Research Article
BibTex RIS Cite

إثبات الهلال بين الرؤية بالعين والحساب الفلكي

Year 2025, Volume: 30 Issue: 1, 137 - 149, 30.06.2025
https://doi.org/10.58568/firatilahiyat.1614689

Abstract

تعد مسألة إثبات الهلال بالرؤية بالعين أو الحساب الفلكي من الموضوعات المهمة في الفقه الإسلامي، نظرًا لارتباطها الوثيق بالعديد من العبادات الأساسية كالصوم، والحج. وتتناول هذه المقالة مسألة الخلاف في طريقة تحديد مطلع الهلال، وأحكامه في الفقه الإسلامي، وآراء الفقهاء حوله. والتحدي الأكبر في هذا الموضوع هو كيفية التوفيق بين النصوص الشرعية التي تأمر بالاعتماد على الرؤية، وبين التطورات العلمية التي تتيح لنا تحديد بداية الشهر الهجري باستخدام الأدوات الفلكية المتقدمة. فمن جهة، نجد أن الرؤية بالعين المجردة كانت منذ العصور الإسلامية الأولى هي الوسيلة الوحيدة المتاحة لتحديد بداية الشهر، وقد ورد في العديد من الآيات والأحاديث النبوية التي تُبيّن كيفية تحديد بداية شهر رمضان وأيام الحج. ومن أبرز الأدلة التي وردت في القرآن الكريم قوله تعالى: {فَمَن شَهِدَ مِنكُمُ الشَّهْرَ فَلْيَصُمْهُ}، والتي يُفهم منها أن الصيام مرتبط برؤية هلال رمضان. وأما في السنة النبوية، فقد ورد قوله ﷺ: "صوموا لرؤيته وأفطروا لرؤيته، فإن غُمَّ عليكم فأكملوا العدة ثلاثين". فيدل هذا الحديث أيضا على أهمية رؤية الهلال كوسيلة شرعية لإثبات بداية الشهر القمري. ومن جهة أخرى، ظهرت تحديات أخرى تتعلق بتحديد مطلع الهلال، أبرزها استخدام الحسابات الفلكية المتقدمة. حيث يرى بعض العلماء أن الحساب الفلكي يمكن أن يكون وسيلة دقيقة لتحديد بداية الشهر القمري، خاصة مع صعوبة الاعتماد على الرؤية البصرية في بعض الأحيان بسبب سوء الأحوال الجوية أو التلوث الضوئي فتوفر تقنيات فلكية دقيقة تمكننا من تحديد بداية الشهر الهجري بشكل علمي وموثوق، بعيدًا عن الاحتمالات التي قد تنجم عن العوامل المناخية أو الرؤية الضبابية للهلال. فهذه التطورات العلمية فرضت نفسها على الساحة الفقهية، وأدت إلى ظهور آراء جديدة تحاول الجمع بين النصوص الشرعية والحقائق العلمية. فبينما يصر البعض على أن الرؤية بالعين المجردة هي الوسيلة الوحيدة الصحيحة التي أقرها الشارع، يرى آخرون أنه يمكن الاستفادة من الحساب الفلكي كأداة لتحديد بداية الشهر، دون أن يتعارض ذلك مع الشريعة الإسلامية، بل إنه قد يساهم في تجنب بعض الإشكالات التي يمكن أن تنشأ من الاختلافات الوارد في رؤية الهلال بين المناطق المختلفة. ومع ذلك، يظل الجدل قائمًا حول مدى مشروعية الاعتماد الكامل على الحساب الفلكي دون رؤية الهلال. كما أن اختلاف المطالع يؤدي إلى تباين في بداية الشهور القمرية بين الدول الإسلامية، مما يسبب انقسامات بين المسلمين في تحديد بدء شهر الصيام وعيد الفطر بالتحديد. فهذه الانقسامات تبرز الحاجة إلى بذل جهود أكبر لتوحيد المواقف الشرعية، إما بالاعتماد على رؤية موحدة أو باستخدام الحساب الفلكي كعامل مساعد. هنا يمكننا القول إن مسألة تحديد مطلع الهلال تتسم بأبعاد شرعية وعملية معقدة. فمن الناحية الشرعية، يستند الفقهاء إلى نصوص القرآن الكريم والسنة النبوية في تحديد الأحكام المتعلقة برؤية الهلال. ومن الناحية العملية، تتطلب هذه المسألة النظر في المستجدات العلمية والفلكية لتوحيد الرؤى بين المسلمين في العبادات المرتبطة بالشهور القمرية. إن مسألة تحديد مطلع الهلال بالحساب الفلكي لا تقتصر على الجانب العلمي أو الفقهي فقط، بل هي قضية اجتماعية ودينية لها تأثير مباشر على حياة المسلمين في مختلف أنحاء العالم. فبداية شهر رمضان، أو موعد مناسك الحج، يعتمد بشكل أساسي على دقة تحديد بداية الشهر الهجري. من هذا المنطلق، تأتي هذه المقالة لتسليط الضوء على الجوانب المختلفة لمسألة تحديد مطلع الهلال برؤيته بالعين أو الحساب الفلكي في الفقه الإسلامي، واستكشاف الآراء الفقهية المختلفة التي تناولت هذه القضية. وفي هذا السياق، سنعرض أيضًا آراء العلماء المختلفة في هذا الموضوع، وما إذا كان من الممكن الجمع بينهما بشكل يتماشى مع متطلبات العصر مع تقديم نظرة شاملة ودقيقة ومحاولة الوصول إلى تصور متوازن يمكن أن يكون مفيدًا في التعامل مع هذه القضية في العصر الحديث.

