Sporda Stresle Başa Çıkma Yolları ile Algılanan Antrenörlük Davranışlarının Bazı Değişkenlerle İncelenmesi
Abstract
Sporcuların yüksek performans sergileyebilmesi, yalnızca fiziksel yeterlilikleriyle değil, aynı zamanda psikolojik dayanıklılıklarıyla da doğrudan ilişkilidir. Özellikle stresle başa çıkma becerileri, antrenman ve müsabaka süreçlerinde başarıyı etkileyen önemli bir faktördür. Bu bağlamda, sporcuların stres karşısında sergiledikleri başa çıkma mekanizmaları, çeşitli bireysel ve çevresel faktörlerden etkilenmektedir. Çevresel faktörler arasında, özellikle antrenör davranışları dikkat çekmektedir. Bu nedenle, bu çalışmanın amacı; aktif sporcuların stresle başa çıkma yolları ile algılanan antrenör davranışlarını cinsiyet, yaş, branş türü ve millilik durumu değişkenleri bağlamında incelemektir. Araştırma genel tarama yöntemi ve nedensel karşılaştırma modeliyle tasarlanmıştır. Araştırma örneklemi, kolayda örnekleme yöntemiyle seçilen 18-36 yaş arası aktif sporculardan (N = 329) oluşmaktadır. Veriler, Stresle Başa Çıkma Yöntemleri Ölçeği (SBÇYÖ) ve Sporcular İçin Antrenör Davranışlarını Değerlendirme Ölçeği (SİADD) ile toplanmıştır. Verilerin analizinde bağımsız örneklem t-testi ve tek yönlü ANOVA uygulanmıştır. Cinsiyet değişkenine göre yapılan bağımsız örneklemler t-testi analizinde, SBÇYÖ’nün Mantıksal Analiz ve Pozitif Değerlendirme alt boyutlarında erkek sporcuların, kadın sporculara kıyasla anlamlı düzeyde daha yüksek puan aldığı belirlenmiştir. Ancak, SİADD’nin Teknik Beceri alt boyutunda kadın sporcular lehine anlamlı bir fark tespit edilmiştir. Yaş değişkenine ilişkin tek yönlü varyans analizi (ANOVA) sonuçlarına göre, SBÇYÖ’nün Profesyonel Destek Arama ve Çevre Destek Arama alt boyutlarında yaş grupları arasında anlamlı farklılıklar bulunmuştur. Özellikle, 18-20 yaş grubundaki sporcuların Profesyonel Destek Arama puan ortalamasının, 24 yaş ve üzeri gruba kıyasla anlamlı düzeyde daha düşük olduğu gözlenmiştir. Elde edilen bulgulara göre sporcuların stresle başa çıkma stratejileri ve algılanan antrenör davranışlarının cinsiyet, yaş, branş türü ve millilik durumuna göre farklılaştığını anlaşılmaktadır.
References
- Ballı, A. İ. K., & Kılıç, K. C. (2016). Stresle başa çıkma yöntemleri ölçeğinin Türkçeye uyarlanması: Geçerlilik ve güvenirlik çalışması. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25(3), 273-286. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/364522
- Baltaş, A., ve Baltaş, Z. (1999). Stres ve başa çıkma yolları. İstanbul: Remzi Kitabevi.
- Beswick, B. (2016). Odak noktamız futbol (E. Süren, Çev.). İstanbul: Remzi Kitabevi.
- Birel, S., ve Yüksel Şahin, F. (2023). Cinsel İstismara Uğramış ergenlerde cinsel İstismarın özelliklerine göre psikolojik sorunlar, psikolojik sağlamlık ve stresle başa çıkma düzeylerinin incelenmesi. HAYEF: Journal of Education, 20(2), 191-202. https://doi.org/10.5152/hayef.2023.69
- Büyüköztürk Ş. (2012). Sosyal Bilimler için Veri Analizi El Kitabı. Ankara: Pegem Akademi;.
- Chelladurai, P. (1990). Leadership in sports: A review. International Journal of Sport Psychology, 21(4), 328-354. https://doi.org/10.4236/ojl.2018.71001
- Chelladurai, P. (2007). Leadership in sports. G. Tenenbaum & R. C. Eklund (Eds.), Handbook of sport psychology (3rd ed., pp. 113–135). Wiley. https://doi.org/10.1002/9781118270011.ch5
- Cüceloğlu, D. (1996). İnsan ve davranışı. İstanbul: Remzi Kitabevi.
