Folklor Akademi Dergisi

Abstract

Onomastiğin alt dalı olan toponomi, yer adlarını inceleyen bilim dalıdır. Yer adlarının incelenmesi, bir yerin tarihi, coğrafyası, kökeni ve etnik yapısına dair bilgiler vermesi açısından son derece önemlidir. Yer adlarının verilmesinde çoğunlukla yerleşim yerinin bulunduğu yerin fiziki ve coğrafi şartlar etkilidir. Yer adlarının coğrafya ile ilişkili olması insanın doğal çevreyle olan güçlü bağının bir ürünüdür. Coğrafyadan etkilenilerek konulan yer adlarıyla birlikte kendi mührünü coğrafyaya vurma isteğiyle yerleşim yerini kuran bölge insanın adı, çeşitli oymak, aşiret adı veya komutan adları yer adlarıyla yaşatılmıştır. Kişi adları, ünvanlar, tarihî şahsiyetler, din ve tarikat gibi inanışlar, efsaneler ve coğrafi koşulları belirler. Değişen koşullar, yeni ortaya çıkan olay ve durumlar yer adlarında değişikliği gerekli kılmakta veya yeni bir tercihin oluşmasına zemin hazırlamaktadır. Yer adlarının değiştirilmesinde kimi zaman devlet kimi zaman toplum etkindir. Devlet belli dönemlerde çeşitli sebeplerle belli yasalara dayanarak yer adlarını değiştirme yoluna gitmiştir. Türkiye Cumhuriyeti sınırları içerisinde bulunan yer adlarının büyük bir kısmının değiştirilme nedeni başka dillerde (Rumca, Arapça, Kürtçe, Ermenice vd.) olan yer adlarını Türkçeleştirmektir. Yer adlarının değiştirilme nedeni her zaman Türkçeleştime amacına ve(ya) herhangi başka bir nedene dayanmayabilir. Bölgesel bir çalışma özelliği taşıyan bu makalede Orta Karadeniz Bölgesinde yer alan Amasya ili ve ilçelerine bağlı yer adları ele alınmıştır. İncelemenin ana kaynağını İçişleri Bakanlığının 1928 yılında yayınladığı Son Teşkilatı Mülkiyede Köylerimiz,1933 yılında yayınladığı Köylerimiz, 1968 ve 1981 yılında yayınlamış olduğu Köylerimiz, 1977 yılında yayınlamış olduğu Türkiye Mülki İdare Bölümleri Belediyeler, Köyler adlı eseri, 1840 yılı Amasya nüfus defteri, Amasya İl Yıllıkları ve 2024 yılı İçişleri Bakanlığı Mülki İdare Bölümleri Envanteri oluşturmaktadır. İsimleri sayılan bu eserlerde yer alan köyler, beldeler ve daha sonra mahalle olan yerleşim yerleri 2024 yılı İçişleri Bakanlığı Mülki İdare Bölümleri Envanteri ile karşılaştırılarak günümüzde bağlı oldukları il ve ilçe merkezleri bakımından tablo olarak dikkatlere sunulmuştur. Amasya ilinde 1’i belde 381’köy olmak üzere toplamda 382 yerleşim yeri bulunmaktadır. Bu yerleşim yeri adlarının 123 tanesinin isimlerinin değiştiği görülmektedir. Bu da oransal olarak % 24’tür. Amasya yer adlarının neredeyse tamamının eski adlarını çağrıştıracak şekilde değiştiği görülmektedir. Birkaç yer adı eski adlarından farklı şekilde değişikliğe uğramıştır.