References

  • Buhârî, Muhammed bin İsmail el-, Sahîhü'l-Buhârî. Cilt 9. el-Kahire: el-Matba'a el-Kübrâ el-Emîriye, 1894/1309.
  • Cessâs, Ahmed bin Ali Ebu Bekir er-Râzî el-, Ahkamü’l Kur’an. Cilt 5. Beyrut: Daru İhyâ'ü't-Türâs el-Arabî, 1985/1405.
  • Ebu Zeyd, Bekir. Fıkhü'n-Nevâzil. Cilt 2. Beyrut: Darur-Risale, 1. Baskı, 1996/1416.
  • Ebyârî, İbrahim bin İsmail el-, el-Mevsüatü’l-Kur'aniyye. Cilt 11. İstanbul: Daru Sicillil-Arabi, 2. Baskı, 1985/1405.
  • Fârâbî, Ebu Nasr İsmail bin Hammad el-Cevherî el-, Es-Sihâh. Cilt 6. Beyrut: Darul-İlmi-lil-Melayin, 4. Baskı, 1987/1407.
  • Füzan, Salih bin Füzan bin Abdullah el-, el-Mulehhasul-Fıkhi. Cilt 2. er-Riyad: Daru’l-Asima, 1. Baskı, 2002/1422.
  • Habşi, Hasan. Mucezu dairetü’l maarifil-islamiyye. eş-Şarika: Merkezuş-Şarika Liliba’, 1. Baskı, 1998/1418.
  • İbn-i Abidin, Muhammed Emin. Hâşiye Reddu'l-Muhtâr ale'd-Dirr-il-Muhtâr. Cilt 6. el-Kahire: Matbatü-Mustafa el- Bâbî el-Halebî, 2. Baskı, 1966/1385.
  • İbn-i Afâne, Hüsameddin bin Musa. Yes’elüneke an Ramazan. el-Kudüs: Darut-Tayyib, 2. Baskı, 2008/1428.
  • İbn-i Kudâme, Abdullah bin Ahmed bin Muhammed. El-Muğnî. Cilt 10. el-Kahire: Mektebetü’l-Kahire, 1. Baskı, 1968/1387.
  • İbn-i Merşed, Ahmed bin Salih bin Ömer. el-Fetava el-Yevmiyye. Mekke: Daru Taybe el-Hadra, 1. Baskı, 2023/1444.
  • İbn-i Teymiyye, Ahmed. Mecmûu'l-Fetâvâ. Cilt 35. el-Medine: Mücemm’l Melik fahd, 2. Baskı, 2004/1424.
  • Kalyûbî, Ahmed Selâmet el-, Şerhulul-Allame Celaleddin el-Mahli. Beyrut: Dar el-Fikir, 1. Baskı, 1995/1415.
  • Korkut, Ramazan. Fıkıh Usulü Açısından İbadetlerde Vakit. Ankara: Gece Yayınları, 1. Baskı, 2020/1440.
  • Kurtubî, Muhammed bin Ahmed el-Ensârî el-, Câmîu Ahkâmi'l-Kur'an. Cilt 20. el-Kahire: Dar el-Kütüb el-Mısriyye, 2. Baskı, 1964/1383.
  • Kurtubî, Yusuf bin Abdullah bin Muhammed bin Abdulberr bin Asım en-Nemrî el-, El-İstizkâr. Cilt 9. Beyrut: Dar el-
  • Kütüb el-İlmîye, 1. Baskı, 2000/1420.
  • Müslim, İbn Haccâc el-Kuşeyrî en-Nesâbûrî. Sahih Müslim. Hazırlayan: Muhammed Fuad Abdü'l-Bâkî. Cilt 5. el- Kahire: Metbaatü İsa el-Bâbî el-Halebî, 1955/1374.
  • Nevvî, Muhyiddin bin Şeraf en-, el-Mecmû' Şerhü'l-Muhezzeb en-Nevvî. Cilt 9. el-Kahire: Metbaatü Tezâmünü'l-Ahevi, 2001/1421.
  • Ramli, Şemseddin Muhammed bin Ebi Abbas Ahmed bin Hamza Şihabeddin er, Şerhu Nihayetü'l-Muhtâc ile Minhac'ın. Cilt 8. Beyrut: Darü’l-Fikir, 3. Baskı, 1984/1404.
  • Şâkir, Ahmed Muhammed. Avai’luş-şuhuril Arabiyye. el-Kahire: Mektebetu Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 1. Baskı, 1939/1357.
  • Tarâblusî, Şemseddin Ebu Abdullah Muhammed bin Muhammed bin Abdulrahman et-, Mavâhib el-Celîl Fi Şerh Mukhtasar Halîl. Cilt 6. Beyrut: Darü’l-Fikir, 3. Baskı, 1992/1412.
  • Tirmizî, Muhammed bin İsa et-, Sünenüt-Tirmizî. Hazırlayan: Beşar Avad Ma'ruf. Cilt 6. Beyrut: Daru’l-Garbil-İslâmî, 1. Baskı, 1996/1416.

The Verification of the Crescent: The Dispute Between Moon Sighting and Astronomical Calculation

Year 2025, Volume: 30 Issue: 1, 137 - 149, 30.06.2025
https://doi.org/10.58568/firatilahiyat.1614689