- Çalışkan, G. (2011). Karizmatik antrenör algısının futbolcularda antrenör-sporcu ilişkisi, sporcu doyumu, takım birlikteliği ve takım bağlılığına etkileri (Doktora tezi), Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
- Çik, B., ve Küçük, V. (2019). Sporcular Tarafından Algılanan Antrenör Davranışlarının Bazı Değişkenlere Göre İncelenmesi. Eurasian Research in Sport Science, 4(1), 7-17. https://doi.org/10.22396/ERISS.2019153189
- Côté, J., Yardley, J., Hay, J., Sedgwick, W., Baker, J. (1999). An exploratory examination of the Coaching Behaviour Scale for Sport. Avante, 5, 82-92. https://www.researchgate.net/publication/43490737_An_exploratory_examination_of_the_Coaching_Behavior_Scale_for_Sport
- Doğru, N. (2018). Üniversite öğrencilerinin psikolojik iyi oluş düzeylerinin stres, stresle başa çıkma tarzları ve sosyal destek değişkenleri bakımından incelenmesi (Doktora tezi), Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=mZ3ATEK6uEAAQ_7S2iwJAw&no=9v0VgDJxbOUT-q_4LSivrg
- Gould, D., Greenleaf, C., Chung, Y., & Guinan, D. (2002). A survey of U.S. Atlanta and Nagano Olympians: Variables perceived to influence performance. Research Quarterly for Exercise and Sport, 73(2), 175–186. https://doi.org/10.1080/02701367.2002.10609063
- Güçlü, N. (2001). Stres yönetimi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(1), 91-109. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/77499
- Güneş, E. (2023). Antrenörlerde algılanan stres ile duygusal emek düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi, , Ankara: Sonçağ Akademi
- Gürbüz, S., ve Şahin, F. (2018). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri: Felsefe – yöntem – analiz. Seçkin Yayıncılık. https://www.seckin.com.tr/kitap/733449175
- Jowett, S., & Nezlek, J. (2012). Relationship interdependence and satisfaction with important outcomes in coach–athlete dyads. Journal of Social and Personal Relationships, 29(3), 287–301. https://doi.org/10.1177/0265407511420980
- Kabadayı, S. Y. (2023). Strese bağlı büyüme psiko-eğitim programının üniversite öğrencilerinin strese bağlı büyüme düzeylerine etkisi (Doktora tezi), Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
- Kalkan, T., & Sarı, İ. (2021). Antrenör davranışları: Kuramsal yaklaşımlar, antrenörün sporcuya etkisi ve öneriler. Egzersiz ve Spor Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 1(1), 41-54. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2567798
- Karagözoğlu, C. (2005). Sporda psikolojik destek (1. baskı). İstanbul: Morpa Yayınları.
- Karaoğlu, R. N. (2022). Sporcuların performansla ilişkili stresi durumluk değerlendirmeleri, kullandıkları sporda stresle başa çıkma stratejileri ve duygu durumları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek lisans tezi), Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
- Moos, R. (1993). Coping responses inventory: Professional manual (2nd ed.). New York: PAR Assessment Resources
- Myers, N. D., Feltz, D. L., & Wolfe, E. W. (2008). A Confirmatory Study of Rating Scale Category Effectiveness for the Coaching Efficacy Scale. Research Quarterly for Exercise and Sport, 79(3), 300–311. https://doi.org/10.1080/02701367.2008.10599493
- Nicholls, A. R., & Polman, R. C. J. (2007). Coping in sport: A systematic review. Journal of Sports Sciences, 25(1), 11–31. https://doi.org/10.1080/02640410600630654
- Özbay, N. Ö., ve Sunay, H., (2019). Türkiye’de Kadın Antrenör Olmak: Kadın Antrenörlerin Perspektifinden Karşılaştıkları Sorun ve Engellerin Araştırılması. 17. Uluslararası Spor Bilimleri Kongresi (ss.2764-2765). Antalya, Türkiye
- Özü, Ö. (2010). Bilişsel davranışçı yaklaşıma dayalı stresle başa çıkma becerileri eğitim programının iş görenlerin stres, kaygı ve iyilik hali düzeylerine etkisi: Karşıyaka Vergi Dairesi örneği (Yüksek lisans tezi), Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
- Sayıner, B., Ekmekçi, R., Sözen, D., Anshel, M. (2009). Basketbol Hakemlerinin Stres Kaynaklari ve Başa Çikma Yöntemleri Coping Style and Source of Stress Among Basketball Referees. İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 8(15), 27-36
