Folklor Akademi Dergisi

Abstract

Dede Korkut hikayeleri her okunuşta üzerinde yeni düşünceleri, yeni görüşleri ortaya koyan anlatmalardır. Her anlatma kendi bütünlüğü içinde farklı özellikler gösterir. Deli Dumrul anlatması da anlatmalar içinde en dikkat çekici bir anlatmadır. Anlatma, insanın insan dışı bir varlıkla mücadelesi gibi görünse de daha derin anlamlara sahiptir. Ölüm olgusu etrafında gelişen anlatma bir anlamda Deli Dumrul’un inisiyasyonu ile son bulur. Deli Dumrul, Azrail ve ölüm üçgeninde gelişen anlatma sonunda Deli Dumrul, ölümün kaçınılmazlığı ile yüzleşir. Deli Dumrul yabancısı olduğu ölüm meleği Azrail’i tanımak zorunda kalır. Deli Dumrul, anlatma boyunca Azrail vasıtasıyla gerçekleşen ölümün gizemini anlamaya ve bu ölümü anlamlandırmaya çalışır. Anlam dünyasında ölüm meleği Azrail’in yer almaması ölümü anlamlandırmada Deli Dumrul için bir gizemdir. Deli Dumrul’un anlam dünyasında Azrail, ölümün ilk nedeni değildir. Anlam dünyası geçmişte kalan Deli Dumrul geçmişin anlam dünyasına göre yaşamaktadır. Bu anlam dünyasında ölümün ilk nedeni Tanrı ya da ‘aldacı’dır. Ölümün Tanrı ya da ‘aldacı’dan geldiğine inanan Deli Dumrul için Azrail yabancı bir kavramdır. Mitik dönemin mantığı ile düşünen Deli Dumrul, Azrail vasıtası ile obada ölen gencin ölümüne bir anlam verememektedir. Deli Dumrul’un Azrail ile mücadelesi ve Azrail ile konuşması da anlatmanın bir başka yönünü ortaya koymaktadır. Böyle bir durumun gündelik hayatta bir karşılığı yoktur. Ancak bu durum anlatmanın kurgusuna uygundur. Deli Dumrul’un Azrail ile karşılaşması ve söyleşmesi Deli Dumrul’u geçmişten alıp şimdiye getirecektir. Yeni dönemin ya da çağın ürettiği başat etkenlere yabancı olan Deli Dumrul, şimdinin gerçeği ile yüzleşecek ve canına karşılık can arayacaktır. Anne ve babasının vermediği canı ise eşi verecektir. Azrail vasıtasıyla ölüme yeni bir anlam yükleyen Deli Dumrul ölümü kabullenir ve ölümü içselleştirir. Deli Dumrul’un yaşadığı bu süreç Deli Dumrul’u mitik temelli düşünceden şimdiye getirir. Böylece eskinin ölümü anlamlandırması yerini şimdinin ölümü anlamlandırmasına bırakır. Şimdiye gelen Deli Dumrul böylece zihinsel dönüşümünü tamamlar. Deli Dumrul, ölümü bireysel olarak kendi varlığında tecrübe edilmesi gerektiğini anlamıştır.