Abstract

The issue of determining the crescent moon’s visibility through either visual observation or astronomical calculations is a significant topic in Islamic jurisprudence, due to its close relationship with several fundamental acts of worship, such as fasting and pilgrimage. This article addresses the controversy surrounding the method of determining the start of the lunar month, its rulings in Islamic law, and the opinions of scholars on the matter. The greatest challenge in this issue is reconciling the scriptural texts that mandate reliance on visual sighting with the scientific advancements that allow for the determination of the lunar month’s beginning using advanced astronomical tools. On one hand, it is evident that from the early Islamic periods, the visual sighting of the crescent was the only available means for determining the start of the month. Numerous Qur’anic verses and prophetic sayings (hadiths) have clarified how to determine the beginning of Ramadan and the days of the pilgrimage. A prominent example from the Qur'an is the verse: {فَمَن شَهِدَ مِنكُمُ الشَّهْرَ فَلْيَصُمْهُ}which indicates that fasting is linked to the sighting of the Ramadan crescent. Similarly, in the Prophetic tradition, the saying of Prophet Muhammad (peace be upon him): "Fast when you see it, and break the fast when you see it; if it is obscured from you, then complete thirty days of Sha'ban," also underscores the importance of moon sighting as a legitimate means of establishing the lunar month’s start. On the other hand, challenges have emerged regarding the determination of the crescent’s appearance, the most significant being the use of advanced astronomical calculations. Some scholars argue that astronomical calculations can be a precise tool for determining the lunar month’s start, especially when visual sighting is difficult due to unfavorable weather conditions or light pollution. Modern astronomical techniques provide accurate means of determining the beginning of the lunar month scientifically and reliably, free from the uncertainties that may arise from meteorological factors or the unclear visibility of the crescent. These scientific advancements have imposed themselves on the juristic landscape, leading to the emergence of new opinions that seek to reconcile scriptural texts with scientific facts. While some insist that visual sighting is the sole valid method endorsed by Islamic law, others contend that astronomical calculations can serve as a tool for determining the start of the month without contradicting Islamic law. Moreover, it could help avoid some of the issues arising from discrepancies in crescent sightings in different regions. However, the debate continues regarding the legitimacy of fully relying on astronomical calculations without visual sighting. Furthermore, the differences in the moon’s appearance across various regions lead to discrepancies in the beginning of the lunar months among Islamic countries, which causes divisions among Muslims, particularly concerning the start of Ramadan and the celebration of Eid al-Fitr. These divisions highlight the need for greater efforts to unify legal positions, either by relying on a unified sighting method or by using astronomical calculations as a supplementary factor. Thus, the issue of determining the crescent’s appearance is characterized by complex legal and practical dimensions. Legally, scholars base their rulings on the Qur'an and the Sunnah when determining the regulations related to moon sighting. Practically, this matter requires consideration of scientific and astronomical developments to harmonize the practices of Muslims in relation to lunar months. The issue of determining the crescent through astronomical calculations is not merely a scientific or legal matter but is also a social and religious issue with direct implications for the lives of Muslims worldwide. The precise determination of the beginning of Ramadan or the pilgrimage’s timing is fundamentally linked to the accurate identification of the lunar month’s start. In this context, this article aims to shed light on the various aspects of determining the crescent’s appearance through visual sighting or astronomical calculations in Islamic jurisprudence and to explore the different scholarly opinions on this issue. Additionally, the article will examine whether it is possible to reconcile both methods in a way that aligns with the requirements of the modern era, providing a comprehensive and precise perspective and attempting to reach a balanced approach that may be beneficial in addressing this issue in the contemporary world.