- Selye, H. (1956). The stress of life. McGraw-Hill. US. https://psycnet.apa.org/record/1957-08247-000 Sunay, H. (1998). Spor eğitim alt yapısında beden eğitimi öğretmeni ve antrenörün önemi. Gazi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 3(2), 43-50. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/292544
- Tabachnick, B. G., Fidell, L. S., & Ullman, J. B. (2013). Using multivariate statistics (Vol. 6, pp. 497-516). Pearson, https://www.scirp.org/reference/ReferencesPapers?ReferenceID=1541229
- Vallerand RJ, Fortier MS, Guay F. (1997). Self-determination and persistence in a real-life setting: toward a motivational model of high school dropout. Journal of Personality and Social Psychology. 1997;72(5):1161–1176. https://doi.org/10.1037/0022-3514.72.5.1161
- Willie, T. C., Powell, A., & Kershaw, T. (2016). Stress in the City: Influence of Urban Social Stress and Violence on Pregnancy and Postpartum Quality of Life among Adolescent and Young Mothers. Journal of urban health : bulletin of the New York Academy of Medicine, 93(1), 19–35. https://doi.org/10.1007/s11524-015-0021-x
- Wylleman, P., & Lavallee, D. (2004). A developmental perspective on transitions faced by athletes. M. R. Weiss (Ed.), Developmental sport and exercise psychology: A lifespan perspective (pp. 503–523). Fitness Information Technology.
- Yapar, A., ve İnce, L. M. (2014). Sporcular için Antrenör Davranışlarını Değerlendirme Ölçeğinin Türkçe uyarlaması (SADDÖ): Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Hacettepe Journal of Sport Sciences, 25(4), 203-212. https://doi.org/10.17644/sbd.171673
- Yılmaz, E. (2018). Stres faktörleri ile stresle başa çıkma arasındaki ilişkinin kişilik tipine göre incelenmesi: Ankara İtfaiyesi çalışanları üzerine bir uygulama (Yüksek lisans tezi), Ufuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. https://acikerisim.ufuk.edu.tr/xmlui/handle/20.500.14065/5365
Investigation of Ways of Coping with Stress in Sport and Perceived Coaching Behaviours with Some Variables
Abstract
The high performance of athletes is directly related not only to their physical competences but also to their psychological resilience. In particular, stress coping skills are an important factor affecting success in training and competition processes. In this context, the coping mechanisms of athletes in the face of stress are influenced by various individual and environmental factors. Among the environmental factors, especially coach behaviours draw attention. Therefore, the aim of this study is to examine the ways of coping with stress and perceived coach behaviours of active athletes in the context of gender, age, branch type and nationality status variables. The study was designed with general survey method and causal comparison model. The research sample consists of active athletes aged 18-36 (N = 329) selected by convenience sampling method. The data were collected with The Coping Responses Inventory Adult Form (CRI-A) and Coaching Behavior Scale for Sport (CBS-S). Independent sample t-test and one-way ANOVA were used to analyse the data. In the independent samples t-test analysis conducted according to the gender variable, it was determined that male athletes scored significantly higher in the Logical Analysis and Positive Evaluation sub-dimensions of the CRI-A compared to female athletes. However, a significant difference was found in favour of female athletes in the Technical Skill sub-dimension of the CRI-A. According to the results of one-way analysis of variance (ANOVA) related to age variable, significant differences were found between age groups in the sub-dimensions of Professional Support Seeking and Environmental Support Seeking sub-dimensions of CRI-A. In particular, it was observed that the mean score of Professional Support Seeking of the athletes in the 18-20 age group was significantly lower compared to the group aged 24 years and over. According to the findings, it is understood that athletes' stress coping strategies and perceived coach behaviours differ according to gender, age, branch type and nationality status.
