Önerisi: Kurumsal Zekât Sistemi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı Doktora Tezi.
- Pıçak, M. (2007). Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde Kurulacak Bölgesel Kalkınma Ajansları Üzerine Bir Değerlendirme. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal Ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2007(2), 65-92.
- Recepoğlu, M., & Değer, M. K. (2016). Türkiye’de Bölgesel Yatırım Teşviklerinin Bölgesel Ekonomik Büyüme Üzerine Etkisi: Düzey 2 Bölgeleri Üzerine Panel Veri Analizleri (2004-2011). Kastamonu Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(4), 6-21.
- Şeker, A. (2020). Türkiye’de İhracat ve Yatırım Teşvikleri Arasındaki İlişki: ARDL Sınır Testi. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(4), 2311-2326. https://doi.org/10.33206/mjss.710639. Türkiye Cumhuriyeti Hazine ve Maliye Bakanlığı. (2023). Yatırım Teşvikleri Hakkında Bilgi Notu. Retrieved from [Hazine ve Maliye Bakanlığı, (https://www.hmb.gov.tr).
- Yayar, R., & Demir, Y. (2012). Bölgesel Kalkınma Ve Yatırım Teşvikleri: Tokat İlinde Bir Uygulama. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (39), 119-146.
- Yeşilyurt, Ö. Ü. Ş., & Tekdoğan, Ö. F. (2022). Zekât ve Sosyal Harcamalar: Türk Vergi Sisteminden Yansımalar. Vergi Sorunları Dergisi, 45(401), 129-143. Ekonomi Bakanlığı Yatırım Teşvik Sistemleri, Temmuz 2023, https://www.sanayi.gov.tr/destek-ve-tesvikler/yatirim-tesvik-sistemleri/md0103011615. Erişim Tarihi: 19.03.2025.
- Yılmaz, H. (2020). Türkiye’de Yatırım Teşvik Sisteminin Tarihçesi. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi (AKAD), 12(23), 431-441. https://doi.org/10.20990/kilisiibfakademik.707681.
- Yılmaz, Ö., & Sırım, V. (2017). Zekât-Sosyal Adalet İlişkisi: Gelir Dağılımındaki Adaletsizliklere İlişkin Teorik Yaklaşımlarla Mukayeseli Bir İnceleme. Sosyal Bilimler Metinleri, 2017(1), 76-85.
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Taxation Accounting |
| Journal Section | Research Articles |
| Authors | |
| Publication Date | June 30, 2025 |
| Submission Date | March 25, 2025 |
| Acceptance Date | June 3, 2025 |
| Published in Issue | Year 2025 Volume: 7 Issue: 1 |