References

  • Buhârî, Muhammed bin İsmail el-, Sahîhü'l-Buhârî. Cilt 9. el-Kahire: el-Matba'a el-Kübrâ el-Emîriye, 1894/1309.
  • Cessâs, Ahmed bin Ali Ebu Bekir er-Râzî el-, Ahkamü’l Kur’an. Cilt 5. Beyrut: Daru İhyâ'ü't-Türâs el-Arabî, 1985/1405.
  • Ebu Zeyd, Bekir. Fıkhü'n-Nevâzil. Cilt 2. Beyrut: Darur-Risale, 1. Baskı, 1996/1416.
  • Ebyârî, İbrahim bin İsmail el-, el-Mevsüatü’l-Kur'aniyye. Cilt 11. İstanbul: Daru Sicillil-Arabi, 2. Baskı, 1985/1405.
  • Fârâbî, Ebu Nasr İsmail bin Hammad el-Cevherî el-, Es-Sihâh. Cilt 6. Beyrut: Darul-İlmi-lil-Melayin, 4. Baskı, 1987/1407.
  • Füzan, Salih bin Füzan bin Abdullah el-, el-Mulehhasul-Fıkhi. Cilt 2. er-Riyad: Daru’l-Asima, 1. Baskı, 2002/1422.
  • Habşi, Hasan. Mucezu dairetü’l maarifil-islamiyye. eş-Şarika: Merkezuş-Şarika Liliba’, 1. Baskı, 1998/1418.
  • İbn-i Abidin, Muhammed Emin. Hâşiye Reddu'l-Muhtâr ale'd-Dirr-il-Muhtâr. Cilt 6. el-Kahire: Matbatü-Mustafa el- Bâbî el-Halebî, 2. Baskı, 1966/1385.
  • İbn-i Afâne, Hüsameddin bin Musa. Yes’elüneke an Ramazan. el-Kudüs: Darut-Tayyib, 2. Baskı, 2008/1428.
  • İbn-i Kudâme, Abdullah bin Ahmed bin Muhammed. El-Muğnî. Cilt 10. el-Kahire: Mektebetü’l-Kahire, 1. Baskı, 1968/1387.
  • İbn-i Merşed, Ahmed bin Salih bin Ömer. el-Fetava el-Yevmiyye. Mekke: Daru Taybe el-Hadra, 1. Baskı, 2023/1444.
  • İbn-i Teymiyye, Ahmed. Mecmûu'l-Fetâvâ. Cilt 35. el-Medine: Mücemm’l Melik fahd, 2. Baskı, 2004/1424.
  • Kalyûbî, Ahmed Selâmet el-, Şerhulul-Allame Celaleddin el-Mahli. Beyrut: Dar el-Fikir, 1. Baskı, 1995/1415.
  • Korkut, Ramazan. Fıkıh Usulü Açısından İbadetlerde Vakit. Ankara: Gece Yayınları, 1. Baskı, 2020/1440.
  • Kurtubî, Muhammed bin Ahmed el-Ensârî el-, Câmîu Ahkâmi'l-Kur'an. Cilt 20. el-Kahire: Dar el-Kütüb el-Mısriyye, 2. Baskı, 1964/1383.
  • Kurtubî, Yusuf bin Abdullah bin Muhammed bin Abdulberr bin Asım en-Nemrî el-, El-İstizkâr. Cilt 9. Beyrut: Dar el-
  • Kütüb el-İlmîye, 1. Baskı, 2000/1420.
  • Müslim, İbn Haccâc el-Kuşeyrî en-Nesâbûrî. Sahih Müslim. Hazırlayan: Muhammed Fuad Abdü'l-Bâkî. Cilt 5. el- Kahire: Metbaatü İsa el-Bâbî el-Halebî, 1955/1374.
  • Nevvî, Muhyiddin bin Şeraf en-, el-Mecmû' Şerhü'l-Muhezzeb en-Nevvî. Cilt 9. el-Kahire: Metbaatü Tezâmünü'l-Ahevi, 2001/1421.
  • Ramli, Şemseddin Muhammed bin Ebi Abbas Ahmed bin Hamza Şihabeddin er, Şerhu Nihayetü'l-Muhtâc ile Minhac'ın. Cilt 8. Beyrut: Darü’l-Fikir, 3. Baskı, 1984/1404.
  • Şâkir, Ahmed Muhammed. Avai’luş-şuhuril Arabiyye. el-Kahire: Mektebetu Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 1. Baskı, 1939/1357.
  • Tarâblusî, Şemseddin Ebu Abdullah Muhammed bin Muhammed bin Abdulrahman et-, Mavâhib el-Celîl Fi Şerh Mukhtasar Halîl. Cilt 6. Beyrut: Darü’l-Fikir, 3. Baskı, 1992/1412.
  • Tirmizî, Muhammed bin İsa et-, Sünenüt-Tirmizî. Hazırlayan: Beşar Avad Ma'ruf. Cilt 6. Beyrut: Daru’l-Garbil-İslâmî, 1. Baskı, 1996/1416.