References
- Ballı, A. İ. K., & Kılıç, K. C. (2016). Stresle başa çıkma yöntemleri ölçeğinin Türkçeye uyarlanması: Geçerlilik ve güvenirlik çalışması. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25(3), 273-286. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/364522
- Baltaş, A., ve Baltaş, Z. (1999). Stres ve başa çıkma yolları. İstanbul: Remzi Kitabevi.
- Beswick, B. (2016). Odak noktamız futbol (E. Süren, Çev.). İstanbul: Remzi Kitabevi.
- Birel, S., ve Yüksel Şahin, F. (2023). Cinsel İstismara Uğramış ergenlerde cinsel İstismarın özelliklerine göre psikolojik sorunlar, psikolojik sağlamlık ve stresle başa çıkma düzeylerinin incelenmesi. HAYEF: Journal of Education, 20(2), 191-202. https://doi.org/10.5152/hayef.2023.69
- Büyüköztürk Ş. (2012). Sosyal Bilimler için Veri Analizi El Kitabı. Ankara: Pegem Akademi;.
- Chelladurai, P. (1990). Leadership in sports: A review. International Journal of Sport Psychology, 21(4), 328-354. https://doi.org/10.4236/ojl.2018.71001
- Chelladurai, P. (2007). Leadership in sports. G. Tenenbaum & R. C. Eklund (Eds.), Handbook of sport psychology (3rd ed., pp. 113–135). Wiley. https://doi.org/10.1002/9781118270011.ch5
- Cüceloğlu, D. (1996). İnsan ve davranışı. İstanbul: Remzi Kitabevi.
- Çalışkan, G. (2011). Karizmatik antrenör algısının futbolcularda antrenör-sporcu ilişkisi, sporcu doyumu, takım birlikteliği ve takım bağlılığına etkileri (Doktora tezi), Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
- Çik, B., ve Küçük, V. (2019). Sporcular Tarafından Algılanan Antrenör Davranışlarının Bazı Değişkenlere Göre İncelenmesi. Eurasian Research in Sport Science, 4(1), 7-17. https://doi.org/10.22396/ERISS.2019153189
- Côté, J., Yardley, J., Hay, J., Sedgwick, W., Baker, J. (1999). An exploratory examination of the Coaching Behaviour Scale for Sport. Avante, 5, 82-92. https://www.researchgate.net/publication/43490737_An_exploratory_examination_of_the_Coaching_Behavior_Scale_for_Sport
- Doğru, N. (2018). Üniversite öğrencilerinin psikolojik iyi oluş düzeylerinin stres, stresle başa çıkma tarzları ve sosyal destek değişkenleri bakımından incelenmesi (Doktora tezi), Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=mZ3ATEK6uEAAQ_7S2iwJAw&no=9v0VgDJxbOUT-q_4LSivrg
- Gould, D., Greenleaf, C., Chung, Y., & Guinan, D. (2002). A survey of U.S. Atlanta and Nagano Olympians: Variables perceived to influence performance. Research Quarterly for Exercise and Sport, 73(2), 175–186. https://doi.org/10.1080/02701367.2002.10609063
- Güçlü, N. (2001). Stres yönetimi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(1), 91-109. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/77499
- Güneş, E. (2023). Antrenörlerde algılanan stres ile duygusal emek düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi, , Ankara: Sonçağ Akademi
- Gürbüz, S., ve Şahin, F. (2018). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri: Felsefe – yöntem – analiz. Seçkin Yayıncılık. https://www.seckin.com.tr/kitap/733449175
- Jowett, S., & Nezlek, J. (2012). Relationship interdependence and satisfaction with important outcomes in coach–athlete dyads. Journal of Social and Personal Relationships, 29(3), 287–301. https://doi.org/10.1177/0265407511420980
- Kabadayı, S. Y. (2023). Strese bağlı büyüme psiko-eğitim programının üniversite öğrencilerinin strese bağlı büyüme düzeylerine etkisi (Doktora tezi), Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
- Kalkan, T., & Sarı, İ. (2021). Antrenör davranışları: Kuramsal yaklaşımlar, antrenörün sporcuya etkisi ve öneriler. Egzersiz ve Spor Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 1(1), 41-54. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2567798
- Karagözoğlu, C. (2005). Sporda psikolojik destek (1. baskı). İstanbul: Morpa Yayınları.