Hilalin Tespiti: Gözle Görme (Ru’yet-i Hilal) ile Astronomik Hesaplama Arasındaki İhtilaf

Year 2025, Volume: 30 Issue: 1, 137 - 149, 30.06.2025
https://doi.org/10.58568/firatilahiyat.1614689

Abstract

İslam hukukunda, Hilalin gözle görülmesiyle veya astronomik hesaplarla tespit edilmesi meselesi, önemli konulardan biridir. Bunun temel sebebi, bu meselenin oruç ve hac gibi birçok temel ibadetle doğrudan ilişkisinin bulunmasıdır. Bu makale, hilalin tespit yöntemi üzerindeki ihtilafı, İslam fıkhındaki hükümlerini ve fakihlerin bu konudaki görüşlerini ele almaktadır. Bu meseledeki en büyük zorluk, hilalin görülmesiyle ilgili şer‘î naslar ile ayın başlangıcını modern astronomik araçlarla belirleme imkânı sunan bilimsel gelişmeler arasında nasıl bir uyum sağlanacağıdır. Bir taraftan, İslam’ın ilk dönemlerinden itibaren hilalin gözle görülmesi, ayın başlangıcını belirlemede tek yöntem olarak kabul edilmiştir. Hilalin görülmesiyle Ramazan ayının başlangıcını ve hac günlerini belirlemeye dair birçok ayet ve hadis bulunmaktadır. Kur’an-ı Kerim’deki şu ayet bu duruma örnek teşkil etmektedir: "فَمَن شَهِدَ مِنكُمُ الشَّهْرَ فَلْيَصُمْهُ". Bu ayet, Ramazan orucunun hilalin görülmesiyle ilişkilendirildiğini ifade etmektedir. Benzer şekilde, Peygamber Efendimiz’in (sav) şu hadisi de hilalin görülmesinin ay başlangıcını belirlemede ne denli önemli olduğunu göstermektedir: "صوموا لرؤيته وأفطروا لرؤيته، فإن غُمَّ عليكم فأكملوا العدة ثلاثين". Bu hadis, hilalin görülmesinin ayın başlangıcını belirlemek için şer'î bir araç olarak kabul edilmesi gerektiğini göstermektedir. Diğer taraftan, hilalin tespiti konusunda astronomik hesaplamaların kullanılması gibi yeni zorluklar ortaya çıkmıştır. Bazı alimler, özellikle hava koşulları, ışık kirliliği veya diğer çevresel faktörler nedeniyle hilalin gözle görülmesinin zor olduğu durumlarda, astronomik hesaplamaların ayın başlangıcını belirlemede doğru ve güvenilir bir araç olabileceğini savunmaktadırlar. Günümüzdeki gelişmiş astronomik teknikler, hilalin doğuş ve batış zamanlarını tam bir kesinlikle tespit edebilmektedir. Bu durum, özellikle hava şartlarının belirsiz olduğu veya görüş açısının kısıtlandığı durumlarda, bilimsel hesaplamaların önemini artırmaktadır. Ancak bu bilimsel gelişmeler, İslam fıkhında yeni tartışmalara yol açmıştır. Bir grup âlim, gözle hilalin görülmesinin şer‘î açıdan tek geçerli yöntem olduğunu savunurken; diğerleri, astronomik hesaplamaların, şer‘î naslara aykırı olmadan, hilalin tespitinde yardımcı bir yöntem olarak kullanılabileceğini öne sürmektedir. Bu görüşe göre, astronomik hesaplamaların kullanılması, farklı bölgelerdeki hilal görme ihtilaflarını azaltabilir ve Müslümanlar arasında birliği sağlayabilir. Ancak, tamamen astronomik hesaplamalara dayanmanın meşruiyeti konusunda tartışmalar devam etmektedir. Özellikle, hilalin farklı bölgelerdeki doğuş ve batış zamanlarındaki farklılıklar, İslam ülkeleri arasında ayın başlangıcı konusunda ayrılıklara neden olmaktadır. Bu durum, özellikle Ramazan ayının başlangıcı ve bayram günlerinin belirlenmesi gibi konularda Müslümanlar arasında bölünmelere yol açmaktadır. Bu bölünmeler, ya hilalin görüldüğü yerlerde ortak bir gözlem metoduna ya da astronomik hesaplamaların yardımcı bir unsur olarak kullanılmasına yönelik daha kapsamlı bir çabanın gerekliliğini ortaya koymaktadır. Ayrıca, hilalin tespiti, sadece dini bir mesele olmanın ötesinde, toplumsal düzenin ve birlikteliğin sağlanmasında da önemli bir rol oynamaktadır. Farklı bölgelerdeki hilal gözlemleri arasındaki uyumsuzluklar, aynı ibadetlerin farklı zamanlarda yapılmasına sebep olabilmektedir, bu da toplumsal birlikteliği zayıflatabilir. Sonuç olarak, hilalin tespiti meselesi hem şer‘î hem de pratik boyutlarıyla oldukça karmaşık bir yapıya sahiptir. Şer‘î açıdan, fakihler hilalin tespitine dair hükümleri belirlerken Kur’an ve Sünnet naslarına dayanmışlardır. Pratik açıdan ise bu mesele, ayın başlangıcını belirlemede bilimsel ve astronomik yeniliklerin dikkate alınmasını gerektirmektedir. Hilalin astronomik hesaplarla tespiti meselesi sadece bilimsel ya da fıkhî bir konu olmayıp, aynı zamanda Müslümanların günlük yaşamını doğrudan etkileyen sosyal ve dinî bir meseledir. Ramazan ayının başlangıcı veya hac ibadetinin vakitlerinin doğru bir şekilde belirlenmesi, ayın başlangıcının kesin tespitiyle yakından ilişkilidir. Bu bağlamda, bu makale, hilalin gözle görülmesi veya astronomik hesaplarla tespiti konusunun İslam fıkhındaki farklı boyutlarını ele almakta ve bu konuyla ilgili farklı fakih görüşlerini incelemektedir. Ayrıca, bu iki yöntemin bir arada nasıl kullanılabileceği konusunda modern çağın gereklerine uygun dengeli bir yaklaşım sunmayı amaçlamaktadır. Bu çerçevede, hilalin tespitine dair farklı bakış açıları ve uygulama yöntemleri, Müslümanların ortak ibadet zamanlarını belirlemede daha etkin ve kapsayıcı bir yaklaşım geliştirilmesine katkı sağlayabilir.