- Karaoğlu, R. N. (2022). Sporcuların performansla ilişkili stresi durumluk değerlendirmeleri, kullandıkları sporda stresle başa çıkma stratejileri ve duygu durumları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek lisans tezi), Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
- Moos, R. (1993). Coping responses inventory: Professional manual (2nd ed.). New York: PAR Assessment Resources
- Myers, N. D., Feltz, D. L., & Wolfe, E. W. (2008). A Confirmatory Study of Rating Scale Category Effectiveness for the Coaching Efficacy Scale. Research Quarterly for Exercise and Sport, 79(3), 300–311. https://doi.org/10.1080/02701367.2008.10599493
- Nicholls, A. R., & Polman, R. C. J. (2007). Coping in sport: A systematic review. Journal of Sports Sciences, 25(1), 11–31. https://doi.org/10.1080/02640410600630654
- Özbay, N. Ö., ve Sunay, H., (2019). Türkiye’de Kadın Antrenör Olmak: Kadın Antrenörlerin Perspektifinden Karşılaştıkları Sorun ve Engellerin Araştırılması. 17. Uluslararası Spor Bilimleri Kongresi (ss.2764-2765). Antalya, Türkiye
- Özü, Ö. (2010). Bilişsel davranışçı yaklaşıma dayalı stresle başa çıkma becerileri eğitim programının iş görenlerin stres, kaygı ve iyilik hali düzeylerine etkisi: Karşıyaka Vergi Dairesi örneği (Yüksek lisans tezi), Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
- Sayıner, B., Ekmekçi, R., Sözen, D., Anshel, M. (2009). Basketbol Hakemlerinin Stres Kaynaklari ve Başa Çikma Yöntemleri Coping Style and Source of Stress Among Basketball Referees. İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 8(15), 27-36
- Selye, H. (1956). The stress of life. McGraw-Hill. US. https://psycnet.apa.org/record/1957-08247-000 Sunay, H. (1998). Spor eğitim alt yapısında beden eğitimi öğretmeni ve antrenörün önemi. Gazi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 3(2), 43-50. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/292544
- Tabachnick, B. G., Fidell, L. S., & Ullman, J. B. (2013). Using multivariate statistics (Vol. 6, pp. 497-516). Pearson, https://www.scirp.org/reference/ReferencesPapers?ReferenceID=1541229
- Vallerand RJ, Fortier MS, Guay F. (1997). Self-determination and persistence in a real-life setting: toward a motivational model of high school dropout. Journal of Personality and Social Psychology. 1997;72(5):1161–1176. https://doi.org/10.1037/0022-3514.72.5.1161
- Willie, T. C., Powell, A., & Kershaw, T. (2016). Stress in the City: Influence of Urban Social Stress and Violence on Pregnancy and Postpartum Quality of Life among Adolescent and Young Mothers. Journal of urban health : bulletin of the New York Academy of Medicine, 93(1), 19–35. https://doi.org/10.1007/s11524-015-0021-x
- Wylleman, P., & Lavallee, D. (2004). A developmental perspective on transitions faced by athletes. M. R. Weiss (Ed.), Developmental sport and exercise psychology: A lifespan perspective (pp. 503–523). Fitness Information Technology.
- Yapar, A., ve İnce, L. M. (2014). Sporcular için Antrenör Davranışlarını Değerlendirme Ölçeğinin Türkçe uyarlaması (SADDÖ): Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Hacettepe Journal of Sport Sciences, 25(4), 203-212. https://doi.org/10.17644/sbd.171673
- Yılmaz, E. (2018). Stres faktörleri ile stresle başa çıkma arasındaki ilişkinin kişilik tipine göre incelenmesi: Ankara İtfaiyesi çalışanları üzerine bir uygulama (Yüksek lisans tezi), Ufuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. https://acikerisim.ufuk.edu.tr/xmlui/handle/20.500.14065/5365
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Sports Science and Exercise (Other) |
| Journal Section | 2025 June |
| Authors | |
| Publication Date | June 30, 2025 |
| Submission Date | May 19, 2025 |
| Acceptance Date | June 24, 2025 |
| Published in Issue | Year 2025 Volume: 10 Issue: 1 |