References

  • Buhârî, Muhammed bin İsmail el-, Sahîhü'l-Buhârî. Cilt 9. el-Kahire: el-Matba'a el-Kübrâ el-Emîriye, 1894/1309.
  • Cessâs, Ahmed bin Ali Ebu Bekir er-Râzî el-, Ahkamü’l Kur’an. Cilt 5. Beyrut: Daru İhyâ'ü't-Türâs el-Arabî, 1985/1405.
  • Ebu Zeyd, Bekir. Fıkhü'n-Nevâzil. Cilt 2. Beyrut: Darur-Risale, 1. Baskı, 1996/1416.
  • Ebyârî, İbrahim bin İsmail el-, el-Mevsüatü’l-Kur'aniyye. Cilt 11. İstanbul: Daru Sicillil-Arabi, 2. Baskı, 1985/1405.
  • Fârâbî, Ebu Nasr İsmail bin Hammad el-Cevherî el-, Es-Sihâh. Cilt 6. Beyrut: Darul-İlmi-lil-Melayin, 4. Baskı, 1987/1407.
  • Füzan, Salih bin Füzan bin Abdullah el-, el-Mulehhasul-Fıkhi. Cilt 2. er-Riyad: Daru’l-Asima, 1. Baskı, 2002/1422.
  • Habşi, Hasan. Mucezu dairetü’l maarifil-islamiyye. eş-Şarika: Merkezuş-Şarika Liliba’, 1. Baskı, 1998/1418.
  • İbn-i Abidin, Muhammed Emin. Hâşiye Reddu'l-Muhtâr ale'd-Dirr-il-Muhtâr. Cilt 6. el-Kahire: Matbatü-Mustafa el- Bâbî el-Halebî, 2. Baskı, 1966/1385.
  • İbn-i Afâne, Hüsameddin bin Musa. Yes’elüneke an Ramazan. el-Kudüs: Darut-Tayyib, 2. Baskı, 2008/1428.
  • İbn-i Kudâme, Abdullah bin Ahmed bin Muhammed. El-Muğnî. Cilt 10. el-Kahire: Mektebetü’l-Kahire, 1. Baskı, 1968/1387.
  • İbn-i Merşed, Ahmed bin Salih bin Ömer. el-Fetava el-Yevmiyye. Mekke: Daru Taybe el-Hadra, 1. Baskı, 2023/1444.
  • İbn-i Teymiyye, Ahmed. Mecmûu'l-Fetâvâ. Cilt 35. el-Medine: Mücemm’l Melik fahd, 2. Baskı, 2004/1424.
  • Kalyûbî, Ahmed Selâmet el-, Şerhulul-Allame Celaleddin el-Mahli. Beyrut: Dar el-Fikir, 1. Baskı, 1995/1415.
  • Korkut, Ramazan. Fıkıh Usulü Açısından İbadetlerde Vakit. Ankara: Gece Yayınları, 1. Baskı, 2020/1440.
  • Kurtubî, Muhammed bin Ahmed el-Ensârî el-, Câmîu Ahkâmi'l-Kur'an. Cilt 20. el-Kahire: Dar el-Kütüb el-Mısriyye, 2. Baskı, 1964/1383.
  • Kurtubî, Yusuf bin Abdullah bin Muhammed bin Abdulberr bin Asım en-Nemrî el-, El-İstizkâr. Cilt 9. Beyrut: Dar el-
  • Kütüb el-İlmîye, 1. Baskı, 2000/1420.
  • Müslim, İbn Haccâc el-Kuşeyrî en-Nesâbûrî. Sahih Müslim. Hazırlayan: Muhammed Fuad Abdü'l-Bâkî. Cilt 5. el- Kahire: Metbaatü İsa el-Bâbî el-Halebî, 1955/1374.
  • Nevvî, Muhyiddin bin Şeraf en-, el-Mecmû' Şerhü'l-Muhezzeb en-Nevvî. Cilt 9. el-Kahire: Metbaatü Tezâmünü'l-Ahevi, 2001/1421.
  • Ramli, Şemseddin Muhammed bin Ebi Abbas Ahmed bin Hamza Şihabeddin er, Şerhu Nihayetü'l-Muhtâc ile Minhac'ın. Cilt 8. Beyrut: Darü’l-Fikir, 3. Baskı, 1984/1404.
  • Şâkir, Ahmed Muhammed. Avai’luş-şuhuril Arabiyye. el-Kahire: Mektebetu Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 1. Baskı, 1939/1357.
  • Tarâblusî, Şemseddin Ebu Abdullah Muhammed bin Muhammed bin Abdulrahman et-, Mavâhib el-Celîl Fi Şerh Mukhtasar Halîl. Cilt 6. Beyrut: Darü’l-Fikir, 3. Baskı, 1992/1412.
  • Tirmizî, Muhammed bin İsa et-, Sünenüt-Tirmizî. Hazırlayan: Beşar Avad Ma'ruf. Cilt 6. Beyrut: Daru’l-Garbil-İslâmî, 1. Baskı, 1996/1416.
There are 23 citations in total.

Details

Primary Language Arabic
Subjects Islamic Law
Journal Section Araştırma Makaleleri
Authors

Ali Albayrak 0000-0002-9655-5080

Publication Date June 30, 2025
Submission Date January 6, 2025
Acceptance Date June 24, 2025
Published in Issue Year 2025 Volume: 30 Issue: 1

Cite

ISNAD Albayrak, Ali. “إثبات الهلال بين الرؤية بالعين والحساب الفلكي”. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 30/1 (June 2025), 137-149. https://doi.org/10.58568/firatilahiyat.1614689.

Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı (CC BY NC) ile lisanslanmıştır.